გიორგობის დრესასწაულზე, როდესაც წირვა უკვე სრულდებოდა, შესრულდა რაღაც საერო ნაწარმოები, რომელიც საოპერო არიას უფრო წააგავდა.
მინდა ჩემი პირადი ემოცია გამოვხატო, ამ მუსიკის მოსმენის გამო. არ ვიცი, სხვას როგორი რეაქცია ჰქონდა, მაგრამ მე კინაღამ გული გამისკდა.
ეს იყო ბელკანტოს მანერით შესრულებული გულისგამაწვრილებელი ქალის სოლოებით შესრულებული საგუნდო ნაწარმოები, დატვირთული ისეთი დინამიკით რომ სად შევმძვრალიყავი არ ვიცოდფი.
როგორც კლასიკურ საოპერო ნაწარმოებსაც, ძალიან დაბალ შეფასებას მივცემდი. მითუმეტეს როდესაც ის ქვეყნის ყველაზე დიდ ტაძარში უდიდეს დრესასწაულზე სრულდება.
ეჭვი მაქვს რომ მისი ავტორი კეჭაყმაძე ან ვინმე მეის მაგვარი კომპოზიტორია.
და საერთოდ, ძირს (შერეული გუნდების) სიონური გალობა!
არ მესმის ამისთანა უმდიდრესი საგალობლების ფოლნზე, რაც ჩვენ გაგვაჩნია, რად უნდა იყოს მცდელობა ტრადიციაში ასეთი მდარე ხარისხის მუსიკის დამკვიდრებისა?
ეხლა ვკითხულობდი სტატიას გაზეთში ”ქართული გალობა”: ”ათწლეულების მანძილზე თბილისის სიონის საკათედრო ტაძარში არატრადიციული შემადგენლობის გუნდი ასევე არატრადიციულ და არაქართულ საგალობლებს ასრულებდა...” რასაც მოსდევს ინტერვიუ სიონის საკათედრო ტაძრის ვაჟთა გუნდის რეგენტთან ნოდარ კიკნაძესთან, რომელიც აცხადებს რომ ეს გუნდი უწმინდესის ლოცვა-კურთხევით შეიქმნა და თავიდანვე ემსახურებოდა ტრადიციული, ძველი ქართული გალობის აღდგენას.
რამდენად სრულდება ეს კურთხევა სიონში?
ახლა კი სამების ლავრაშიც გადავიდა საოპერო მანერით შესრულებულ სიმღერათა დამკვიდრების მცდელობა.
ეს არაა ჩემი ახირება და ჩემი პირადი გემოვნების დაუკმაყოფილებლობის პროტესტი, არამედ გულისტკივილია, იმის გამო, რომ მიუხედავად უმაღლესი კურთხევისა და ათასობით ულამაზესი კანონიკური საგალობლის არსებობისა, მაინც სრულდება ტაძრებში საერო სიმღერები ე.წ. ბელკანტოთი (საოპერო მანერით).
რადგანაც ამ ფორუმზე პოსტავს ჯამბაკური, რომელიც ქართული გალობის ეროვნეული ცენტრის თანამშრომელია, ამიხსნას თუ რატომ ხდება ასე?
ვის ხელშია დღეს ქვეყნის უდიდეს ტაძრებში გალობათა შესრულების ბერკეტები.
ბატონ ანზორ ერქომაიშვილის ფრაზა მახსენედება - ამ კეჭაყმაძეს მრავალჟამიერების კონვეერი აქვს ჩართული და მოაქვს და მოაქვს ახალ-ახალიო. 12 მრავალჟამიერო მოგვაწოდა ამ ბოლო პერიოდშიო.
გასაგებია რომ კომპოზიტორს ვერ დაუშლი სიმღერის დაწერას, მაგრამ რატომ არიან ვალდებულები შეასრულონ ასეთი სიმღერები ეკლესიებში ეს არ მესმის. მითუმეტეს რომ იმდენი ულამაზესი საგალობელი გვაქვს, რომელთა მოსმენაც ძალიან ბევრს გაუხარდებოდა და განსხვავებით თანამედროვე კომპოზიტორებისა ისინი წმინდა მამების მიერ არის შექმნილი.
და მერე გვიკვირს ანუშკასნაირები რატომ აღმერთებენ ფსევდო-კანონიკურ გალობასო. აგერაა ბატონი ერთ-ერთი მიზეზი. ამ სიმღერის მოსმენის მერე ნამდვილად არ მიკვირს ასეთი ხალხის გულისწყრომა ჩვენს ტაძრებში აღვლენილი წირვის საგალობლების მიმართ!!!
მე პირადად გუშინ არ მომისმენია სამებაში რა იგალობეს, მაგრამ მაქვს ჩანაწერები სიონის მგალობელთა გუნდის საგალობლები, რომელის უმრავლესობა არაკანონიკურია და ოპერას ჰგავს, რამოდენიმე კიდეც დავდე ფორუმზე.
დათიკო, მეც ძალიან ცუდად მომხვდა ყურში ეს საგალობლები. უფრო სწორად, ცუდად მომხვდა კი არა, ლამის გული გამისკდა ეს რა დაუწყიათ სამებაში-მეთქი ვიფიქრე... ვინ აძალებთ ნეტა? ალბათ თვითონ იმ საოპერო გალობის მომღერლებმა გააპროტესტეს თავიანთი უგულებელყოფა და პატრიარქმა დაუთმო...
ხო მეც მოვუსმინე ჩემი აზრით ტაძარს ოპერის შესრულება არ უხდება ყურში ცუდად გხვდება
ეეეეეეეეეეეეეეეეეეჰ!!!!!!!!!!!!!!!!!!
კიდევ კარგი, ლიტურგიის დროს მაინც არ შესრულებულა.
ვეშაპო
დათიკო
მარიამი
mogzaura
ვეშაპო
ხალხოოოო ... ეგ საგალობელი არის ბერძნული kyrie eleison(უფლო შეგვიწყალენ), რომელიც დაწერიელია (ანუ რომელიც შესრულდა სამებაში და სრულდება კიდეც) ჩვენი პატრიარქის მიერ... ეს მისი კურთხევიტ ხდება მხოლოდ მაშინ როდესაც თვითონ აღავლეს წირვას... და რადგან ეს უწმინდესისი კურთხევა არის ასეც უნდა იყოს... ამიტომ გთხოვტ ტავი შეიკავოთ ასეთი გამოსვლებისაგან რაღაცის ცოდნა არავის აძლევს ასეთი საუბრის უფლებას...
და ისე ეს საგალობელი მრევლის 99% მოსწონს და ფორუმზეც არაერთმა მკითხა ხომ არ მქონდა ჩაწერილი...
დავით ივერიელი
მე ლიტურგიის დროს რომ სრულდებოდა იმათზე ვამბობ და კირიელეისონი ნამდვილად არ იყო, ბოლოს რა შესრულდა არ ვიცი, იმ მიზეზისა გამო, რომ ზიარების დროს ტაძრიდან გამოვედი და მერე ვეღარ შევედი...
modit ra xalxno erts getyvit da imedia yvelastvis gasagebad tqven ra ufleba gaqvt ro vigacas ganikitxvat tan mitumetes ki sapatriarqos codvebi gakliat erti amixsenit ra? meorec tu galoba cudi iyo da ar mogeconat igi patriarqmac moismina da mtelma samgvdeloebam ase rom isini gascemen pasuxs da ar gecyonit rasac exla davcere mara tqven vin xart qartul galobaze eset rames rom izaxit tu eseti magrebi xart cadit da tqven igalobet. aba tu vinmes rame gecyinat gtxovt momitevot gmerts ebarebodet suyvela
მარიამი
რატომ? შენ ხარ ვენახი კარგად გამოუვიდათ სვეტიცხოველში
დავით ივერიელი
ტონ დესპოტინ-ს რომ გალობენ, ეგ ბიზანტიური მუსიკა არ არის,არც კირიე ელეისონი, ორივე საეკლესიო-სლავურია
დათიკო, ჯიგარი ხარ, გიერთდები შენს გულისტკივილში
სიონური მამაო ჩვენო ხომ საერთოდ...მე მაგ დროს ხშირად ვტოვებდი ხოლმე ტაძარს. ძალიან პირადი ემოციაა, მაგრამ ეგ გალობა ხელს მიშლიდა ლოცვაში თითქმის ყოველთვის.
დავაზუსტე და აღმოჩნდა, რომ ეს იყო კომპოზიტორ კეჭაყმაძის სიმღერა ”შემოდგომა” რომელიც შეასრულა გორის ქალთა კაპელამ - შალვა მოსიძის ხელმძღვანელობით.
მარიამი
ბოდიშს ვიხდი. შეცდომით დავპოსტე. არასწორი ინფორმაცია მომაწოდეს და ეხლა უფრო საიმედო წყაროს დახმარებით დავაზუსტე ყველაფერი.
ეს იყო ”მამაო ჩვენო" ილიას ტექსტზე კეჭაყმაძის მუსიკით.
ხალხნო ვერ გავიგე რა პრეტენზიები გაქვთ? იგალობეს საგალობელი და არა სიმღერა, ალბათ ასე იყო საჭირო, დღესასწაული იყო და ბევრი სტუმარი იყო ტაძარში, და ბევრია შეჩვეული "სიონურ" გალობას და ესეც გავითვალისწინოთ...
გუჯა
Sotiris
ვეშაპო
მეგობრებო მიმიგეტ თქვენს გუნდში..
გუჯა
კეჭაყმაძის "მამაო ჩვენო" არის ჩევულებრივი საგუნდო ნაწარმოები (საგუნდო სიმღერა), შერეული გუნდისთვის დაწერილი, მაგრამ ისეთი დიაპაზონია ხმებში, რომ გორის ქალთა კაპელას შეუძლაი შესარულოს.
ასე, რომ კეჭაყმაძეს იგი როგორც საგალობლელი არ დაუწერია და თუ შესარულეს ეგ კომპოზიტორის მითითებით არ ხდება, მითუმეტეს სამების ტაძარში.
მეორე- თუ უწმინდესის გემოვნებას პატივს სცემთ, მინდა გითხრათ, რომ ის საგალობლები, რომლებიც კეჭაყმძემ დაწერე სწორედ პატრიარქის კუთხევით იყო. ასევე გეტყვით, რომ პატრიარქს ძალიან მოსწონს კეჭაყმაძის შემოქმედება, მეორე საკიტხია უნდა შესულდეს თუ არა ის ტაძარში.
tekla1
ბუნებრივია რომ უწმინდესის კურთხევის გარეშე სამების ტაძარში არაფერი კეთდება.
უბრალოდ, მე არ მომწონს კეჭაყმაძის შემოქმედება.
იცი რა არი?
უბრალოდ პატრიარქი ვერ ეუბნება ხოლმე დღესასწაულებზე
კაპელას და მაგნაირებს გალობას სამებაში ტორე ისე მარტლა რა ჯანდაბა უნდათ მანდ,მაგ ოპერის მომღერლებს
მაპატიეთ გვიან აღმოვაჩინე ეს თემა და მინდა ჩემი მოკრძალებული აზრი დავაფიქსირო სრულიად ვეთანხმები დათიკოს და მათ ვინც ეწინააღმდეგება ასეთი საოპერო არიების ტაძრებში შესრულებას!!! მგონი თქვენც კარგად წაიკითხეთ სინოდის დადგენილება ქართული გალობის შესახებ . ეს ფაქტი კი დიდაად ეწინააღმდეგებაა ჩვენი სამღვდელოების გადაწყვეტილებას , უფრო სწორედ თვითონ ეწინააღმდეგებიან თავიანთ ნააზრევს (იმ ფაქტის გაგების შემდეგ რის გამოც ეს თემა გაიხსნაა , ასეთი აზრი ჩამომიყალიბდა ) !!! ჩემი აზრით სრული უაზრობაა დაა სასაცილოც კია იმის მტკიცებაა , რომ მრევლს რომელიც მიჩვეულიაა სიონურ საგალობლებს ანგარიში უნდა გავუწიოთ და მათი გემოვნება უნდა დავაკმაყოფილოოთ!!! ხო კიდევ სტუმრები ახსენეთ!!! ერთი რამ არ მესმის !!! სტუმარს ძველი, ქართული , ტრადიციული და კანონიკურის მაგივრაად ასარწორი დაა საშინელი საგალობლები უნდა მოასმენინო? შორს ჩვენგაან არაკანონიკური საგალობლები
ზებედე
ზებედე
მე პირადად კი ყველაზე მეტად სვანური და პატრიარქის დაწერილი ''წმიდაო ღმერთო'' მიყვარს, ნამდვილი ქართ-კახური ''შენ ხარ ვენახი'' ხომ ნამდვილად საოცრება შედევრია,ასეთიჰარმონიისა და სილამაზის შექმნაც მხოლოდ ღვთივსულიერ ადამიანს შეეძლო
თქვენის ნებართვით მინდა XX საუკუნეში ქართული გალობის მიმდინარეობასთან დაკავშირებით დავდო მონაცემები, იმ ისტორიაზე, რამაც არატრადიციული გალობა შვა. აგრეთვე საგალობელთა გაევროპეიზებასა და ამ მიმართულების დამამკვიდრებლებზე, იგივე ფალიაშვილთან დაკავშირებით. თუ დაგაინტერესებთ დავდებ ამ ინფორმაციას
XIX საუკუნეში რუსეთის მიერ ქართული ეკლესიის დაპყრობამ, სახელმწიფოებრივობისა და ეკლესიის ავტოკეფალიის დაკარგვამ, ქართული გალობა უმძიმეს დღეში ჩააგდო _ იგი განდევნა ეკლესიიდან და მისი ადგილი რუსულმა გალობამ დაიკავა, რომელიც თავის მხრივ ევროპული მუსიკის გავლენითაა შექმნილი და რადიკალურად განსხვავდება ქართული მრავალხმიანი საგალობლისგან.
რთული ვითარება შეიქმნა იმ თვალსაზრისით, რომ საქართველოში კულტურულ-საგანმანათლებლო სფერო მხოლოდ ზოგადევროპულმა მუსიკალურმა აღზრდამ მოიცვა, რის შედეგადაც ქართული მუსიკალური აზროვნება უცხო ხდებოდა მოზარდი თაობისთვის. ცნობილია, რომ XIX საუკუნეში, ცარიზმის რეჟიმის პირობებში, საეკლესიო ღმრთისმსახურებას ქართული ენის უარყოფის გამო სრული გადაშენება დაემუქრა ძველ ქართულ გალობას. დაიშალა გუნდები, კანტიკუნტადღა იყვნენ შემორჩენილნი გალობის მცოდნე პირები. ,,მრავალსაუკუნოვანი ქართული გალობა განდევნილ იქნა ეკლესიიდან და მას გადაშენების საფრთხე შეექმნა. ქართულ ოჯახებს შეხიზნული, იგი ცალკეული პატრიოტი ენთუზიასტის მეცადინეობით, განაგრძობდა ფიზიკურ არსებობას’’ (ლ. დონაძე, ო.ჩიჯავაძე, გრ,ჩხიკვაძე _ ,,ქართული მუსიკის ისტორია” გვ.58).
კომუნისტური მმართველობის პერიოდში დიდი გარდატეხა მოხდა ზოგადად ცნობიერებაში, რაც შეეხო ხელოვნების ყველა ასპექტს, საეკლესიო თუ საერო ცხოვრებას. ეს პერიოდი ხასიათდება სასულიერო მუსიკალური კულტურის დეგრადაციით. აღარ ჟღერდა სერიოზული, სულიერი მუსიკა. ძველი ქართული გალობის გარდა გადაგვარების წინაშე იდგა საეკლესიო კითხვის ტრადიცია; დავითნის, საწინასწარნეტყველოს, სახარებისა და სამოციქულოს კითხვის წესი.
ამ პერიოდის საზოგადოებრივ-პოლიტიკური ვითარებიდან გამომდინარე ქართული გალობის ხვედრს შემდეგნაირად აფასებს რ. წურწუმია: ,,XIX საუკუნეში კვლავ მძიმე ჟამი დაუდგა ქართულ სასულიერო მუსიკალურ კულტურას, როცა ქართულმა ეკლესიამ ავტოკეფალია, ხოლო ეროვნულმა საგანძურმა _ საეკლესიო გალობამ პატრონი დაკარგა. დაინგრა ქართული სახელმწიფოებრიობა, მოიშალა ეროვნული სასულიერო მუსიკალური კულტურის ტრადიციული კერა _ ეკლესია-მონასტრები, აღიკვეთა ქართული გალობა. რეალობას თვალს თუ გავუსწორებთ, უნდა ვაღიაროთ, რომ საქართველოში რუსეთის იმპერიულმა კულტურულმა პოლიტიკამ გასულ საუკუნეში არა მარტო ერის ცნობიერებას მოსწყვიტა ეროვნულ-კულტურული თვითმყოფადობის ერთ-ერთი ყველაზე ძველი და ძლიერი სიმბოლო, არამედ უფლებააყრილ ქართულ ეკლესიაში შექმნილი პირობების წყალობით, მისი წიაღიდან თითქმის სრულიად განდევნა ეროვნული პროფესიული აზროვნება" ( რ.წურწუმია_,,ქართული მუსიკალური კულტურის თვითმყოფადობის საკითხისათვის” _გვ.84)
იმ დროს, როცა ქართულ გალობას ამგვარი კრიზისული ვითარება შეექმნა, ძველი ტრადიციული ქართული საგალობლების მიმართ ქართველი კომპოზიტორების მხრიდან სრულიად თავისუფალი, შემოქმედებითი დამოკიდებულება გაჩნდა. როგორც ჩანს ამ ფაქტს იმ პერიოდის საზოგადოებრივ_კულტურული პროცესებით განპირობებული ობიექტური მიზეზები ჰქონდა. საქართველოში რუსულ-ევროპული პროფესიული მუსიკის შემოჭრამ ხომ მრავალი პრობლემის წინაშე დააყენა ქართული საზოგადოება.
ერთ ნაწილში თავი იჩინა ეროვნული ტრადიციული მუსიკალური კულტურისადმი ნიჰილისტურმა დამოკიდებულებამ, მეორენი კულტურული იზოლაციის გზას ირჩევენ, ხოლო მესამე, ყველაზე პროგრესული ნაწილი 60-იანელთა მეთაურობით, აუცილებლად მიიჩნევს როგორც ძველის დაცვა-შენარჩუნებას, ასევე ეროვნული მუსიკალური კულტურის სხვა კულტურული მიღწევებით გამდიდრებას.
ამავე გზას ადგნენ ქართველი კლასიკოსებიც, რომელთაც იმთავითვე მკაფიოდ ჩამოყალიბებული მიზანი და სამოქმედო პროგრამა გააჩნდათ, რაც გულისხმობდა რუს კლასიკოსთა გამოცდილების გათვალისწინებით, ახალი ზოგადევროპული ტიპის, ეროვნული საკომპოზიტორო სკოლის შექმნას. სწორედ ამ მიზანს უქვემდებარებდნენ ისინი მთელს საქმიანობას, მათ შორის გლეხური სიმღერებისა და სასულიერო გალობის ნიმუშების მოძიებასა და ჩაწერას. ახალმა მიზნებმა სხვა პრობლემების წინაშე დააყენა ქართველი კომპოზიტორები, რის გამოც, ფოლკლორისა და სასულიერო გალობის უცვლელად დაცვის ინტერესები მეორე პლანზე გადავიდა. გაჩნდა ზ. ფალიაშვილის, დ. არაყიშვილის, ნ. სულხანიშვილის მიერ ჩაწერილი წმ. იოანე ოქროპირის წირვის წესის (ქართლ_კახური კილოთი) ოთხი და მეტხმიანი ვარიანტები, რომლებიც ფაქტობრივად კომპოზიტორებთა მიერ გადამუშავებულ ნაწარმოებებს წარმოადგენენ.
იმ პერიოდის ქართველ კლასიკოს კომპოზიტორებთაგან, ქართული ტრადიციული გალობით დაინტერესებულთა შორის პირველ რიგში უნდა მოვიხსენიოთ ზაქარია ფალიაშვილი. პ. ხუჭუა წერდა: ,,ქართული საგალობლები, რომელთაც მრავალსაუკუნოვანი ტრადიციები გააჩნიათ, იმდენად მაღალმხატვრულ მოვლენას წარმოადგენს, რომ თავისუფლად გაუტოლდებიან ამავე ხასიათის მსოფლიო მნიშვნელობის მთელ რიგ ქმნილებებს. ეს კარგად ესმოდა ზაქარია ფალიაშვილს. მან ფოლკლორულ შემკრებლობით მუშაობასთან ერთად განსაკუთრებული გულისხმიერება და ყურადღება ძველი ქართული საგალობლების მიმართაც გამოიჩინა.... ზაქარია ფალიაშვილი აცხადებს: ,,დღეს თუ ქართულ ხმებში კიდევ დაცულია სახალხო კოლორიტი და ბევრად თუ ცოტათ შეუცდომელია, ეს ქართული საეკლესიო გალობაა. სამწუხაროდ დღეს ჩვენს ეკლესიებშიც მივიწყებულია ქართული გალობა".... მაგრამ ზაქარია არ იქნებოდა დიდი ხელოვანი და ნამდვილი ეროვნული მოღვაწე, რომ დაკმაყოფილებულიყო მხოლოდ კონსტანტაციით იმ სავალალო მდგომარეობისა, რომელშიც იმყოფებოდა ქართული სასულიერო მუსიკა, იგი პრაქტიკულად გამოეხმაურა ამ საქმეს და 1910 წელს გამოსცა კრებული სათაურით ,,ქართული (ქართლ-კახური კილო) საეკლესიო საგალობლები წმ. იოანე ოქროპირის წირვის წესისა და ქალთა და ვაჟთა გუნდისათვის ხმაშეწყობილი ზაქარია პ. ფალიაშვილის მიერ, შესრულებული ტფილისის ქართული ფილარმონიული საზოგადოების კონცერტებზედ. ტფილისის ქართული ფილარმონიული საზოგადოების გამოცემა". ამ კრებულის მასალად ფალიაშვილმა გამოიყენა მ. იპოლიტოვ-ივანოვის მიერ ნოტებზე გადაღებული წმ. იოანე ოქროპირის წირვის ჩანაწერი" (პ.ხუჭუა. ,,ზაქარია ფალიაშვილი” გვ.63-64).
ზ. ფალიაშვილის საკომპოზიტორო შემოქმედებაში მართლაც რომ უდიდესი მნიშვნელობა აქვს მინიჭებული ქართულ ტრადიციულ მუსიკალურ კულტურას. ,,მისი შემოქმედება ღრმად ეროვნულია, ხალხური კულტურა მიაჩნდა თავისი შემოქმედების სათავედ და მთავარ წყაროდ, ორგანულად აითვისა ქართული ხალხური და სასულიერო მუსიკისათვის დამახასიათებელი და არსებითი თვისებები’’ (ლ.დონაძე_,,ქართული მუსიკის ისტორია” გვ.159), რამაც გადამწყვეტი როლი ითამაშა მისი საკომპოზიტორო ენისა და წერის ტექნიკის ჩამოყალიბებაში. მაგრამ თავისი შემოქმედებით იგი არ გვევლინება ,,ეროვნული მუსიკალური საუნჯის, ქართული ტრადიციული მუსიკის თავისებურებათა მკაცრ დამცველად’’ _ როგორც ამას შ. კაშმაძე აღნიშნავს (,,ზაქ. ფალიაშვილის სამუსიკო მოღვაწეობაში წითელი ზოლივით გადის ეროვნული საუნჯის, ქართული ტრადიციული მუსიკის თავისებურებათა სპეტაკად დაცვისათვის ბრძოლა’’ (შ. კაშმაძე _ ,,ზაქარია ფალიაშვილი” გვ47). ,,ხალხური სიმღერებისა და საეკლესიო საგალობლების შეგროვებისა და დამუშავების სფეროში ხანგრძლივი და ნაყოფიერი მოღვაწეობით ფალიაშვილმა მნიშვნელოვანი წვლილი შეიტანა ქართულ მუსიკალურ ფოლკლორისტიკაში, რომელსაც მრავლმხრივი მეცნიერულ-კვლევითი მუშაობის პერსპექტივები დაუსახა. თავის თანამედროვეებს მან დაუმტკიცა, რომ სრულფასოვნი ეროვნული მუსიკალური ნაწარმოებების შესაქმნელად, საკომპოზიტორო ნიჭსა და შრომსუნრიანობასთან ერთად, საჭიროა მშობლიური ერის სამუსიკო კულტურის ღრმა ცოდნა, მისი ორგანულად ათვისება და შემოქმედებითი შთაგონების ერთ-ერთ წყაროდ მიჩნევა. ამის დამამტკიცებელია დიდი ქართველი კომპოზიტორის მთელი მხატვრული მემკვიდრეობა"'(პ. ხუჭუა _ ზაქარია ფალიაშვილი გვ.65). მისი შემოქმედების საფუძველზე მართლაც რომ შეიძლება დავასკვნათ, რომ მისთვის ეს ყოველივე წარმოადგენდა მხოლოდ მუსიკალურ მასალას შემდგომი თავისუფალი გადამუშავებისთვის, რომლის დროსაც კომპოზიტორი უგულველყოფს ტრადიციული ქართული მუსიკალური აზროვნების პრინციპებს და მიმართავს ევროპული პროფესიული საკომპოზიტორო ხელოვნებისთვის დამახასიათებელ ხერხებს. იგი საკუთარი გემოვნებით, თავისი ნიჭისა და შეხედულებების საფუძველზე სრულიად ახალ მუსიკას ქმნის. სწორედ ქართული ხალხური და ძვ. პროფესიული მუსიკისადმი ამგვარი დამოკიდებულებით ჩამოყალიბდა ზ. ფალიაშვილის შემოქმედებისათვის დამახასიათებელი, ნიშანდობლივი მუსიკალური ენა, რაც ძალზედ ორიგინალური და ხშირად გენიალურია საოპერო შემოქმედებისათვის, მაგრამ უცხოა და მიუღებელი მრავალსაუკუნოვანი, მრავალფეროვანი და ამავე დროს ორგანულად ერთიანი და მთლიანი ქართული სამგალობო აზროვნებისთვის. ეს შეიძლება შეფასდეს საგალობელში უხეშ ჩარევად. ვინაიდან ,,საეკლესიო გალობა რომ ხელოვნება არ არის, ეს აზრი ისეთივე ძველისძველია, როგორც თვით ქრისტიანული ღვთისმეტყველება. თეოლოგთა ნააზრევის მიხედვით გალობა, მსგავსად ხატისა, არაა ესთეტიკური ტკბობის საგანი; ის თვით თეოლოგიაა, გადმოცემული ბგერებითა და ფერებით. გალობით და ხატით ისევე სრულყოფილად გადმოიცემა ქრისტიანული დოგმები, როგორც სიტყვით. სწორედ ამიტომ საღვთისმსახურო ლიტერატურაში გალობისა და ხატის გამომსახველობით საშუალებებსაც ენას უწოდებენ ... ეს არის მუსიკალური ბგერებით გაძლიერებული სიტყვა ღვთაებრივი განგებულების გამოსახატავად’’. ( დ.დოლიძე. _,,დოგმა და ტრადიცია ქართულ საეკლესიო გალობაში”. გვ.85) მითუმეტეს, რომ ,,ქართული საეკლესიო ხელოვნება, რომელიც პირველ რიგში, ეკლესიისა და ღმრთისმსახურებისთვის იქმნებოდა, თავიდანვე ეროვნული თვითმყოფადობის შენარჩუნებისა და გამოვლინების ერთ-ერთი საშუალებაც იყო’’ (,,ქართული გალობა” Iტ. შინასიატყვაობა _მალხაზ ერქვანიძე). საბოოლოოდ ,,ქართველ კლასიკოს კომპოზიტორთა მიერ არჩეულმა გზამ ახალ საზოგადოებრივ-პოლიტიკურ ვითარებაში ვეღარ ჰპოვა პირდაპირი გაგრძელება. მომდევნო თაობის ქართველ კომპოზიტორთა შემოქმედებაში საგალობელმა დაკარგა რელიგიური შინაარსი და ზოგად ეთიკურის გამომხატველდღა იქცა.’’ (მ. ასანიძე _ ,,ქართული ჰიმნოგრაფიის საკითხისათვის ვ. კარბელაშვილის საარქივო მასალების მიხედვით” _სადიპლომო ნაშრომი, 1990წელი. გვ.42) ზემოაღნიშნულ მოსაზრებას სავსებით ეპასუხება შ. კაშმაძის ცნობა, რომელიც მოცემულია მისსავე დოკუმენტალურ-ბიოგრაფიულ ნარკვევში _ ,,ზაქარია ფალიაშვილი’’; ,,1910წლის 31ოქტომბერს აკურთხეს თბილისის ქაშუეთის ეკლესია. ზაქ. ფალიაშვილმა ამ დღეს გიმნაზიისა და ფილარმონიის მომღერალთაგან გაერთიანებული, ძლიერი გუნდი გამოიყვანა და ეკლესიის დასავლეთი მხარე დაიკავა (ეს ადგილი ხელსაყრელი იყო, რეზონანსისთვის _ შ. კ.). ეკლესიაში მოვიდა საქართველოს მაშინდელი ეგზარქოსის რუსული გუნდიც. ეგზარქოსმამოსთხოვა ზაქარიას ადგილის გათავისუფლება თავისი გუნდისათვის. ზაქარია ფალიაშვილმა არასგზით არ დაუთმო, თავის გუნდს ფეხი არ მოაცვლევინა და იქვე ლოტბარობდა ბოლომდე. უნაყოფო უსიამოვნებისა და შეჯახების შემდგომ ეგზარქოსის გუნდი იძულებული გახდა სხვა ადგილი მოეძებნა. ისინი რუსულად გალობდნენ, ზაქარიას გუნდი კი ქართულად.’’ (შ. კაშმაძე გვ.46)
საგალობელთა შემუშავებასა და საჯაროდ შესრულების შესახებ პრესამაც გამოთქვა აზრი: ,,ახლად აგებულ ქაშვეთის წმ. გიორგის ეკლესიის საზეიმო კურთხევის დროს პირველად გამოვიდა ამ ეკლესიისათვის ჩამოყალიბებული გუნდი, ფილარმონიული საზოდგადოებისა, ფილარმონიის სამუსიკო სკოლის გამგისა და სამუსიკო სასწავლებლის პედაგოგის, ზ. პ. ფალიაშვილის ლოტბარობით. ეს სასიხარულო მოვლენა უნდა აღინიშნოს ქართული ეკლესიის ცხოვრებაში, როგორც, ქართული საეკლესიო საგალობლის საგალობლის წესიერად დაყენების პირველი ცდა (სტატიის ავტორი უდაოდ ვერ ერკვევა ტრადიციული ქართული საეკლესიო გალობის ისტორიისა და ღირებულების საქმეში. _ნ.რ. ). მეტად მცირე ვადაში მიღწეული ბრწყინვალე შედეგები (მთელი წირვა შესწავლილ იქნა თვენახევრის განმავლობაში) მიგვითითებენ იმაზედ, რომ ამ ახალი საქმის ხალმძღვანელი და გუნდის მონაწილენი სერიოზულად მოჰკიდებიან თავიანთ წინაშე დაყენებულ ამოცანას და ვეებერთელა შრომა გაუწევიათ მშობლიური საქმისათვის. გუნდის შესწავლილი საგალობელნი (იოანე ოქროპირის მთელი წირვა, ქართლ-კახური კილო) ჩაუწერია იპოლიტოვ-ივანოვს, ხოლო მათი ჰარმონიზირება დიდი, შერეული გუნდისათვის მოუხდენია ზაქარია ფალიაშვილს. ეს ჰარმონიზირება ყოველ მხრივ უდიდეს ინტერესს წარმოადგენს’’ (გაზეთი ,,ზაკავკაზიე” _ #247 _1910წელი.). ამ დროს კარბელაშვილს საკმაოდ აგრესიული დამოკიდებულება აქვს ამ გუნდის მიმართ, და აღნიშნული გუნდი მას ნამდვილად არ მიაჩნდათ იმ პერიოდში მჟღერ ყველაზე ,,ტრადიციული ჟღერადობის მქონე’’-დ.
ვიცით რომ ზ. ფალიაშვილის პირად წერილებში ხაზგასმულია, რომ მას ქართული ტრადიციული საერო თუ სასულიერო მუსიკა იმდენად თავისებურ, მდიდარ და უნიკალურ მოვლენად მიაჩნია, რომ ,,შესაძლოა ახალი ხანა შექმნას მუსიკალურ ხელოვნებაში’’-ო (შ. კაშმაძე_,,ზაქარია ფალიაშვილი” გვ47). აგრეთვე ქართული ტრადიციული გალობის ერთ-ერთ უკანასკნელ ,,სრულ მგალობელს", ვ. კარბელაშვილს (იპ-ივანოვმა სწორედ მისი, პ. კარბელაშვილის, ალ. მოლოდინაშვილისა და გრ. მღებრიშვილისაგან ჩაიწერა წირვის წესის საგალობლები, რომლებთაც შემდგომში ამუშავებს ფალიაშვილი. ) გაცნობიერებული ჰქონდა, რომ ქართული საგალობლის უმაღლესი განვითარებისა და დიდების ხანა უკვე გარდასულია, იგი საუკუნეებში ჩაიკარგა და დეგრადაციის გზაზე მდგარი საგალობელი ძნელად თუ გაუძლებდა ახალი კულტურის შემოტევას. იგი კარგად ხედავს, რომ პოლიტიკურად და კულტურულად ისეთი რთული და არასტაბილური ვითარება, როგორიც იმ ორი ეპოქის მიჯნაზე იყო საქართველოში, საგალობელს სრული გადაგვარებისა და გაქრობის საფრთხეს უქმნიდა. თუმცა ამავე დროს იგი შესანიშნავად გრძნობდა, რომ დიდი შინაგანი პოტენციის მქონე ქართული საგალობელი შეძლებდა მომავლის მუსიკალურ კულტურასთან თანაარსებობას, უფრო მეტიც, მას მიაჩნია, რომ ქართულ საგალობელს შესწევს უნარი ახალი ტიპის ეროვნული მუსიკალური კულტურის საფუძვლადაც კი იქცეს. ფაქტიურად გამოდის, რომ ორივე პერსონა საუბრობს ქართული გალობის განვითარების შემდეგ ეტაპზე, თუმცა ორივენი რადიკალურად განსხვავებული პოზიციის მქონენი არიან, რაში მდგომარეობს ეს განსხვავება? ცხადია მიმართულებაში! __________რ. წურწუმია ფალიაშვილის დამოკიდებულებას ქართული ტრადიციული გალობისადმი შემდეგნაირად აფასებს: _,,რასაკვირველია, ქართველი კომპოზიტორებისთვის და, პირველ რიგში, ზაქარი ფალიაშვილისათვის ქართული საეკლესიო საგალობელი გლეხურ სიმღერასთან ერთად ეროვნული მუსიკის თვითმყოფადობის სიმბოლო იყო, მისი მუსიკალური აზროვნების მასაზრდოებელი უმთავრესი წყარო. მაგრამ ისიც ცხადია, რომ მისთვის გალობაში მისაწვდომი შეიძლებოდა ყოფილიყო მხოლოდ ის, რაც მის საერთო სულისკვეთებასთან იყო დაკავშირებული, ტრადიციული ხალხური მუსიკალური აზროვნების ზოგად პრინციპებთან მსგავსებას ამჟღავნებდა და არსებითად წარმოადგენდა ფოლკლორისაგან სრულიად განსხვავებულ ლოგიკაზე დამყარებულ საკომპოზიტორო აზროვნების ნაყოფს" (რ.წურწუმია_,,ქართული მუსიკალური კულტურის თვითმყოფადობის საკითხისათვის გვ.91).
ვ. კარბელაშვილს სწორედ აქედან გამომდინარე არ მიაჩნია მართებულად მისი ამგვარი ჩარევა ქართული გალობის საქმეში. მისთვის სრულიად მიუღებელი იყო იმ ქართველ პროფესიონალ კომპოზიტორთა მოღვაწეობა, რომელთაც შესწევდათ უნარი ჩამდგარიყვნენ ქართული გალობის სამსახურში, თითქოსდა ცდილობდნენ კიდევაც ამას, მაგრამ მათი შრომა ფუჭად იქცეოდა, რადგან ევროპულად განსწავლული პროფესიონალები საკუთარი კოლექტივებს კიდევ უფრო აკარგვინებდნენ იერს, რის ვაი-ვაგლახით მიღწეულ ისედაც დეგრადირებულ ტრადიციულ გალობას.
Cecxladze I
გეთანხმები, მე ამ დამოკიდებულებას დილეტანტიზმი ვუწოდე. კეჭაყმაძე მართლაც გენიოსი ქართველი კომპოზიტუროა, თუმცა როცა საუბარია მისი ნაწარმოებების ტაძარში შესრულებაზე, მეც წინააღმდეგი ვარ! მაგრამ ამის გამო ამ ადამიანის შემოქმედება არ შეიძლება შევადაროთ რესტორნის მუსიკას
დათიკო
http://www.Caqtus.caucasus.net
მეც წინააღმდეგი ვარ მისი ტაძარში შესრულებისა, თუმცა ის ძალიან დიდი კომპოზიტორია
დათიკო
ნუ ეგ თუ არ მოგწონს ეგ შენი გადასაწყვეტია. და მისი საგალობლები აღარ სრულდება ტაძრებში და თუ სრულდებოდა ამას კიდე სხვა მიზეზები ჰქონდა.
და რაც შეეხება შენს მიერ ჩამოთვლილ კომპოზიტორებს, მათ გვერდით თამამად შეიძლება დავაყენოთ და იცი რატოო...(შენ არ უნდა გეშლებოდეს ეგეთები დათო მიკვირს) ჯერ იმით რომ მას ისეთი გუნდები აქვს შექმნილი რომ შენ არც კი გინახავს და მოსმენილიც არ გექნება, და მე შემიძლია მოგასმენინო, გინდაა?ცუდი შედარებები არ გინდა, იმიტომ რომ კეჭაყმაძე მხოლოდ საგუნდო ჟანრში მოღვაწეობს.
http://Caqtus.caucasus.net
კეჭაყმაძე გენიოსია, ქართული საგუნდო მუსიკის მამა
რომ არ შექმნილიყო "სიონური" გალობა, არ გადაეკეთებინა ფალიაშვილს საგალობლები, კეჭაყმაძეს რომ არ დაეწერა საგალობლები, რას იგალობებდნენ 10-15 წლის უკან? მადლობა წმ. ექვთიმე კერესელიძეს, კარბელაშვილებს, და ქართული გალობის მოამაგეებს, რომ გადაარჩინეს კანონიკური გალობა, მაგრამ ძველი ქართული კანონიკური საგალობლების აღდგენაში დიდი წვლილი მალხაზ ერქვანიძეს და ანჩისხატს მიუძღვის. ამათ რომ არ დაეწყოთ ეგ საქმე ისევ კეჭაყმაძის და ფალიაშვილის საგალობლებს ვიგალობებდით...დავუფასოთ ფალიაშვილსაც და კეჭაყმაძესაც შრომა, რადგან მათი საგალობლებით ადიდებდნენ ღმერთს, პატრიარქიც და ქართველი ერიც. ეხლა არ თქვათ უფალმა არ შეიწირაო რადგან არაკანონიკური იყოვო!
დათიკო
ისე მოიაზრე, თითქოს ვინმეს შეურაწყოფას ვაყენებდეთ, ბეთჰოვენს, შონბერგს, ბრუკნერს და რახმანინოვს ნამდვილად არ სჭირდება არავის დაცვა! ნუ ბეთჰოვენი ნამდვილად სხვა განზომილებაა, თუმცა კეჭაყმაძე არის ისეთივე სერიოზული კომპოზიტორი, როგორც თავის დროზე რახმანინოვი და შონბერგი იყო. მისი მუსიკა ნამდვილად მსოფლიო მნიშვნელობისაა, ქართული საგუნდო მუსიკალური კულტურა ნამდვილად დიდია მსოფლიო მასშტაბით, და ამაში უმთევრესია კეჭაყმაძის შემოქმედება.
რაც შეეხება ბრუკნერს, ამ კომპოზიტორმა სიმფონიურ მუსიკაში შეიტანა წვლილი, თორემ მისი საგუნდო ქმნილებები ნამდვილად არაა ისეთი ღირებული, რომ მას კეჭაყმაძე არ შევადაროთ. მესები კი აქვს, ადრეულ პერიოდში ქმნიდა, მაგრამ დანარჩენის რა მოგახსენო, რომც ჰქონდეს დაწერილი ცნობილიც კი არაა
N. R.
თქვენ რომ კეჭაყმაძეს მამად მიიჩნევთ ეს თქვნი პირადი გემოვნების ამბავია და ამაში არავინ გეწინააღმდეგებათ.
თუ შეგიძლით რომ რომელიმე ცნობილი მუსიკალური კრიტიკოსის წერილი დადოთ, ან სტატია ან რარაც მსგავსი, სადაც მისი შემოქმედების შეფასება იქნება დაწერილი.
ნუ, თუ ისეთი დიდი კომპოზიტორია როგორც თქვენ თვლით, უთუოდ იქნება მასზე კრიტიკოსთა აზრები დაწერილი.
დათიკო
მე დავრწმუნდი რომ შენ კლასიკური მუსიკის გაგებაში არ ხარ და რატომ: ჯერ ერთი ბეთჰოვენს როცა ახსენებ ისიც უნდა თქვა რა ჟანრებში მოღვაწეობდა და მერე ვისაუბროთ მის საგუნდო ნაწარმოებზე და მხატვრულ ღირებულებებზე. შეგვიძლია გავარჩიეოთ კიდეც . მეშემიძლია შეგვხვდე მოვიტანო ბეთჰოვენის მესის პარტიტურა და ისე - არგუმენტებით ვილაპარაკოთ.(ეს ერთი)
ხოლო რაც შეეხება შონბერგის საგუნდო შემოქმედებას აღორძინების ხანიდან - IV საუკუნიდან დაგეწყო. აი ბეთჰოვენიდან შონბერგამდე უამრავი საგუნდო მუსიკის შედევრია შექმნილი. გეტყობა რომ მოიკოჭლებ კლასიკურ მუსიკაში - კერძოდ საგუნდოშიიიიიიიი.
მადლობთ რომ კლასიკურის თემა არ გახსენი. მე ვაპირებ და იმედია იაქტიურებთ.
დათიკო გირჩევ რომ საგუნდო მუსიკაში ცოტა იკითხო სერიოზულ ხალხთან, ამას იმიტომ გეუბნები რომ მარტო ყურით მოსმენა არ კმარა და თუ რატომ ჯერ ამ პოსტზე გამეცი პასუხი და მერე სხვასაც გეტყვი ძმობილო.
Cecxladze I
,,ეს ნიჭიერი კომპოზიტორი თავისუფლად ფლობს თანამედროვე საკომპოზიტორო ტექნიკას. მთავარი კი ისაა, რომ მას აქვს საკუთარი, ჭეშმარიტად მხატვრული დამოკიდებულება როგორც ახალი ტექნოლოგიური ხერხებისადმი, ისე ეროვნული საწყისებისა და ხალხური მასალის მიმართ. ამიტომაა მისი გუნდები ასეთი ცოცხალი და ხალასი".
ოთარ თაქთაქიშვილი.
,,იოსებ კეჭაყმაძე, არსებითად, მხოლოდ ერთ ჟანრში მოღვაწეობს -- საგუნდო მუსიკას წერს, მაგრამ ერთი ჟანრით იგი ქმნის ჭეშმარიტ მხატვრულ ღირებულებას და ახერხებს კიდეც თავისი სიტყვის თქმას, განუმეორებელი სიხასხასით აღბეჭდილი სახეების შექმნას".
გივი ორჯონიკიძე.
,,მან შექმნა ემოციური, პოეტური, ჭეშმარიტად ეროვნული და თანამედროვე ნაწარმოები. სწორედ ასეთი უნდა იყოს თანამედროვე ტექნიკის, ხალხური მასალისა და საკუთარი შემოქმედებითი ინდივიდუალობის ერთმანეთთან დაკავშირება. იოსებ კეჭაყმაძეზე დიდ იმედებს ვამყარებ".
რევაზ ლაღიძე.
,,გამაოცა კომპოზიტორის ვირტუოზულმა ოსტატობამ -- გუნდის შესაძლებლობამ და ფერადოვნებამ. თანაც, ეს ვირტუოზულობა თვითმიზნად არ არის გადაქცეული, ყველგან ემსახურება ემოციურ გამომსახველობას".
ვახტანგ ბერიძე.
ფაქტი სოსოს გუნდების არსებობისა მოვლენაა ქართულ მუსიკაში. მათ ისეთივე მნიშვნელობა ენიჭება, როგორც ცინცაძის საკვარტეტო შემოქმედებას. ეს არის ახალი ეტაპი ქართულ საგუნდო მუსიკაში".
სულხან ნასიძე.
,,მე აღტაცებული ვარ მისი საგუნდო ქმნილებებით, რომელთაც შეიძლება ასე დაერქვას: შედევრების კასკადი".
ბიძინა კვერნაძე.
,,მან ფასდაუდებელი ღვაწლი მიუძღვნა საგუნდო მუსიკის განვითარებას. ზოგიერთი მისი საგუნდო ნაწარმოები შედევრად მიმაჩნია".
ნოდარ გაბუნია.
,,თავისი მაღალი პროფესიონალიზმითა და არტისტული ელვარებით იოსებ კეჭაყმაძის საგუნდო შემოქმედებამ დაიმსახურა ყოველგვარი მაღალი შეფასება".
ანტონ წულუკიძე.
,,იოსებ კეჭაყმაძემ თავისი ეპოქა, რაც მთავარია, თავისი სახე შექმნა ქართულ მუსიკაში. მან ერთადერთმა შეძლო გაეღვივებინა თვითნაბადი ოქროს -- ნიკო სულხანიშვილის მიერ ხნულში ჩაგდებული არაჩვეულებრივად ნოყიერი მარცვალი და სათანადო სიმაღლემდე აეყვანა ქართული საგუნდო ხელოვნება".
გივი მუნჯიშვილი.
,,მე მგონი, ჩვენში იოსებ კეჭაყმაძე ერთადერთი ადამიანია, ვისაც შეუძლია მხოლოდ ადამიანის ხმის, გუნდის ჟღერადობაში შექმნას განცდების, აღქმების მდიდარი პალიტრა, განწყობილებათა მთელი სფერო".
ნანა ხასიტკაცი.
,,მე, როგორს შემსრულებელს, არაერთხელ მქონია საშუალება იოსებ კეჭაყმაძის მუსიკით დიდი სიამოვნება მიმენიჭებინა მსმენელისათვის. ეს არ არის ლამაზი სიტყვები. სხვანაირად ვერ შევაფასებ იმ აღტაცებულ ოვაციებსა და განსაცვიფრებელ ენთუზიაზმს, რომლითაც ხვდებოდნენ მის ნაწარმოებებს რუსეთში და ბალტიისპირეთის ქვეყნებში, გერმანიაში, საფრანგეთში, ესპანეთში, უნგრეთში, ირლანდიასა თუ სხვაგან. რეაქცია ყველგან ერთნაირი იყო - ხიბლავდათ მუსიკის მაგიური მუხტი, განუმეორებელი კოლორიტი და ფერადოვნება, აოცებდათ თანამედროვე საგუნდო წერის ტექნიკის ცირტუოზული ფლობა".
შალვა მოსიძე.
,,მე ყურადღებით ვადევნებ თვალს მის შემოქმედებას და მიმაჩნია, რომ სოსო კეჭყმაძე ადგილს დაიმკვიდრებს ქართველ კლასიკოსთა შორის".
ანზორ ერქომაიშვილი.
N. R.
ძალიან კარგი დახასიათება ჰქონია, ბატონ სოსოს.
როგორც ჩანს ამ ეტაპზე ჩემი აზრი განსხვავდება ძალიან ბევრი ავტორიტეტული ადამიანის აზრისგან.
ჩემთვის, ამ სიიდან ავტორიტეტს მხოლოდ მოსიძე წარმოადგენს.
შესაძლებელია მე ძალიან ცოტა მაქვს მოსმენილი მისი შემოქმედებიდან.
პაატას მინდა ვთხოვო იქნება დადოს მისი ნაწარმოებები.
bodishs gixdit magram verafrit chvrte qartuli shifti.
N. R.
madloba nino da gaixare, es aris utyuari informacia.
დათიკო
aucileblad davdeb ogond ori dge madrovet cota gadatvirtuli var, xoo mosidze aris shemsrulebeli da tan umaglesi donis. da avtoriteti araa nasidze? kvernadze? lagidze? cincadze? tu taqtaqishvili? faliashvilioc rom yofiliyo cocxali isic ityoda rom keyakmadze aris qartuli sagundo musikis mwvervali da amas darwmundebit roca davdeb mis chanawerebs.
ise rchevistvis minda gtxovo rom mousmino qartvel kompozitorebs, daiwye pirveli klasikosebit magalitad: balanchivadze, arakishvili, faliashvili, sulxanishvili, da doliodze. gaige ra janrebshi mogvaweobdnen, raaqvt sheqmnili,rato iyvnen pirveli qartveli klasikosebi. es erti.
shmdeg modian axali klasikosebi esenia: mshvelidze,
machavariani, taqtaqishviuli. mere isic unda gaigo eseni rato iyvnen axali qartveli klasikosebi.
xo mere ki modis axali taoba magalitad: cincadze, nasidze, gabunia, lagidze, kvernadze, da sxva. ai amat shemoqmedebas gaecani da mere mixvdebi ratomaris geniosi sagundo musikashi soso kejaymadze.me manamde davdeb mis nawarmoebebs. samebashic gavagrdzelot.
maZiebeli
aucileblad gencva. male davdeb da isetebs rom pirs daagebt.
http://www.link.ge/file/157500/kechaymadze-qorali.wav.html
საგუნდო მუსიკალური აზროვნების ახალი საფეხური დაკავშირებულია კომპოზიტორ იოსებ კეჭაყმაძის სახელთან.(დაიბადა 1939 წ. გურიაში, კერძოდ მახარაძეში) ბათუმში სწავლობდა საფორტეპიანოს განხრით. ხოლო შემდეგ ზ.ფალიაშვილის სახელობის ცენტრალურ სამუსიკო სკოლაში. 1968 წ. დაამთავრა კონსერვატორია კომპოზიციის სპეციალობით (დ. თორაძის კლასი). სწავლების პერიოდში მუშაობდა კონცერტმაისტერად (იგი უკრავდა სტუდენტებს საგუნდო ნაწარმოებებს. ოღონდ თავისს არა. და ასევე უკრავდა პარტიტურებს პირდაპირ ფურცლიდან ნებისმიერი სირთულის. "სიმფონიებს" ).1972 წლიდან დღემდე მუშაობს საქართველოს კულტურის სამინისტროში. 1968 წლიდან მუშაობს კონსერვატორიაში. 1982 წლიდან 2007 წლამდე იყო საგუნდო-სადირიჟორო კათედსრის გამგე.
ი. კეჭაყმაძემ მოღვაწეობა დაიწყო 60 წლებში მაგრამ ის უფო 70-ანელთა თაობას მიეკუთვნება. კეჭაყმაძემ შექმნა 1972წ. ანა კალანდაძის ლექსებზე საგუნდო ციკლი "ფშაუირი იდილიები". (სამწუხაროდ არ მაქვს ამის ჩანაწერები)
შემდეგი წარმატება უფრო ხმაურიანი იყო, კეჭაყმაძის("ძველი თბილისის სიმღერები" -5 პარაფრაზა) რამაც საზოგადოებაში უდიდესი აღტაცება გამოიწვია. (1975წ.)
კეჭაყმაძის ამ ორ ციკლში უკვე გამოიკვეთა მისი ადრინდელი სტილის დამახასიათებელი თავისებურებები. ასევე სრულიად უნიკალურ მოვლენას წარმოადგენს მისი საგუნდო შედევრი-"ეგზერსისი", (რომელის ჩანაწერსაც დავდებ ახლო მომავალში და გირჩევთ ყველამ უკლებლივ, არ დაიზაროთ და გადაიწერეთ). რომელშიც კომპოზიტორი აკუსტიკურ ეფექტებს აღწევს.
პირველმა ეს ნაწარმოები შეასრულა გორის ქალთა გუნდმა შალვა მოსიძის ხელმძღვანელობით.
და რაც მთავარია მას ახასიათებს ინტონაციური და კილოჰარმონიული გამომგონებლობა.(მან კლასიკური და ეროვნული, ფოლკლორი დავარქვათ, მათი სინთეზი მოახდინა და ეს მეტყველებს მის გენიალობაზე. მთელი ეპოქა შექმნა.)
მეოცე საუკუნის II ნახევრის ქართულ მუსიკაში, შემუშავებულმა ვირტუოზულმა ტექნიკამ გავლენა მოახდინა არა მარტო მომდევნო (გ. ჩლაიძე, ჯ. ბეგლარიშვილი, ს. ბარდანაშვილი, ლ. შავერზაშვილი, მ. გაგნიძე, ა. ხორავა და სხვა. . . ) არამედ მასზე უფროსი თაობის კომპოზიტორების მანერაზეც.
კეჭაყმაძე მხოლოდ საგუნდო მუსიკის სფეროში მოღვაწეობს. აგრეთვე აქვს მუსიკა დრამარული სპექტაკლებისა და კიმოფილმებისათვის (მაგ: არსენა) შექმნილი აქვს მეორე ციკლი ანა კალანდაძის ლექსებზე.
კომპოზიტორმა მიმართა ილია ჭავჭავაძის პოეზიას. მას შექმნილი აქვს 40-მდე გუნდი ილიას ლექსებზე (ერთერთია თქვენს მიერ აღნიშნული "მამო ჩვენო", რომელსაც ცოტახანში დავდებ).
ჩემი აზრით ძალიან სამწუხაროა ის ფაქტი, რომ მისი ნაწარმოებები დღემდე არ არის გამოცემული, თან არა მარტო სამწუხსარო არამედ დიდი სირცხვილიც კი არის.
Cecxladze I
პაატა, არ მაპატიე მაგრამ არ მომწონს შენი ჭკუის დამრიგებლური ტონი. ისეთნაირად მესაუბრები თითქოს პირველკლასელი ვიყო. მე ძალიან ბევრიც მაქვს მოსმენილი და კარგის და ცუდის გარჩევაც შემიძლია.
სახლში ორასამდე ფირფიტა მაქვს, მათ შორის ქართველი კომპოზიტორების და ზოგადად მინდა გითხრა რომ ჩემთვის ქართველ კომპოზიტორთა ”პლანკა” საკმაოდ დაბლაა განთავსებული შედარებით მართლაც გენიაულურ კომპოზიტორებთან.
N. R.
N. R.
Cecxladze I
და საერთოდ, ერთი რამე კვლოავაც მინდა დავაზუსტო. მე იმას კიარ ვამბობ რომ კეჭაყმაძე არ არის საინტერესო ავტორი, მე ვაპროტესტებ მის ”გენიად” შერაცხვას. უბრალოდ ჩემთვის სიტყვა ”გენიას” გაცილებით დიდი და ღრმა გაგება აქვს, ვიდრე უბრალოდ კარგი კომპოზიტორის ასე მოხსენიებას.
გენიალური ჩემთვის თუნდაც ჩვენი საგალობლებია, რომელის გვერდით მე არცერთი საგუნდო ავტორის მუსიკას ვერ დავაყენებ.
ხოდა, მე იმას ვამბობ რომ როგორც გაიჟღერა მისმა მუსიკამ სამებაში საგალობლების გვერდით, ზუსტად ასეთია ჩემთვის მისი მუსიკის შეფასების კრიტერიუმი.
აჰათ თქვენ რახმანინოვის "ღირს არსი"
იოანე ოქროპირის ლიტურგიიდან.
http://www.link.ge/file/157673/11-Dostojno-est-11.mp3.html
დათიკო
ღმერთმა დამიფაროს! შენ რომ ჭკუა დაგარიგო.
ხოდა მეც მაგას გეუბნები რომ მარტო მოსმენა არ შველის და რატომ ეხლავე გეტყვი. (შენგან გამომდინარე გითხარი ეგ). ბეთჰოვენის მესა რომ მოიყვანე მაგალითად სხვა კომპოზიტორები არ არიან? რომელსაც რექვიემები მაგ: მოცარტი, ბრამსი, ვერდი, ქერუბინი, ბერლიოზი, ბრიტენი, რატერი, ბალაკირევი, და სხვა. რომლებიც მოღვაწეობდნენ საგუნდო მუსიკაში. აგრეთვე ცალკეული საგუნდო ნომრებიც. მესები მაგ: ბახი მაინც გეთქვცა, სხვას რომ თავი დავანებოთ.
და ისე ზერელეთ საუბარი არ შეიძლება ძმაო. ამას გეუბნები მე შენ და ჭკუას არ გარიგებ. როცა კაცი რამეს იტყვის საფუძველი უნდა ჰქონდეს. მესის შექმნის ისტორია ან რექვიემის იცი????მეეჭვება მეგობარო.
და შენ გაგაღიზიანა გენიოსმა სიტყვამ ხოო?
ერთ დროს ბახის მუსიკა თავის ეპოქაში ძალიან ცუდი სახელით და საერთოდ არ სრულდებოდა, სერიოზულ მუსიკად არ აღიქმებოდა. ბავშვებს ამეცადინებდნენ თითების სავარჯიშოდ. ეს იცოდიი? არ იფიქრო ჭკუას გასწავლი მეგობარო.
სოსო კეჭაყმაძე არის უდიდესი კომპოზიტორი ქართულ საგუნდო მუსიკაში, ვისაც გვჯერა გაგვატარეთ.
და გთხოვთ რომ მასზე ცუდის თქმის უფლებას მუ ნისცემთ საკუთარ თავს. შენ გიწერია რომ როცა შესრულდა სოსო ნაწარმოებები სად შევმძრალიყავი არ ვიცოდიო. და თან გიორგობას ხოო? თუარ ვცვდები. და ნამდვილად შეგეშალა. სოსოს არცერთი ნაწარმოებები არ სრულდება გარდა მრავალჟამიერისა და ეგეც თუარ მოგწონს ეგ შენი პრობლემაა და რატომ ეგ შენ უკეთ იცი. და გთხოვ მეორედ ეგეტი პასუხი რომ ჭკუის სწავლება და რამე აღარ მითხრა. მე შენთვის არ მიკადრებია ეგ.
ხო და გთხოვ ეს შედარებები რახმანინოვის და სოსო და მნიშვნელობა არააქვს. არა-მუსიკოსურია და მაპატიე მაგრამ უცოდინრობის მაჩვენებელია. (არ გეწყინოს მაგრამ ესეა ჩემი აზრით). ოღონდ ყველასთან ბოდიშს ვიხდი. ანუ რისი თქმა მინდა, რომ მუსიკას მარტო მოსმენა კიარა ცოტა სხვა შეხედულებიბია საჭირო და ეს ყალიბდება ისეთ ხალხთან ურთიერთობაში როგორიცაა კონსერვატორია და მისი მასწავლებლები. ისე მეც ესე ვიყავი შენსავით დაახლოებით.ოღონდ ეხლა არ მითხრა რომ რამე დაგარიგე.
ხოო იქ დავდე ქორალი და ნახე.
ეხლა დავდებ კიდევ ერთ ნაწარმოებებს კეჭაყმაძის ეს არის "მარჯვე მუხლი".
http://www.link.ge/file/157798/-s-chor---Marjve-Muxli.wav.html
Cecxladze I
ჯამბაკური
რაარი?
დათიკო
მე დავრწმუნდი რომ შენ მართლაც გაგებაში არ ყოფილხარ. დილეტანტურად საუბრობ ამ სფეროზე და კერძოდ კეჭაყმაძეზე.
ერთი სურვილი გამიჩნდა და ვნახოთ თუ მოვაბავ თავს მინდა რომ პატარა კონფერენცია მოვაწყო სადაც მუსიკის მცოდნეები და კრიტიკოსები იქნებიან. და ვისაუბროთ კონკრეტულად ამ თემებზე, დავიღალე შენთან ფორუმში უაზრო უაზრო და კიდევ უაზრო კამათით. როცა კაცს არ ესმის უნდა მიუშვაო თავის გემოზედ, ასე ვიცი მეე.
ხოო და რაც შეეხება ბეთჰოვენი ვთქვიო პირველადო, აბა რას იტყოდი მეტი მართლაც არიცოდი ალბათ, და რატო ვამბობ იცი?--ვიც იცის საგუნდო მუსიკა ის იტყოდა მოცარტს ბახს და ასე შემდეგ. შენ ამაში დაიწვი უკვე. რასიზამ ყველა სიტუაციისგან ბოლომდე ვერ გამოძვრები.
მე შედარებები მქონდა და შენ ისისც ვერ გაიგე რა ვთქვი. ბოდიში მარა ამას რა დავარქვა არ ვიცი, იქნებ ვინმემ მომეხმაროთ??? გთხოვთთთ.
მე ამჯერად ვწყვიტავ შენთან საუბარს ამ თემაზე რატო მიხვდი ალბათ.
მაგრამ ერთი თხოვნა მაქვს როდესაც კეჭაყმაძეს ახსებებთ 300-დე დათვალეთ რომ რამე არ წამოქცდეთ. ანუ მე ის კაცი მიყვარს და ნუღარ იტყვით მასზე ცუდს ტორე მერე შეიძლება გავბრაზდე. გთხოვთ უმორჩილესად, ყველას. ჩანაწერებსაც აღარ დავდებ მაინც არ უსმენთ.
აღარ მომწერო კეჭაყმაძეზე აღარაფერი.
მოდი მაშინ საგალობლები თუარ მოგწონს ჩვენი ეგ სამებაში გავაგრძელოთ. ან შეგიძლია კათოლიკოს პატრიარქს უთხრა.
მხოლოდ ამ კითხვაზე გამეცი პასუხი: კირიე ელეისონ მოგწონს?
დათიკო, თუ ის მიგაჩნია ჩვენი ,,საგუნდო მუსიკის მამად", მაგრამ ამის მიუხედავად არ მიგაჩნია გენიად, კი ბატონო, მაგრამ იცი რა, მე ვფიქრობ, რომ ,,მთლად გენიად არ ვაღიარებ" და ,,რესტორნის მუსიკოსია" არ არის ერთი და იგივე, ხომ? და პირადად ჩემი საუბარიც სწორედ ამისკენ იყო მიმართული, რომ იმის გამო, რომ მისი შემოქმედება მიუღებელია ტაძარში არ შეიძლება რესტორნის მუსიკად შევრაცხოთ, მითომეტეს, რომ იგი ,,გენიას" თუ არა უკანასკნელ შემთხვევაში ქართული ,,საგუნდო მუსიკის მამა" ხომ მაინცაა?! ეს ,,მამობა" მე გენიად შემირაცხავს, შენ არ შეგიფასებია ასე, დღეს არ შეიძლება რომელიმე ჩვენგანი იყოს მართალი ან პირიქით, ამას დრო სჭირდება, თუმცა ბახის და ბეთჰოვენის, არც მოცარტის და დანარჩენის (ჩამოთვლილთაგანის) დონის მოვლენა და მასშტაბი რომ არ არის ამას რა დავა უნდა?! თუმცა თამამად დაიყენება მისი გუნდები ბევრი დიდი კომპოზიტორის საგუნდო შემოქმედებასთან. მე გამიგია, რომ ადამიანი შეიძლება შეირაცხოს გენიად ერთი გენიალური ნაწარმოების, ერთი გენიალური სურათის, სპექტაკლის, ან სხვა ნებისმიერ სფეროში ერთ ი გენიალური მიღწევის გამოც კი; და ჩემთვის ამ შემთხვევაში სწორედ ეს წარმოადგენს მისი გენიალობის განმსაზღვრელ საზომს.
დამერწმუნე, რომ ,,მოწინააღმდეგე" მხარიდან რომ მხოლოდ იმაზე ყოფილიყო საუბარი გეჭაყმაძე გენიოსია, თუ ,,უბრალოდ ქართული საგუნდო შემოქმედების მამა", ამაზე უბრალოდ არ ვიდავებდით. აქ საუბარია მის უპატივცემულობაზე, უპატივცემულოდ მოხსენიებაზე. და როგორ ეგუება მისი გუნდები ღვთისმსახურებას ეს არცაა მისი შემოქმედების შეფასების კრიტერიუმი, და სწორედ ეგაა ჩემი აზრით ყველაზე საფუძვლიანი შეცდომა შენს საუბარში, რომ მის შემოქმედებას ისე აფასებ, როგორც მისი საგალობლები ჟღერდა ტრადიციულის გვერდით.
N. R.
შენ გაიხარე ნინოიეე. მაგის თქმა მინდოდა მარა შენ უკეთ უთხრი ვიდრე მეე. აი ამიტომაა.
მუსიკის-მცოდნეებთან ყველამ თავი უნდა მოვიხაროთ. თქვენ მიხვდით რატომაც.
დათიკო
ფიცხი ვარ მაგაში გეთანხმები. რატომ? ეჰ ეჰ ვერ მიხვდი. გურული ვარ.
მარა შენ ერთი მითხარი კაცურად კეჭაყმაძე როდის სრულდება გარდა გამონაკლისისა (მრავალჟამიერები) როცა კურთხევაა და ამის საჭიროება.
ხოდა იმას რომ შენ განსაკუთრებით ხაზს უსმევ რომ მე მომხრე ვარ შესრულდეს კეჭაყმაძე, იქნება თუ ბახი, ან ბეთჰოვენი. მაგას რაცარუნდა დიდი ასოებით წერო მაინც არავინ დაგიჯერებს. შენი ცილისწამება რომ მე არ მიყვარს ქართული გალობა სისულელეა და უბრალოდ სასცილო. და ამასაც თუ მაინც ვინმე დაიჯერებს მერე შვხვდეთ და ვიგალობოთ ერთად. შეიძლება ხმამაღალია მაგრამ..... და თან მე იმასაც არ ვამბობ რომ მე რაგაც გამეგებათქო, უბრალოდ აქ ზოგო ისეთი ხალხი საუბრობს გალობაზე და მის ისტორიაზე რომ, ორი საგალობელი არ ეცოდინება. ჩვენთან სამებაში რაც სრულდება ეს არის კირიე ელეისონ, დამუშავებული ზვიად ბოლქვაძის მიერ. და არა კეჭაყმაძის მიერ.
შემიძლია მისი სიტყვები მოგახსენო (კეჭაყმაძის) ზუსტად რაც თქვა, იყო პერეიოდი როდესაც მე მთხოვეს საგალობლების დაწერა. რაშიც მე თავიდან შევეწინააღმდეგე. მაგრამ კურთხევა და თხოვნის შემდეგ და რატომ იყო ეს საგალობლები საჭირო, ამის შემდეგ დავთანმხდიო და დავწერე რამოდენიმე საგალობელიო.
და სხვათაშორის იცით თუ არა მის საგალობლებში არც ერთში არარის სოლოები, რაც ხაზგასასმელია.
მე პირადად მისი მოსწავლე ვარ და ეს ლექციაზე თქვა, კიდევ ერთი ინფორმაცია, კეჭაყმაძემ აგრძალა თავისი ნაწარმოებების შესრულება. მითუმეტეს საგალობლების, უბრალობ თქვენ არიცით მას როგორი დამოკიდებულება აქვს ქართული სიმღერის და გალობის მიმართ.
მე მოვითხოვ რომ მასზე აღარ ითქვას რამე დამაკნინებელი და ცუდი. კიდევ ვიმეორებ სოსო კეჭაყმაძე მხოლოდ საგუნდო აკაპელა ჟანრში მოღვაწეობს. შედარებები არ გამაგონოთ სისულელეა როდესაც ბეთჰოვენის მესაზეა საუბარი ის არის დაწერილი გუნდისა და ორკესტრისათვის ასევე რექვიემი მაგ: მოცარტი, გუნდის ორკესტრისა და სოლისტებისათვის. კეჭოყმაძეს არც მესააქვს დაწერილოი და არც რექვიემი და რატომ!! საშინელება იქნება ქართული მესა და რეკვიემი, რატომ ჩვენ მართლმადიდებლები ვართ. აი ამს გეუბნებოდი როდესაც ვამბობდი რომ შედარება არის დილეტანტურითქო.
და იმას რაც ვთქვი პრესკონფერენციაზე აუცილებლად გავაკეთებ და დათიკო შენ განსაკუთრებით მინდა რომ მოხვიდე. კომპოზიტორებს ვეპატიჟები აგრეთვე.(რომელსაც ძალიან მცირე, და უსუსური და საერთოდ რა დავარქვათ არ ვიცით ნაწარმოები აქვს შექმნილი).
რაც შემეხება მე. ბასიანი მიდის დღეს ღამის 2 საათზე ლიტვაში და 17 დღით გემშვიდობებიოთ, არ ისარგებლოთ ჩემი არ ყოფნით და..........
და თუ მაინც ისარგებლეს გთხოვთ რომ სწორი და ჯანსაღი აზრი, სიმართლე დაიცავით. გმადლობთ. განსაკუთრებით ნინო რაზმაძეს ვთხოვ რომ ამ თეასმ თვალყური ადევნოს
N. R.
გაიხარე. მოკლედ მე მივდივარ და აბა შენიცი სადამდეც გაუძლებ.
ნიი მე მართლა მინდა ერთი პრესკონფერენცია მოვაწყო და შენც მომეხმარე.რუსიკო წურწუმიას ვეტყვი და სიამოვნებით წამოვა და სხვა კრიტიკოსი იქნება ეს თუ ნებისმიერი და ის ხალხიც ვისაც ეჭვი ეპარება მის გენიალურობაში.
თან მის ჩანაწერებსაც მოვიტან, გავარჩევთ განვიხილოთ როგორია მისი გუნდები. მოვიწვევთ მოსიძეს,მუიჯიშვილს და ასე შემდეგ.
და მათაც მოიყვანონ ვინც უნდა ის. მათ შორის ვინც ამბობს რომ კეჭაყმაძე ცუდი კომპოზიტორიაო. და რატომ ახსნა მოუწევს ჰააა ნინო კარგი იქნებაა?
Cecxladze I
რა თქმა უნდა კარგი იდეაა, ეს თუ კეჭაყმაძის საღამოს სტილში იქნება მაშინ იქ ვერავინ იტყვის მასზე განსხვავებულ აზრს, რომ არ მოსცონს, რა უნდა თქვას? მე არ მომწონსო? ასეც რომ თქვას რაზე უნდა შეედავო???
უფრო შინაურ წრეშიც შეიძლება, რომ ამ ადამიანებმა (წურწუმიებმა და ა.შ.) კარგად აგვიხსნას მისი როლი და მნიშვნლობა
ჩემი აზრით მთავარი ისაა, რომ ქართულ მუსიკას ასეთი კომპოზიტორი ყავს, შეიძლება ვინმეს არ მოსცონდეს, და მოცარტი არ მოსწონდა გლენ გულდს და კეჭაყმაძეზე რაღა უნდა ვთქვათ, მაგრამ მთავარი ისაა რომ მისი მნიშვნელობის დაფასება შეგვეძლოს
დაგვაყენე საშველი და გახსენი კლასიკაზე თემა ხომ ხედავ რა საინტერესიო საკითხებია
N. R.
Cecxladze I
მოკლედ თავდაყირა აყენებთ ყველაფერს და ჩემს აზრებს ისე ატრიალებთ როგორც გინდათ.
რამდენჯერ უნდა გავიმეორო, რომ მე არსად მითქვამს რომ კეჭაყმაძე ცუდია! არა ბატონო, არ არის ცუდი. მიხარია კიდეც რომ ასეთი კარგი კომპოზიტორი გვყავს. თუმცა, კარგი და არა გენიალური (ეს ჩემთვის).
მოიწვით ახლა პრესკონფერენციები და იყავით
რაც შეეხება რახმანინოვისა და ჩაიკოვსკის შესრულებას ეკლესიაში, მიმაჩნია რომ რუსებს, უკრაინელებს და კიდევ სხვა რამდენიმე ერს არ გააჩნია ისეთი სიმდიდრე როგორიც ჩვენ გვავს - ქართული საგალობლები.
სწორედ ამიტომ მათ მიერ ერისკათა მიერ დაწერილი საგალობლების შესრულება ეკლესიაში ხშირია.
ჩვენ კი, გვაქვს ღვთივსულიერი (!) საგალბლები, რომელთაც ბადალი ჯერ არ მომისმენია. ვერც კეჭაყმაძე და ვერც სხვა საერო კომპოზიტორი ვერასოდეს დაწერს ისეთ საგალობელს რომელიც ოდნავ მაინც გაუტოლდება ჩვენს ქართულ საგაობლებს, რომლებიც წმინდა მამებმა უფლის მადლით დაწერეს.
დათიკო
არ ვიცი შეამჩნიე თუ არა, მაგრამ ჩემი ბოლო სამი პოსტის საკვანძო მომენტები განსაკუთრებულად გაგითვალისწინებია. მაგალითად ის რომ საკითხის დაყენების პოზიცია შეგეცვალა და ჩემეული ვარიანტი გაგეზიარებინა
-------,,საკითხის ასე დაყენება, რომ არ შეიძლება თანამედროვე კომპოზიტორმა დაწეროს საგალობელი და ეს იგალობოს ღვთისმსახურებაზე, თავისთავად არასწორია, თუ გავითვალისწინებთ სხვა ქვეყნების გამოცდილებას.
მეც ხომ არ მინდა რომ ეს საგალობლები იგალობებოდეს ჩვენთან? არა! აბა რა არის ჩვენი შეხედულებების დაპირისპირების მთავარი მიზეზი? ეს არის საკითხის დაყენების პრობლემა. როგორც თქვენ დააყენეთ ეს საკითხი, ისე ჩემი აზრით არასწორია და ზემო აბზაცში ვთქვი, რატომაც. მე ვიტყოდი, რომ მართალია იგივე რუსეთის ეკლესიამ დაუშვა, და თანაც სიხარულით მიიღო თანამედროვე კომპოზიტორის გალობა, და შეიძლება ეს დასაშვებია, მაგრამ მე ჩემი ტრადიციული სამგალობო კულტურა ბევრად მაღალი დონისად მიმაჩნია, ვიდრე რუსული და არ მიმაჩნია, რომ მას გვერდით სჭირდება რამე ახლის დაყენება! აი, ასე ვიტყოდი ....... "
მაგრამ ბოლოს ასე დავამთავრე ------- ,, თუმცა ვერც ეს ჟღერს მთლად გადასარევად....." --------და იცი რატომ? იმიტომ რომ არსებობს კითხვა ------ ,,თუ ზოგადად, მართლმადიდებლური სამყარო (ამ შემთხვევაში რუსეთის მაგალითი) უშვებს, რომ თანამედროვე კომპოზიტორების მიერ შექმნილი, ევროპულ ყაიდაზე გაკეთებული საგალობელი ღვთისმსახურებაში გამოიყენოს, საქართველომ რატომ უნდა თქვას ამაზე უარი? " ---------და ჩვენმა პატრიარქმაც ---------,,70-იან წლებში დაიბარა კომპოზიტორები და უთხრა მათ, რომ არ უნდა ჩამორჩენილიყვნენ სხვა ქვეყნის სამგალობო კულტურას და მათაც დაეწერათ საგალობლები. მეორეა ეს როგორ და რანაირად გამოვიდა, მაგრამ მიმართულება ზოგადად პროგრესული გამოდის , არა?"
ვერ ვიტყვი, რომ ახალი ქართული პროფესიული საგუნდო მუსიკა ისეთივე მსოფლიო მასშტაბისა და მნიშვნელობის ფენომენია, როგორიც ქართული ტრადიციული მრავალხმიანი სიმღერა-გალობა. თუმცა, ის კი დანამდვილებით უნდა ითქვას, რომ მისგან ამოზრდილი ქართული საგუნდო საკომპოზიტორო შემოქმედება უაღრესად საინტერესო მოვლენაა და მისი საუკეთესო ნიმუშები უთუოდ წარმოადგენენ საყოველთაო მხატვრულ ღირებულებას, რომელთაც შეუძლიათ გაამდიდრონ თანამედროვე მსოფლიო საგუნდო შემსრულებლობა.
ახალი ქართული საგუნდო მუსიკის სათავეებთან XX საუკუნის დასაწყისში ნიკო სულხანიშვილი (1871-1919) იდგა _ კომპოზიტორი, რომლიც ტრადიციულ ყოფაში აღიზარდა და, განსხვავებით მისი თანამედროვე სხვა ქართველი კომპოზიტორებისაგან, ევროპული ყაიდის სისტემატური მუსიკალური განათლება არც ჰქონდა მიღებული. მიუხედავად ამისა, განსაცვიფრებელია მისი მხატვრული მიგნებები ისეთ საგუნდო შედევრებში, როგორებიცაა “სამშობლო ხევსურისა”, “მესტვირული”, “გუთნური” ( სამივე 1913), “ღმერთო, ღმერთო” (1919). ამ ქმნილებებში ჩანს კომპოზიტორის გენიალური ინტუიცია, შემაგრებული მისი მუსიკალურ-სმენითი გამოცდილებით, რომელიც ითვალისწინებს არა მარტო ტრადიციული ეროვნული მუსიკალური, არამედ იმდროინდელი თბილისის მუსიკალურ ცხოვრებაში გავრცელებული ევროპული მუსიკის თავისებურებებსაც. ასე გარდაიქმნა ქართული ერთგვაროვანი ( მამაკაცთა) სამხმიანობა შერეული აკადემიურ ოთხხმიანობად, რომელშიც შერწყმულია ხალხური მრავალხმიანობისათის დამახასიათებელი ხმათა მოძრაობა და ევროპული პოლიფონიის იმიტაციური განვითარების პრინციპები. ყველაზე საინტერესო კი ის არის, როგორ ახერხებს ნიკო სულხანიშვილი, მაგალითად, “გუთნურში’ მოგვცეს მუსიკალური მასალის ისეთი დროით-სვრცული გადაწყვეტა, როცა საგუნდო პარტიტურაში გლეხური შრომის პროცესის ვერბალური და მუსიკალური შრეებით შექმნილია პროფესიულად ზუსტად გათვლილი მუსიკალურ-თეატრალური დრამატურგია; რომ არაფერი ვთქვათ მელოდიის იმპროვიზაციულ და იმიტაციურ გადადინებაზე ერთი ხმიდან მეორეში, როგორ პარადოქსულადაც არ უნდა ჟღერდეს, ბახის პოლიფონიასთან რომ იწვევს ასოციაციას!
კიდევ ერთი მხატვრული აღმოჩენა, რომელსაც ნიკო სულხანიშვილის შემოქმედებაში ვხვდებით. მხედველობაში მაქვს ევროპულიდან გადმოღებული სიმღერის აკადემიური მანერის გამდიდრება ეროვნული ინტონირების თავისებურებებით. ეს არ არის ორი მანერის მექანიკური დაკავშირება ერთმანეთთან, ეს არის განსხვავებულ მანერათა ორგანული სინთეზი ინდივიდუალურ სტილში, რომელიც მეტყველებს კომპოზიტორის მიერ სამყაროს ბგერად-მუსიკალური აღქმის სპეციფიკაზე. გუნდის პროფესიული ვოკალური და სოლისტის ქართული ხალხური “ღია” მანერით მღერის ერთდროულობა/მონაცვლეობა ინტონაციური დაძაბულობის განსხვავებულ ხარისხს წარმოქმნის და ახალი ფერებით ამდიდრებს ევროპულ სასიმღერო სტილს. სულხანიშვილის საგუნდო-საშემსრულებლო სტილის ამ განსაკუთრებულობამ XX საუკუნის 70-იან წლებში საგუნდო სიმღერის ე. წ. “ქართულ მანერას” დაუდო სათავე. ამის შესახებ ცოტა მოგვიანებით, მანამდე კი ქართულ პროფესიულ საგუნდო მუსიკას რთული გზა ჰქონდა გასავლელი.
როცა ამ მუსიკის პირველ მონაპოვრებზე ვლაპარაკობთ, ნიკო სულხანიშვილთან ერთად უნდა ვახსენოთ ქართული მუსიკის მეორე კლასიკოსიც – ზაქარია ფალიაშვილი, რომლის ოპერების “აბესალომ ეთერისა” და “დაისის” საგუნდო ეპიზოდები ქართული აკადემიური საგუნდო მუსიკის საუკეთესო ფურცლებს შეადგენს. თუმცა, სწორედ ზაქარია ფალიაშვილი იყო ერთ-ერთი იმათგანი, ვის შემოქმედებაშიც პირველად გამოვლინდა 1920-50-იანი წლების ქართულ აკადემიურ საგუნდო მუსიკაში არსებული სირთულეები.
1921 წელს საქართველო, ხელმეორედ უკანასკნელი ორი საუკუნის მანძილზე, გახდა რუსული ანექსიის მსხვერპლი. ამჯერად უკვე ბოლშევიკური საბჭოთა რუსეთისა, რამაც არა მარტო საზოგადოების ცხოვრების წესი შეცვალა, არამედ ქართულ მუსიკაშიც საბჭოური ოფიციალური იდეოლოგიის – სოცრეალიზმის ნორმების დამკვიდრება მოითხოვა. ე.წ. “საბჭოთა მუსიკის” სპეციფიკური შინაარსი, პირველ რიგში, სიტყვასთან დაკავშირებულ ჟანრებში – ოპერაში, სიმღერასა და საგუნდო ნაწარმოებებში უნდა განხორციელებულიყო. ხელისუფლება კომპოზიტორებისაგან მოითხოვდა მუსიკა მისი იდეების რუპორი გამხდარიყო, რის გამოც ამ მუსიკის შინაარსობრივ მხარეში გამორიცხავდა ყველა სხვა იდეას, გარდა ახალი სოციალისტური დროის ხოტბისა. ამის გათვალისწინებით შეიქმნა 1927 წელს ორი ქართული კანტატა – “დიდება ზაჰესს” ( ზაჰესი საქართველოში პირველი ელექტროსადგულის სახელია) და “ოქტომბრის რევოლუციის 10 წლისთავისათვის”. ცხადია, მათ ავტორებს – მელიტონ ბალანჩივაძესა ( მსოფლიოში სახელგანთქმული ქორეოგრაფის ჯორჯ ბალანჩინის მამა) და ზაქარია ფალიაშვილს მეტისმეტად გაუჭირდათ, დარჩენილიყვნენ საკუთარი შემოქმედებითი სტილის ერთგულნი და ორგანულად დაეკავშირებინათ ერთმანეთთან ქართული ტრადიციული და რუსული რევოლუციური სიმღერა-მარშების ინტონაციური სამყარო, რადგან თვით იდეა იყო თავსმოხვეული. ასეთმა მიდგომამ დიდი ხნით გადასწია ქართული საგუნდო მუსიკის ნორმალური განვითარება. 20-50-იან წლებში შექმნილი კანტატა-ორატორიების მეტი წილი იმ დროის “დანგრეული აზროვნების” ველშია მოქცეული და საბჭოურ სტერეოტიპებს იმეორებს. მათ შორის საუკეთესოებიც – შალვა მშველიძის “კავკასიონი”(1949), არჩილ ჩიმაკაძის “ქართლის გული”(1952) და ალექსი მაჭავარიანის “ჩემი სამშობლოს დღე” (1955) წინააღმდეგობრივ ხასიათს ატარებენ _ ერთი მხრივ, სახეზეა ხალხურ საგუნდო შემოქმედებასთან კავშირი ( ასეთია ხალხური მასალაზე აგებული ნაწილები “მუმლი მუხასა” – “კავკასიონში”, “ჩაგუნა” – “ჩემი სამშობლოს დღეში”, ”ძველი ციხის გალავანთან” – “ქართლის გულში”), მეორე მხრივ კი – პლაკატურობა, სქემატურობა, ორიენტაცია სოცრეალიზმის მხატვრულ და ესთეტიკურ ღირებულებებზე.
20-50-იანი წლების ქართულ საგუნდო მუსიკის განსაკუთრებულ მოვლენას წარმოადგენს ორი საგუნდო ქმნილება – შალვა მშველიძის “ფშაური” (1930-იანი წლები) და ალექსი მაჭავარიანის “დოლური” (1940-იანი წლები). ამ ნაწარმოებებს მკაფიოდ გამოკვეთილი კომპოზიტორული ინდივიდუალობა გამოარჩევთ, რომელშიც ყველაზე ღირებულ მომენტს ავტორის მიერ ეროვნული იდეის მუსიკალური იდენტიფიცირება შეადგენს. ერთ შემთხვევაში (“ფშაური”) – ხალხური ეპიკური სახიერება, საქართველოს აღმოსავლეთის მთის ფოლკლორის მკაცრი კოლორიტი, მუსიკალური მასალის იმპროვიზაციული განვითარება, რომელიც ოსტატურადაა შეხამებული საგუნდო კონტრაპუნქტთან, იმიტაციურ პოლიფონიასთან; მეორე შემთხვევაში კი _ ხალხური დასარტყამი საკრავის დოლის იმიტაცია, მახვილგონივრული არტიკულირებითა ( “დიმ-დამ-დამ”) და საინტერესო ტემბრული და ჰარმონიული კოლორიტით, რაც ერთობლიობაში ცოცხალ, იუმორისტულ ეფექტს ქმნის. ეს კია, იმავე “ფშაურში” შალვა მშველიძეს იდეოლოგიური მოსაზრებებით “მცირე” კორექტივის შეტანა მოუხდა ხალხურ ვერბალურ ტექსტში _ სიტყვა “ჯვარი” ”ჯარად”იქცა და ცენზურისათვის მიუღებელი საკულტო-რიტუალური სემანტიკა “გმირული დროის” შესატყვისი ლაშქრულით შეიცვალა.
მიუხედავად ცალკეული წარმატებებისა, 20-50-იანი წლების ქართული საგუნდო მუსიკა ვერ იქცა საკომპოზიტორო შემოქმედების იმ სფეროდ, რომელშიც იმდროინდელი ქართული საზოგადოების სულიერი ცხოვრების სიღრმისეული შრეები აისახებოდა _ მაგალითად, რეპრესირებული ახლობლების დაკარგვით გამოწვეული ტკივილი ან ქვეყნის დამოუკიდებლობაზე ოცნება, რისთვისაც 1956 წელს თბილისში რუსულმა ჯარმა მრავალი ახალგაზრდა დახოცა. . . ერთი სიტყვით, XX საუკუნის 20-50-იანი წლებში ქართული საგუნდო მუსიკა მოკლებული იყო შესაძლებლობას გამოეხატა ქართველი კომპოზიტორის თვისუფალი მხატვრული ნება. ეს მხოლოდ 1960-იანი წლებიდან გახდა შესაძლებელი.
უნდა ითქვას, რომ ამ დროისათვის ქართული საკომპოზიტორო მუსიკა უკვე მრავალჟანრული მოვლენა იყო, რომლის ყველაზე სუსტ რგოლს, კამერულ-ვოკალურთან ერთად, საგუნდო მუსიკა წარმოადგენდა, ხოლო “ეპოქალური ჟანრის” მნიშვნელობა სიმფონიას ჰქონდა დასაკუთრებული. ამ პერიოდში შექმნილი შალვა მშველიძის, ანდრია ბალანჩივაძის, ალექსი მაჭავარიანის, ოთარ თაქთაქიშვილის, სულხან ცინცაძისა და სხვათა სიმფონიები, სიმფონიური პოემები, კონცერტები სხვადასხვა საკრავებისათვის, კამერულ-ინსტრუმენტული ნაწარმოებები დრემდე ინარჩუნებენ თავიანთ მაღალმხატვრულ ღირებულებას. მიუხედავად იდეოლოგიური წნეხისა და მკაცრი ცენზურისა, ქართველი კომპოზიტორები ახერხებდნენ შეექმნათ შთამბეჭდავი ეპიკური, ლირიკულ-ფსიქოლოგიური სახეები, გადმოეცათ ხალხური საცეკვაო სტიქია და ლაღი იუმორი. ზოგჯერ ასეც ხდებოდა, მეტისმეტად თამამი გადაწყვეტისათვის კომპოზიტორი იტუქსებოდა, როგორც ამას ადგილი ჰქონდა ანდრია ბალანჩივაძის I სიმფონიის (1944) შემთხვევაში, რომლის არასტანდარტული ფინალი მიუღებელი აღმოჩნდა ოფიციალური ხელისუფლებისათვის.
საბჭოთა კავშირში 50-იანი წლების II ნახევარში მომხდარმა პოლიტიკურმა “დათბობამ” მთელი საბჭოთა კავშირის მასშტაბით ძირეული გარდატეხა შეიტანა ხელოვნების განვითარებაში. ეს განსაკუთრებით შესამჩნევი მუსიკალურ ხელოვნებაში, უფრო ზუსტად, ინსტრუმენტული მუსიკის სფეროში აღმოჩნდა, თუმცა ხელისუფლება მალე მოეგო გონს და კვლავ უმკაცრესმა ცენზურამ დაისადგურა. მიუხედავად ამისა, “რკინის ფარდის” წამოწევის შედეგად მუსიკაში “შემოჟონილმა” თავისუფლების ნაკადმა საქართველოში ბიძგი მისცა ეროვნული მუსიკალური სტილის განვითარების ახალ ეტაპს: ქართული მუსიკალური კულტურა ეზიარა მანამდე აკრძალულ ფრანგულ იმპრესიონიზმს, ავსტრო-გერმანულ ექსპრესიონიზმს, ამერიკულ ჯაზსა და პოლონურ სონორიზმს, სტრავინსკის, ონეგერის, ჰინდემიტის, ბარტოკის და სხვათა გამოცდილებას. ბიძინა კვერნაძის, გია ყანჩელის, სულხან ნასიძის, ნოდარ გაბუნიას, ნოდარ მამისაშვილის, ნათელა სვანიძის, ფელიქს ღლონტის და სხვ. შემოქმედებამ ახალი ესთეტიკა, სამყაროს ახლებური ხედვა მოიტანა, შემოვიდა მასშტაბური მუსიკალური იდეები, რომლებიც ახალი ტექნოლოგიებით ხორციელდებოდა, განსაკუთრებული მნიშვნელობა შეიძინა ლირიკულ-ფსიქოლოგიურმა და მედიტაციურმა საწყისებმა. ე.წ. “ლღვობით” მოგვრილი შვება იგრძნო ქართულმა საგუნდო მუსიკამაც _ 1964 წელს შეიქმნა მხატვრულად ღირებული პირველი ქართული ორატორია “რუსთაველის ნაკვალევზე”. მისი ავტორები – პოეტი ირაკლი აბაშიძე და კომპოზიტორი ოთარ თაქთაქიშვილი შთააგონა აღმოსავლური რენესანსის პირველი ქმნილების – გენიალური “ვეფხისტყაოსნის” ავტორის შოთა რუსთაველის ფრესკამ, რომელიც ქართულმა დელეგაციამ იერუსალიმში, ჯვრის მონასტერში აღმოაჩინა. თაქთაქიშვილის მეორე საგუნდო-სიმფონიურ ქმნილება “ნიკოლოზ ბარათაშვილი” (1970) ასევე ქართველ და სამშობლოს გარეთ ტრაგიკულად გარდაცვლილ XIX საუკუნის რომანტიკოს პოეტს ეძღვნება. ორივე ორატორიაში კომპოზიტორი მიმართავს ზედროულ ეროვნულ ღირებულებებს, წინა პლანზე წამოსწევს მოაზროვნე სუბიექტის სულიერ სამყაროს, მის დიალოგს ისტორიასთან, საკუთარ სინდისთან. . . . ორატორიების მუსიკას განსაკუთრებულობას ანიჭებს ტრადიციული მრავალხმიანობის თავისებურებებიდან ამოზრდილი ორიგინალური საგუნდო ფაქტურა, თუმცა ხშირად გაიშვიათებულიც, რაც არქაულობის იერს სძენს პარტიტურას.
ქართული საგუნდო მუსიკის დიდი აღმავლობა 1970-იან წლებში დაკავშირებულია იოსებ კეჭაყმაძის სახელთან. მიუხედავად იმისა, რომ მან მოღვაწეობა 60-იან წლებში დაიწყო, მისი მკაფიო ინდივიდუალობით აღბეჭდილი სტილი პირველად მშვენიერი პოეტი ქალის ანა კალანდაძის ლექსებზე შექმნილ შესანიშნავ საგუნდო ციკლში “ფშაური იდილიები” გამოვლინდა. შემდეგი წარმატება კიდევ უფრო ხმაურიანი იყო _ “ძველი თბილისის სიმღერებმა” – ხუთმა პარაფრაზამ საზოგადოებაზე შოკისმომგვრელი შთაბეჭდილება მოახდინა. გამოჩენილი ქართველი მუსიკისმცოდნე გივი ორჯონიკიძე წერდა:”კეჭაყმაძის წარმატების მიზეზის მოკლედ ასახსნელად ერთ სიტყვას ავირჩევდი: ”ნიჭი”. “ძველი თბილისის სიმღერები” ხელოვნების იმ ბედნიერ ნიმუშთა რიცხვს ეკუთვნის, რომელნიც ფართო აუდიტორიის სიყვარულს მასთან პირველი შეხვედრისთანავე მოიპოვებენ, განურჩევლად იმისა, ეს აუდიტორია მუსიკოსებისაგან შედგება, თუ მხოლოდ მუსიკის მოყვარულებისაგან.” ძველი თბილისის მუსიკალური ფოლკლორი ცალკე თემაა, მაგრამ აქ ის კი უნდა აღვნიშნო, რომ მისი მომხიბლაობა კეჭაყმაძის მუსიკის განსაკუთრებულ სურნელში, მის ცოცხალ სახიერებასა და ფერადოვნებაშია, აღმოსავლური ერთხმიანი ორნამენტული ჰანგისა და თბილისური სულისკვეთების საოცარ ნაერთში რომ დევს. პარაფრაზების მოსმენისას თვალწინ ცოცხლდებიან ძველი თბილისის განუმეორებელი პერსონაჟები, რომლებიც თითქოს ძველი ფოტოსურათებიდან გადმოსულან.
სხვათა შორის, ძველი თბილისის სახეებისათვის მანამდე არაერთ ქართველ კომპოზიტორს მიუმართავს, თუმცა საგუნდო მუსიკის ჟანრში – არავის, რადგან გლეხური მრავალხმიანობის საპირისპიროდ, ქალაქური ერთხმიანობა ნაკლებად განაწყობდა მათ საგუნდო პარტიტურის შესაქმნელად. კეჭაყმაძე კი სწორედ ერთხმიანი ქალაქური მოტივების მოდიფიკაციის იდეამ გაიტაცა და ამ უბრალო მოტივებიდან დროში ფართოდ გაშლილ დრამატურგიას, მრავალფეროვანი შტრიხებითა და ხმების დივიზებით მოქსოვილ რთულ პოლიფონიურ საგუნდო პარტიტურას ქმნის. ქართული საგუნდო მუსიკისათვის აქ ახალია ყველაფერი _ მქროლავი პასაჟები, სონორული პლასტები, ბგერწერითი ეპიზოდები, არტიკულაციური ხერხები, სხვადასხვა საკრავის იმიტაცია, ფეხების ბაკუნიცა და სტვენაც. . .
კეჭაყმაძის ამ ორ ციკლში უკვე გამოიკვეთა მისი ადრინდელი სტილის დამახასიათებელი თავისებურებები - მხატვრულ ამოცანას დამორჩილებული უსაზღვრო გამომგონებლობა და შემოქმედებითი თავისუფლება. ბგერისადმი განსაკუთრებული დამოკიდებულება გამოარჩევს მის საგუნდო შედევრს “ეგზერსისს”. ეს სივრცული კომპოზიციაა, რომელიც თავისი უნიკალური აკუსტიკური ჟღერადობით გამაოგნებელ ზემოქმედებას ახდენს მსმენელზე. ეს ლიტონი სიტყვები რომ არ არის, ამაში ადვილად შეიძლება დარწმუნდეს მკითხველი, თუ ხელში ჩაუვარდება XXXის მიერ გამოცემული ლაზერული დისკი, რომელზეც ქართული საგუნდო მუსიკის სხვა ნიმუშებთან ერთად “ეგზერსისიცაა” ჩაწერილი. უნდა ითქვას, რომ კეჭაყმაძეს, უფრო ზუსტად კი, ქართულ მუსიკას დიდად გაუმართლა, რომ მის საგუნდო პარტიტურებს ისეთი უბადლო შემსრულებელი გამოუჩნდა, როგორიც შალვა მოსიძე და გორის ქალთა გუნდია. სხვათა შორის, საკუთრივ “ეგზერსისი” სწორედ ამ კოლექტივისათვის დაიწერა მოსიძის დაკვეთით. გორის ქალთა გუნდზე მოგვიანებით გიამბობთ, მანამდე კი ვიტყვი, რომ კეჭაყმაძის შემოქმედების ადრეულ პერიოდში შეიქმნა კიდევ ერთი ციკლი ანა კალანდაძის ლექსებზე “მთისაი ბარსა” (1978), “დავითიანიდან” XVIII ს-ის პოეტის დავით გურამიშვილის ლექსებზე (1980), “ადგილის დედა”ხალხური მითოლოგიურ ლექსებზე და სხვ.
1978 წლიდან იწყება მისი შემოქმედების მეორე პერიოდი, როცა კომპოზიტორი უკვე უპირატესობას სისადავეს ანიჭებს. ამას ხელი შეუწყო საბჭოთა ეპოქისთვის სრულიად უპრეცედენტო თანამშრომლობამ საქართველოს საპატრიარქოსთან, როცა მან საქართველოს კათალიკოს-პატრიარქის დაკვეთით საეკლესიო მუსიკას მიმართა. ამავე დროიდან იწყება მისი გატაცება XIX საუკუნის დიდი ქართველი მოაზროვნის ილია ჭავჭავაძის პოეზიით, რომელმაც კომპოზიტორი ფილოსოფიური სიღრმითა და აზრის სიმახვილით მიიზიდა. მას შექმნილი აქვს 40-ზე მეტი გუნდი ჭავჭავაძის ლექსებზე, რომლებშიც იგი უარს ამბობს გარეგნულ ეფექტებზე და მთელი ყურადღება მუსიკის შინაგან მოძრაობაზე გადააქვს. ახლა წინა პლანზე გამოდის მუსიკალური აზრის მედიტაციური დინება, კილო-ჰარმონიული ფერადოვნება, ხშირად მოულოდნელი გამონათების ეფექტს რომ ქმნის.
მის ახალ საგუნდო სტილში ბევრი რამაა ისეთი, რაც კომპოზიტორს მისგან ნახევარი საუკუნით დაშორებულ ნიკო სულხანიშვილთან აახლოებს. ეს არის საკუთარი საკომპოზიტორო მოღვაწეობის პრინციპული შეზღუდვა მხოლოდ საგუნდო ა კაპელური მუსიკით _ მაგალითად, იგი მხოლოდ საგუნდო ჟღერადობით იფარგლება მაშინაც კი, როცა კინოსათვის წერს. ასე დაიბადა შესანიშნავი საგუნდო კინომუსიკა ფილმისათვის “არსენა”. მის Kმუსიკაში ეროვნულ-განსაკუთრებულს თანამედროვე იერი აქვს, მიხედავად ამისა, კეჭაყმაძეს პრინციპულად ისეთივე დამოკიდებულება აქვს საგუნდო-პოლიფონიური აზროვნების ძირითად კატეგორიებთან, როგორც ნიკო სულხანიშვილსა და ზაქარია ფალიაშვილს. ტრადიციული აზროვნების მიერ შექმნილის მსგავსად, ამ კომპოზიტორების “მუსიკალურ მატერიაში” ეროვნული გენეზისი შეიგრძნობა, ქართული მრავალხმიანობის სულია გაცოცხლებული; ამიტომაც, მათი მუსიკა ავტორების ეროვნულ იდენტურობას უფრო გამოხატავს, ვიდრე პიროვნულს. შემთხვევითი არც ისაა, რომ საქართველოს ახალ სახელმწიფო ჰიმნში, რომელიც დიდი ენთუზიაზმით აიტაცა საზოგადოებამ, კეჭაყმაძის მიერ ოსტატურად კომპილირებულმა ფალიაშვილის მუსიკამ ახალი სიცოცხლე შეიძინა და ქვეყნის ღირსების გამომხატველად იქცა.
კეჭაყმაძის ღრმად ტრადიციულმა და ამავე დროს ნოვატორულმა აზროვნებამ მთელი ეპოქა შექმნა XX საუკუნის II ნახევრის მუსიკაში. საგუნდო წერის მის მიერ შემუშავებულმა ვირტუოზულმა ტექნიკამ გავლენა მოახდინა არა მარტო მომდევნო, არამედ მასზე უფროსი თაობის კომპოზიტორებზეც; განსაკუთრებით ნაყოფიერი აღმოჩნდა ეს გავლენა იოსებ ბარდანაშვილის ( ამჟამად ისრაელში მოღვაწეობს) შემოქმედებაზე. მის საგუნდო მუსიკას ბიბლიური სახეების ღრმა ფილოსოფიური გააზრება გამოარჩევს. ამ საგუნდო კომპოზიციების სპეციფიკური გამომსახველობა უთუოდ ამჟღავნებს კავშირს კეჭაყმაძის წერის მანერასთან, რაც ბარდანაშვილს ხელს არ უშლის შექმნას საკუთარი, ინდივიდუალური სტილი და მასში ნიჭიერად წარმოაჩინოს ქართული და ებრაული სათავეების ორგანული ერთიანობა. არანაკლებ საინტერესოა ამ თვალსაზრისით გიორგი ჩლაიძის საგუნდო ციკლი “მწუხარე სიმღერები”, რომან ქარუხნიშვილის, ლილი შავერზაშვილის, ჯემალ ბეგლარიშვილის, რუსუდან ხორავას, მერაბ გაგნიძის და სხვათა ნაწარმოებები.
ქართული პროფესიული საგუნდო მუსიკა ყოველთვის მჭიდროდ იყო დაკავშირებული საგუნდო შემსრულებლობის ისტორიასა და საქართველოს აკადემიური სახელმწიფო საგუნდო კაპელის მოღვაწეობასთან. მას სხვადასხვა დროს ხელმძღვანელობდნენ მშვენიერი მუსიკოსები _ ალექსანდრე ხახანაშვილი, ოთარ თაქთაქიშვილი, გურამ ბაქრაძე, ბორის პევზნერი, გივი მუნჯიშვილი და სხვ. ამჟამად, ქვეყანაში მიმდინარე ეკონომიკური რეფორმების ფონზე კაპელა საკმაოდ მძიმე მდგომარეობაშია, მაგრამ, იმედია, მას უკეთესი დროც დაუდგება.
მაგრამ მე მინდა განსაკუთრებით შევჩერდე ზემოთ ნახსენებ გორის ქალთა გუნდზე, რომელიც, აგერ უკვე თითქმის 40 წელია აოცებს მსმენელს თავისი საშემსრულებლო ოსტატობით. გუნდი 1971 წელს გორის სამუსიკო სასწავლებელში ჩამოაყალიბა მაშინ სრულიად ახალგაზრდა დირიჟორმა შალვა მისიძემ, რომელმაც სასწავლებლის დირექტორისა და საგუნდო საქმის დიდი ენთუზიასტის სანდრო კაჭარავას მხარდაჭერით შეძლო ეს სასწავლო კოლექტივი მსოფლიოში სახელგანთქმულ გუნდად ექცია. ძნელი არაა მივხვდეთ, რომ ამ გუნდის სტაბილურობა და საკონცერტო გამოსვლების თანამდევი მუდმივი წარმატებები მისი უცვლელი ხელმძღვანელის შალვა მოსიძის დამსახურებაა. ამ საოცარ მუსიკოსს აქვს თავისი ბგერითი იდეალის წარმოსახვითი ხატი, რომლისკენაც ისწრაფვის იგი რეპეტიციების დროს. ხშირად, მისი რეპეტიცია ემსგავსება მიკროლაბორატორიას, სადაც დაუღალავად ხვეწენ დეტალებს და, ერთი შეხედვით, ნაკლებად ზრუნავენ მთელზე. მაგრამ მთავარი საოცრება ის არის, რომ შალვა მოსიძე ახერხებს ამ დეტალებისაგან სცენაზე გამოძერწოს სრულყოფილი მშვენიერებით აღბეჭდილი მხატვრული სახეები. მე არა ერთხელ მქონია ბედნიერება, მეყურებინა, როგორი ძალისხმევის შედეგად აღწევს ამას დირიჟორი, როგორ იწვის იგი სცენაზე და როგორ აღიქვამს ამას პუბლიკა. ასე იყო ეს 1986 წელს უნგრეთის ქალაქ დებრეცენში, 1988 წელს მარკტობერდორფში (გერმანია), სადაც მან საგუნდო მუსიკის კონკურსებზე ლაურეატის წოდება მოიპოვა, ასე იყო მანამდეც ირლანდიასა და რუსეთშიც, შემდგომ კი ესპანეთში, საფრანგეთში, იაპონიაში, დიდ ბრიტანეთში. . . . 1989 წლიდან გორის ქალთა გუნდი ახალგაზრდული კოლექტივების საერთაშორისო ასოციაციის “ევროპა-კანტატას” წევრია. ევროპელები მასზე წერენ, რომ “გუნდის შემოქმედება უმაღლესი ვოკალური ხელოვნების სანიმუშო მაგალითია”; რომ მას “ახასიათებს ÿყველა რეგისტრში სრულყოფილი ჟღერადობა, დინამიური ნიუანსების ექსპრესიულობა და ბრწყინვალება, ხმოვანების სიზუსტე და კონცენტრაცია, საორღანო და საორკესტრო ფერები. . ” (ვილი გოლი, შვეიცარია); ”გუნდის შესრულების ტექნიკა, ექსპრესიულობა, აბსოლუტურად უნიკალურია. როცა მას ისმენ, გგონია, რომ უსმენ თვით სილამაზეს” (მარსელ კორნელიუ, საფრანგეთი); შალვა მოსიძეს კი უწოდებენ “ბგერის ჯადოქარს, რომელსაც გუნდი ზუსტად მორეაგირე ინსტრუმენტის მსგავსად ემორჩილება” (გ.ფრიშმუტცი, გერმანია).და “ბგერებისა და ფერების თამაშით გამაოგნებელ შთაბეჭდილებას ახდენს” (იშტვან პარკაი, უნგრეთი).
გუნდის საშემსრულებლო მანერა რომ ახალია და წმინდა ევროპული აკადემიური მანერისაგან განსხვავდება, ამაზე ისიც მეტყველებს, რომ “შუაევროპულ ყურს” მისი სახმო შესაძლებლობები უჩვეულოდ ეჩვენება, ქალების ხავერდოვანი დაბალი ტემბრი მამაკაცების ბანებს მოაგონებს. სწორედ ამ ახალი “ქართული” საშემსრულებლო მანერის ორიგინალობის სათავე დევს ნიკო სულხანიშვილის შემოქმედებაში. შალვა მოსიძემ კი იგი განავითარა და ეს თვითმყოფადი მანერა ქართველი კომპოზიტორების ნაწარმოებების ინტერპრეტაციის საფუძვლად აქცია.
საქართველოს ერთY პატარა მშვენიერ ქალაქში მსოფლიო მნიშვნელობის საგუნდო კოლექტივის არსებობამ 1980-იანი წლებიდან გორში საერთაშორისო საგუნდო ფესტივალების დამკვიდრებას შეუწყო ხელი. 1986 წლიდან დაწყებული ტრადიცია 90-იან წლებში ქვეყნის ეკონომიკურმა სიდუხჭირემ შეაფერხა. მაგრამ გორის ქალთა გუნდის სიცოცხლისუნარიანობა და პროფესიული საგუნდო ხელოვნების მდიდარი ტრადიციები იმედს გვაძლევენ, რომ ქართული მუსიკის ეს სფეროც დააღწევს თავს კრიზისს. XXI საუკუნე ახალ საკომპოზიტორო თხზულებებსა და ახალ ინტერპრეტაციებს მოითხოვს.
ეს გახლავთ რუსუდან წურწუმიას მიერ დაბეჭდილი წერილი ერთ-ერთი უცხოური გამოცემისთვის
ეხება მთელ ქართულ საგუნდო მუსიკას, და მათ შორის კეჭაყმაძესაც
იმედია წაიკითხავთ
N. R.
ეს სტატია რა მიზნით დაწერე? რომ დამანახო რამდენად კარგი კომპოზიტორია კეჭაყმაძე?
სამწუხაროა, რომ არასწორად გაიგეთ შენც და პაატამაც ჩემი თემაც და ჩემი პირადი დამოკიდებულებაც ამ კომპოზიტყორის მიმართ.
კიდევ ერთხელ გავიმეორებ: მე არ ვამბობ რომ კეჭაყმაძე ცუდი კომპოზიტორია!!!
მე ვამბობ რომ მისი მუსიკის ადგილი არ არის მართლმადიდებელი ეკლესიაში!!!
ეკლესიაში უნდა სრულდებოდეს ღვთივსულიერი ქართული საგალობლები და სხვა არაფერი!!!
მე ვამბობ რომ ჩემი პირადი აზრის მიხედვით კეჭაყმაძე არ არის გენიალური კომპოზიტორი, არამედ უბრალოდ კარგი კომპოზიტორია (ან არ არის ცუდი კომპოზიტორი)
გენიალური ჩემთვის ბახია, რახმანინოვია, ჩაიკოვსკია და ა.შ.
იმედია ეხლა ნათელია რის თქმასაც ვაპირებ ამდენი ხანი.
არ მესმის რა საჭიროა ამხელა სტატიების კოპირება მხოლოდ იმიტომ, რომ კეჭაყმაძის კაიკომპოზიტორობა დამიმტკიცოთ.
თემის უმთავრესი შინაარსია საერო კომპოზიტორიების შესრულება ეკლესიაში წირვის დროს.
რაც შეეხება მის გენიალურიბას, ეს ადამიანის ინდივიდუალურ გემოვნებაზე და მოკიდებული და თუ მიგაჩნიათ რომ ის ბახივით გენუალურია, ეს თქვენი პირადი ნებაა. ჩემი უფლებაა მომწონდეს ან არ მომწონდეს მისი მუსიკა. თუმცა აქაც არ ვაკონკრეტებ რომ არ მომწონს, არამედ ვაღიარებ რომ არ არის ცუდი კომპოზიტორი, თუმცა გენიალურობისგან საკმაოდ შეორს დგას.
ასეთია ჩქიმი უბეჟძენიე!!! ვოტ
საინტერესო დისკუსიაა.
თუ მართლა აპირებთ შეხველდას და ამ თემაზე საუბარს და განხილვას ძალიან გთხოვთ მეც გამაგებინოთ. ჩევეცდები ჩამოვიდე. ძალიან მაინტერესებს.
შალვა მოსიძეც უნდა მოიწვიოთ? რამდენიმე თვე მეც ვმღეროდი შალვა მოსიძის ქალთა გუნდში. ძალიან კარგი პიროვნებაა და საკმაოდ განათლებული.
mariami-k
ვაა რა სასიამოვნოა რომ შალვას გუნდში მღეროდი. იქნებ შენც გვითხრა სოსო კეჭაყმაძეზე რამე. და რატომ ალბათ ეს ნათელია.
შალვას გუნდი ძირითადად კეჭაყმაძის ნაწარმოებებს ასრულებს.
დათიკო
იმაში გეთანხმები რომ ეკლესიაში უნდა შესრულდეს ქართული კანონიკური გალობა. და სხვა დანარჩენში(ბოდიში მარა, ვერ ვენდობი შენს პროფესიონალიზრს)......
კიდევ გეტყვი რომ შენ მუსიკას სხვანაირი თვალით უყურებ და უსმენ.ამიტომ აფასებ შენებურად და არა ისე როგორც საჭიროა.
და მე მართლა მინდა შევკრიბო ხალხი და ვისაუბროდ ამ კომპოზიტორზე და ასე შემდეგ. მე ამას დათიკოს გამო არ ვაპირებ ზოგადად მაინტერესებს. ვნახოთ თუ შევძელი ამ ყველაფრის ორგანიზება. ვნახოთთთ.
კეჭაყმაძეს შEუდარებელი საგუნდო ნაწარემოებები აქვს შექმნილი.
რაც შეეხება გალობას. როგორც მგალობელს მე პირადად კანონიკური საგალობლების მომხრე ვარ. ტაძარში არ მომწონს თნამედროვე საგალობლების შესრულება. თუმცა ასეთ საგალობლებსაც აქვთ თავისი დანიშნულება.
mariami-k
ჩემი უდიდესი პატივისცემა ბატონ შალვას და გორის ქალთა კაპელას
Cecxladze I
ერთ რამეს გეტყვი. შენ ეხლა ისე გამოგივიდა რომ, მე მომხრე ვიკავი არაკანონიკური გალობის შეშრულებისა. რაშიც ვერ დაგეთანხმები.
6 წლის ვიყავი როცა ვგალობდი უკვე და 9წლიდან მე მამაჩემი და ბიძაჩემი ვგალობდით გურიაში(ოზურგეთში)სოფელ კვირიკეთში" კვირიკესა და ივლიტას " სახელობის ტაძარში. ხოდა კარგად ვიცი ქართული გალობის ფასი სილამაზე და კანონიკაც. მე რასაც გეუბნებოდი შენ ის ვერ გაიგე და აი მაგ დასკვნამდე მიდი. სადაც მე არაფერი მესაქმებოდა. შენებურად გაიგე ყველაფერი.
მაგაშიც მართალიხარ რომ ყველა სხვანაირად უყურებს ამ ცხოვრებას, და კერძოდ მუსიკასაც.მე მეტი აღარაფერი მაქვს სათქმელი.
Cecxladze I
ეჭვი არავის ეპარება იმაში რომ შენ აფასებ ქართულ გალობას და გიყვარს.
მე ამას არასოდეს გაკადრებდი
გამარჯობა;
მე ვკითხულობდი პოსტებს და იცით რას ვფიქრობ? ჩვენი პატრიარქი , სხვა უამრაბ თვისებებთან ერთად რაც მოკრძალებას, პატივისცემას და სიყვარულსაც იმსახურებს, კიდევ არის დაჯილდოვებული საოცარი დიპლომატიის უნარით. თქვენ წარმოიდგინეთ ისეთი ათეისტური პერიოდის განმავლობაში შემოინახა მართმადიდებლობა ასე ხელუხლებლად და სახეშეუცვლელად და როგორ ფიქრობთ როგორ მოახერხა ეს კომუნისტებთან? მე ვფიქრობ არც დღესდღეობით ულხინს და ამიტომ იქცევა კვლავ დიპლომატიურად და შეიძლება რამეს არ თვლიდეს საჭიროდ, მაგრამ სარწმუნოების გადასარჩენად ხანდახან კომპრომისებზე წასვლა საჭიროა ალბათ. რაც შეეხება რა ხდება ტაძრებში და რა საგალობლები სრულდება, მითუმეტეს სამების ტაძარში სადაც პარტიარქი ესწრება, მე მთლიანად ვენდობი მას და ვთვლი, რომ თუ რამე შესრულდა ესეიგი ასე იყო საჭირო, თუმცა მე ძალიან მომწონს ყველაფერი ქართული და არ მომწონს არ ვისურვებდი რაიმე უცხოურის შემოჭრას განსაკუთრებით ქართულ ტაძარში, მაგრამ კიდევ ერთხელ ვიმეორებ მე ვენდობი პატრიარქს ბოლომდე. ალბათ ასეა საჭირო. (ყოველ შემთხვევაში ჯერ ხომ სკამები არ დგას რიგებად ტაძარში ? როგორც ვიცი ბერძნულ ტაძრებში უკევ ბევრი ცვლილებებია შესული, მათშორის კათოლიკური ტაძრის ელემენტებიც, ტუმცა მე დილეტანტი ვარ და არ ვიცი რამდენად სწორია ეს ინფორმაცია)
უზრუნველყოფა Invision Power Board (http://www.invisionboard.com)
© Invision Power Services (http://www.invisionpower.com)