რახან ხშირად ისმის ეს საკითხი, ჯობს კარგად გავმიჯნოთ სახელმწიფო წყობის რა ფორმები არსებობს.
ზოგადად, უნდა ვიცოდეთ, რომ სახელმწიფოში არსებობს ხელისუფლების 3 შტო:
ა) საკანონმდებლო - რომლის ფუნქციაა ქვეყანაში ძირითადი საკანონმდებლო ბაზის შექმნა. არსებობს ერთ- და ორპალატიანი პარლამენტები. ორპალატიანში, როგორც წესი, ზედა პალატა ფორმირდება მაჟორიტარული წესით, ანუ წარმომადგენლებით რეგიონებიდან, ხოლო ქვედა - პროპორციული წესით, ანუ პოლიტიკური პარტიების სიების მიხედვით; ერთპალატიანში - შერეულად
ბ) აღმასრულებელი - რომლის ფუნქციაა ქვეყანაში მიღებული კანონების აღსრულება. აღმასრულებელ ხელისუფლებაში შეიძლება შედიოდეს პრეზიდენტიც და აუცილებლად არის მთავრობის მეთაური.
გ) სასამართლო - რომლის ფუნქციაა ქვეყანაში მართლმსაჯულების განხორციელება. მართლმსაჯულება არსებობს ადმინისტრაციული (იხილავს დავებს კანონქვემდებარე აქტებთან დაკავშირებით, ანუ მოქალაქე უჩივის აღმ. ხელისუფლებას, აგრეთვე მცირე მნიშვნელობის სამართალდარღვევებს), სამოქალაქო (იხილავს კერძო ხასიათის დავებს მოქალაქეთა შორის), სისხლის (იხილავს დანაშაულებთან დაკავშირებულ საქმეებს) და საკონსტიტუციო (იხილავს კანონების და სხვა აქტების შესაბამისობას კონსტიტუციასთან)
წყობის მხრივ არსებობს:
ა) რესპუბლიკა, რომლის მეთაურია პრეზიდენტი
ბ) მონარქია, რომლის მეთაურია მეფე
რესპუბლიკა
ლათ. res publica - სახალხო საქმე. სახ-ფო წყობის ფორმა, როდესაც ქვეყნის უმაღლესი ხელისუფლება არჩევითია. არსებობს 3 ტიპის რესპუბლიკა:
საპრეზიდენტო
აქ სახელმწიფოს მეთაური - პრეზიდენტი არის აგრეთვე, აღმასრულებელი ხელისუფლების მეთაურიც. მთავრობა, როგორც დამოუკიდებელი ორგანო, არ არსებობს. მინისტრები ქმნიან პრეზიდენტის სათათბირო ორგანოს. ქვეყანას არ ჰყავს პრემიერ-მინისტრი. შეიძლება ჰქონდეს ვიცე-პრეზიდენტის პოსტი. საპრეზიდენტო რესპუბლიკის მაგალითია შეერთებული შტატები. ამ ტიპის რესპუბლიკა იყო საქართველო 1995-2004 წწ.
ნახევრად-საპრეზიდენტო
აქ პრეზიდენტი არის მხოლოდ სახელმწიფოს მეთაური. მთავრობა არის დამოუკიდებელი ორგანო, რომელსაც ხელმძღვანელობს პრემიერ-მინისტრი. პრეზიდენტს უფლება აქვს დაითხოვოს პარლამენტი. აღნიშნულის კლასიკური მაგალითია საფრანგეთი. ამ ტიპის რესპუბლიკაა საქართველო ამჟამად (2004 წლიდან)
საპარლამენტო
აქ პრეზიდენტი სიმბოლური მმართველია, საკმაოდ შეზღუდული უფლებებით. ძირითადი ძალაუფლება არის მთავრობის მეთაურის ხელში, რომელიც, როგორც წესი, წარმოადგენს პარლამენტში გამარჯვებული პარტიის ლიდერს, ან (თუ ვერცერთმა ვერ გაიმარჯვა) იქმნება კოალიციური მთავრობა. ამ ტიპის რესპუბლიკებია ევროპის ბევრი სახელმწიფო, მათ შორის, გერმანია და იტალია
მონარქია
ბერძნ. μοναρχία - ერთმმართველობა. სახ-ფო წყობის ფორმა, როდესაც ქვეყნის უმაღლესი ხელისუფლება მემკვიდრეობითია. არსებობს 3 ტიპის მონარქია:
საპარლამენტო
თითქმის იდენტურია საპარლამენტო რესპუბლიკისა, მხოლოდ მეფის შეზღუდული როლი ხშირად ტრადიციას წარმოადგენს და კანონმდებლობით ოფიციალურად არც არის რეგლამენტირებული. საპარლამენტო მონარქიაა ევროპის აბსოლუტურად ყველა მონარქია
დუალისტური
წააგავს ნახევრად-საპრეზიდენტო რესპუბლიკას. აქ მეფეს აქვს ძლიერი ხელისუფლება, მაგრამ შეზღუდულია ხალხის მიერ არჩეული პარლამენტით. დუალისტური მონარქია აქვს მაროკოს
აბსოლუტური
მონარქიის ტიპი, როცა ქვეყნის მთელი ხელისუფლება (მათ შორის, შესაძლოა, რელიგიურიც) არის ერთი ადამიანის ხელში. ასეთ ქვეყანაში არ არსებობს პარლამენტი, თანამდებობაზე ხალხი ინიშნება მხოლოდ მეფის ნება-სურვილით. დღევანდელ ეპოქაში ასეთი მონარქია არის საუდის არაბეთში.
ნუთუ, არავის დაგაინტერესათ?
დავით, ყველა ტიპის მაგალითი ქვეყნები დაწერე კაი იქნება, უფრო გავერკვევით.
ჯარი არ შედის სადმე მაგ შენ ჩამოთვლილებში? აღარ მახსოვს ქართულად რა ტერმინი ერქვა , სამართალში ვისწავლეთ 25 წლის წინ მგონი მიმიხვდი რა გკითხე,თუ არა და გონზე მოვიდე ეგება და გასაგებად დავწერო,ან გამახსენდეს.
პ.ს. აი, პუჩის დროს რომ სამხედრო იგდებს ვთქვათ ხელისუფლებას ხელში,იმას რამე სახელი ქვია? მოკლედ, ამის შესახებაც. მაპატიე, არეული ვარ და ვბოდიალობ გაურკვევლად.
xornabujeli
ეგ წყობა არ არის. ეგ შეიძლება იყოს შექმნილი რეალობა (თან შენი პირადი აზრით). ის, რომ რომელიმე ქვეყანაში პრეზიდენტი ან პრემიერი ძლიერი თუ სუსტი პოლიტიკური ფიგურაა, სულაც არ წარმოადგენს სახელმწიფო წყობის მახასიათებელ თვისებას და მით უმეტეს, ფორმას
xornabujeli
გიო, თემის მიზანი არის სახელმწიფო წყობის ფორმებში გარკვევა
აი, ესპანეთისა და ბრიტანეთის მაგალითს გეტყვი:
წყობის ფორმით: ორივე კონსტ. მონარქია
მეფის უფლებები კანონით: მეტია ბრიტანეთში
მეფის უფლებები რეალურად: მეტია ესპანეთში
მიზეზი: ხუან კარლოსი არის კაცი და მეტი აინტერესებს პოლიტიკაში
ამიტომ, თემა ეძღვნება სამართლებრივი საკითხების გარჩევას და არა ცალკეული პოლიტიკური ვითარების შეფასებას
ასევე საინტერესო იქნება მართველობის ფორმებზე საუბარი, თანაც ისეთებზე, როგორებიც არის პლუტოკრატია, არისტოკრატია,თეოკრატია და ა.შ
კარგი,მოდი დავიწყოთ არისტოკრატიით: არისტოკრატია-[ბერძ. aristokratia] - 1. კლასობრივ საზოგადოებაში: უმაღლესი წოდება, გაბატონებული კლასის პრივილეგირებული ფენა, დიდგვარიანები. 2. კაპიტალისტურ ქვეყნებში: რომელიმე კლასის ან სოციალური ჯგუფის პრივილეგირებული ნაწილი, ზედაფენა. 3. (ისტ.). სახელმწიფო მმართველობის ისეთი ფორმა, როდესაც ძალაუფლება დიდებულთა მცირერიცხოვანი პრივილეგირებული კლასის ხელშია (მაგ., ძველ საბერძნეთსა და რომში).
პლუტოკრატია [ბერძ. plutokratia, plutos სიმდიდრე და kratos ძალა, ძალაუფლება] - 1. პოლიტიკური წყობილება, რომლის დროსაც სახელმწიფოს მართავს გაბატონებული კლასის ყველაზე მდიდარ წარმომადგენელთა მცირერიცხოვანი ჯგუფი, ხოლო ხალხი სრულიად უუფლებოა. 2. (კრებ.). პლუტოკრატები
თეოკრატია [ბერძ.theos ღმერთი და kratos ხელისუფლება]- მმართველობის ფორმა, რომლის დროსაც პოლიტიკური ძალაუფლება სამღვდელოებას ეკუთვნის.
და ბოლოს ,მივამატებდი ჩვენთვის კარგად ნაცნობ დემოკრატიას.
დემოკრატია [ბერძ.demokratia]-1.სახელმწიფო მმართველობის ფორმა, პოლიტიკური წყობილება, რომლის დროსაც უმაღლესი ხელისუფლება ხალხს ეკუთვნის. ბურჟუაზიული დემოკრატია-პოლიტიკური წყობილება, რომლის დროსაც პარლამენტარიზმს არის ამოფარებული ბურჟუაზიული დიქტატურა. 2.რაიმე კოლექტივის ხელმძღვანელობა, რომლის დროსაც უზრუნველყოფილია მთელი კოლექტივის ქმედითი მონაწილეობა და გადამწყვეტი გავლენა.
xornabujeli
კარგია გიო
იქ სადაც სასულიერო პირია სახელმწიფოს მეთაური მგონი თეოკრატიული სახელმწიფოა არააა... თუ ვბოდავ
აი ეს წყობა კაი იქნება საქართველოში.
XAFRAN დაპოსტვის თარიღი გუშინ, 10:44 PM
იქ სადაც სასულიერო პირია სახელმწიფოს მეთაური მგონი თეოკრატიული სახელმწიფოა არააა... თუ ვბოდავ
აი ეს წყობა კაი იქნება საქართველოში.
კი,პრინციპში იგივეა, თოკრატიულია.
მე არ ვიცი როგორი იქნებოდა,ეგ მსჯელობის საგანია...
-მოდი, აქვე, გავაგრძელებ სახელმწიფო მოწყობის სხვა ტიპებსაც:
უნიტარული [ფრანგ. unitaire] - მთლიანი, ერთიანი, გაერთიანებული, უ ნ ი ტ ა რ უ ლ ი ს ა ხ ე ლ მ წ ი ფ ო-ისეთი სახელმწიფო, რომლის ტერიტორია არა არის დაყოფილი ფედერაციულ ერთეულებად (შტაბებად, მხარეებად და სხვ.).
ფედერაცია [ფრანგ. federation] - 1. სახელმწიფო წყობილების ფორმა, რომლის დროსაც რამდენიმე სახელმწიფოსაგან იქმნება ერთი სახელმწიფო. 2. ცალკეულ საზოგადოებათა, ორგანიზაციათა კავშირი.
კონფედერაცია [ლათ.confoederatio]-1.რაიმე საზოგადოებრივ ორგანიზაციათა კავშირი, გაერთიანება. 2.დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა კავშირი. 3.(ისტ.). ფეოდალურ-ბატონყმურ პოლონეთში: შლიახტის (წვრილ აზნაურთა) დროებითი კავშირი, რომელიც იქმნებოდა გარკვეული პოლიტიკური მიზნის მისაღწევად.
,,კანონისტი'' თუ მართველობა ან ერი თუ ბერი სანამ უზნეობის ჭაობშია არაფერი არ გვეშველება. ძმაო ყველაფერი ზნეობაზეა დამოკოდებული. წყობა კი არა ენა, მამული და სარწმუნოება შექმნის ისე როგორც საჭიროა. დანარჩენი წყლის ნაყვაა. ნაყოს ვისაც უნდა.
კანონისტი
რა ააშენეს?
რბილად რომ ვთქვათ გასართობი სახლი...
უზრუნველყოფა Invision Power Board (http://www.invisionboard.com)
© Invision Power Services (http://www.invisionpower.com)