ძველი საბრძოლო იარაღი, ქართული და არაქართულიც... პარამეტრები

[tamara]

ეს თემა კოპირებულია - ამიტომ თუ ვინმე მას სხვა ფორუმზეც ნახავთ,
არ გაგიკვირდეთ...


საბრძოლო იარაღებიდან დავიწყოთ ხმლები აღწერით .
ხმალი უძველესი საბრძოლო იარაღია - ხმალი შედგება მახვილისგან და სახელურისგან, მახვილის სიგრძით განისაზღვრება ხმალია იარაღი თუ ხანჯალი, ხოლო სახელურით და მისი მოხატულობით დგინდება ამ ხმლის დამზადების ადგილი და ეპოქა. პირველი ხმალი მზადდება 2000 წელს ჩვ. წ.ა-ღმდე და იგი ბრინჯაოსი იყო, ხოლო პირველი რკინის ხმლები ჩნდება 1300 წელს - ტროას ომის დაწყებამდე.
პირველი ბრინჯაოს ხმლები ჰქონდათ ეგვიპტელებს - და მას ხოპეში, კჰოპეში ერქვა - რაც სიტყვასიტყვით ნიშნავს საქონლის წინა ფეხს - თავისი მოხაზულობის გამო. წააგავს იატაგანს. იგი შედგებოდა სახელურისგან და ნალის მსგავსი მახვილისაგან. ხშირად იყო ორპირი ალესილი, სახელური და მრგვალი. სახელური სიგრძე აღწევდა 50 სმ.



ხოპეში იყო საუკეთესო - ელიტარული მებრძოლების იარაღი და იგი ძალზე საშიში იყო. მისი სიგრძე საშუალებას იძლეოდა ეხმარათ იგი ეტლიდან ბრძოლის დროს.




http://www.bronze-age-craft.com/swords_for_sale.htm
* * *
აკინაკი - (греч. akinakes) იყო მოკლე ხმალი, (40—60 სმ), რომელიც ძირითადად ჰქონდათ სპარსელებს და სკვითებს პირველი ათასწლეულის მეორე ნახევრიდან.
მას ჰქონდა დამახასიათებელი მომრგვალებული სახელური ბრტყელი მახვილი










ეს აკინაკი სკვითურია და მისი სიგრძე 44,5 სმ -ია.

ბერძნები ბრძოლაში იყენებდნენ კსიფოსებს - ეს იყო სწორი ხმალი- 75 სმ-სიგრძის, გოპლიტები მე-6 საუკუნიდან იყენებდნენ კოპისებს - ოდნავ მოხრილ ხმლებს, 50-70 სმ სიგრძის, სპარტელებს კიდევ უფრო მოკლე ხმლები ჰქონდათ, თუმცა ბერძნები ხმლებზე უფრო მეტად შუბებს იყენებდნენ. 4 საუკუნეში ათენელმა სტრატეგმა იფიკრატმა ჩაატარა სამხედრო რეფორმა და ორჯერ გაზარდა მეომრების ხმლების სიგრძე. ალექსანდრე მაკედონელის მეომრები ხმარობდნენ ასევე მოკლე ხმლებს.
რომაელებს ჰქონდათ ე.წ. გლადიუსები, რომელიც დაახლოებიტ 1 კგ იწონიდა. და 66 სმ სიგრძის იყო. კელტები იყენებდნენ 1 მეტრის სიგრძის ხმლებს.

ეს რომაული გლადიუსის რეკონსტრუქციაა



კოპისი - (греч. κόπτω, лат. kopis) — ეს არის მოხრილი ხმალი ცალმხრივი ალესილი პირით - რომელსაც ძველი ბერძნები იყენებდნენ. თუმცა მოხრილ ხმლებს ბერძნებამდე მრავალი ხალხი იყენებდა - პირველი ასეთი მოხრილი ხმალი იყო ეგვიპტური ხოპეში - რომელიც ჩვენ უკვე აღვწერეთ - хопеш (англ. khopesh), - რომელიც ალბათ ნალისგან წარმოიშვა. კოპისი ბერძნულად ნიშნავს - ჭრას, ჩეხვას - ევრიპიდემ და პლუტარქემ ეს ტერმინი იხმარეს ხორცის მჭრელი დანის აღსანიშნავად, ხოლო ქსენოფონტე ასე უწოდებდა სპარსელების და ეგვიპტელების ხმლებს. ალექსანდრე მაკედონელის ლაშქრობების აღმწერი კურციუსი ახსენებს მაკედონელებისათვის უცხო ხმლებს - კოპიდებს, რომლითაც კვეთავდნენ სპილოს ხორთუმებს - «Слегка изогнутые мечи, похожие на серпы, назывались копидами, ими рубили хоботы слонов.»

არის კიდევ ერთი ასეთი მოხრილი ხმალი, რომელსაც მაჰაირა ეწოდება, махайра (греч. μάχαιρα, makhaira, machaera), რასაც ბერძნულად დანა ეწოდება. ამ ტერმინს იყენებდნენ ბერძნები უფრო ფართოდ - მათ შორის როგორც დანა, ხანჯალი. ქსენოფონტე ახსენებს კოპისს და მაჰაირას ერთი და იგივე ხმლის აღსანიშნავად - საუბარია მოხრილ - ცალმხრივ ალესილ ხმალზე - თუმცა მაჰაირას ქვეშ ალბათ მაინც გულისხმობდა დაჩნას, რომელიც ჩხვლეტის გარდა გამოიყენებოდა ასევე ჭრითი დანიშნულებისათვისაც ანუ იყო ალესილი. ამგვარად მაჰაირა უფრო ფართო გაგებით გამოიყენებოდა, ვიდრე კოპისი. მე-10 საუკუნის ბიზანტიურ ნაწერებში მაჰაირას უძახიან უბრალოდ ხმალს, იგი თავის მხრივ პოლიბიუსის ნაწერებს ეყრდნობოდა ხოლო პოლიბიუსი კელტ-იბერების და რომაელების ორმხრივ ალესილ ხმლებს მაჰაირას ეძახდა, ხოლო უფრო ადრეულ ნაწერებში ბერძნები ასეთ ხმლებს ქსიპოსებს უწოდებდნენ.
კოპისი როგორც ხმალი ეტყობა ბერძნებმა გადაიღეს სპარსელებისგან 6 საუკუნეში ჩვ.წ.აღმდე. ჰეროდოტე ახსენებს ასეთ იარაღს სპარსულ კავალერიის აღჭურვილობაში, (5 საუკ ჩვ/წ/ა-ღმდე). კოპისის მახვილის სიგრძე არის - 53 სმ-დან 70 სმ-მდე. ზოგჯერ საზურგე ნაწილი სწორია და ამით კოპისი წააგავს მაჩეტეს. საბერძნეთში კოპისებს შეზღუდულად იყენებდნენ, სამაგიეროდ იდი ნაციონალურ იარაღად იქცა (ესპანელ) იბერებში, სადაც იგი შეიტანეს ვაჭრებმა 6-5 საუკუნეებში ჩვ.წ.ა-ღმდე.

რომაელმა მეომრებმა გადაიღეს კოპისები იბერიელებისგან ჰანიბალთან ომის შემდეგ და მას დაარქვეს გლადიოლუსი - “gladius hispanicus” - ანუ ესპანური ხმალი. ესპანურმა ხმალმა უკვე XIX საუკუნეში მიიღო სახელი ფალკატა - фалката (falcata) - ასეთი უვნაური სახელი მას დაერქვა ერთ-ერთი მთარგმნლის გამო, რომელმაც ლათინურიდან არასწორედ თარგმნა სიტყვა falcatus, რაც ლათინურად ნიშნავს ნალივით მოხრილს. ესპანელი მჭედლები აწრთობდნენ სუკეთესო ფალკატებს. 2 საუკუნის იბერიელი მჭედლები ხმლის ხარისხს ამოწმებდნენ ასე - ხმალს იდებდნენ ტავზე და ბოლოებს ისე ხრიდნენ, რომ ეხებოდა მხრებს - ხელის უცებ გაშვებით ხმალი სწორდებოდა თავდაპირველი ფორმამდე.
5-4 საუკუნის ფალკატები წააგავს ბერძნულ კოპისებს - სახელურზე გამოსახავდნენ ცხოველის ან ფრინველის თავს. ფალკატას სიგრძე 60 სმ იყო. ესპანელები ატარებდნენ მას ზურგზე, ზოგჯერ ქამართან.
ფალკატების ფორმა ისე იყო გაკეთებული, რომ დარტყმისას უდიდესი ძალა წვერზე მოდიოდა. რომაელების თქმით, ვერანაირი მუზარადი ვერ უძლებდა ფალკატას დარტყმას. 3 საუკუნეში რომაული არმია იყო შეიარაღებულ იასეთი ესპანური ხმლებით - ლივიუსის აღწერით ამ ხმლებით რომაელებმა სასტიკად დაამარცხეს მაკედონელები.
«Филипп [македонский царь Филипп V] обратил особое внимание на похороны людей, павших в стычке кавалерии, и приказал их тела принести в лагерь... Зрелище похорон должно было пробудить в солдатах боевой пыл и готовность не щадить своей жизни, а вместо того преисполнило их страха и уныния. До сего времени приходилось им видеть лишь раны от дротиков или стрел, изредка — от пик, да и воевать привыкли они только с греками и иллирийцами; теперь, увидев тела, изуродованные испанскими мечами, руки, отсеченные одним ударом вместе с плечом, отрубленные головы, вывалившиеся наружу кишки и многое другое, столь же страшное и отвратительное, воины Филиппа ужаснулись тому, с какими людьми и против какого оружия придется им иметь дело.»


Фалката из музея в Мадриде(IV в. до н. э.)



Фалката с остатками ножен из музея в Мадриде(III в. до н. э.)

[tamara]

ხანჯალი - არაბულად ხანჯარი -( Кинжал )
- ცივი იარაღია - 50 სმ-მდე სიგრძის , სწორი ან ოდნაც მოხრილი ორმხრივი მახვილით.
უფრო ხშირად ხანჯალი გამოიყენებოდა ახლო ბრძოლისთვის, თუმცა არის ხანჯლების სახეობები, რომლებსაც მანძილზე ისროდნენ ხოლმე.
ხანჯლები უძველესი დროიდან გამოიყენებოდა ნადირობის და ბრძოლის დროს.
ხანჯლის აუცილებლობა ბრძოლაში ადრიდანვე იყო ცნობილი - ის გარკვეულწილად თითოეული მეომრის პირად ნივთად ითვლებოდა. პირველი ხანჯლები ხის, ძვლისგან ან ცხოველთა რქებისგან კეთდებოდა - ხოლო მერე როცა მეტალურგია განვითარდა ამისათვის სპილენძს და ბრინჯაოს იყენებდნენ. უკვე მაკედონელები, ასურელები და ბერძნები ხმარობენ რკინის ხანჯლებს. (დაახლოებით 30 სმ სიგრძის)


а) черен б) головка в) ограничитель
г) клинок д) голомень е) грань или дол ж) остриё



ბერძნულ და მაკედონურ არმიაში ფალანგისტების (მეომრები, რომლებიც ფალანგას ქმნიდნენ) აღჭურვილობაში შედიოდა შუბი და ფარი - და ეს საკმარისი არ იყო ახლო ბრძოლებისათვის. მეორეს მხრივ ბერძნული პელტასტები, რომლებიც იბრძოდნენ გაშლილ ბრძოლებში საჭიროებდნენ შუბივით მჩხვლეტავ დამატებით იარაღს, - ამიტომ თან დაჰქონდათ 50 სმ -ის სიგრძის ხანჯალი. ასეთი გრძელი ხანჯლები ჰქონდათ ასევე სპარსელ "უკვდავ" მეომრებს და რომაელ ლეგიონერებს.
ხანჯალი არ გამოდგებოდა ჭრითი დარტყმებისათვის - очень мало подходили для рубящего удар- მაგრამ როცა ბრძოლები მჭიდრო და ძალზე ახლო მიმდინარეობდა ხოლმე, ხანჯალი აქ შეუცვლელი იყო, რადგან სიმჭიდროვეში ხმლის მოქნევა ძალზე ძნელია და შესაძლოა მარტო წინ მიმართული ჩხვლეტითი დარტყმების მიყენება.
ამისათვის კი ხმალი ვერ გამოდგებოდა.
ხანჯლები ჰქონდათ სხვა ხალხებსაც - მაგალითად საქსების "სკრამასაქსი" ანუ მოკლედ "საქსი" იყო 0,6-0,7 კგ და 45 სმ -ის ხანჯალი.
შუა საუკუნეებში ხანჯლები თვითდაცვის იარაღად იქცა.
ვერ გამოიყენებდი მას კავალერიაში.
მე-14-16 საუკუნეებში ხანჯლებს კორდები ან ლანდსკნეხტული ხმლები ეწოდა.
კავკასიელები ხანჯალს მუდმივად თან ატარებდნენ და ტრადიციულ იარაღად იქცა.
აზიაში კი ხანჯალი ბრძოლებში პრაქტიკულად არ გამოიყენებოდა, მაგრამ სწორედ აზიაში კეთდებოდა ამ იარაღის უამრავი ნაირსახეობა.
აზიაში იგი გამოიყენებოად როგორც მოქალაქეს ( და არა მეომრის) იარაღი.
არსებობს ცნობები ე/წ/ ფლორენციული ხანჯლების შესახებ - რომლის შიგნით გაკეთებული იყო ღრუ - სახელურიდან დაშნის მიმართულებით -
და ამ ღრუში ასხამდნენ შხამს. ამ ხანჯლებს შხამიანი ხანჯლები ეწოდებოდა. თუმცა ეს უფრო ფანტაზიის სფეროს განეკუთვნებოად ვიდრე სინამდვილეს, რადგან შხამის ასეთი გზით მოხვედრა მტრის სხეულში არც ისე უსაფრთხო იყო თავად ხანჯლის პატრონისთვისაც.





ბებუთი
- თურქული სიტყვაა- Бе́бут (тюрк.) —
არის კავკასიური ხნჯლების ერთ ერთი სახეობა. სავარაუდოდ იგი ირანული წარმოშობისაა - ხანჯლისგან განსხვავებით - მისი დაშნა ორმხრივ ალესილია - მოხრილია - სიგრძე 50 სმ-მდეა.


1907 წელს ბებუთი შედიოდა რუსული არმიის აღჭურვილობის შემადგენლობაში

ეს 1907 წლის არმიული ბებუთის ნიმუშია



კაზაკების ბებუთი