ძველი საბრძოლო იარაღი, ქართული და არაქართულიც... პარამეტრები

[tamara]

ეს თემა კოპირებულია - ამიტომ თუ ვინმე მას სხვა ფორუმზეც ნახავთ,
არ გაგიკვირდეთ...


საბრძოლო იარაღებიდან დავიწყოთ ხმლები აღწერით .
ხმალი უძველესი საბრძოლო იარაღია - ხმალი შედგება მახვილისგან და სახელურისგან, მახვილის სიგრძით განისაზღვრება ხმალია იარაღი თუ ხანჯალი, ხოლო სახელურით და მისი მოხატულობით დგინდება ამ ხმლის დამზადების ადგილი და ეპოქა. პირველი ხმალი მზადდება 2000 წელს ჩვ. წ.ა-ღმდე და იგი ბრინჯაოსი იყო, ხოლო პირველი რკინის ხმლები ჩნდება 1300 წელს - ტროას ომის დაწყებამდე.
პირველი ბრინჯაოს ხმლები ჰქონდათ ეგვიპტელებს - და მას ხოპეში, კჰოპეში ერქვა - რაც სიტყვასიტყვით ნიშნავს საქონლის წინა ფეხს - თავისი მოხაზულობის გამო. წააგავს იატაგანს. იგი შედგებოდა სახელურისგან და ნალის მსგავსი მახვილისაგან. ხშირად იყო ორპირი ალესილი, სახელური და მრგვალი. სახელური სიგრძე აღწევდა 50 სმ.



ხოპეში იყო საუკეთესო - ელიტარული მებრძოლების იარაღი და იგი ძალზე საშიში იყო. მისი სიგრძე საშუალებას იძლეოდა ეხმარათ იგი ეტლიდან ბრძოლის დროს.




http://www.bronze-age-craft.com/swords_for_sale.htm
* * *
აკინაკი - (греч. akinakes) იყო მოკლე ხმალი, (40—60 სმ), რომელიც ძირითადად ჰქონდათ სპარსელებს და სკვითებს პირველი ათასწლეულის მეორე ნახევრიდან.
მას ჰქონდა დამახასიათებელი მომრგვალებული სახელური ბრტყელი მახვილი










ეს აკინაკი სკვითურია და მისი სიგრძე 44,5 სმ -ია.

ბერძნები ბრძოლაში იყენებდნენ კსიფოსებს - ეს იყო სწორი ხმალი- 75 სმ-სიგრძის, გოპლიტები მე-6 საუკუნიდან იყენებდნენ კოპისებს - ოდნავ მოხრილ ხმლებს, 50-70 სმ სიგრძის, სპარტელებს კიდევ უფრო მოკლე ხმლები ჰქონდათ, თუმცა ბერძნები ხმლებზე უფრო მეტად შუბებს იყენებდნენ. 4 საუკუნეში ათენელმა სტრატეგმა იფიკრატმა ჩაატარა სამხედრო რეფორმა და ორჯერ გაზარდა მეომრების ხმლების სიგრძე. ალექსანდრე მაკედონელის მეომრები ხმარობდნენ ასევე მოკლე ხმლებს.
რომაელებს ჰქონდათ ე.წ. გლადიუსები, რომელიც დაახლოებიტ 1 კგ იწონიდა. და 66 სმ სიგრძის იყო. კელტები იყენებდნენ 1 მეტრის სიგრძის ხმლებს.

ეს რომაული გლადიუსის რეკონსტრუქციაა



კოპისი - (греч. κόπτω, лат. kopis) — ეს არის მოხრილი ხმალი ცალმხრივი ალესილი პირით - რომელსაც ძველი ბერძნები იყენებდნენ. თუმცა მოხრილ ხმლებს ბერძნებამდე მრავალი ხალხი იყენებდა - პირველი ასეთი მოხრილი ხმალი იყო ეგვიპტური ხოპეში - რომელიც ჩვენ უკვე აღვწერეთ - хопеш (англ. khopesh), - რომელიც ალბათ ნალისგან წარმოიშვა. კოპისი ბერძნულად ნიშნავს - ჭრას, ჩეხვას - ევრიპიდემ და პლუტარქემ ეს ტერმინი იხმარეს ხორცის მჭრელი დანის აღსანიშნავად, ხოლო ქსენოფონტე ასე უწოდებდა სპარსელების და ეგვიპტელების ხმლებს. ალექსანდრე მაკედონელის ლაშქრობების აღმწერი კურციუსი ახსენებს მაკედონელებისათვის უცხო ხმლებს - კოპიდებს, რომლითაც კვეთავდნენ სპილოს ხორთუმებს - «Слегка изогнутые мечи, похожие на серпы, назывались копидами, ими рубили хоботы слонов.»

არის კიდევ ერთი ასეთი მოხრილი ხმალი, რომელსაც მაჰაირა ეწოდება, махайра (греч. μάχαιρα, makhaira, machaera), რასაც ბერძნულად დანა ეწოდება. ამ ტერმინს იყენებდნენ ბერძნები უფრო ფართოდ - მათ შორის როგორც დანა, ხანჯალი. ქსენოფონტე ახსენებს კოპისს და მაჰაირას ერთი და იგივე ხმლის აღსანიშნავად - საუბარია მოხრილ - ცალმხრივ ალესილ ხმალზე - თუმცა მაჰაირას ქვეშ ალბათ მაინც გულისხმობდა დაჩნას, რომელიც ჩხვლეტის გარდა გამოიყენებოდა ასევე ჭრითი დანიშნულებისათვისაც ანუ იყო ალესილი. ამგვარად მაჰაირა უფრო ფართო გაგებით გამოიყენებოდა, ვიდრე კოპისი. მე-10 საუკუნის ბიზანტიურ ნაწერებში მაჰაირას უძახიან უბრალოდ ხმალს, იგი თავის მხრივ პოლიბიუსის ნაწერებს ეყრდნობოდა ხოლო პოლიბიუსი კელტ-იბერების და რომაელების ორმხრივ ალესილ ხმლებს მაჰაირას ეძახდა, ხოლო უფრო ადრეულ ნაწერებში ბერძნები ასეთ ხმლებს ქსიპოსებს უწოდებდნენ.
კოპისი როგორც ხმალი ეტყობა ბერძნებმა გადაიღეს სპარსელებისგან 6 საუკუნეში ჩვ.წ.აღმდე. ჰეროდოტე ახსენებს ასეთ იარაღს სპარსულ კავალერიის აღჭურვილობაში, (5 საუკ ჩვ/წ/ა-ღმდე). კოპისის მახვილის სიგრძე არის - 53 სმ-დან 70 სმ-მდე. ზოგჯერ საზურგე ნაწილი სწორია და ამით კოპისი წააგავს მაჩეტეს. საბერძნეთში კოპისებს შეზღუდულად იყენებდნენ, სამაგიეროდ იდი ნაციონალურ იარაღად იქცა (ესპანელ) იბერებში, სადაც იგი შეიტანეს ვაჭრებმა 6-5 საუკუნეებში ჩვ.წ.ა-ღმდე.

რომაელმა მეომრებმა გადაიღეს კოპისები იბერიელებისგან ჰანიბალთან ომის შემდეგ და მას დაარქვეს გლადიოლუსი - “gladius hispanicus” - ანუ ესპანური ხმალი. ესპანურმა ხმალმა უკვე XIX საუკუნეში მიიღო სახელი ფალკატა - фалката (falcata) - ასეთი უვნაური სახელი მას დაერქვა ერთ-ერთი მთარგმნლის გამო, რომელმაც ლათინურიდან არასწორედ თარგმნა სიტყვა falcatus, რაც ლათინურად ნიშნავს ნალივით მოხრილს. ესპანელი მჭედლები აწრთობდნენ სუკეთესო ფალკატებს. 2 საუკუნის იბერიელი მჭედლები ხმლის ხარისხს ამოწმებდნენ ასე - ხმალს იდებდნენ ტავზე და ბოლოებს ისე ხრიდნენ, რომ ეხებოდა მხრებს - ხელის უცებ გაშვებით ხმალი სწორდებოდა თავდაპირველი ფორმამდე.
5-4 საუკუნის ფალკატები წააგავს ბერძნულ კოპისებს - სახელურზე გამოსახავდნენ ცხოველის ან ფრინველის თავს. ფალკატას სიგრძე 60 სმ იყო. ესპანელები ატარებდნენ მას ზურგზე, ზოგჯერ ქამართან.
ფალკატების ფორმა ისე იყო გაკეთებული, რომ დარტყმისას უდიდესი ძალა წვერზე მოდიოდა. რომაელების თქმით, ვერანაირი მუზარადი ვერ უძლებდა ფალკატას დარტყმას. 3 საუკუნეში რომაული არმია იყო შეიარაღებულ იასეთი ესპანური ხმლებით - ლივიუსის აღწერით ამ ხმლებით რომაელებმა სასტიკად დაამარცხეს მაკედონელები.
«Филипп [македонский царь Филипп V] обратил особое внимание на похороны людей, павших в стычке кавалерии, и приказал их тела принести в лагерь... Зрелище похорон должно было пробудить в солдатах боевой пыл и готовность не щадить своей жизни, а вместо того преисполнило их страха и уныния. До сего времени приходилось им видеть лишь раны от дротиков или стрел, изредка — от пик, да и воевать привыкли они только с греками и иллирийцами; теперь, увидев тела, изуродованные испанскими мечами, руки, отсеченные одним ударом вместе с плечом, отрубленные головы, вывалившиеся наружу кишки и многое другое, столь же страшное и отвратительное, воины Филиппа ужаснулись тому, с какими людьми и против какого оружия придется им иметь дело.»


Фалката из музея в Мадриде(IV в. до н. э.)



Фалката с остатками ножен из музея в Мадриде(III в. до н. э.)

[tamara]

მოყვარული ვარ -
ბოლო დროს გამიტაცა ამან..

ვაკიძასი - Вакидзаси (яп. 脇差) —


Вакидзаси периода Эдо, XIX век.


მოკლე იაპონური ტრადიციული ხმალი. იყენებდნენ სამურაები - დაშნას სიგრძე 30-61 სმ, მთლიან ისიგრძე არის - 50-80 სმ.
ოდნავ მოხრილი, ცალმხრივად ალესილი, იგი ფორმით წააგავს კატანას, მაგრამ უფრო მოკლეა. სამურაები მას კატანასთან ერთად ატარებდნენ ზურგზე ან ქამარზე.
სახელური კვადრატული ფორმისაა.
სამურაის აღჭურვილობაში იყო ორი ხმალი - მოკლე (სიოტო) და გრძელი (დაიე)
ვალკიძასი იყო მოკლე ხმალი - კატანა კი გრძელი.
ვაკიძასი გამოიყენებოდა მაშინ, როცა კატანას გამოყენება ძნელი იყო. ადრეულ პერიოდში ვაკიძასის ნაცვლად ატარებდნენ იაპონურ ხანჯალს - ტანტოს. როცა სამურაი შედიოდა შენობაში კატანას ტოვებდა მსახურთან ან დბდა სადგამზე (კატანაკაკეზე), ხოლო ვაკიძასს ყოველთვის თან ატარებდა. ის მისი პირადი იარაღი იყო (ისევე როგორც ხანჯალი აზიაში). სამურაები მას საკუთარი ღირსების დამცველ იარაღს უწოდებდნენ.
ბრძოლაში ძირითადი იარაღი კატანა იყო - ვაკიძასი დამხმარეს წარმოადგენდა.

ვაკიზაშს იყენებდნენ ასევე რიტუალური თვითმკვლელობის დროს. (ამისათვის ხანჯალი კუსუნგობუც გამოიყენებოდა)
ვაკიძასი იხმარებოდა საყოფაცხოვრებოდაც.
კატანას ტარების უფლება ჰქონდათ მხოლოდ სამურაებს, ვაკიძასის ტარება კი შეეძლოთ უბრალო (არადიდგვაროვან) ხალხსაც - ვაჭრებს, ხელოსნებს.




კატანა - ვაკიძასი - ტანტო
სამურაის იარაღი!






* * *
სამურაის აღჭურვილობის კიდევ ერთი იარაღი
- ტანტო.
ტანტო ეს ჩვენებურად იგივე ხანჯალია...



Танто (яп. 短刀)-
ტანტო - ტრადიციული იაპონური დანაა (ხანჯალია) ცალმხრივ (ზოგჯერ ორმხრივ) ალესილი პირით. სიგრძით - 15-30 სმ. ტრადიციულად მიღებულია, რომ კატანა ვაკიძასი და ტანტო ერთი და ოგოვე ხმლებია ოღონდ განსხვავებული სიგრძის. სამივე სამურაის აღჭურვაში შედიოდა.
ტანტო იმით განსხვავდება სხევბისაგან, რომ იგი ჩხვლეტითი და არა მარტო ჭრითი ჭრილობების მისაყენებლადაა გამიზნული. პირველი ტანტო გაჩნდა ჰეიანის ეპოქაში და კამაკურას ეპოქაში მას უკვე ამზადებდნენ უკვე როგორც ხარისხიანი მაღალ დონეზე შესრულებული ცივი იარაღი. ტანტოს ცნობილი ოსტატი იყო იოსიმიცუ.
მურომატი ეპოქაში ტანტოები უკვე ფართოდ გამოიყენებოდა, ხოლო ახალ ეპოქაში (სინტოს ეპოქა) მათი გამოყენება შემცირდა. სინ-სინტოს ეპოქაში მათ ისევ იყენებდნენ, მაგრამ ტანტოების ხარისხი დაბალი იყო.
არსებობდა ტანტოს სახეობა სქელი სამკუთხიანი დაშნით - იოროიდოსი რომელიც უფრო ძლირ ჩხვლეტით ჭრილობებს აყენებს და გამოიყენებოდა ახლო ბრძოლებში..
ტანტოს ძირითადად იყენებდნენ სამურაებო თუმცა მათ ქალებიც ატარებდნენ ისინი უფრო პატარაზომის იყო და კაიკენი ეწოდებოდა. ქალები მათ კიმონოშI მალავდნენ და თავდაცვისთვის იყენებდნენ.
სამურაები მე-16 საუკუნემდე ტანტოს ტატისთან ერთად ატარებდნენ. მერე კი კატანას ვაკიძასთან ერთად.
ტანტო იყო ნინძების საყვარელი იარაღი - ასევე პოპულარულია იგი იაკუძებშიც. ხშირად მას მარაოს ფორმას აძლევდნენ რასაც ხშირად შEცდომაში შეჰყავდა მოწინააღმდეგე


Танто, замаскированное под веер

ტანტო გამოიყენებოდა აიკიდოს, დძუდოს და კარატეს საბრძოლო ხელოვნებაში.


ეს კი თანამდეროვე ტანტოა - რომელსაც აკეთებენ მისი ისტორიული ფორმების გთვალისწინებით.




არსებობს სამურაის ხმლის კიდევ ერთი ნაირსახეობა - ტატი

ტატი

ტატი - ასევე იაპონური ხმალია, რომელიც ცოტა გრძელია კატანასგან.
Тати, тачи (яп. 太刀) — длинный японский меч.

ტატი წააგავს კატანას - ოღონდ უფრო გრძელია (75 სმ-ზე მეტი) და უფრო მოხრილია. სახელური (ცუკა) ასევე უფრო გრძელია კატანას სახელურისაგან. ტატი კატანასგან განსხვავებით არ იყრებოდა ობიში (ქამარში), არამედ ეკიდებოდა ბარძაყთან და ქარქაშის შემოხვეული იყო გარშემო ტყავით. რაც იცავდა პატრონს შემთხვევითი ჭრილობებისგან.
იმის გამო, რომ კატანასთან შედარებით ტატი უფრო გრძელი იყო მან ფართო გამოყენება ჰპოვა - განსაკუთრებით კავალერიაში. კატანას სამურაები ატარებდნენ ძირითადად როგორც სამოქალაქო იარაღს, ხოლო ტატის იყენებდნენ ომში.
კატანას წყვილი მოკლე ხმალი იყო ვაკიძასი, ხოლო ტატის კი ტანტო ან აიკუტი.
მდიდრულად მორთული ტატი გამოიყენებოდა ოფიციალურ მიღებებზე და აღლუმებზე იმპერატორის ან სიოგუნების (იაპონელი დიდგვაროვნების) კარზე. განსაკუთრებით მდიდრულად ირთვებოდა ხმლის ქარქაში - საია.

ტატის ერთ ერთ ვარიანტად ითვლება ვაკიძასის მსგავსი მოკლე ხმალი კოდატი და ოდატი. ყველაზე გრძელი ოდატი არის მე-15 საუკუნეშუ დამზადებული 3,7 სმ სიგრძის. (2,2 სმ დაშნას სიგრძეა).



თემო ვერსად ვნახე ცნობები ტეკოკაგიზე - როგორ იწერება რუსულად?