ლექციები პატროლოგიაში, ედიშერ ჭელიძე პარამეტრები

[afxazi]

ძალიან დიდი სურვილი მქონდა რომ ამ ადამიანის ლექციები, წერილობითი სახით ფორუმზე ყოფილიყო.

მეორე ლექციით დავიწყებ. პირველს ცოტა მოგვიანებით დავდებ.

იმედი მაქვს ყველა გაეცნობით.

მეორე ლექცია

ზოგადი მიმოხილვა საეკლესიო ლიტერატურის შესახებ

წინა ლექციაზე ვიმსჯელეთ იმის შესახებ თუ რას ნიშნავს პატროლოგია, პატრისტიკა. დღეიდან შევეხებით შესავალ ნაწილში ყველაზე მთავარს, თუ როგორია რაობა იმ ლიტერატურისა, იმ საუნჯისა, განძისა და მემკვიდრეობისა, რასაც მოიცავს პატრისტიკა და რასაც შეისწავლის პატროლოგია. ანუ რას წარმოადგენს თავისი არსით ქრისტიანული ლიტერატურა, საეკლესიო მწერლობა, ეკლესიის მამათა წერილობითი მემკვიდრეობა.
თქვენ კარგად იცით, რომ წმ. წერილი, ბიბლია, რომელიც ორ ნაწილად განიყოფა: ძველ და ახალ აღთქმად, ეკლესიური რწმენით თავის თავში მოიცავს ყოველივეს. მასში რაც კი დასაწერი იყო და რაც კი წერილობითი გზით კაცთათვის საუწყებელი ღვთისაგან, აბსოლუტურად ყველაფერია ნაუწყები.

ამ ყველაფრის ფონზე ისმის კითხვა, რომ თუ ყველაფერი დაწერილია, მაშ ასეთი უმდიდრესი და შეიძლება ითქვას დაუბოლოებელი საეკლესიო ლიტერატურა რისთვის შეიქმნა? და ჩვენ რომ ეს გავარკვიოთ უნდა გვესმოდეს მართებულად მიმართება საეკლესიო ლიტერატურასა და ბიბლიას, ანუ საღვთო წერილს შორის. ამ მიმართების დებულება რა გახლავთ? დებულება ისაა, რომ პირველადი და თავადი მნიშვნელობა აქვს საღვთო წერილს, ბიბლიას. საეკლესიო ლიტერატურა თავისთავადი მნიშვნელობისა არაა (თავისთავადი ნიშნავს დამოუკიდებლად რომ მნიშვნელოვანია). წმ. წერილის გარეშე საეკლესიო ლიტერატურას არავითარი მნიშვნელობა არ ექნებოდა. მას უდიდესი და წმ. წერილთან გათანაბრებული მნიშვნელობა აქვს მხოლოდ წმ. წერილთან ერთად. ეს იმას ნიშნავს, რომ მართალია წმ. წერილში ყველაფერია ნაუწყები, აბსოლუტურად ყველაფრის შესახებაა წერილობითი უწყება, მაგრამ ეს უწყება არ გახლავთ განმარტებითი. შეიძლება ჩვენ რაღაცას გადავცემდეთ სხვას წერილობითად, მაგრამ გადაცემის სახეობები არ იყოს ერთგვაროვანი. Yველაზე უფრო არსებითად გამოიყოფა ორი სახეობა მეტყველებისა და წერილობითი გადაცემისა. ერთი ეს გახლავთ პირადპირი, რასაც ბუკვალურიც ეწოდება და მეორე არის ირიბი ანუ ალეგორიული, არაპირდაპირი. წმ. წერილი თავის თავში ამთლიანებს ორივე ფორმას. ეს ნიშნავს, რომ იქ რაც არის ნაუწყები, რა თხრობანიც არის, რა ისტორიული მოვლენებიცაა, ყოველი მათგანი არის ჭეშმარიტი, ისტორიულად ნამდვილად მომხდარი, მაგრამ ამით არ მთავრდება წმ. წერილის არსი. Yველა ამ ისტორიულად, რეალურად მომხდარ მოვლენაში შინაგანად არის ღრმა აზრი, რომლის წვდომაც, რომლის ამოკითხვაც ყველას არ შეუძლია. საერთოდ წმ. წერილის გაგებასთან დაკავშირებით იყო ორი გაუკუღმართება, ორი უკიდურესობა, გამომდინარე უწყებათა ამ ორი სახეობიდან (პირადპირი და ირიბი მეტყველება). ამის შესაბამისად ნაწილი, რომელთაც სიღრმით წვდომა არ შეეძლოთ წმ. წერილისა, მხოლოდ ზედაპირულ შინაარსს ითვისებდნენ და ამბობდნენ, რომ რაც ზედაპირულია, რაც ემპირიულად ჩანს ესაა ჭეშმარიტი და რაღაც სიღრმეებისა და ალეგორიების ძიება ეს თვითნებური მოვლენააო. მაგრამ ჩვენ თუკი წმ. წერილში სიღრმისეული აზრი არ დავინახეთ უსათუოდ მივდივართ გაუკუღმართებამდე უკლებლივ ყველაფერთან და განსაკუთრებით ღვთის მოაზრებასთან დაკავშირებით, რადგან წმ. წერილში არაიშვიათია ღვთის წარმოჩენა ადამიანური ცნებებით: ღვთის ხელნი, ღვთის ფერხნი, ღვთის თვალნი, ღვთის ადგომა, დაჯდომა, სინანული მრისხანება... თუკი ამ ყველაფერს ჩვენ პირდაპირ გავიგებთ და არა გადატანითი მნიშვნელობით, ღმერთი ჩვენს წინაშე წარმოჩინდება ადამიანის გამოსახულების ადამიანის აღნაგობის, ადამიანის შესახედაობის მქონე.

საერთოდ ერესების ისტორია საკმაოდ რთული და დაბლანდულია. გზადაგზა ჩვენ შევეხებით ყველაზე უფრო მნიშვნელოვანს, მაგრამ ამ ფაქტთან, წმ. წერილის მხოლოდ ზედაპირულ გაგებასთან დაკავშირებით ვახსენებთ ერთ მეტად საშიშ მიმდინარეოაბს, რომლისაგანაც სხვათაშორის არასოდეს არაა დაზღვეული ეკლესიის ისტორია და დღევანდელ დღესაც შეიძლება მსგავსი რამ აღმოცენდეს. ეს გახლავთ ანთროპომორფისტების ცნობილი, შეიძლება ითქვას ლაშქარი, რომლებიც გარკვეულ მოძღვართა თაოსნობით პირადპირ, ფიზიკურად უსწორდებოდნენ ყველა იმ პიროვნებას, ვინც მათ აზრს არ იზიარებდა. Άνθρωπος ბერძნულად არის ადამიანი, კაცი, ხოლო μόρφος შესახედაობა. ე.ი. ანთროპომორფისტები იყვნენ ის ადმაიანები, როლებიც ღმერთის ადამიანურ გარეგნობას აღიარებდნენ ვითომც საღვთო წერილზე დაყრდნობით. ისინი ნებისმიერ სიმბოლიკას უარყოფდნენ, სიღრმისეულ ძიებებს და როგორც უკვე გითხარით ვინც მათ აზრს არ გაიზიარებდა მას ფიზიკურად უსწორდებოდნენ. მაგალითად IV ს-ში მოღვაწეობდა ერთ-ერთი მოძღვარი თეოფილე ალექსანდრიელი, რომელსაც დაუპირისპირად ეს ბრბო (ტაძარს, სადაც ის მსახურობდა გარს შემოერტყენ ანთროპომორფისტები), რადგან თეოფილე და საერთოდ ალექსანდრიელი მოღვაწეები ცნობილნი იყვნენ ალეგორიზმით. Eკლესიის სიტორიაში ყველაზე უფრო მკვერთრად გამოყოფილი გახლავთ ორი მიმდინარეობა: ერთი ესაა ე.წ. ანტიოქიური და მეორე ალექსანდრიული (პოლარული კატეხიზმური გაგებით). ანტიოქიური სკოლა უფრო აქცენტირებული იყო ბიბლიის, როგორც ზნეობრივი სახელმძღვანელოს აღქმაზე, თუ რა სწავლებას გვაწვდის ბიბლია ზნეობრივად, სათნოებითად. ხოლო ალექსანდრიული კატეხიზმური სკოლა მიმართული იყო ბიბლიის ცალკეული მუხლების მისტიკურ ანუ საიდუმლოებით განმარტებაზე. ამიტომაც ზემოთ ნახსენებ თეოფილეს იმ მიზეზით დაუპირისპირდა ეს ბრბო, რომ როგორც ალექსანდრიელს მიაჩნდათ, რომ ისიც ალეგორიული კუთხით იგებდა და არა პირდაპირი მნიშვნელობით წმ. წერილის უფალთან დაკავშირებულ ადგილებს. იმხელა საშიშროება შეიქმნა მისი ფიზიკურად განადგურებისა, რომ მან ამ შემთხვევაში დათმო, გამოვიდა ამ ხალხის წინაშე და ფსალმუნის სიტყვებით მიმართა მათ: “ვხედავ პირსა თქვენსა, ვითარცა პირსა ღვთისასა” (ძველ ქართულად პირი ნიშნავდა პირისახეს, შესახედაობას), რომ თქვენს შესახედაობას ვხედავ, როგორც შესახედაობას ღვთისასო, ანუ ამ სიტყვებით ის დაეთანხმა ანთროპომორფის-ტებს, რის შედეგადაც იგი გადაურჩა უეჭველ სიკვდილს.

აი ეს საშიში მიმდინარეობა მოდებული იყო IV ს-ის მთელ საქრისტიანოს. და V ს-ის დამდეგს რომ არ გამოეჩინა წმ. კირილე ალექსანდრიელს ისეთი დიდი გაბედულობა, რითაც საერთოდ ცნობილი იყო ეს მოღვაწე (ვინც თავისი სახელგანთქმული შრომა დაწერა “ანთროპომორფისტების წინააღმდეგ”) ეს მიმდინარეობა რა დონემდე მივიდოდა და როგორ განივრცობოდა უცნობია, მაგრამ ამ მხილების შემდეგ თანდათანობით აღმოიფხვრა და ბოლოს საერთოდ გაქრა კიდეც.

მეორე გაუკუღმართება წმ. წერილისა გახლავთ მისი მხოლოდ სიმბოლური, მხოლოდ ალეგორიული გაგება. ზოგიერთი პიროვნება, ზოგიერთი საეკლესიო ავტორი იმდენად ღრმად შევიდა ამ ალეგორიებში, რომ ბიბლიის პირდაპირი მნიშვნელობა საერთოდ უარყო. გარკვეული ისტორიული მოვლენები, ისტორიული რეალიები, ისტორიული პირები, რომლებიც ძველ და ახალ აღთქმაში იხსენეიბა, ყველაფერი ეს ალეგორიულად აღიქვა და მათი რეალობა, ნამდვილობა უარყო. ეს გახლავთ მეორე უკიდურესობა.

რომელია ჭეშმარიტი, მართლმადიდებლური ხაზი? მართლმადიდებლური ხაზი გახლავთ ის, რომელიც ორივეს აღიარებს ერთდროულად, რომ ბიბლიას აქვს პირდაპირი, ზედაპირული, ისტორიული მნიშვნელობა. რა მოვლენებიცაა მომხდარი, რომელი პიროვნებებიც არიან ნახსენები, ისნი უეჭველად მოღვაწეობდნენ ისტორიულად, ყოველი მოვლენა ისტორიულად რეალურია, მაგრამ ამავე დროს ყველა მოვლენას ბიბლიაში აქვს თავისი სულიერი, ღრმა შინაარსი.

ნიმუშისათვის, თუ როგორ იგებს ეკლესია ბიბლიის ცალკეულ მუხლებს, მოვიყვანოთ ერთი ეპიზოდი ძველი აღთქმიდან (ძველ აღთქმაზე იმიტომ მაქვს აქცენტი, რომ მთელი ალეგორია და სიმბოლიკა ძირითადად ძველ აღთქმაშია, როგორც წინასწარმეტყველურ ნაწილში). თქვენ გახსოვთ, რომ აბრაამის დროს 318 მსახურის წინადაცვეთა მოხდა. როდესაც ეკლესიური განმარტებანი შეეხო ბიბლიის ყველა მუხლს დაყ ველა ეპიზოდს, ეს მოვლენაც განიმარტა. რათქმა უნდა ისტორიულად სავსებით ჭეშმარიტებადაა აღიარებული, რომ ეს რეალურად მოხდა, აბრაამმა გამოიყვანა 318 მსაუხრი და წინადაცვითა მათ, მაგრამ ეკლესიური განმარტება ამაზე არ ჩერდება. მიიჩნევა, რომ როდესაც აბრაამმა ეს საქმე აღასრულა, მან, ვინც სულიერად ჭვრეტდა მოვლენებს 318 შემთხეევით არ შეურჩევია, ანუ ამ რიცხვში ის გარკვეულ ჩანაფიქრს დებდა. ეკლესიის მამათა განმარტება ამ მოვლენასთან დაკავშირებით ასეთია: ბერძნული τ პრაქტიკულად ძალიან გავს ჯვარს და მას შეესატყვისება რიცხვი 300, ამიტომ აი ამ გამოსახულებაში ეკლესიის მამებმა განჭვრიტეს ჯვრის საიდუმლოს წინასწარ მოსწავება, რომ 300 არის ჯვარი. რაც შეეხება 18-ს, თვრამეტი როგორც ქართულში, ასევე ბერძნულშიც აღინიშნება Ιη (ქართულად იე). Ι არის ათი, ხოლო η რვა. ანუ ეს აღიქვეს ინიციალებად, დასაწყის ასოებად მაცხოვრისა Ιησούς (იესო). ე.ი. ჯვარი და იესო განიჭვრიტა ეკლესიის მამათაგან ამ მოვლენაში. თვითონ წინადაცვეთა, როგორც მოვლენა გახლავთ ნათლისღების წინასახე, ანუ რაც საეკლესიო ნათლისღებაა ამის ძველი აღთქმისეული წინასახე და მოსწავება. წინადაცევთა არის ფიზიკურად ზედემტის მოკვეთა, ხოლო ნათლობა არის სულერად ადამიანისგან ვნებების, როგორც დანამატის მოკვეთა.

სხვათაშორის წინადაცვეთა ბერძნულად არის περίτομη. წინადაცვეთა ამ მოვლენას უძველეს პერიოდში ეწოდა ქართულად, მაგრამ როდესაც საქართველოში განსაკუთრებით აქტუალიზებული გახდა ზედმიწევნითი ტერმინოლოგიური თანხვდენილობა ბერძნულთან, მრავალი ტერმინის გადაფასება მოხდა და მათ შორის ეს ბერძნული περίτομη მაგ. გელათურ სკოლაში (რომელიც ყველაზე უფრო ტერმინოლოგიური მოვლენაა საქართველოს ეკლესიის ისტორიაში) წინადაცვეთად კი აღარ ითარგმნა, არამედ ითარგმნა კალკირებულად და ასეთი ტერმინი შეიქმნა “მეტკვეთილო-ბაი” (სადაც წიგნში შეგხვდებათ “მეტკვეთილობაი” უნდა იცოდეთ, რომ ეს ტექსტი აუცილებლად XII ს-მდე ადრინდელი არ შეიძლება იყოს, რადგან სწორედ ამ დროს შეიქმნა ეს ტერმინი, რაც ნიშნავს იმავეს, რასაც წინადაცვეთა, ანუ ბერძნულად περίτομη ) რაც კარგად ცხადყოფს მოვლენის სულიერ შინაარსს - ზედმეტი რაცაა იმის მოკვეთა ხდება ფიზიკურად (ფიზიკურად ძველ აღთქმაში), მაგრამ სულიერად მოასწავებს რაც ჩვენში ზედმეტია, ვნებადი რაცაა და რაც დანამატია ჩვენს ბუნებაში (რაც თავდაპირველად არ გვქონდა) აი ამ ყველაფრის მოკვეთას, რაც არის კიდეც ნათლისღება, რომელიც ცოდვებს მოჰკვეთს ადამაინისგან.
როგორც დავინახეთ ძველი აღთქმის ამ ეპიზოდში მთელი საღვთო შინაარსი ამოიკითხა ეკლესიურმა განმარტებამ, რასაც ჩვენ პირველად ვხვდებით უადრესი ეპოქის ძეგლში “ბარნაბას ეპისტოლეში”, სადაც შესანიშნავადაა განმარტებული ყოველივე ის რაზეც უკვე იყო ზემოთ საუბარი. Aმას იყენებს ისეთი დიდი მოძღვარი როგორიცაა კლიმენტი ალექსანდრიელი და აგრეთვე მოგვიანო პერიოდის მამებიც, რომ აბრაამის მიერ 318 მსახურის წინადაცვეთის წესის აღსრულებაში განიჭვრიტება მაცხოვრის განკაცება, მისი ჯვარცმა და ჯვარცმის საფუძველზე ადამიანთათვის ნათლისღების დაწესება.

მართალია ჩვენ ვთქვით, რომ ძველი აღთქმისეული წინადაცვეთა წინასახეა ნათლისღებისა, მაგრამ რეალურად ნათლისღების არსი ესაა მაცხოვრის ჯვარცმა, დაფვლა და აღდგომა. ყველა ჩვენგანზე აღსრულებული ნათლობა ამას აღასრულებს, რომ ჩვენ ჯვარს ვაცმევთ ჩვენს ვნებად ბუნებას, თანადავეფლით მაცხოვართან ერთად და მასთან ერთად თანააღვდგებით თუ ამის ღირსნი ვართ, მაგრამ ნათლობა თანაღგვადგინებს თუ შევინარჩუნებთ მას. ეკლესიის მამებთან ისიც კია განხილული თუ რატომ მოხდა ისე რომ მაცხოვარმა ეს უდიდესი საიდუმლო, დასაფლავება და აღდგომა რეალურად აღასრულა – ის მართლაც მოკვდა, მართლაც ეცვა ჯვარს, ჭეშმარიტად დაიდო საფლავში, ჭეშმარიტად დაეყარა მიწა და ჭეშმარიტად აღდგა დასაფლავებული. აი ეს ხორციელდება ყველა ჩვენგანზე, მაგრამ ხორციელდება როგორ? წყალი დაგვესხმის და მეტი არაფერი! Eკლესიის მამათა განმარტება ამგვარია, რომ როდესაც ნათლობის ჟამს წყალი დაგვეესხმის ეს იგივე მიწის დაყრაა, ამიტომ ეს უნდა ხდებოდეს ადამიანის სხეულის ყველაზე ზემოთა ნაწილზე – კეფაზე, ე.ი. მთლიანად დასაფლავებულად უნდა იგულისხმებოდეს ის. ამ შემთხვევაში ადამიანი ნათლობისას წყალში ჩაიძირება თუ მას წყალი ზემოდან დაესხმის, ეს ერთიდაიგივე სულიერი მნიშვნელობისაა. თუ წყალში იძირება ეს ნიშნავს, რომ მიწაში იძირება – “ქუეყანასა ქუეშე” (“ქუეყანა” ძველ ქართულად მიწას ნიშნავს), ხოლო როდესაც წყალი დაესხმის თავზე იგულისხმება, რომ მას მიწა ეყრება ზემოდან და ის ისევე კვდება, როგორც დაიდო საფლავად უფალი. შემდეგ ამოდის რა ემბაზიდან ადამიანი, ისაა მაცხოვართან ერთად თანაღმდგარი. და რატომ არ ხდება ჩვენზე აღსრულებული ნათლისღება მაცხოვრის დაფვლისა და აღდგომის ანალოგიით, ანუ რატომ არ ხდება ნათლობისას ადამიანის რელურად მიწაში ჩასვლა და იქიდან ამოსვლა? ეკლესიის მამები განმარტავენ, რომ ამით ერთის მხრივ ის ეცხადებათ ადამიანებს, რომ როგორც ჩვენთვის ადვილია წყლის დასხმა თავზე, წყალში ჩასვლა და წყლიდან ამოსვლა, აი ასე ადვილი იყო უფლისათვის საფლავად დადება და აღდგომა. მეორეს მხრივ კი ნამდვილად რომ ისეთივე სახით მომხდარიყო ჩვენი ნათლისღება, როგორც მაცხოვრის დასაფლავება და აღდგომა იყო ვერცერთ ადამიანი ამას ვერ იტვირთებდა. ადამიანთათვის შეუძლებელია ასეთი დიდი სირთულის მქონე მოვლენის აღსრულება და ამიტომ ღვთისაგან უკიდურესად გაადვილებულია ეს ყოველივე და მიწა შეცვლილია წყლით, რომ იგივე სულიერი მოვლენა ხდება, მაგრამ, გარეგნულად და აღსრულებითად ისეთივე სიმძიმის არა. თორემ კიდევ ერთხელ ვამბობ ნათლისღება სხვა არაფერია თუ არა მაცხოვართან და მაცხოვრისებრ დასაფლავება და აღდგომა.

[afxazi]

მესამე ლეცია


წმ. წერილის სამეტყველო ენა (საეკლესიო ლიტერატურის მნიშვნელობა)


ჩვენ ვსაუბრობდით იმის შესახებ თუ რა არის რაობა, ერთის მხრივ წმ. წერილისა, როგორაა მოძღვრება გადმოცემული წმ. წერილში და შეგახსენებთ, ავღნიშნავდით, რომ საღვთო წერილში ყოველივეა უწყებული, მაგრამ ეს ყოველივე ნაუწყებია ბიბლიურ ენაზე. ძველ აღთქმაში წინასწარმეტყველურ, ხოლო ახალ აღთქმაში მახარებელთა და მოციქულთა ენაზე. არცერთი ეს სამეტყველო ენა არ გახლავთ განმარტებითი. ეს ყველაფერი არის თხრობითი, უწყებითი, შეტყობინებითი. მახარებლობა შეტყობინებაა, რომ მთელს მსოფლიოს ეხაროს ის რაზეც ძვ. აღთქმა მოასწავებდა, რომ მხსნელი განკაცდა კაცობრიობის გამოსახსნელად. ესაა ძველი აღთქმა, ანუ ძველი დაპირება ღვთისა კაცობრიობისადმი, რომ მოივლინება მხსნელი, დავითის შთამომავალი, რომელიც გამოიხსნის ადამიანთა მოდგმას.

აღსრულდა ეს ძველი აღთქმა, მოვიდა მხსნელი, მოვიდა ხორცშესხმული ძე ღვთისა, თავად ბუნებითი ღმერთი და მოციქულნი მოციქულობენ, ანუ ემსახურებიან ამ საიდუმლოს გამარჯვებას, ამ ჭეშმარიტების უკვე საქმეთ ქცეულ და გაცხადებული საიდუმლოს გამარჯვებას მთელს კაცობრიობაში, და მახარებელნი ამას მახარებლობენ.

რაც შეეხება “მოციქულობას” (“მახარებელი” ეტიმოლოგიურად ადვილად გასაგები სიტყვაა. ესაა ის ვინც ახარებს) ეს სიტყვა ეტიმოლოგიურად ძნელად განსაჭვრეტია დღევანდელი დღისათვის. ცხადია ის შესაბამისობაშია იმასთან, რასაც ბერძნულში ეწოდება απόστολος. ბერძნულად απόστολ ნიშნავს: ვაგზავნი, მივავლენ. შესაბამისად απόστολος არის წარგზავნილი, მივლინებული. ძველ ქართულში არსებობდა ასეთი ზმნა “ციქვა” (რომელიც არქაიზმია V-VI ს-შიც კი, ე.ი. როდესაც ჩვენთან წმ. წერილი ითარგმნება და ქრისტიანული ლიტერატურის ქართულენოვანი ტერმინოლოგია იქმნება.

ესაა უაღრესად ძველი ეპოქის ლესიკური ერთეული) რაც ნიშნავს რაღაცისადმი ან ვიღაცისადმი მსახურების გაწევას, ვიღაცის შუამდგომლობას, ვიღაცის შუამდგომლობას სხვათა წინაშე. ძირითადად ეს სიტყვა მსახურებას ნიშნავს. ანუ მოციქულები არიან ისინი ვინც ჭეშმარიტებას ამსახურებენ მთელი კაცობრიობის წინაშე. მოციქული ძველთაგანვე შუამდგომელს, შუამავალს ანუ მივლინებულს გულისხმობს ქართულში ნახსენები “ციქვა” – დან გამომდინა-რე.

ესაა წმ. წერილის სამეტყველო ენა, მაგრამ ეს თხრობითი, უწყებითი, შეტყობინებითი ენა ყველასთვის იმ ჭეშმარიტებისა და იმ მართებულობის საწვდომი არაა, როგორც ეს წმ. წერილში იგულისხმება. მთელი საეკლესიო ლიტერატურა, როგორც უკვე გითხარით, სწორედ ამ მიზანდასახულობას განუწესებს თავის თავს, რომ წმ. წერილი ჩვენ განგვიმარტოს ყველაზე უფრო მართებული წესით. თუმცა შეიძლება წმ. წერილი კიდევ მრავალგვარად განიმარტებოდეს და განიმარტება კიდეც კაცობრიობის ისტორიაში. ყველა ადამიანი თავის ჭკუაზე განმარტავს, როგორც მას ესმის და როგორც ის იტევს, მაგრამ ერთადერთი და მაცხოვნებელი, ანუ ცხონების მომნიჭებელი განმარტება ისაა რაც უფალმა, განკაცებულმა, ბიბლიის შესახებ მის სულიერ სხეულს – ეკლესიას მიანიჭა და დაუტოვა.

აქვე შიძლება გარკვეული პარალელიზმი დაგვენახა, რომ ერთის მხრივ თვითონ წმ. წერილი, ბიბლია (ძველი და ახალი აღთქმა) იწოდება ღვთის სიტყვის სხეულად (სიმბოლურად). ღვთის სიტყვა იგივე ძე ღვთისაა. ძე ღვთისას ამავე დროს ეწოდება, მოგეხსენებათ, სიტყვა ღვთისა, როგორც ეს კარგად ჩანს იოანეს სახარების დასაწყისში. წმ. ეგნატე ანტიოქიელი (I-II ს-ის ერთ-ერთი უდიდესი მღვდელმთავარი) სახარებასთან დაკავშირებით ასეთ რამეს ამბობს, რომ “მივისწრაფი სახარებისკენ, როგორც იესოს ხორცისკენ”.

ეს ერთი, დავუშვათ მაცხოვართან დაკავშირებული სხეულებრიობის სიმბოლური გაგება (მხოლოდ და ოდენ სიმბოლური), რომ მატერიალური სიტყვა ზეციური ღვთის სიტყვის სხეულად ანუ სამოსელად იწოდება. მაგრამ ბუნებითად როდესაც ღმერთი კაცობრივი სხეულის მიმღები გახდა, ეს კაცობრივი სხეული ნამდვილად მიიღო მან, ჭეშმარიტად მიიღო უკლებლივ ყველა მისი თვისებით, გარდა ცოდვისა. Mან ყოვლად უცოდველმა შეიმოსა ყოვლითურთ კაცობრივი ბუნება და გახდა სრული კაცი, ისევე როგორც მარადის ჰგიებს როგორც სრული ღმერთი. ეს არის მისი ჭეშმარიტი სხეული.

მაგრამ ამავე დროს განკაცებულმა ძე ღმერთმა, კაცობრივად ჩვენს წინაშე გაცხადებულმა დააფუძნა ეკლესია, რომელიც ასევე მაცხოვრის სხეულად ითქმის, ოღონდ ითქმის სულიერი, მისტიკური მნიშვნელობით. არა ვთქვათ სიმბოლური გაგებით, როგორც წმ. წერილს შეიძლება ვუწოდოთ, არა ბუნებითი და პირდაპირი გნებავთ ფიზიკური გაგებით, როგორც მაცხოვრის კაცობრივი ბუნება ითქმის, არამედ სულიერი, ანუ მისტიკური, საიდუმლოებითი გაგებით. პავლე მოციქულიდან დაწყებული ეკლესია წოდებულია, როგორც ქრისტეს სხეული და მაცხოვარი არის მარადიული თავი ეკლესიისა. (საერთოდ სხეულებრიობის სამი გაგება არსებობს: 1. წმ. წერილი, სხეული ღვთისა სიმბოლური გაგებით; 2. ბუნებითად განკაცება ღვთის სიტყვისა, ადამიანად ჩვენთან მოვლინება და კაცობრივი სხეულის მიღება და 3. ეკლესიის დაფუძნება მისგანვე, მის სულიერ სხეულად).

როგორც ვთქვით წმ. წერილი ყველაფერს შეიცავს, მაგრამ ამას ჭირდება განმარტება და ვინაა ის ყველაზე უფრო უცდომელი და უტყუარი განმმარტებელი საღვთო წერილისა? რა თქმა უნდა ის ვინც თვითონ იმეტყველა ეს საღვთო წერილი. როდესაც ღვთის სიტყვა განკაცდა, ცხადია თვითონვეა უკვე ნაუწყები და გაცხადებული წმ. წერილის შინაგანი სიღრმის უტყარად და ჭეშმარიტად მცოდნე და თავისთავად ცხადია მისგან ნაუწყები რაცაა მან იცის ეს ყოველივე ყველაზე უფრო მართებულად.

მაგრამ სად დატოვა მან ეს ყველაზე უფრო მარტებული გაგბა საღვთო წერილისა. რა თქმა უნდა დატოვა თავისსავე სხეულში, თავისსავე სულიერ სხეულში –ეკლესიაში. ამიტომ ერთადერთი გასაღები წმ. წერილის მოძღვრების ჯერ გახსნისა და შემდეგ შემეცნებისა და ცხონების მიღებისა გახლავთ სწორედ ეკლესიური წვდომა, ეკლესიური განმარტება და აქედან გამომდინარე საეკლესიო ლიტერატურის მნიშვნელობა ჩვენთვის გაცხადებულია.

ის გვაძლევს ცხონების გასაღებს, არა ზოგადი გაგებით, არამედ წმ. წერილის, როგორც ცხონების წიგნის გასაღებს. თვითონვეა ეს გასაღები. ამ გასაღების გარეშე, ან ამ კარის გარეშე, რაც მაცხოვარმა თავის თავს განუკუთვნა, წმ. წერილში ვერავინ ვერ შევა. შევა როგორც მპარავი ავაზაკი, რომელიც პირიქით სასჯელის ღირსია და არა ის რომ იქიდან ცხონება მიიღოს. ამიტომაა ჩვენთვის განუზომელი მნიშვნელობის საეკლესიო ლიტერატურე. ამ ლიტერატურის გარეშე, ჩვენ რა თქმა უნდა შეგვიძლია წმ. წერილი წავიკითხოთ, მაგრამ ბევრ რამეში იმდენად შეგვიძლია ჩვენი პირადი აზრი ჩავდოთ, რომ ნაცვლად ცხონებისა და სარგებლის მიღებისა, შეიძლება საშინელ გაუკუღმართებაში ჩავვარდეთ. პირდაპირი გაგება, ანდა ადამიანური გონებით გაგება, კაცობრივი შეზღუდულობით გაგება წმ. წერილისა, ხშირად დამღუპველია და ეკლესიის მამათაგან ყოველ ნაბიჯზეა გაცხადებული, რომ წმ. წერილის ჩვენი გონებით კითხვა ჩვენთვის დამღუპველი გახდება, ისევე როგორც წმ. ზიარების მოუმზადებლად და უწმინდურად მიღება არათუ მაცხოვნებელი იქნება არამედ პირიქით წარმწყმედელი.

რაც უფრო აღმატებულია სიწმინდე მით უფრო მეტი კრძალვაა საჭირო მის წინაშე, მით უფრო არაკაცობრივი, ზეკაცობრივი სულიერებითაა მისდამი მიდგომა აუცილებელი და საღვთო წერილი, ყველაზე უფრო აღმატებული, კაცთაშორის გაცხადებული ცოდნისა, რა თქმა უნდა ამ კრძალვას აუცილებლად საჭიროებს ჩვენგან. თვითნებურად გაგების შემთხვევაში ბიბლია წარმოჩინდება, როგორც მხატვრული ნაწარმოები, რომანი, როგორც არაერთგზის “განუმარტავთ” აღორძინების პერიოდის ლიტერატურას დასავლეთში, ევროპულ ლიტერატურას, რომ ვითომ ბიბლიაში ყველა სიუჟეტი, რაც კი სამწერლობო სიუჟეტია, უკვე არსებობსო.

თითქოს ეს იყოს ბიბლიის ღირსება. სინამდვილეში ეს ყველაფერი არის, რადგანაც ის ისტორიულ სინამდვილეშია გაცხადებული, ისტორიული ვითარების წარმოჩენა, რაც, როგორც უკვე გითხარით, უეჭველად ჭეშმარიტია. მაგრამ ამავე დროს მის სიღრმეში არის საიდუმლო, ღრმა შინაარსი, რაც განმარტებას საჭიროებს და რასაც ჩვენ გვაწვდის სწორედ საეკლესიო მოძღვრება.

Aსე, რომ საეკლესიო მოძღვრებისა და ბიბლიის მიმართება სწორედ ის გახლავთ, რომ ბიბლია იგივე საეკლესიო მოძღვრებაა ოღონდ ბიბლიურ ენაზე, ხოლო საეკლესიო მოძღვრება იგივე ბიბლიაა, ოღონდ განმარტების ენაზე, საეკლესიო ენაზე. Aრსებობს საეკლესიო ენა, არსებობს ბიბლიური ენა. მხოლოდ გამოთქმის ფორმაში, მეტყველებაშია განსხვავება. ბიბლიური მეტყველება, როგორც უკვე აღინიშნა, ესაა უწყებითი, შეტყობინებითი, თხრობითი, წინასწარმეტყველურ-მახარებლურ-სამოციქულო. ხოლო ეკლესიის ენა არის აუცილებლად განმარტებითი, შინაარსში წვდომა და გამოთქმა ამ შინაარსის იმგვარი განმარტებით, რომ ყველაზე უბირმა ადამიანმაც კი ეს მოძღვრება შეითვისოს და მიიღოს.

აქედან გამომდინარე საეკლესიო ლიტერატურა ესაა მხოლოდ და მხოლოდ ერთი ვრცელი განმარტება საღვთო წერილისა და შესაბამისად არა თავისთავადი მნიშვნელობის მქონე, არამედ ბიბლიასთან ერთად უდიდესი მნიშვნელობის მქონე. თუკი ბიბლიას ჩამოვაცილებთ საეკლესიო ლიტერატურას თავისთავადი მნიშვნელობის მოტივით, არავითარი ფასი მას არ ექნება, მაგრამ თუკი ბიბლიასთან ერთად წარმოვაჩენთ, ბიბლიის ტოლფასი იქნება, რადგან ის თვითონაც ბიბლიაა, როგორც განმარტებითად გადმოცემული. ამიტომაა, რომ არ ბოლოვდება საეკლესიო ლიტერატურა, არ ბოლოვდება იმიტომ, რომ თვით ბიბლიური მოძღვრება და სიღრმე ამ მოძღვრებისა არის ამოუწურავი.

წმ. იოანე ოქროპირი სახეობრივ ნიმუშს გვათავაზობს და ამგვარ რამეს ამბობს: “ისევე როგორც საკმევლის ნივთიერებას რაც უფრო მეტად ვფხვნით, უფრო და უფრო კეთილსურნელოვანი ხდება, ამგვარადვე რაც უფრო მეტად ვწვდებით საღმრთო წერილს, უფრო და უფრო მეტ სიღრმეებს აღმოვაჩენთ მასში და ეს რასოდეს არ დაბოლოვდება, იმიტომ რომ ღვთის წიგნი არ შეიძლება შემოსაზღვრული იყოს. ღვთისგან დაწერილი და ღვთისგან ნაუწყები წიგნი ეს ჭეშმარიტად ღვთის შესახებ ჭეშმარიტებაა და რადგან ღმერთი თავისთავად ამოუწურავია, შემოუზღუდავია, შემოუწერელია, მის შესახებ გადმოცემული ჭეშმარიტება ასევე უსასრულოდ განვრცობადია და ის არასოდეს შეიძლება, რომ ამოწურული იქნეს ჩვენი კაცობრივი გონებით. მარად განმაღმრთობელი გახლავთ საღვთო წერილი.

რაც უფრო შევდივართ მის სიღრმეებში უფრო და უფრო დიდი სიღრმეები აღმოჩნდება და ეს მარადიული წინსვლის საწინდარია და ამგვარადვე გაიგება ზოგადად განღმრთობის გზა. ამ შემთხვევაში მოძღვრებაში, საღმრთო წერილში წვდომა ერთადერთი მიზანდასახულობის მქონეა ჩვენთვის, რომ ჩვენ მივიღოთ განღმრთობა. ეს სიტყვა “განღმრთობა” გულისხმობს მადლისმიერ ღმერთად ქცევას, ღმერთად გახდომას, რომ ადამიანი მადლით საღვთო თვისებათა დამტევი ხდება და ეს რასოდეს არ ბოლოვდება. პავლე მოციქულს აქვს განღმრთობის ყველაზე უფრო ლაკონური და ღრმა შეფასება, როდესა ის ასეთ სიტყვებს გვეუბნება: “მარადის უკანასა ამას დავივიწყებ და წინასა ამას მივწვდები”. ამ სიტყვებს მრავალმა მოღვაწემ მიაქცია ყურადღება, მაგრამ განსაკუთრებით ღრმად ეს სიტყვები შეისწავლა და მთელი მოძღვრება ჩამოაყალიბა წმ. გრიგოლ ნოსელმა (IV).