აფხაზეთი, სოხუმის დაცემა პარამეტრები

[შოთა]

არ შეიძლება ამ კადრებს უყუროს და ცრემლი არ მოერიოს



ჩამოიხეთ

[tamuna m]

შეთქმულება საქართველოს წინააღმდეგ
(ავტორი თამაზ ნადარეიშვილი)
რუსეთის როლი აფხაზეთის ისტორიაში
რუსეთის დიდ იმპერიამ აფხაზისათვსი ქართველი მტრის ხატი დიდოსტატურად გამოძერწა.
მე-20 საუკუნის ბიოლო მეოთხედში აფხაზი სეპარატისტები საქართველოსაგან გამოყოფას კატეგორიულად ითხოვენ და დამხმარედ რუსეთი უჩნდებათ.
1978წ. სოხუმში დაიჭყო სეპარატისტთა საპროტესტო გამოსვლები. საქართველოს ხელისუფლება მაქსიმალურ კომპრომისებზე წავიდა, რათა საფუძველი არ ყოფილიყო პროვოკაციული გამოხდომებისათვის.გაიხსნა აფხაზეთის უნივერსიტეტი, ტელევიზია, მაგრამ ამ სიკეთეს ბოროტებით უპასუხეს სეპარატისტებმა. უნივერსიტეტიდან ქართველი პროფესორ-მასწავლებლები გამოაძევეს, თეატრიდან აიძულეს წასულიყო ქართული დასი. აფხაზეთის მწერალთა კავშირიდან გამოდევნეს ქართველი მწერლები. თანამდებობებზე დასანიშნად პრივილეგირებული იყვნენ, ისინი, ვისაც ეროვნების გრაფაში აფხაზი ეწერა.
მე-20ს. 80-90-იან წწ. რუსეთის სპეცსამსახურების ინიციატივით შეიქმნა ფაშისტური ორგანისაცია "აიდგილარა".
"აიდგილარა" თავის მოღვაწეობას ორი მიმართულებით აწარმოებდა, ერთი მხრივ, აფხაზეთის საქართველოსაგან გამოყოფისათვის აფხაზეთის მოსახლეობის იდეოლოგიურ დამუშავებას ეწეოდა: ქართველის, როგორც მტრის-აფხაზეთის დამპყრობლის ხატს ქმნიდა და მეორე მხრივ, ჩრდილოეთკავკასიელ თანამზრახველებთან და საბჭოეთის ცენტრთან კავშირში შეიარაღებულ ბოევიკებს ამზადებდა. ისინი თანამოძმეებში ავრცელებდნენ აზრს, რომ აფხაზეთი მუდამ რუსეთის შემადგენელი ნაწილი იყო და იგი მას საქართველომ სტალინის მეშვეობით ჩამოაშორა. (მაშინ, როდესაც სტალინმა ერთანი საბჭოეთის ურღვევობისათვის მასში შემავალ რესპუბლიკებში და უპირველესად სწორედ საქართველოში, ნაღმების სახით ჩადო ავტონომიები).
რუსეთმა საქართვლოს ანექსია მისი დანაწევრებით განახორციელა. 1783წ. (რეალურად 1801წ.) გეორგიევსკის ტრატატით ქართლ-კახეთის ჩაიგდო ხელში, 1803წ.-სამეგრელოს სამთავრო, 1810წ.-აფხაზეთის სამთავრო, ხოლო აჭარა რუსეთის გავლენის ქვეშ 1878წ. მოექცა.
რუსეთი აფხაზეთს გარუსებას უპირებდა. მაგ. 1895წ. პოლკოვნი ბრაკერის ბარათი "სასურველია აფხაზეთის თავისუფალი მიწების რაც შეიძლება დიდი ფონდის შემონახვა მასზე მკვიდრი რუსი მოსახლეობის ჩასასახლებლად".
აფხაზეთსა და დანარჩენ საქართველოს შორის "გათიშე და იბატონეს" პრინციპით რუსეთი საუკუნეების მანძილზე ხელმძღვანელობს. "დღეს თუ არა ხვალ ქართველები დაიცყებენ ბრძოლას დამოუკიდებლობისათვის. მათთან ბრძოლა აფხაზეთით უნდა დავიწყოთ. სამეგრელოს, სვანეთს უნდა მიეცეს ავტონომიები. მათში ცალ-ცალკე უნდა გავაღვივოთ კუთხურ-ეროვნული გრძნობა. უნდა დავარწმუნოთ ყველა, რომ ქართველები აფხაზეთში ჩამოსახლებულები არიან. დას. საქართველო უნდა დავუპრირისპიროთ აღ. საქართველოს, ამის შემდეგ უნდა შევასრულოთ მომრიგელის როლი"-სსრკ ცენტრალური კომიტეტის მდივანი მიხეილ სუსლოვი (1961წ.)
"თუ ქართველები ჭკუით არ იქნებიან, მათ მივუქსევ აფხაზებს".-ნ. ხრუშჩოვი
"როდესაც ჩვენ მოვათ ხელისუფლებაში, ჩვენ არ დაუწყებთ ქართველებს მოფერებას. საქართველო ცალკე არ იარსებებს. ჩვენ მაშინათვე ლიკვიდაციას გაუწევთ ქართულ ნაციონალ-შოვინისტებს და მათ რუსეთთან შევაერთებთ".-დეპუტატი ვლადიმერ ჟირინოვსკი.
"სჯობს ოკეანემ გვშთანთქას, ვიდრე პატარა ტბამ" (ოკეანეში რუსეთს გულისხმობენ, ხოლო საქართველოს ტბას ადარებენ).-აფხაზი ისტორიკოსები.
აფხაზური სეპარატისტული იდეოლოგია გამოკვეთილად პროფაშისტური ხდება; იდევნება ყოველივე ქართული; ყოვლად გაუმართლებლად იცვლება ქართული ტოპონიმიკა; ხელყოფენ ქართულ ისტორიულ-კულტურულ ძეგლებს; სხდასხვა საბაბით თანამდებობიდან ათავისუფლებენ ქართველებს; ყოველნაირად სცადეს ბურუსით მოეცვათ აფხაზთა და ქართველთა მრავალსაუკუნოვანი ისტორიული და კულტურული ერთობა.სეპარატისტები ისე ძლიერ იყვნან გაჟღენთილი ქართველების სიძულვილით, რომ სატიკად უსწორდებოდნენ იმ აფხაზსაც კი, ვისაც ქართველისადმი ოდნავ შეამჩნევდნენ. ცნობილია არაერთი ფაქტი, ქართველ მეზობელს, ნათესავსა თუ ნაცნობს გამოქომაგებული აფხაზიც განუკიხავად დახვრიტეს.

არძინბა და მისი თანამზრახველები 1992წ. ზაფხულამდე აყალიბებენ მონონაციონალურ ე.წ. გვარდიას, უმთავრესად კრიმინოგენული ელემენტებისაგან. აფხაზეთის ბიუჯეტის დიდი ნაწილი მთლიანად მას მოხმარდა. ენგურზე აფრიალდა მწვანე, მუსლიმანური დროშა-ფატიურად დაფიქსირდა საზღვარი აფხაზეთსა და დანარჩენ საქართველოს შორის. აფხაზეთის სეპარატისტები, ყოველ წუთს მზად იყვნენ შეიარაღებული შეტაკების პროვოკაცირებისათვის, რათა რუსეთის ინტერესების შესაბამისად მიეღწიათ აფხაზეთის გამოყოფისათვის საქართველოს შემადგენლობიდან.
1992წ. მარტში რუსეთის ფედერაციასა და აფხაზეთს შორის იდება ეკონომიკური შეთანხმება. საბრძოლო მოქმედების დაწყებამდე, არძინბა ღებულობს ზომებს სეპარატიტთა არაკანონიერი სამხედრო ფორმირებების შესაიარაღებლად და საქართველოსათვის საბრძოლო ტექნიკისა და იარაღისათვის ხელის შესაშლელად.
აფხაზეთში საბრძოლო მოქმედებების დაწყების შემდეგ სულ უფრო აშკარა გახდა რუსებისა და აფხაზი სეპარატისტების თანამოაზრეობა, ხშირ შემტხვევაში კი პირდაპირი სამხედრო დახმარება რუსეთის მხრიდან. რუსეთის ხელისუფლების ჩუმი თანხმობიტ კავკასიის ხალხთა კონფედერაციამ, რომელიც ფუნქციონირებდა რუსეთის ფედერაციის ტერიტორიაზე და არსად იყო რეგისტრირებული, ფაქტიურად ომი გამოუცხადა საქართველოს და კბილებამდე შეიარარებული დაქირავებული მოხალისეების გადასროლა დაიწყო აფხაზეთში.
საბრძოლო მოქმედებების პირველსავე დღეებში გუდაუტაში დისლოცირებულმა სამხედრო ნაწილებმა დაიწყეს შეიარაღებისა და საბრძოლო მასალების გადაცემა აფხაზი სეპარატისტებისათვის. სექტემბრის ბოლოს აფხაზ სეპარატისტებს ჰქონდათ შეიარარების ისეთი თანამედროვე ნიმუშები, როგორიცაა "ბმპ", ტანკები: ტ-72, საარტილერიო დანადგარები ბმ-21, "გრადი", ჰაერსაწინააღმდეგო თავდაცის სისტემა "ოსა" და სხვა. პარალელურად რუსეთი ცდილობს მსოფლიო საზოგადოების წინაშე თავი წარმოეჩინა მშვიდობის დამცველისა და მომრიგებლის როლში.
1992წ. 1ოქტომბერს შტირმით აღებული იქნა გაგარა, სადაც დაიწყო ქართველების ეთნიკური წმენდა.
1992წ. 22სექტემრიდან 5ოქტომბრამდე რუსეთის სამხედრო ტექნიკა-ფაქტიურად ზღვის მხრიდან ახორციელებდა საბრძოლო მოქმედებებს.
2ოქტომბერს რუსეთის თავდაცვის პირველი მოადგილე, გენერალ-პოლკოვნიკი გ.გ. კონდრატიევი შემდეგ საბრძოლო ამოცანას უსახავს სამხედრო ხომალდებს:
"1. არავითარ შემთხვევაშია არ დაუშვან საზღვაო დესანტის გადმოსხმა საქართველოს მხრიდან ბიჭვინთის რაიონში. თუ საჭირო იქნა, გამოიყენონ იარაღიც.
2. განხორციელდეს გუდაუთის აეროპორტის ჰაერსაწინააღმდეგო დაცვა."
აღნიშნული დოკუმენტის შინაარსი გავფიქრებს, რომ საბრძოლო ოპერაციების შესახებ იცოდა რუსეთის სამხედრო უწყებამ და საომარი მოქმედბები, სწორედ მისი უშუალო მონაწილეობით განხორციელდა.
1993წ. 31მარტს ქ. სოხიმში აგენტური აქციის ჩატარების დროს დაკავებული იქნა რუსეთის შეიარაღებული ძალების ლეიტენანტი ალექსანდრე ნიკოზის ძე სიტნიკოვი. მან დაამყარა კონტაქტი აფხაზეთის სპეცსამსახურის აგენტთან, რომლისაგანაც მიიღე სამხედრო ხასიათის სადაზვერვო ინფორმაცია, ამავე დროს მოასჭრო კონკრეტული დავალების შემუშავება იმ ქართული სამხედრო ნაწილების წინააღმდეგ , რომლებიც დისლოცირებული იყვნენ ფრონტის გასწვრივ. სიტნიკოვმა მთლიანად აღიარა ჯაშუშობა.
1993წ. 17-დან 22მარტის ჩათვლით, უფროსი სერჟანტი ალექსანდრე ოლეგის ძე ლუნევი, სამხედრო ნაწილის საშტატო რადიოსადგურით აფხაზ სეპარატისტთა შეიარაღებულ ფორმირებებს გადასცემდა ფორნტისპირა ხაზზე ქართველთა ნაწილების და საბრძოლო ტექნიკის შესახებ. აცნობდა მდგომარეობას სოხმში და სხვა.
აფხაზთათვის მებრძოლთა დაქირავებას ეწეოდა არა მარტო კავკასიის ხალხების კონფედერაცია, არამედ რუსეთის ნაციონალური ლეგიონი ნიკოლაი ლისენკოს მეთაურობით (ჩამოთვლილია მებრძოლების გვარები, რომლებიც რუსეთის მოქალაქეები არიან. მათ შორის რუსეთის თავდაცვის სამინისტროს გენერლებიც იყვნენ).
აფხაზებმა დაიოწყეს ომი 2ბტრ-ით, 1ბმპ-თი, 1მფრინავით. კვალიფიცირებული არტილერისტი საერთო არ ჰყავდათ. ერთი თვის შემდეგ კი, 1992წ. ოქომბერში, როდესაც სტურმიტ აიღეს გაგრა, ისინი უამრავი ტანკის, ჰაუბიცისა და ბმპ-ს მფლობელნი აღმონდნენ. გაუჩნდათ "გლადისა" და "იგლას" დანადგარებიც.
რუსეთის უმარლესმა საბჭომ 19932წ. 25სექტემბერს მიირო განცხადება, რომელიც იტვალისწინებდა აფხაზეტისასთვის სრულ მხარდაჭერას.
"იარაღით მოვაჭრე რუსი, ამტკიცებდა რუს ჯარისკაცთა უშუალო მონაწილეობას საბრძოლო მოქმედებებში, მერაკეტების ჩათვლით, რომლებიც აგდებდნენ თვითმფრინავებს და ა.შ. აგრეთვე მან გააკეთა განცხადება ფსკორის საჰაერო-სადესანტო დივიზიის მიერ იარაღის უსასყიდლოდ გადაცემაზე აფხაზური მხარისათვის"- საერთაშორისო ორგანიზაცია "ჰელსინკი-ვოტჩი".
საყურადღებოა აფხაზეთის ტრაგედიაში მონაწილე დაქირავებულ მებრძოლთა მოგონებები.
ვლადიმერ სერდიუკოვი: "როდესაც მასირებული დაბომბვებით შეძრწუნებულმა მოსახლეობამ დაიწყო ქალაქის დატოვება, ჩვენ გვიბრძანეს: ჯერ გვესროლა გაფრთხილების მიზნით, შემდეგ კი გვესროლა საზღვრების დამრღვევებისთვის (მშვიდობიანი მოსახლეებისთვის). მათ სამჯერ გვიბრძანეს, რომ გვესროლა, მაგრამ მე უარი ვუთხარი ბრძანების შესრულებაზე. ბიჭები, რომლებიც ჩემთან ერთად იყვნენ, დაყარეს იარაღი, ჩასჭიდეს ერთმანეთს ხელი და ასე აკავებდნენ იმ ბრბოს"
ასლან ჯაბრაილოვი: "გვეუბნებოდნე, რომ ქართველები მოვიდნენ სხვის მიწაზე, ჩაგრავენ მცირე ერს, ხოცავენ, ამცირებენ. მეგონა, რომ სამართლიან საქმეს ვემსახურებოდი...ასე იყო სოხუმის აღებამდე. გაგრის აღების დროს დაზარალდა 3-4 სახლი, ქალაქის აღების შემდეგ კი იმავე დღეს, გადაწვეს ასამდე სახლი. დღემდე წვავენ, ხოცავენ მშვიდოაბიან მოსახლეობას, რომელსაც არ სჭერია ხელში იარაღი.
სოხუმის აღებიდან ორი დღის შემდეგ, ჩვენ ვიდექით ერთ ქუჩაზე. ამ დროს ერთ-ერთ ჭიშკრიდან გამოვიდა მოხუცი ქალი, 70-80წლის. ავტომატის ჯერმა იგიგ მოცელა. გავიქეცი იქით საიდანავ სროლა მესმოდა. მეგონა აქრთველები ხოცავდნენ აფხაზებს. ვნახე, რომ აფხაზებმა მოკლეს ქართველი დედაბერი. გზაზე ვხედავდი ყუამრავ დამწვარ სხეულს, დრანდაში-ხეებზე ჩამოკიდებულ ადამიანებს. წითელ ხიდთან, გასაშლელ საწოლზე დანახშირებული გვამი იყო. ასეთი სურათი ქალაქში ძალიან ბევრია."
ნიკოლოზ ნოვიჩენკო: "მოსკოვში გავრცელდა ხმები, რომ აქ უხდიან ფულს და მეც ჩამოვედი, მაგრამ მოვხვდი, როგორც იტყვიან, ხორცსაკეპ მანქანაში. გაგვრეკეს წინ, უკან კი მოდიაოდნენ ჩვენი დამქირავებლები. ჩემთან იყო 3რუსი და 1ჩეჩენი. შემდეგ ისინი დახოცილი ვნახე, მგონი მოკლეს ჩვენმა დამქირავებლებმა, რომ თანხა არ გადაეხადათ."
ვლად ხიადულინი: "ჩვენ გვითხრეს, რომ ვინც სამ თვეს იბრძოლებდა, მიიღებდა ბინას, ჩაწერას და ორმხრივ მოქალაქეობას."
ასლან მასტაევი: ჩავედით გუდაუთაში, მივიღეთ იარაღი, სამხედრო ფორმა, ჩაგვარმწკრივეს. მოვიდა შტაბის უფორსი და გვითხრა: დარჩით აქ ვისაც გინდათ, მიირებთ მიწას, საცხოვრებელ ადგილებს, ჩაგწერთ, შეგიქმნით ცხოვრების საუკეტესო პირობებს".
ომის შემდეგ ბევრი ფაქტი დაფიქსირდა, რუსეთის მიერ აფხაზი საპარატისტების ფინანსური მხარდაჭერის შესახებ.
ასე, რომ აფხაზეთის კონფლიქტი რუსეთის იმპერიული პოლიტიკის პირმშოა და დღესაც რუსეთის სახელმწიფო მესვეურთა მახარდაჭერა განაპირობებს აფხაზეთის სეპარატისტული რეჟიმის დაუსჯელ პარპაშს.