ძველი საბრძოლო იარაღი, ქართული და არაქართულიც... პარამეტრები

[tamara]

ეს თემა კოპირებულია - ამიტომ თუ ვინმე მას სხვა ფორუმზეც ნახავთ,
არ გაგიკვირდეთ...


საბრძოლო იარაღებიდან დავიწყოთ ხმლები აღწერით .
ხმალი უძველესი საბრძოლო იარაღია - ხმალი შედგება მახვილისგან და სახელურისგან, მახვილის სიგრძით განისაზღვრება ხმალია იარაღი თუ ხანჯალი, ხოლო სახელურით და მისი მოხატულობით დგინდება ამ ხმლის დამზადების ადგილი და ეპოქა. პირველი ხმალი მზადდება 2000 წელს ჩვ. წ.ა-ღმდე და იგი ბრინჯაოსი იყო, ხოლო პირველი რკინის ხმლები ჩნდება 1300 წელს - ტროას ომის დაწყებამდე.
პირველი ბრინჯაოს ხმლები ჰქონდათ ეგვიპტელებს - და მას ხოპეში, კჰოპეში ერქვა - რაც სიტყვასიტყვით ნიშნავს საქონლის წინა ფეხს - თავისი მოხაზულობის გამო. წააგავს იატაგანს. იგი შედგებოდა სახელურისგან და ნალის მსგავსი მახვილისაგან. ხშირად იყო ორპირი ალესილი, სახელური და მრგვალი. სახელური სიგრძე აღწევდა 50 სმ.



ხოპეში იყო საუკეთესო - ელიტარული მებრძოლების იარაღი და იგი ძალზე საშიში იყო. მისი სიგრძე საშუალებას იძლეოდა ეხმარათ იგი ეტლიდან ბრძოლის დროს.




http://www.bronze-age-craft.com/swords_for_sale.htm
* * *
აკინაკი - (греч. akinakes) იყო მოკლე ხმალი, (40—60 სმ), რომელიც ძირითადად ჰქონდათ სპარსელებს და სკვითებს პირველი ათასწლეულის მეორე ნახევრიდან.
მას ჰქონდა დამახასიათებელი მომრგვალებული სახელური ბრტყელი მახვილი










ეს აკინაკი სკვითურია და მისი სიგრძე 44,5 სმ -ია.

ბერძნები ბრძოლაში იყენებდნენ კსიფოსებს - ეს იყო სწორი ხმალი- 75 სმ-სიგრძის, გოპლიტები მე-6 საუკუნიდან იყენებდნენ კოპისებს - ოდნავ მოხრილ ხმლებს, 50-70 სმ სიგრძის, სპარტელებს კიდევ უფრო მოკლე ხმლები ჰქონდათ, თუმცა ბერძნები ხმლებზე უფრო მეტად შუბებს იყენებდნენ. 4 საუკუნეში ათენელმა სტრატეგმა იფიკრატმა ჩაატარა სამხედრო რეფორმა და ორჯერ გაზარდა მეომრების ხმლების სიგრძე. ალექსანდრე მაკედონელის მეომრები ხმარობდნენ ასევე მოკლე ხმლებს.
რომაელებს ჰქონდათ ე.წ. გლადიუსები, რომელიც დაახლოებიტ 1 კგ იწონიდა. და 66 სმ სიგრძის იყო. კელტები იყენებდნენ 1 მეტრის სიგრძის ხმლებს.

ეს რომაული გლადიუსის რეკონსტრუქციაა



კოპისი - (греч. κόπτω, лат. kopis) — ეს არის მოხრილი ხმალი ცალმხრივი ალესილი პირით - რომელსაც ძველი ბერძნები იყენებდნენ. თუმცა მოხრილ ხმლებს ბერძნებამდე მრავალი ხალხი იყენებდა - პირველი ასეთი მოხრილი ხმალი იყო ეგვიპტური ხოპეში - რომელიც ჩვენ უკვე აღვწერეთ - хопеш (англ. khopesh), - რომელიც ალბათ ნალისგან წარმოიშვა. კოპისი ბერძნულად ნიშნავს - ჭრას, ჩეხვას - ევრიპიდემ და პლუტარქემ ეს ტერმინი იხმარეს ხორცის მჭრელი დანის აღსანიშნავად, ხოლო ქსენოფონტე ასე უწოდებდა სპარსელების და ეგვიპტელების ხმლებს. ალექსანდრე მაკედონელის ლაშქრობების აღმწერი კურციუსი ახსენებს მაკედონელებისათვის უცხო ხმლებს - კოპიდებს, რომლითაც კვეთავდნენ სპილოს ხორთუმებს - «Слегка изогнутые мечи, похожие на серпы, назывались копидами, ими рубили хоботы слонов.»

არის კიდევ ერთი ასეთი მოხრილი ხმალი, რომელსაც მაჰაირა ეწოდება, махайра (греч. μάχαιρα, makhaira, machaera), რასაც ბერძნულად დანა ეწოდება. ამ ტერმინს იყენებდნენ ბერძნები უფრო ფართოდ - მათ შორის როგორც დანა, ხანჯალი. ქსენოფონტე ახსენებს კოპისს და მაჰაირას ერთი და იგივე ხმლის აღსანიშნავად - საუბარია მოხრილ - ცალმხრივ ალესილ ხმალზე - თუმცა მაჰაირას ქვეშ ალბათ მაინც გულისხმობდა დაჩნას, რომელიც ჩხვლეტის გარდა გამოიყენებოდა ასევე ჭრითი დანიშნულებისათვისაც ანუ იყო ალესილი. ამგვარად მაჰაირა უფრო ფართო გაგებით გამოიყენებოდა, ვიდრე კოპისი. მე-10 საუკუნის ბიზანტიურ ნაწერებში მაჰაირას უძახიან უბრალოდ ხმალს, იგი თავის მხრივ პოლიბიუსის ნაწერებს ეყრდნობოდა ხოლო პოლიბიუსი კელტ-იბერების და რომაელების ორმხრივ ალესილ ხმლებს მაჰაირას ეძახდა, ხოლო უფრო ადრეულ ნაწერებში ბერძნები ასეთ ხმლებს ქსიპოსებს უწოდებდნენ.
კოპისი როგორც ხმალი ეტყობა ბერძნებმა გადაიღეს სპარსელებისგან 6 საუკუნეში ჩვ.წ.აღმდე. ჰეროდოტე ახსენებს ასეთ იარაღს სპარსულ კავალერიის აღჭურვილობაში, (5 საუკ ჩვ/წ/ა-ღმდე). კოპისის მახვილის სიგრძე არის - 53 სმ-დან 70 სმ-მდე. ზოგჯერ საზურგე ნაწილი სწორია და ამით კოპისი წააგავს მაჩეტეს. საბერძნეთში კოპისებს შეზღუდულად იყენებდნენ, სამაგიეროდ იდი ნაციონალურ იარაღად იქცა (ესპანელ) იბერებში, სადაც იგი შეიტანეს ვაჭრებმა 6-5 საუკუნეებში ჩვ.წ.ა-ღმდე.

რომაელმა მეომრებმა გადაიღეს კოპისები იბერიელებისგან ჰანიბალთან ომის შემდეგ და მას დაარქვეს გლადიოლუსი - “gladius hispanicus” - ანუ ესპანური ხმალი. ესპანურმა ხმალმა უკვე XIX საუკუნეში მიიღო სახელი ფალკატა - фалката (falcata) - ასეთი უვნაური სახელი მას დაერქვა ერთ-ერთი მთარგმნლის გამო, რომელმაც ლათინურიდან არასწორედ თარგმნა სიტყვა falcatus, რაც ლათინურად ნიშნავს ნალივით მოხრილს. ესპანელი მჭედლები აწრთობდნენ სუკეთესო ფალკატებს. 2 საუკუნის იბერიელი მჭედლები ხმლის ხარისხს ამოწმებდნენ ასე - ხმალს იდებდნენ ტავზე და ბოლოებს ისე ხრიდნენ, რომ ეხებოდა მხრებს - ხელის უცებ გაშვებით ხმალი სწორდებოდა თავდაპირველი ფორმამდე.
5-4 საუკუნის ფალკატები წააგავს ბერძნულ კოპისებს - სახელურზე გამოსახავდნენ ცხოველის ან ფრინველის თავს. ფალკატას სიგრძე 60 სმ იყო. ესპანელები ატარებდნენ მას ზურგზე, ზოგჯერ ქამართან.
ფალკატების ფორმა ისე იყო გაკეთებული, რომ დარტყმისას უდიდესი ძალა წვერზე მოდიოდა. რომაელების თქმით, ვერანაირი მუზარადი ვერ უძლებდა ფალკატას დარტყმას. 3 საუკუნეში რომაული არმია იყო შეიარაღებულ იასეთი ესპანური ხმლებით - ლივიუსის აღწერით ამ ხმლებით რომაელებმა სასტიკად დაამარცხეს მაკედონელები.
«Филипп [македонский царь Филипп V] обратил особое внимание на похороны людей, павших в стычке кавалерии, и приказал их тела принести в лагерь... Зрелище похорон должно было пробудить в солдатах боевой пыл и готовность не щадить своей жизни, а вместо того преисполнило их страха и уныния. До сего времени приходилось им видеть лишь раны от дротиков или стрел, изредка — от пик, да и воевать привыкли они только с греками и иллирийцами; теперь, увидев тела, изуродованные испанскими мечами, руки, отсеченные одним ударом вместе с плечом, отрубленные головы, вывалившиеся наружу кишки и многое другое, столь же страшное и отвратительное, воины Филиппа ужаснулись тому, с какими людьми и против какого оружия придется им иметь дело.»


Фалката из музея в Мадриде(IV в. до н. э.)



Фалката с остатками ножен из музея в Мадриде(III в. до н. э.)

[tamara]

ლითონის დამუშავება საქართველოში

არქეოლოგიური მასალებით დასტურდება, რომ საქართველოში სპილენძის ცივი ჭედვა ხდებოდა ძვ.წ მე–3 ათასწლეულის დასაწყისიდან, ხოლო მე–2 ათასწლეულის შუა ხანებში კი შეიძლება ითქვას, არსებობდა საკმაოდ განვითარებული მეტალურგია. ასევე არქეოლოგიურ მასალებზე დაყრდნობით თვალსაჩინო ხდება, რომ ქართველურ ტომებს ამ საქმიანობის განვითარების საკუთარი ბაზა გააჩნდათ.

წერილობითი წყაროების თანახმად, ელინისტურ ხანაში და მის წინა პერიოდშიაც ქართველთა ერთ–ერთი წინაპარნი – ხალიბები რკინის მადნის ექსპორტს ახდენდნენ, ეს მადანი კი იმდენად დაფასებული იყო, რომ საგანებო იარაღის დასამზადებლად იყენებდენენ.

ასურული წარწერებით დასტურდება , რომ მუსკები ძვ.წ. XI საუკუნეში ძირითადად მევენახეობითა და ლითონ დამუშავებით იყვნენ ცნობილი. კიდევ უფრო დაწინაურებული ჩანს მეტალურგიაში თაბალთა ტომი. სწორედ მათი ვერცხლის მაღაროები დაიპყრო ძვ.წ. 837 წელს სალმანსარ II-მ.
ბიბლიაში მოხსენიებული თუბალ კაინიც (კაინი სემიტურად მჭედელს ნიშნავს) "იყო კვერით ხურო, მჭედელი რვალისა და რკინისა" . აქ სხვათა შორის, კარგად ჩანს, რომ მეტაფორად დამკვიდრებული "რვალური სიმტკიცე" რკინის კულტურამდელი ცნებაა, რადგან "რვალად" სპილენძი და ზოგჯერ კი მისი შენადნობები იწოდებოდა, რომლებიც სიმტკიცით რკინას ვერ ედრებიან.

ბიბლიის თანახმად, ხსენებული ტომები საკმაოდ ვრცელ არეალზე ვაჭრობდნენ თავიანთი ლითონის ნაწარმით. ფსევდოარისტოტელე აღწერს რა ხალიბთა ტექნოლოგიურ პროცესს, დასძენს – "როგორც ამბობენ, მხოლოდ ეს რკინა არ იჟანგებაო". თუ ეს მართალია, თავისთავად საინტერესოა, და თუ არა, მაშინ უნდა ვივარაუდოთ, რომ ხალიბთა მეტალურგიული ცოდნა იმდენად აღმატებული იყო სხვისაზე, რომ მაშინდელი თანამედროვენიც კი ლეგენდებს თხზავდნენ.

ლითონთა სახელები ზოგიერთ ერს დღემდე ქართველურ ტომთა სახელწოდებიდან ნაწარმოები სახით შემორჩა.
– ბერძნები ფოლადს "ხალიუბდიკოს" –ად მოიხსენიებდნენ, რაც ივანე ჯავახიშვილის შენიშვნით, ხალიბურს ნიშნავს.
– თითბერს გერმანულად – MESSINE, ანგლო საქსურად – MASTLING, ნორმანდიულად – MESSING, პოლონურად – MOSIANDZ ჰქვია, რაც, ცხადია, მოსინიკების სახელიდან არის ნაწარმოები.
– ბრონზე, ბრინჯაოს ევროპული სახელწოდება, ნაწარმოებია სპარსული ბირინჯისაგან, რომელიც ქართული ენიდანაა შეთვისებული და სპილენძს, სპირ–ენძს (მეგრულად "ლინჯ") ანუ სპერის, ისპირის მადანს ნიშნავს.

ჩვენი მეცნიერები 50–იანი წლების დასაწყისში წარმოებული გამოკვლევების შედეგად მივიდნენ დასკვნამდე, რომ ძვ.წ. II ათასწლეულის შუა საუკუნეებში ქართველთა წინაპრები ლითონის გაწნევისთვის ჩარხს იყენებდნენ. ანუ ფურცლოვანი ლითონის დამუშავებას მბრუნავშპინდელიან საგანგებო დანადგარზე აწარმოებდნენ. ცნობილი არქეოლოგის ბ. კუფტინის მიერ 1949 წელს წარმოებული გათხრების დროს სამაჩაბლოს ტერიტორიაზე ნაპოვნია ორ მხარეს ნალესი (განსხვავებული გეომეტრიით) ბრინჯაოს საჭრისიც ("თეგი" აქედან სიტყვა "თეგვა" ანუ "ჩეკანკა" ), რომლის სიმაგრე 3–4 ჯერ აღემატება ოქროსა და ვერცხლის სიმაგრეს.

ზემოაღნიშნულიდან შეიძლება დავასკვნათ, რომ სახელოსნო საქმის ამგვარი განვითარება მხოლოდ მასში დასაქმებული ხალხის სხვა საქმიანობისაგან გამონთავისუფლებით, ანუ შრომის პროფესიული დანაწილების შედეგადაა შესაძლებელი, რაც თავის მხრივ საზოგადოებრივი სტრუქტურის შედარებოთ მაღალ განვითარებაზე მიანიშნებს.

http://kakhaberzarnadze.ge/new_page_1.htm

ბულატი

გავრცელებული აზრის თანახმად მისი ისტორია აღმოსავლეთში იღებს სათავეს! მის სამშობლოდ ინდოეთი და ჩინეთის ჩრდილო პროვინციები სახელდება, სადაც გათხრების შედეგად ნაპოვნია კვერის ფორმის, რთული კომპოზიტური თვისებების მქონე, ლითონის სხმულები, საიდანაც შემდგომ ჭედებოდა "ბულატის" მახვილები! ჯერ კიდევ მეფის არმიის რუსმა ოფიცერმა და მოგზაურმა ანოსოვმა, მიაკვლია რა ბულატის მიღების ზოგიერთ წყაროს, ურალში ააშენა "ზლატოუსტი", სადაც იგი შეეცადა აღედგინა საბრძოლო ფოლადის მიღების ეს უძველესი ტექნოლოგია...თვით ანოსოვის მოგონებებიდან ირკვევა, რომ გარკვეული წარმატების მიღწევა მან შეძლო მხოლოდ მას მერე, რაც საქართველოდან წაიყვანა ვინმე მჭედელი ელიზარაშვილი, რომელიც ფლობდა ე.წ. "დამასკოს" ხმლის საიდუმლოს, რომელიც, მან ფშავ ხევსურეთში წინაპრებიდან მიიღო...! ელიზარაშვილის ნაჭედი ხანჯლები და ბებუთები დღემდე ინახება კრემლის არუჟეინაია პალატის მუზეუმში...! არავინ იცის, რატომ დაერქვა დამასკოს ხმალი უძველესი, კავკასიური " ბაწარაულის" ტექნოლოგიით ნაჭედ მახვილებს ....არსებობს აზრი, რომ ეს უძველესი კავკასიური ტექნიკა გატანილ იქნა და შემდგომ დიხვეწილი სახით მოგვევლინა დამასკური ფოლადის სახელით! იქნებ არიელებმა წაიღეს ინდო-ჩინეთში რკინის გამოდნობის და ფოლადის მიღების ტექნიკა კავკასიიდან?! ჰიპოთეზები ბევრია, მაგრამ ფაქტი ერთია - ბულატის მახვილი, რომლის პირის მიკროსტრუქტურული ანალიზის შედეგად ნახეს რომ მას მიკრო-ხერხის ფორმა ჰქონია, სადაც, რბილ და დრეკად რკინაში, მონაცვლეობით ჩალაგებულია ალმასივით ზემაღალი სიმტკიცის ჩანართები...ზუსტად ეს კომპოზიტური თვისება განაპირობებს იმას, რომ ბულატის მახვილი ერთდროულად საათის ზამბარასავით დრეკადია და ერთნაირად ჭრის ბუმბულსაც და რკინასაც ისე რომ არ ბლაგვდება!
"ბულატის გამოდნობის საკითხზე სადოქტორო დისერტაცია აქვს დაცული პროფესორ თავაძეს

[xornabujeli]

ლითონის დამუშავება საქართველოში

არქეოლოგიური მასალებით დასტურდება, რომ საქართველოში სპილენძის ცივი ჭედვა ხდებოდა ძვ.წ მე–3 ათასწლეულის დასაწყისიდან, ხოლო მე–2 ათასწლეულის შუა ხანებში კი შეიძლება ითქვას, არსებობდა საკმაოდ განვითარებული მეტალურგია. ასევე არქეოლოგიურ მასალებზე დაყრდნობით თვალსაჩინო ხდება, რომ ქართველურ ტომებს ამ საქმიანობის განვითარების საკუთარი ბაზა გააჩნდათ.

წერილობითი წყაროების თანახმად, ელინისტურ ხანაში და მის წინა პერიოდშიაც ქართველთა ერთ–ერთი წინაპარნი – ხალიბები რკინის მადნის ექსპორტს ახდენდნენ, ეს მადანი კი იმდენად დაფასებული იყო, რომ საგანებო იარაღის დასამზადებლად იყენებდენენ.

ასურული წარწერებით დასტურდება , რომ მუსკები ძვ.წ. XI საუკუნეში ძირითადად მევენახეობითა და ლითონ დამუშავებით იყვნენ ცნობილი. კიდევ უფრო დაწინაურებული ჩანს მეტალურგიაში თაბალთა ტომი. სწორედ მათი ვერცხლის მაღაროები დაიპყრო ძვ.წ. 837 წელს სალმანსარ II-მ.
ბიბლიაში მოხსენიებული თუბალ კაინიც (კაინი სემიტურად მჭედელს ნიშნავს) "იყო კვერით ხურო, მჭედელი რვალისა და რკინისა" . აქ სხვათა შორის, კარგად ჩანს, რომ მეტაფორად დამკვიდრებული "რვალური სიმტკიცე" რკინის კულტურამდელი ცნებაა, რადგან "რვალად" სპილენძი და ზოგჯერ კი მისი შენადნობები იწოდებოდა, რომლებიც სიმტკიცით რკინას ვერ ედრებიან.

ბიბლიის თანახმად, ხსენებული ტომები საკმაოდ ვრცელ არეალზე ვაჭრობდნენ თავიანთი ლითონის ნაწარმით. ფსევდოარისტოტელე აღწერს რა ხალიბთა ტექნოლოგიურ პროცესს, დასძენს – "როგორც ამბობენ, მხოლოდ ეს რკინა არ იჟანგებაო". თუ ეს მართალია, თავისთავად საინტერესოა, და თუ არა, მაშინ უნდა ვივარაუდოთ, რომ ხალიბთა მეტალურგიული ცოდნა იმდენად აღმატებული იყო სხვისაზე, რომ მაშინდელი თანამედროვენიც კი ლეგენდებს თხზავდნენ.

ლითონთა სახელები ზოგიერთ ერს დღემდე ქართველურ ტომთა სახელწოდებიდან ნაწარმოები სახით შემორჩა.
– ბერძნები ფოლადს "ხალიუბდიკოს" –ად მოიხსენიებდნენ, რაც ივანე ჯავახიშვილის შენიშვნით, ხალიბურს ნიშნავს.
– თითბერს გერმანულად – MESSINE, ანგლო საქსურად – MASTLING, ნორმანდიულად – MESSING, პოლონურად – MOSIANDZ ჰქვია, რაც, ცხადია, მოსინიკების სახელიდან არის ნაწარმოები.
– ბრონზე, ბრინჯაოს ევროპული სახელწოდება, ნაწარმოებია სპარსული ბირინჯისაგან, რომელიც ქართული ენიდანაა შეთვისებული და სპილენძს, სპირ–ენძს (მეგრულად "ლინჯ") ანუ სპერის, ისპირის მადანს ნიშნავს.

ჩვენი მეცნიერები 50–იანი წლების დასაწყისში წარმოებული გამოკვლევების შედეგად მივიდნენ დასკვნამდე, რომ ძვ.წ. II ათასწლეულის შუა საუკუნეებში ქართველთა წინაპრები ლითონის გაწნევისთვის ჩარხს იყენებდნენ. ანუ ფურცლოვანი ლითონის დამუშავებას მბრუნავშპინდელიან საგანგებო დანადგარზე აწარმოებდნენ. ცნობილი არქეოლოგის ბ. კუფტინის მიერ 1949 წელს წარმოებული გათხრების დროს სამაჩაბლოს ტერიტორიაზე ნაპოვნია ორ მხარეს ნალესი (განსხვავებული გეომეტრიით) ბრინჯაოს საჭრისიც ("თეგი" აქედან სიტყვა "თეგვა" ანუ "ჩეკანკა" ), რომლის სიმაგრე 3–4 ჯერ აღემატება ოქროსა და ვერცხლის სიმაგრეს.

ზემოაღნიშნულიდან შეიძლება დავასკვნათ, რომ სახელოსნო საქმის ამგვარი განვითარება მხოლოდ მასში დასაქმებული ხალხის სხვა საქმიანობისაგან გამონთავისუფლებით, ანუ შრომის პროფესიული დანაწილების შედეგადაა შესაძლებელი, რაც თავის მხრივ საზოგადოებრივი სტრუქტურის შედარებოთ მაღალ განვითარებაზე მიანიშნებს.

http://kakhaberzarnadze.ge/new_page_1.htm

ბულატი

გავრცელებული აზრის თანახმად მისი ისტორია აღმოსავლეთში იღებს სათავეს! მის სამშობლოდ ინდოეთი და ჩინეთის ჩრდილო პროვინციები სახელდება, სადაც გათხრების შედეგად ნაპოვნია კვერის ფორმის, რთული კომპოზიტური თვისებების მქონე, ლითონის სხმულები, საიდანაც შემდგომ ჭედებოდა "ბულატის" მახვილები! ჯერ კიდევ მეფის არმიის რუსმა ოფიცერმა და მოგზაურმა ანოსოვმა, მიაკვლია რა ბულატის მიღების ზოგიერთ წყაროს, ურალში ააშენა "ზლატოუსტი", სადაც იგი შეეცადა აღედგინა საბრძოლო ფოლადის მიღების ეს უძველესი ტექნოლოგია...თვით ანოსოვის მოგონებებიდან ირკვევა, რომ გარკვეული წარმატების მიღწევა მან შეძლო მხოლოდ მას მერე, რაც საქართველოდან წაიყვანა ვინმე მჭედელი ელიზარაშვილი, რომელიც ფლობდა ე.წ. "დამასკოს" ხმლის საიდუმლოს, რომელიც, მან ფშავ ხევსურეთში წინაპრებიდან მიიღო...! ელიზარაშვილის ნაჭედი ხანჯლები და ბებუთები დღემდე ინახება კრემლის არუჟეინაია პალატის მუზეუმში...! არავინ იცის, რატომ დაერქვა დამასკოს ხმალი უძველესი, კავკასიური " ბაწარაულის" ტექნოლოგიით ნაჭედ მახვილებს ....არსებობს აზრი, რომ ეს უძველესი კავკასიური ტექნიკა გატანილ იქნა და შემდგომ დიხვეწილი სახით მოგვევლინა დამასკური ფოლადის სახელით! იქნებ არიელებმა წაიღეს ინდო-ჩინეთში რკინის გამოდნობის და ფოლადის მიღების ტექნიკა კავკასიიდან?! ჰიპოთეზები ბევრია, მაგრამ ფაქტი ერთია - ბულატის მახვილი, რომლის პირის მიკროსტრუქტურული ანალიზის შედეგად ნახეს რომ მას მიკრო-ხერხის ფორმა ჰქონია, სადაც, რბილ და დრეკად რკინაში, მონაცვლეობით ჩალაგებულია ალმასივით ზემაღალი სიმტკიცის ჩანართები...ზუსტად ეს კომპოზიტური თვისება განაპირობებს იმას, რომ ბულატის მახვილი ერთდროულად საათის ზამბარასავით დრეკადია და ერთნაირად ჭრის ბუმბულსაც და რკინასაც ისე რომ არ ბლაგვდება!
"ბულატის გამოდნობის საკითხზე სადოქტორო დისერტაცია აქვს დაცული პროფესორ თავაძეს

გაიხარე!კარგი გოგო ხარ თამარ,ასეთი კარგი თემა რომ გახსენი.აწ განსვენებულ კახა ზარნაძეს მე ვიცნობდი,საკმაოდ კარგი ოსტატი და ადამიანი იყო,ღმერთმა აცხონოს და სასუფეველი დაუმკვიდროს და ამრავლოს უფალმა მისი საქმის გამგრძელებელი ხალხი.