მეცნიერული მიღწევები და ქრისტიანობა, წინსვლა და ბაბილონი პარამეტრები

[მნათე]

ცდუნებას ვერ გავუძელი

მუდამ წინ მიმავალი ცივილიზაცია, საკუთარ წარსულს შლის და მარხავს, ამიტომ "დასაბამ ქმნა ღმერთმა ცა და მიწა" ერთთ მხოლოდ გარკვეული ეტაპი გონიათ ცივილიზაციისა. "ნუთუ შეიძლება დღევანდელი პროგრესის პირობებში ,რელიგიასთან თანაარსებობა?" იკითხავს ერთი, "მე კი თქვენი მეცნიერება ნაბოდვარი მგონია" მიუგებს მეორე.

ნუთუ ასეა? ნუთუ მართლაც არსებობს ის უფსკრული, რომელიც ამ ორ ცნებას მიჯნავს?

მღვდელმთვარი ლუკა (ვოინო-იასენცკი)ცნობილი ექიმი და "ჩიქოვანი ქირურგიის ნარკვევების" ავტორი ამ "უფსკრულს" ასე ახასიათებს:

"საიდან იღებს სათავეს, საიდან მომდინარეობს ... განსწავლულ ადამიანებს შორის გავრცელებული, მოარული შეხედულება, რომ მეცნიერება რელიგიას ეწინააღმდეგება?

ამის მიზეზს წარმოადგენს ზედაპირული ცოდნა როგორც მეცნიერების, ისე რელიგიის სფეროში და ამითვე დასტურდება ის აზრი, რომ „ცოდნას მივყავართ ღმერთთან, სანახევრო ცოდნა კი გვაშორებს ღმრთისაგან“. ნახევარცოდნა ჩვენი დროების ავადმყოფობაა. სწორედ ის ქმნის ღმრთისუარმყოფლობისათვის ნოყიერ ნიადაგს. პირველ რიგში, უაღრესად ზედაპირულად ვიცით ფილოსოფია, განსაკუთრებით ფილოსოფიის ის სფერო, რომელიც სპეციალურად ამ საკითხს, ე.ი. შემეცნების თეორიას, ანუ გნოსეოლოგიას უკავშირდება."


მაშ თუ მის მაღალ-ყოვლადუსამღვდელოესობას ვერწმუნებით, ეს უფსკრული სინამდვილეში ცნებათა სანახევრო ცოდნას ეფუძნება.

რას ფიქრობთ? არის კი ასე?

[გიორგი]

მეხელი

გიორგი, თუ სწორად გავიგე, ზუსტი მეცნიერების კვლევის საგანი შენთვის ობიექტურია (განსხვავებით ფსქოლოგიისაგან, რომელიც "სუბიექტურია"), მაშინ როგორ უთავსდება იმ აზრს, რომ ღმერთის გარდა "დანარჩენი შეიძლება ძალიან სუბიექტურად განიხილო"?

ცოტა რთული საკითხია. უკვე ფილოსოფიისკენ მივდივართ. ზუსტი მეცნიერების კვლევის საგანი ობიექტურია თუმცა ჩვენ შეიძლება აღვიქვათ ის სუბიექტურად, ფსიქოლოგია კი მთლიანად სუბიექტურია.

ფარდობითობის თეორიის თანახმად ერთ ათვლის სისტემაში არსებული "ზუსტი მნიშვნელობები", მაგალითად, სხეულის მასა, სიჩქარე, ტალღის სიგრძე, "ჭეშმარიტია" ერთი ან რამდენიმე დამკვირვებლის ჯგუფისათვის, მაშინ როცა სხვა სისტემაში გამოთვლები სრულიად სხვა მნიშვნელობებს გვიჩვენებს და სულაც არ იქნება ის "ობიექტური". კვანტური მექანიკის თეორიაც საუბრობს მიკრონაწილაკებში მიმდინარე პროცესებზე აუცილებლად ახდენს გავლენას დამკვირვებელი ხელსაწყო და ამდენად ის ვერ შეძლებს ობიექტური და ზუსტი გაზომვების განხორციელებას.

ცოტა სხვა დატვირთვა აქვს ფსიქოლოგიურ სუბიექტივიზმს და სხვა დატვირთვა აქვს შენს მიერ მოყვანილ სუბიექტივიზმს. თუ ჩვენი ათვლის სისტემის მიმართ, რაღაც მოძრაობს სინათლის სხივთან მიახლოებული სიჩქარით და ამიტომ მისი მასა აღიქმება უფრო დიდი და ფერი კი განსხვავებული, სინათლის ფაზური სიხშირის გამო, ეს შეიძლება სუბიექტივიზმადაც ჩაითვალოს, მაგრამ ეს მაინც სხვა რაიმეა, თვითონ ეს მოვლენებია ობიექტური და იმიტომ - ჩვენ ზუსტად შეგვიძლია განვსაზღვროთ სინათლე რა ფერის იქნება ჩვენთვის თუ ჩვენი ათვლის სისტემა იმოძრავებს ვთქვათ 100 000 კმ/წმ-ში სიჩქარით სინათლის წყაროს მიმართ... ათვლის სისტემების და მიხედვით მასის და სიჩქარის დაკავშირებაც შეიძლება, ჩვენ შეგვიძლია ვთქვათ ესა თუ ის სხეული თუ ჩვენს მიმართ ამდენი და ამდენი სიჩქარით იმოძრავებს, მაშინ მისი მასა ესა და ეს იქნებაო, იმასაც ზუსტად განვსაზღვრავთ ამა თუ იმ ინერციულ ან არა-ინერციულ ათვლის სისტემაში მყოფი დამკვირვებლისთვის ჩვენს მიერ ასე და ასე დანახული საგანი იმისთვის როგორ გამოჩნდება. თვითონ პროცესებია ობიექტური. ფსიქოლოგია კი სხვა რაიმეა... ფსიქოლოგია ვერაფერს ვერ ამტკიცებს და ვთქვათ ასტროფიზიკა ძალიან ბევრ რაიმეს.

რაც შეეხება არევას, მე პირიქით მგონია, ეს შენ ურევ ერთმანეთში, როდესაც ღმერთსაც და მეცნიერული კვლევის საგანსაც ერთ "ობიექტურ" სიბრტყეში ათავსებ. მეორეს მხრივ, არ ვიცი რა ლოგიკით, მაგრამ მაინც გამიჯნავ მათ და დოგმატურ სწავლებას მხოლოდ ადამიანური ურთიერთობების სფეროთი ავიწროვებ. ეს მე მაგონებს კანტისეულ გამიჯვნას "წმინდა გონებისა" და "პრაქტიკული გონების" სფეროებს შორის; იგი პირველ მათგანს განუკუთვნებდა მეცნიერულ კვლევას, ხოლო მეორეს ზნეობას და მისგან გამომდინარე რელიგიას. ასეთი გამიჯვნა რომ ყოვლად მიუღებელია მართლმადიდებლებისთვის, ვფიქრობ, ეს აშკარაა.

არა, ეს ასე არაა. დოგმატური სწავლება სცილდება ადამიანურ ურთიერთობებს, მაგრამ არ ეხება ზუსტ მეცნიერებებს. ადამიანური ურთიერთობები უბრალოდ იმიტომ ვახსენე, რომ რა აზრი აქვს ისეთ სარწმუნოებას თუ იმან ადამიანი არ შეცვალაო რომ თქვი... მაგალითისთვის მოვიყვანე.

საუბარი არ არის იმაზე, რომ ყოველი მეცნიერული გაზომვა და გამოთვლა პირდაპირ უკავშირდებოდეს რომელიმე დოგმატს, არამედ უნდა გაირკვეს თუ რა მიმართებაშია დოგმატთან ამ გამოთვლების შედეგად ჩამოყალიბებული ზოგადი ხედვა თეორიის სახით; მაგალითად, რა მიმართებაშია წმ. სამების შესახებ მოძღვრებასთან იგივე ფარდობითობის თეორია. იმის თქმა, რომ ფიზიკური და ბიოლოგიური მოვლენები არ არის დამოკიდებული ადამიანის ცნობიერებაზე, საღვთისმტყველო თვალსაზრისით დიდი შეცდომაა. წმინდა წერილის მიხედვით განა ღმერთმა ადამი არ დაადგინა სამოთხეში მთელი შესაქმის მეუფედ, ხოლო მისი გაცნობიერებული, თავისუფალი ნებით არჩეული ცოდვითდაცემის შედეგია არაა ის, რომ ჩვენი ბიოლოგიური სხეულის კანონზმიერება რადიკალურად შეიცვალა და ის მოკვდავი და ხრწნადი გახდა, და მთელი ფიზიკური სამყარო, კოსმოსი არცთუ ისე მეგობრულია ადამიანის მიმართ?

რთული საკითხია. დოგმატის და მეცნიერების დაკავშირება კი პრაქტიკულად შეუძლებელი. წმინდა სამების დოგმატს ფარდობითობის თეორიასთან კავშირი არა აქვს. უბრალოდ ადამიანი ცდილობს მის სუბიექტურ ხედვას რაღაცეები მოარგოს ან შეადაროს. რაც შეეხება ევას და ადამის სხეულის ხრწნადობას ან უხრწნადობას... და დაცემას, რასაც ეს მოჰყვა აქ უკიდურესად ფრთხილი მიდგომაა საჭირო. მე პირადად არ ვიცი ეს როგორ უკავშირდება მეცნიერებას. თითოეული შეცდომა კი არასწორი გზით წაგვიყვანს.


ბოლოს ერთს კი გეტყვი, რომ ობიექტური რელიგია და ობიექტური მეცნიერება, სადღაც სავარაუდოდ კვეთს ერთმანეთს, მაგრამ ეს იმდენად შორს არის კაცობრიობის ინტელექტუალური შესძლებლობებიდან, რომ მისი გაცნობიერება და ობიექტური კავშირის აღმოჩენა შეუძლებელია.

გიორგი, გარწმუნებ, წმინდა მამებს ნამდვილად შეუძლიათ თქვან განსაკუთრებული რამ მეგასამყაროზე გარდა იმისა, რომ ის ღმერთის მიერ არის შექმნილი. შეგიძლია ნახო, მაგალითად, წმ. გრიგოლ ნოსელის "ექვსი დღის განმარტება", ასევე წმ. მაქსიმე აღმსარებელის შრომები.

გასაგებია, მაგრამ აქ ცოტა სხვა მომენტია... რამდენად ჭეშმარიტია წმინდა მამების მოსაზრებები სამყაროზე ობიექტური მეცნიერების თვალთახედვით? და რამდენად შეიძლება მათი აზრები მივაკუთვნოთ დოგმატიკას, რომლის უარყოფა არ შეიძლება. აი, ამაშია საქმე... რაღა შორს მიდიხარ, ბასილი დიდის ჰომილიები აიღე, რომელშიც მრავალი მცდარი აზრი წერია დედამიწის სამყაროში მდებარეობის, მისი უძრავობის თუ ნივთიერების შედგენილობის კუთხით, მაგრამ მერე რა მოხდა... ეს სულ სხვა რაიმეა... ეს არის იმ დიდი წმინდანის აზრი არსებული ეპოქის წარმოდგენებიდან გამომდინარე, რომელსაც ქრისტეანულ დოგმებთან კავშირი არა აქვს, უბრალოდ საბუნებისმეტყველო ნარკვევივითაა მაშინდელი ცოდნის ფარგლებში.

იმაში გეთანხმები, რომ ზუსტ მეცნიერებებს (და არამარტო მათ) არ უნდა დაუპირისპირდეს რელიგია.

ეს არის მთავარი. მეცნიერებამ უნდა გაიგოს, რომ რელიგიასთან დაპირისპირება უტოპიური ამბიციის შედეგია, ხოლო თავის მხრივ რელიგიას არ უნდა ჰქონდეს პრეტენზია, რომ ქრისტეანობის საშუალებით "გაშიფრავს" და "გაინგარიშებს" ზუსტ მეცნიერულ მოვლენებს, მაგალითად - ასტეროიდის მოძრაობის ტრაექტორიას.