აფხაზეთის ისტორია, XVIII - XX სს პარამეტრები

[Lenus]

..............

[კანონისტი]

Lenus

მართალი იქნება თუ არა მტკიცება, რომ 1917 წლის ანარქიის შედეგად, რა ფორმითაც იყო საქართველო თვითგამორკვეული, აფხაზეთი მის შემადგენლობაში არ შედიოდა?

ანუ, აფხაზეთი ცალკე გამოერკვა დიდ რუსული ხანძრისგან?

მთლად მასეც არ არის საქმე და აი, რატომ. მინდა, ძალიან საინტერესო რამდენიმე მომენტს გაუსვი ხაზი.....

სხვათა შორის, მადლობელი ვარ ეს თემა რომ წამოწიე, ბევრ ისეთ რამეს გავეცანი ამ თემის "ხათრით", რაც ადრე არ ვიცოდი.

სეპარატისტული რეჟიმი ცდილობს იმის დამტკიცებას, რომ თურმე აფხაზეთი ცალკე გამოეყო რუსეთს და დემოკრატიული საქართველოს გვარდიამ დაიპყრო იგი. ლაკობა და ძმანი მისნი წერენ, რომ აფხაზეთი შედიოდა მთიელ ხალხთა კონფედერაციაში და ის საქართველოს შემადგენლობაში ძალის გამოყენებით შეიყვანეს.... საინტერესოა, რომ თავად სეპარატისტთა დროშაც ამ ისტორიული ვითომცდა რეალიის გადმომცემია: მასზე გამოსახული სამი თეთრი ხაზი სიმბოლოა ამ კონფედერაციის სამი ქრისტიანული ერისა (აფხაზები, ოსები, ყაბარდოელები [თუმცა ამ უკანასკნელზე დიდი ეჭვი მეპარება, მაგრამ აფხაზები ასე წერენ ] ), ხოლო ოთხი მწვანე ხაზი - ოთხი მუსლიმი ერისა - ჩეჩნები, დაღესტნელები, ჩერქეზები და ადიღეელები

ჯერ უპირველესად გავიხსენოთ, რა პერიოდია და რას წარმოადგენს თავად ეს მთიელ ხალხთა კონფედერაცია?

საუბარია 1917 წელზე, როდესაც ტახტიდან გადადგა იმპერატორი ნიკოლოზ II. რუსეთი გამოცხადდა რესპუბლიკად. კავკასიის მთავარმმართებლის საგამგებლო ტერიტორიაზე იქმნება ადმინისტრაციული ერთეული - ე.წ. "ოზაკომი" (კავკასიის საგანგებო კომიტეტი).

1917 წლის ოქტომბრის რევოლუციას, გამომდინარე მისი ანტიკონსტიტუციური და სამხედრო ხასიათისა, მხარი არ დაუჭირა იმპერიის ბევრმა რეგიონმა განსაკუთრებით განაპირა მხარეებმა და დროებით გაწყვიტეს კავშირი ცენტრთან იმ მომენტამდე, როდესაც კვლავ აღდგებოდა კერენსკის მთავრობის უფლებამოსილება

ამ პერიოდში უკვე (1917 წლის მარტიდან) შექმნილია მთიელ ხალხთა კავშირი, რომელიც არანაირად არ წარმოადგენდა სახელმწიფოს. ეს იყო კავკასიის მთიელთა ორგანიზაცია, რომლის მიზანი იყო ამ ხალხების ეროვნული ინტერესების დაცვა იმპერიის მასშტაბით. ზემოთ მოყვანილ დეკლარაციაში ნათლად ჩანს, რომ აფხაზი ხალხი უერთდება ამ გაერთიანებას და არა რაიმე სახელმწიფოს:

აფხაზი ხალხი შედის ჩრდილოეთ კავკასიის, დაღესტნისა და აფხაზეთის გაერთიანებულ მთიელთა კავშირში _ და, რა თქმა უნდა, საჭიროებს თავის ჩრდილოელ ძმებთან ყველაზე მჭიდრო კავშირის შენარჩუნებას.

საუბარია აფხაზი ხალხის შესვლაზე და არა რეგიონის - ეს ერთი. მეორეც, შედის გაერთიანებაში და არა სახელმწიფოში. სახელმწიფოში შესვლა იურიდიულად მიუღებელი და გაუმართლებელი იქნებოდა, რადგან ამ პერიოდისათვის არსებობდა მხოლოდ ერთი - რუსეთის რესპუბლიკა. მესამეც, ცხადია, აქ არ ყოფილა გათვალისწინებული აფხაზეთის არააფხაზი მოსახლეობის აზრი, ვინაიდან ეს საბჭო ეთნიკური ხასიათისა იყო.

დეკლარაციაში საგანგებოდაა მითითებული ისიც, რომ:

აფხაზთა სახალხო საბჭო, როგორც ორგანო, პასუხისმგებელი უპირველესად ყოვლისა აფხაზი ხალხის წინაშე და მისი ინტერესების და უფლებების დამცველი, ცნობს ხელისუფლებას და კომპეტენციას სოხუმის საოლქო კომიტეტის, ამიერკავკასიის საგანგებო კომიტეტის, ამიერკავკასიის, გაერთიანებულ მთიელთა კავშირის ცენტრალური კომიტეტის და დროებითი მთავრობის ყველა საზოგადოებრივ-პოლიტიკური და ადმინისტრაციული დაწესებულების და პირისას იმდენად, რამდენადაც ამ ორგანიზაციებისა და დაწესებულებების მიერ დაცული იქნება რევოლუციის და დემოკრატიის ლოზუნგები და არ დაირღვევა აფხაზი ხალხის ეროვნული ინტერესები და პოლიტიკური უფლებები.

ანუ ხაზგასმულია იმაზე, რომ არავითარი დამოუკიდებელი სახელმწიფოს შექმნა არ ხდება და ამ ორგანიზაციის მიზანი არის მხოლოდ კავკასიელ ხალხთა ეროვნული ინტერესების დაცვა.

მას შემდეგ, რაც ბოლშევიკური მმართველობა გაგრძელდა, ამიერკავკასიის კომიტეტი ჩამოყალიბდა იმ აზრზე, რომ საჭირო იყო დამოუკიდებელი სახელმწიფოს შექმნა, რომელიც თავისუფალი იქნებოდა მარქსისტული იდეებისაგან. მართლაც, 1918 წლის 24 თებერვალს რუსეთის იმპერიის ტფილისის, ქუთაისის, ერევნის, ელიზავეტოპოლის (განჯა), ბაქოსა და ყარსის გუბერნიების ტერიტორიაზე გამოცხადდა ახალი სახელმწიფოს - ამიერკავკასიის დემოკრატიული ფედერალური რესპუბლიკის შექმნა. თავისთავად, ქუთაისის გუბერნიაში შემავალი სოხუმის ოლქი მასთან ერთად გამოეყო რუსეთს.

აღნიშნული მდგომარეობიდან გამომდინარე, კავკასიელმა მთიელებმაც გადაწყვიტეს თავიანთი ერთობის სახელმწიფოებრივად გამოხატვა და ამავე წლის 11 მაისს გამოაცხადეს ახალი სახელმწიფოს - ჩრდილოკავკასიელ მთიელთა რესპუბლიკის შექმნა. სოხუმის ოლქის ტერიტორია მის შემადგენლობაში ცხადია, არ შედიოდა. ეს რესპუბლიკა ცნო საქართველოს დემოკრატიულმა რესპუბლიკამაც. საინტერესო კი ის არის, რომ 1918 წელს სოხუმში გამოცხადდა საბჭოთა აფხაზეთის შექმნა, რომელსაც ცხადია, არანაირი საფუძველი არ ჰქონდა. სწორედ ამ ბოლშევიკური აგრესიისაგან დაცვას თხოვენ გენერალ მაზნიაშვილს აფხაზები

ამიერკავკასიის სამი ხალხის განსხვავებული პოლიტიკური იდეების გამო, გადაწყდა მისი სამ რესპუბლიკად დაშლა. სწორედ ამ დროს, თბილისში ჩამოდის აფხაზთა სახალხო საბჭოს დელეგაცია, რომელმაც მოითხოვეს აფხაზეთის ჩართვა საქართველოს რესპუბლიკის შემადგენლობაში ავტონომიური სტატუსით. ხოლო 1918 წლის 8 ივნისს გაფორმდა ხელშეკრულება საქართველოს მთავრობასა და აფხაზთა საბჭოს შორის, რომელმაც განსაზღვრა საერთო უფლებამოსილების საკითხები:
ა) საგარეო საქმეები
ბ) სავალუტო სისტემა
გ) საბაჟო
დ) ფოსტა-ტელეგრაფი
ე) ჯარი

ეს შეთანხმება შემდგომში აისახა რესპუბლიკის კონსტიტუციის XI თავში.

ამდენად, აფხაზეთი, როგორც სახელმწიფოებრივი წარმონაქმნი ჩამოყალიბდა საქართველოს შემადგნელობაში და ის ერთიანი ქართული სახელმწიფოს მეშვეობით გამოეყო რუსეთის ფედერაციას