ლექციები პატროლოგიაში, ედიშერ ჭელიძე პარამეტრები

[afxazi]

ძალიან დიდი სურვილი მქონდა რომ ამ ადამიანის ლექციები, წერილობითი სახით ფორუმზე ყოფილიყო.

მეორე ლექციით დავიწყებ. პირველს ცოტა მოგვიანებით დავდებ.

იმედი მაქვს ყველა გაეცნობით.

მეორე ლექცია

ზოგადი მიმოხილვა საეკლესიო ლიტერატურის შესახებ

წინა ლექციაზე ვიმსჯელეთ იმის შესახებ თუ რას ნიშნავს პატროლოგია, პატრისტიკა. დღეიდან შევეხებით შესავალ ნაწილში ყველაზე მთავარს, თუ როგორია რაობა იმ ლიტერატურისა, იმ საუნჯისა, განძისა და მემკვიდრეობისა, რასაც მოიცავს პატრისტიკა და რასაც შეისწავლის პატროლოგია. ანუ რას წარმოადგენს თავისი არსით ქრისტიანული ლიტერატურა, საეკლესიო მწერლობა, ეკლესიის მამათა წერილობითი მემკვიდრეობა.
თქვენ კარგად იცით, რომ წმ. წერილი, ბიბლია, რომელიც ორ ნაწილად განიყოფა: ძველ და ახალ აღთქმად, ეკლესიური რწმენით თავის თავში მოიცავს ყოველივეს. მასში რაც კი დასაწერი იყო და რაც კი წერილობითი გზით კაცთათვის საუწყებელი ღვთისაგან, აბსოლუტურად ყველაფერია ნაუწყები.

ამ ყველაფრის ფონზე ისმის კითხვა, რომ თუ ყველაფერი დაწერილია, მაშ ასეთი უმდიდრესი და შეიძლება ითქვას დაუბოლოებელი საეკლესიო ლიტერატურა რისთვის შეიქმნა? და ჩვენ რომ ეს გავარკვიოთ უნდა გვესმოდეს მართებულად მიმართება საეკლესიო ლიტერატურასა და ბიბლიას, ანუ საღვთო წერილს შორის. ამ მიმართების დებულება რა გახლავთ? დებულება ისაა, რომ პირველადი და თავადი მნიშვნელობა აქვს საღვთო წერილს, ბიბლიას. საეკლესიო ლიტერატურა თავისთავადი მნიშვნელობისა არაა (თავისთავადი ნიშნავს დამოუკიდებლად რომ მნიშვნელოვანია). წმ. წერილის გარეშე საეკლესიო ლიტერატურას არავითარი მნიშვნელობა არ ექნებოდა. მას უდიდესი და წმ. წერილთან გათანაბრებული მნიშვნელობა აქვს მხოლოდ წმ. წერილთან ერთად. ეს იმას ნიშნავს, რომ მართალია წმ. წერილში ყველაფერია ნაუწყები, აბსოლუტურად ყველაფრის შესახებაა წერილობითი უწყება, მაგრამ ეს უწყება არ გახლავთ განმარტებითი. შეიძლება ჩვენ რაღაცას გადავცემდეთ სხვას წერილობითად, მაგრამ გადაცემის სახეობები არ იყოს ერთგვაროვანი. Yველაზე უფრო არსებითად გამოიყოფა ორი სახეობა მეტყველებისა და წერილობითი გადაცემისა. ერთი ეს გახლავთ პირადპირი, რასაც ბუკვალურიც ეწოდება და მეორე არის ირიბი ანუ ალეგორიული, არაპირდაპირი. წმ. წერილი თავის თავში ამთლიანებს ორივე ფორმას. ეს ნიშნავს, რომ იქ რაც არის ნაუწყები, რა თხრობანიც არის, რა ისტორიული მოვლენებიცაა, ყოველი მათგანი არის ჭეშმარიტი, ისტორიულად ნამდვილად მომხდარი, მაგრამ ამით არ მთავრდება წმ. წერილის არსი. Yველა ამ ისტორიულად, რეალურად მომხდარ მოვლენაში შინაგანად არის ღრმა აზრი, რომლის წვდომაც, რომლის ამოკითხვაც ყველას არ შეუძლია. საერთოდ წმ. წერილის გაგებასთან დაკავშირებით იყო ორი გაუკუღმართება, ორი უკიდურესობა, გამომდინარე უწყებათა ამ ორი სახეობიდან (პირადპირი და ირიბი მეტყველება). ამის შესაბამისად ნაწილი, რომელთაც სიღრმით წვდომა არ შეეძლოთ წმ. წერილისა, მხოლოდ ზედაპირულ შინაარსს ითვისებდნენ და ამბობდნენ, რომ რაც ზედაპირულია, რაც ემპირიულად ჩანს ესაა ჭეშმარიტი და რაღაც სიღრმეებისა და ალეგორიების ძიება ეს თვითნებური მოვლენააო. მაგრამ ჩვენ თუკი წმ. წერილში სიღრმისეული აზრი არ დავინახეთ უსათუოდ მივდივართ გაუკუღმართებამდე უკლებლივ ყველაფერთან და განსაკუთრებით ღვთის მოაზრებასთან დაკავშირებით, რადგან წმ. წერილში არაიშვიათია ღვთის წარმოჩენა ადამიანური ცნებებით: ღვთის ხელნი, ღვთის ფერხნი, ღვთის თვალნი, ღვთის ადგომა, დაჯდომა, სინანული მრისხანება... თუკი ამ ყველაფერს ჩვენ პირდაპირ გავიგებთ და არა გადატანითი მნიშვნელობით, ღმერთი ჩვენს წინაშე წარმოჩინდება ადამიანის გამოსახულების ადამიანის აღნაგობის, ადამიანის შესახედაობის მქონე.

საერთოდ ერესების ისტორია საკმაოდ რთული და დაბლანდულია. გზადაგზა ჩვენ შევეხებით ყველაზე უფრო მნიშვნელოვანს, მაგრამ ამ ფაქტთან, წმ. წერილის მხოლოდ ზედაპირულ გაგებასთან დაკავშირებით ვახსენებთ ერთ მეტად საშიშ მიმდინარეოაბს, რომლისაგანაც სხვათაშორის არასოდეს არაა დაზღვეული ეკლესიის ისტორია და დღევანდელ დღესაც შეიძლება მსგავსი რამ აღმოცენდეს. ეს გახლავთ ანთროპომორფისტების ცნობილი, შეიძლება ითქვას ლაშქარი, რომლებიც გარკვეულ მოძღვართა თაოსნობით პირადპირ, ფიზიკურად უსწორდებოდნენ ყველა იმ პიროვნებას, ვინც მათ აზრს არ იზიარებდა. Άνθρωπος ბერძნულად არის ადამიანი, კაცი, ხოლო μόρφος შესახედაობა. ე.ი. ანთროპომორფისტები იყვნენ ის ადმაიანები, როლებიც ღმერთის ადამიანურ გარეგნობას აღიარებდნენ ვითომც საღვთო წერილზე დაყრდნობით. ისინი ნებისმიერ სიმბოლიკას უარყოფდნენ, სიღრმისეულ ძიებებს და როგორც უკვე გითხარით ვინც მათ აზრს არ გაიზიარებდა მას ფიზიკურად უსწორდებოდნენ. მაგალითად IV ს-ში მოღვაწეობდა ერთ-ერთი მოძღვარი თეოფილე ალექსანდრიელი, რომელსაც დაუპირისპირად ეს ბრბო (ტაძარს, სადაც ის მსახურობდა გარს შემოერტყენ ანთროპომორფისტები), რადგან თეოფილე და საერთოდ ალექსანდრიელი მოღვაწეები ცნობილნი იყვნენ ალეგორიზმით. Eკლესიის სიტორიაში ყველაზე უფრო მკვერთრად გამოყოფილი გახლავთ ორი მიმდინარეობა: ერთი ესაა ე.წ. ანტიოქიური და მეორე ალექსანდრიული (პოლარული კატეხიზმური გაგებით). ანტიოქიური სკოლა უფრო აქცენტირებული იყო ბიბლიის, როგორც ზნეობრივი სახელმძღვანელოს აღქმაზე, თუ რა სწავლებას გვაწვდის ბიბლია ზნეობრივად, სათნოებითად. ხოლო ალექსანდრიული კატეხიზმური სკოლა მიმართული იყო ბიბლიის ცალკეული მუხლების მისტიკურ ანუ საიდუმლოებით განმარტებაზე. ამიტომაც ზემოთ ნახსენებ თეოფილეს იმ მიზეზით დაუპირისპირდა ეს ბრბო, რომ როგორც ალექსანდრიელს მიაჩნდათ, რომ ისიც ალეგორიული კუთხით იგებდა და არა პირდაპირი მნიშვნელობით წმ. წერილის უფალთან დაკავშირებულ ადგილებს. იმხელა საშიშროება შეიქმნა მისი ფიზიკურად განადგურებისა, რომ მან ამ შემთხვევაში დათმო, გამოვიდა ამ ხალხის წინაშე და ფსალმუნის სიტყვებით მიმართა მათ: “ვხედავ პირსა თქვენსა, ვითარცა პირსა ღვთისასა” (ძველ ქართულად პირი ნიშნავდა პირისახეს, შესახედაობას), რომ თქვენს შესახედაობას ვხედავ, როგორც შესახედაობას ღვთისასო, ანუ ამ სიტყვებით ის დაეთანხმა ანთროპომორფის-ტებს, რის შედეგადაც იგი გადაურჩა უეჭველ სიკვდილს.

აი ეს საშიში მიმდინარეობა მოდებული იყო IV ს-ის მთელ საქრისტიანოს. და V ს-ის დამდეგს რომ არ გამოეჩინა წმ. კირილე ალექსანდრიელს ისეთი დიდი გაბედულობა, რითაც საერთოდ ცნობილი იყო ეს მოღვაწე (ვინც თავისი სახელგანთქმული შრომა დაწერა “ანთროპომორფისტების წინააღმდეგ”) ეს მიმდინარეობა რა დონემდე მივიდოდა და როგორ განივრცობოდა უცნობია, მაგრამ ამ მხილების შემდეგ თანდათანობით აღმოიფხვრა და ბოლოს საერთოდ გაქრა კიდეც.

მეორე გაუკუღმართება წმ. წერილისა გახლავთ მისი მხოლოდ სიმბოლური, მხოლოდ ალეგორიული გაგება. ზოგიერთი პიროვნება, ზოგიერთი საეკლესიო ავტორი იმდენად ღრმად შევიდა ამ ალეგორიებში, რომ ბიბლიის პირდაპირი მნიშვნელობა საერთოდ უარყო. გარკვეული ისტორიული მოვლენები, ისტორიული რეალიები, ისტორიული პირები, რომლებიც ძველ და ახალ აღთქმაში იხსენეიბა, ყველაფერი ეს ალეგორიულად აღიქვა და მათი რეალობა, ნამდვილობა უარყო. ეს გახლავთ მეორე უკიდურესობა.

რომელია ჭეშმარიტი, მართლმადიდებლური ხაზი? მართლმადიდებლური ხაზი გახლავთ ის, რომელიც ორივეს აღიარებს ერთდროულად, რომ ბიბლიას აქვს პირდაპირი, ზედაპირული, ისტორიული მნიშვნელობა. რა მოვლენებიცაა მომხდარი, რომელი პიროვნებებიც არიან ნახსენები, ისნი უეჭველად მოღვაწეობდნენ ისტორიულად, ყოველი მოვლენა ისტორიულად რეალურია, მაგრამ ამავე დროს ყველა მოვლენას ბიბლიაში აქვს თავისი სულიერი, ღრმა შინაარსი.

ნიმუშისათვის, თუ როგორ იგებს ეკლესია ბიბლიის ცალკეულ მუხლებს, მოვიყვანოთ ერთი ეპიზოდი ძველი აღთქმიდან (ძველ აღთქმაზე იმიტომ მაქვს აქცენტი, რომ მთელი ალეგორია და სიმბოლიკა ძირითადად ძველ აღთქმაშია, როგორც წინასწარმეტყველურ ნაწილში). თქვენ გახსოვთ, რომ აბრაამის დროს 318 მსახურის წინადაცვეთა მოხდა. როდესაც ეკლესიური განმარტებანი შეეხო ბიბლიის ყველა მუხლს დაყ ველა ეპიზოდს, ეს მოვლენაც განიმარტა. რათქმა უნდა ისტორიულად სავსებით ჭეშმარიტებადაა აღიარებული, რომ ეს რეალურად მოხდა, აბრაამმა გამოიყვანა 318 მსაუხრი და წინადაცვითა მათ, მაგრამ ეკლესიური განმარტება ამაზე არ ჩერდება. მიიჩნევა, რომ როდესაც აბრაამმა ეს საქმე აღასრულა, მან, ვინც სულიერად ჭვრეტდა მოვლენებს 318 შემთხეევით არ შეურჩევია, ანუ ამ რიცხვში ის გარკვეულ ჩანაფიქრს დებდა. ეკლესიის მამათა განმარტება ამ მოვლენასთან დაკავშირებით ასეთია: ბერძნული τ პრაქტიკულად ძალიან გავს ჯვარს და მას შეესატყვისება რიცხვი 300, ამიტომ აი ამ გამოსახულებაში ეკლესიის მამებმა განჭვრიტეს ჯვრის საიდუმლოს წინასწარ მოსწავება, რომ 300 არის ჯვარი. რაც შეეხება 18-ს, თვრამეტი როგორც ქართულში, ასევე ბერძნულშიც აღინიშნება Ιη (ქართულად იე). Ι არის ათი, ხოლო η რვა. ანუ ეს აღიქვეს ინიციალებად, დასაწყის ასოებად მაცხოვრისა Ιησούς (იესო). ე.ი. ჯვარი და იესო განიჭვრიტა ეკლესიის მამათაგან ამ მოვლენაში. თვითონ წინადაცვეთა, როგორც მოვლენა გახლავთ ნათლისღების წინასახე, ანუ რაც საეკლესიო ნათლისღებაა ამის ძველი აღთქმისეული წინასახე და მოსწავება. წინადაცევთა არის ფიზიკურად ზედემტის მოკვეთა, ხოლო ნათლობა არის სულერად ადამიანისგან ვნებების, როგორც დანამატის მოკვეთა.

სხვათაშორის წინადაცვეთა ბერძნულად არის περίτομη. წინადაცვეთა ამ მოვლენას უძველეს პერიოდში ეწოდა ქართულად, მაგრამ როდესაც საქართველოში განსაკუთრებით აქტუალიზებული გახდა ზედმიწევნითი ტერმინოლოგიური თანხვდენილობა ბერძნულთან, მრავალი ტერმინის გადაფასება მოხდა და მათ შორის ეს ბერძნული περίτομη მაგ. გელათურ სკოლაში (რომელიც ყველაზე უფრო ტერმინოლოგიური მოვლენაა საქართველოს ეკლესიის ისტორიაში) წინადაცვეთად კი აღარ ითარგმნა, არამედ ითარგმნა კალკირებულად და ასეთი ტერმინი შეიქმნა “მეტკვეთილო-ბაი” (სადაც წიგნში შეგხვდებათ “მეტკვეთილობაი” უნდა იცოდეთ, რომ ეს ტექსტი აუცილებლად XII ს-მდე ადრინდელი არ შეიძლება იყოს, რადგან სწორედ ამ დროს შეიქმნა ეს ტერმინი, რაც ნიშნავს იმავეს, რასაც წინადაცვეთა, ანუ ბერძნულად περίτομη ) რაც კარგად ცხადყოფს მოვლენის სულიერ შინაარსს - ზედმეტი რაცაა იმის მოკვეთა ხდება ფიზიკურად (ფიზიკურად ძველ აღთქმაში), მაგრამ სულიერად მოასწავებს რაც ჩვენში ზედმეტია, ვნებადი რაცაა და რაც დანამატია ჩვენს ბუნებაში (რაც თავდაპირველად არ გვქონდა) აი ამ ყველაფრის მოკვეთას, რაც არის კიდეც ნათლისღება, რომელიც ცოდვებს მოჰკვეთს ადამაინისგან.
როგორც დავინახეთ ძველი აღთქმის ამ ეპიზოდში მთელი საღვთო შინაარსი ამოიკითხა ეკლესიურმა განმარტებამ, რასაც ჩვენ პირველად ვხვდებით უადრესი ეპოქის ძეგლში “ბარნაბას ეპისტოლეში”, სადაც შესანიშნავადაა განმარტებული ყოველივე ის რაზეც უკვე იყო ზემოთ საუბარი. Aმას იყენებს ისეთი დიდი მოძღვარი როგორიცაა კლიმენტი ალექსანდრიელი და აგრეთვე მოგვიანო პერიოდის მამებიც, რომ აბრაამის მიერ 318 მსახურის წინადაცვეთის წესის აღსრულებაში განიჭვრიტება მაცხოვრის განკაცება, მისი ჯვარცმა და ჯვარცმის საფუძველზე ადამიანთათვის ნათლისღების დაწესება.

მართალია ჩვენ ვთქვით, რომ ძველი აღთქმისეული წინადაცვეთა წინასახეა ნათლისღებისა, მაგრამ რეალურად ნათლისღების არსი ესაა მაცხოვრის ჯვარცმა, დაფვლა და აღდგომა. ყველა ჩვენგანზე აღსრულებული ნათლობა ამას აღასრულებს, რომ ჩვენ ჯვარს ვაცმევთ ჩვენს ვნებად ბუნებას, თანადავეფლით მაცხოვართან ერთად და მასთან ერთად თანააღვდგებით თუ ამის ღირსნი ვართ, მაგრამ ნათლობა თანაღგვადგინებს თუ შევინარჩუნებთ მას. ეკლესიის მამებთან ისიც კია განხილული თუ რატომ მოხდა ისე რომ მაცხოვარმა ეს უდიდესი საიდუმლო, დასაფლავება და აღდგომა რეალურად აღასრულა – ის მართლაც მოკვდა, მართლაც ეცვა ჯვარს, ჭეშმარიტად დაიდო საფლავში, ჭეშმარიტად დაეყარა მიწა და ჭეშმარიტად აღდგა დასაფლავებული. აი ეს ხორციელდება ყველა ჩვენგანზე, მაგრამ ხორციელდება როგორ? წყალი დაგვესხმის და მეტი არაფერი! Eკლესიის მამათა განმარტება ამგვარია, რომ როდესაც ნათლობის ჟამს წყალი დაგვეესხმის ეს იგივე მიწის დაყრაა, ამიტომ ეს უნდა ხდებოდეს ადამიანის სხეულის ყველაზე ზემოთა ნაწილზე – კეფაზე, ე.ი. მთლიანად დასაფლავებულად უნდა იგულისხმებოდეს ის. ამ შემთხვევაში ადამიანი ნათლობისას წყალში ჩაიძირება თუ მას წყალი ზემოდან დაესხმის, ეს ერთიდაიგივე სულიერი მნიშვნელობისაა. თუ წყალში იძირება ეს ნიშნავს, რომ მიწაში იძირება – “ქუეყანასა ქუეშე” (“ქუეყანა” ძველ ქართულად მიწას ნიშნავს), ხოლო როდესაც წყალი დაესხმის თავზე იგულისხმება, რომ მას მიწა ეყრება ზემოდან და ის ისევე კვდება, როგორც დაიდო საფლავად უფალი. შემდეგ ამოდის რა ემბაზიდან ადამიანი, ისაა მაცხოვართან ერთად თანაღმდგარი. და რატომ არ ხდება ჩვენზე აღსრულებული ნათლისღება მაცხოვრის დაფვლისა და აღდგომის ანალოგიით, ანუ რატომ არ ხდება ნათლობისას ადამიანის რელურად მიწაში ჩასვლა და იქიდან ამოსვლა? ეკლესიის მამები განმარტავენ, რომ ამით ერთის მხრივ ის ეცხადებათ ადამიანებს, რომ როგორც ჩვენთვის ადვილია წყლის დასხმა თავზე, წყალში ჩასვლა და წყლიდან ამოსვლა, აი ასე ადვილი იყო უფლისათვის საფლავად დადება და აღდგომა. მეორეს მხრივ კი ნამდვილად რომ ისეთივე სახით მომხდარიყო ჩვენი ნათლისღება, როგორც მაცხოვრის დასაფლავება და აღდგომა იყო ვერცერთ ადამიანი ამას ვერ იტვირთებდა. ადამიანთათვის შეუძლებელია ასეთი დიდი სირთულის მქონე მოვლენის აღსრულება და ამიტომ ღვთისაგან უკიდურესად გაადვილებულია ეს ყოველივე და მიწა შეცვლილია წყლით, რომ იგივე სულიერი მოვლენა ხდება, მაგრამ, გარეგნულად და აღსრულებითად ისეთივე სიმძიმის არა. თორემ კიდევ ერთხელ ვამბობ ნათლისღება სხვა არაფერია თუ არა მაცხოვართან და მაცხოვრისებრ დასაფლავება და აღდგომა.

[afxazi]

მეოთხე ლექცია

რომელიც ვფიქრობ ძალიან საინტერესოა



ძვ. აღთქმის მართალთა ცხონების შესახებ (იოანე დამასკელის “გარდამოცემის” განხილვა)


როგორც ურყევი დოგმატია ჩვენგან აღსარებული ერთარსება სამება, რომ ჩვენ ვაღიარებთ არსებით ერთს და სამპიროვან ღმერთს და ამას არავითარი შეღავათი არ აქვს, ისევე როგორც ვაღიარებთ ერთი განკაცებული ღვთის ერთ პირს და ორ ბუნებას, ერთ წმინდა კათოლიკე და სამოციქულო ეკლესიას და სხვა და სხვა დოგმატებს, მგავსადვე ამისა ჩვენ ვაღიარებთ მრწამსშივე ჩადებულ ერთ ნათლისღებას, ანუ ნათლისღების გარეშე ცხონების აბსოლუტურ შეუძლებლობას და ამასაც არ აქვს გამონაკლისი. გამონაკლისი რაც შეიძლება ქონდეს ესაა ამა თუ იმ მსახურების პრაქტიკულ განხორციელებას თორემ იმ მსახურებას თავისთავად ღვთის წინაშე შეუძლებელია გამონაკლისი ქონდეს. ანუ შეუძლებელია გამონაკლისი ქონდეს იმას რომ სასუფეველში შეიძლება იყოს უნათლავად ცხონებული. ასე რომ უპირობოდ ეკლესია აღიარებს სასუფეველში მყოფთა ნათელღებლობას და შესაბამისად განწმენდილობას პირველ რიგში პირველცოდვისგან. პირველცოდვისგან იმიტომ რომ ესეაა ყველაზე დიდი ცოდვა, რისი მოხსნაც ნათლისღების გარეშე შეუძლებელია.

თვით სინანულის საიდუმლოც კი, რომელიც უდიდესი საიდუმლოა, ვერ აღხოცავს ამ პირველქმნილ ცოდვას (სინანული ძველ აღთქმაშიც იყო თავისი გარკვეული გამოვლინებით). ერთი იტყვით სინანულის საიდუმლო უდიდესი საიდუმლოა ეკლესიის წიაღში, მაგრამ მხოლოდ ნათლისღების საიდუმლოს შემდეგ. ნათლისღების შემდეგ სინანულს აქვს ნათლისღების ტოლფასი ძალა. ანუ ნათლისღების შემდეგ ჩადენილი ყოველდღიური ცოდვების (ვიცით რომ ნათლისღების საიდუმლო არ მეორდება) აღხოცვის ძალა აქვს სინანულის საიდუმლოს, მხოლოდ მას შემდეგ რაც ნათლისღებამ გახსნა ცხონების კარიბჭე და ახსნა ჩვენგან პირველცოდვის ბორკილი. ეს ბორკილი რომ გვქონოდა და მთელი ცხოვრება სინანულსა და სიგლახაკეში გაგვეტარებინა ვერანაირი შენდობა ჩვენ ვერ გვექნებოდა. ასე რომ ნათლისღება წინ უძღვის სინანულს და როდესაც ნათლისღების საიდუმლო აღსრულდება მხოლოდ ამის შემდეგ აქვს ძალა სინანულს, ისევე როგორც ყველა სხვა საიდუმლოს, მოქმედებისა. ამიტომ ნათლისღების საიდმულოს გარეშე ჩვენ ვერსად ვერ შევალთ (იგულისხმება სასუფეველი), ვერანაირი სიწმინდე, ცხონებითი შინაარსით, ჩვენ ვერ შეგვეხება და აქედან გამომდინარე საკუთრივ ცხონების წიაღში მყოფნი შეუძლებელია უნათლავნი ივნენ, რადგან უნათლაობა და პირველცოდვის ბორკილები ერთიდაიგივეა. ვინც უნათლავია აუცილებლად მას პირველცოდვის ბორკილი აქვს და თუ ჩვენ ვიტყვით, რომ სასუფეველში ვინმე უნათლავია ე.ი. გამოდის რომ ის პირველცოდვითაა დამძიმებული და თუ ეს ბორკილები ახსნილი არ აქვს, როგორ შეიძლება ბორკილდადებული სასუფველში იყოს. შესაბამისად თქვენ ვერცერთი მოძღვრის ვერცერთ მინიშნებასაც ვერ იპოვით იმასთან დაკავშირებით, რომ სასუფეველში ვინმე შეიძლება უნათლავი იყოს. ასე რომ ესაა უცვალებელი დოგმატი.

ესაა დოგმატის ერთი მხარე, რომ აუცილებლად სასუფევეში, უკლებლივ ყველა არის უცოდველი და რა თქმა უნდა პირველ რიგში პირველცოდვისგან გათავისუფლებული. პირველცოდვისგან გათავისუფლება კი მხოლოდ ნათლისღებითაა შესაძლებელი, ვერანაირი სხვა საიდუმლო, ვერანაირი სხვა მსახურება, მათ შორის ზიარების საიდუმლოც კი, ვერ დაგვიხნის ამ პირველცოდვის ბორკილებიდან. ზიარება ხომ საიდუმლოთა საიდუმლოა, ნათისღებაზე ბერვად აღმატებული, მაგრამ ისიც კი ვერ აღხოცავს პირველცოდვას, რადგან მას მაშინ აქვს მოქმედების ძალა, როდესაც ცხონების კარიბჭე გაიხსნება ნათლისღებით.

ანუ საბოლოოდ რომ ითქვას, თუკი ჩვენ ვაღიარებთ სასუფეველში მყოფ ადამიანებს და ვამბობთ რომ ისინი ყოვლად უცოდველნი არიან ე.ი. ისინი უეჭველად ნათელღებულნი არიან, ანუ სასუფეველში მყოფნი ყველა ნათელღებულია და ნათლისღებაა ერთადერთი საიდუმლო, რომელიც პირველცოდვას აღხოცავს ჩვენგან და ამის შემდეგ ხდება ადამიანის პირადი ცოდვების აღხოცვა (თვითონ ნათლისღების ჟამსაც, მაგრამ მაშინვე ხომ არ კვდება ადამანი) სინანულის საიდუმლოს მადლით და ადამიანის სრულყოფა ხდება ზიარების საიდუმლოთი, მაგრამ ეს ყველაფერი მხოლოდ ნათლისღების შემდეგ.

დოგმატის მეორე მხარე გახლავთ ის, რომ ძველი აღთქმის მართალნი უეჭველად სასუფეველში არიან. ესეც ისეთივე უცვალებელი დოგმატია, როგორც სხვა. ამაშიც არავითარი დაეჭვება არ არის. მას შემდეგ რაც მაცხოვარმა თავისი ამქვეყნიური ღვაწლით და გოლგოთის მსხვერპლით დაამსხვრია ბჭენი ჯოჯოხეთისანი და ცათა სასუფეველი კაცთათვის მისაწვდომი გახადა, აი ამ უდიდესი საიდუმლოს შემდეგ ძველი აღთქმის მართალნიც სასუფეველში არიან, უკლებლივ ყველა. და თუკი ძველი აღთქმის მართალნი უეჭველად სასუფეველში არიან და ამასთან ჩვენ ვიცით რომ ნათლისღების გარეშე სასუფეველს ვერავინ ვერ იმკვიდრებს, როგორ შევათავსოთ ეს ძველი აღთქმის მართალთა მდგომარეობასთან?

ჯერ მინდა რომ ზოგადი დებულება მოგცეთ არა მარტო ამ საკითხთან დაკავშირებით, არამედ ყველა იმ საკითხზე, რაც შეიძლება გზადაგზა და საერთოდ თქვენს ცხოვრებაში აღიძრას: საეკლესიო ტრადიცია და საეკლესიო განგებულება პიროვნებას არ ტოვებს გაურკვევლობაში. ჩვენ ხშირად გვითქვამს ჩვენთვის უამრავ პასუხგაუცემელი შეკითხვის ფონზე რომ, შეუძლებელია ამ პასუხების დასაკმაყოფილებლად ადამაინმა ეკლესიის მამათა რვა საუკუნოვანი ლიტერატურა წაიკითხოს (მაგალითად მაქსიმე აღმსარებელის შრომების ძირფესვიანად შესწავლას ალბათ მთელი ცხოვრება უნდა მიიძღვნას ადამიანმა) და გამოდის ისე თითქოს ეკლესიამ კაცობრიობის დიდი ნაწილი დატოვა გაურკვევლობაში და საჭის გარეშე, რომ მართლაც მრავალს არ შეუძლია წმ. მამათა შრომების წაკითხვა და შესწავლა. მაგრამ ეს ას არაა.

რა თქმა უნდა ეკლესია არავის ტოვებს გაურკვევლობაში. საქმე იმაშია, რომ ვისაც შეუძლია ამ შრომების შესწავლა და მყარი დასკვნის გაკეთება ესაა ერთი მხარე. ასეთი მოღვაწეეები, ასე რომ ვთქვათ, შემაჯამებელნი, ყოველთვის იყვნენ ეკლესიის ისტორიაში, მაგრამ მათ შორის ეკლესიამ გამოარჩია მხოლოდ ერთი მამის ნაშრომი, წინა ლექციაზე ხსენებული, წმ. იოანე დამასკელის “მართლმადიდებლური სარწმუნოების ზედმიწევნითი გადმოცემა”. აუცილებლად უნდა აღინიშნოს ის გარემოება რომ ამ შემთხვევაში იოანე დამასკელი უბრალოდ ავტორად აწერია ამ შრომას, ისევე როგორც ავტორად აწერია მათეს სახარებას “მათეს სახარება”, მაგრამ სინამდვილეში ისინი კი არ არიან ავტორები. ნამდვილი ავტორი არის უფალი, სულიწმინდა, რომელიც კალმად ხმარობს ამ პირებს. ისინი მხოლოდ გადამწერნი არიან, თორემ ჩვენ რომ მართლა ჩავთვალოთ დავუშვათ “ფსალმუნი” მართლა დავითმა დაწერა და სხვა, როგორც ყველა ადამიანს შეიძლება რაღაც ცდომილება დაემართოს, მაშინ შესაძლებელი იქნებოდა გვეფიქრა წმ. წერილში ცდომილების არსებობის შესახებ, მაგრამ ამას ეკლესია დოგმატურად გამორიცხავს. აქვე რომ ითქვას სამი რამ გახლავთ რასთან დაკავშირებითაც ეკლესია გამორიცხავს ცდომილებას. ესაა წმ. წერილი, საეკლესიო მოძღვრების დოგმატური შეჯამება და წმ. ლიტურგია, საღვთისმსახურო წიაღი. ლიტურგიაში ცდომილების აჩრდილი არ შეიძლება იყოს, ისევე როგორც წმ. წერილში და დოგმატიკაში. ეს სამი გახლავთ აბსოლუტურად უცდომელი. და თუკი წმ. წერილი ყოვლითურთ უცდომელია, ჩვენ არ შეგვიძლია, მაგალითად “ფსალმუნში” რომელიმე ადგილის წაკითხვის შემთხვევაში, ვთქვათ რომ ის შეიძლება იყოს მართალი, ან შეიძლება არა და ამაზე ვიმსჯელოთ. მორწმუნე ამაზე არ მსჯელობს, იმიტომ კი არა, რომ ის ფანატიკოსია, გონება გაყინული აქვს და მსჯელობა არ შეუძლია. მან იცის რომ ამის ავტორი დავითი არაა. მე რომ ჩავთვალო რომ მართლაც დავითია, მაშინ მეც შემიძლია ზოგ რამეში დავეთანხმო მას და ზოგში არა, რაც არ უნდა აღმატებული იყოს ისიც ადამიანია.

“სამოციქულოს განმარტებაში”, ერთ-ერთ ადგილას ასეთი რამ წერია: “ჩვენ მოციქულები და მახარებლები რაღაც ზე ადამიანებად კი არ უნდა წარმოვიდგინოთ. მათაც ისევე ქონდათ კაცობრივი თვისებები, როგორც ყველა ჩვენთაგანსო. აი ამ თვალით უნდა ვხედავდეთ მათ, რომ მათ პერიოდში რომ გვეცხოვრა და ჭეშმარიტი სარწმუნოება გვქონოდა ისინი ჩვენი მეგობრები იქნებოდნენ. რაც უფრო აღმატებულ ხარისხშია ადამიანი იგი მით უფრო მდაბალია, მით უფრო ყველას მეგობარია, ყველასთან ყველაზე უფრო ახლოსაა და როდესაც ჩვენ ვხედავთ, რომ რაღაც საეკლესიო პატივი განაშორებს ხოლმე ზოგჯერ საეკლესიო მოღვაწეს, სამღვდელო პირს მრევლისგან, უნდა იცოდეს, რომ ეს დიდი ცდომილებაა. პირიქით გაცილებით უნდა დაუახლოვდეს ის ხალხს, გაცილებით უბრალო უნდა იყოს, მარტივი უნდა იყოს, ყველასთვის განფენილი უნდა იყოს. ამას იმიტომ გეუბნებით რომ როდესაც ვხედავთ მოციქულებიც და მახარებლებიც ჩვეულებრივი ადამიანები არიან, ჩვენ არ შეგვიძლია იმის თქმა, რომ მათ დაწერეს მაგ. სახარება, მაგრამ ეს სახარება აბსოლუტურად უცდომელიაო. აბსოლუტურად უცდომლი არის მხოლოდ უფალი და უფლისმიერი ქმედება. და რადგან წმ. წერილს განვუკუთვნებთ სრულ უცდომელობას, ისევე როგორც დოგმატურ მოძღვრებას და წმ. ლიტურგიეს, ღვთისმსახურებას, ე.ი. გვწამს, რომ ეს ადამიანისგან არ იმოქმედება. ადამიანისგან იმოქმედება მხოლოდ გარეგნულად. გარეგნულად ადამიანი წერს, მაგრამ უფალს რომ არ გაცხადებინა მისთვის რა იცოდა, დავუშვათ მოსემ, თუ როგორ შეიქმნა სამყარო. საიდან უნდა გაეგო ეს ყოველივე, რა არგუმენტების, რა წყაროების წაკითხვით. მაგრამ ეს ღვთის გამოცხადებაა, ის მხოლოდ კალმით წერს ამას. ისევე როგორც გამოცხადებითია ჩვენი მოძღვრება და ამიტომაა, რომ ეს დოგმატები ყოვლად უცდომელია, იმიტომ კი არა რომ თვითმიზანი გვაქვს და არ გვინდა მსჯელობა ჩვენ ეს გვწამს როგორც ღვთის გამოცხადება და ამიტომაა, რომ ეჭვი არ შეგვაქვს მასში. აქედან გამომდინარე ეკლესია რასაც აკურთხებს, ეკლესიური რაცაა და საღვთისმსახურო ტრადიციებში რაც შედის ის ყოვლად უცდომელია. იოანე დამასკელის შრომა, ამაზე მაქვს აქცენტი, თავისი შინაარსით არის სრულიად უცდომელი, იმიტომ კი არა რომ იოანე დამასკელმა დაწერა, იოანე დამასკელი ამ შემთხვევაში არის კალამი ეკლესიის ხელში. ეკლესია, რომელიც ღვთის დაფუძნებულია და ღვთივ მეტყველებს აი ამ მეტყველების წერილობითი გამოხატულებაა დამასკელი. დამასკელის ავტორობა უბრალოდ აწერია მასზე. ის არასოდეს გაკადნიერებულა ეთქვა რომ მე დავწერე ეს მესამე ნაწილიო (“გარდამოცემა” მხოლოდ ერთი ნაწილია (მესამე) მისი შრომისა, რომელსაც “წყარო ცოდნისა” ჰქვია. ესაა ყველაზე დიდი შრომა, რაც კი ეკლესიის ისტორიაში დაწერილა ადამიანთა დამოძღვრის თვალსაზრისით. პირველი ნაწილია ფილოსოფიური თავები, მეორეა ერსების მხილება და მესამე რაც ჩვენთვის ყველაზე მთავარია თვითონ მოძღვრების გარდამოცემა), პირიქით, “აქ ყველაფერი რაც მომაწოდა ეკლესიამ წინა საუკუნეებში მხოლოდ ისინი შემოვიკრიბეო”. და რადგან სულიწმიდის კარნახით მან ეს ყველაზე უფრო წარმატებულად განახრციელა და თავისთავად იგი გახლავთ ეკლესიის ისტორიაში ერთ-ერთი დიდი მოღვაწე, ეკლესიამ მისი შრომა მიიღო ერთადერთ სახემძღვანელოდ (ეკლესიის ისტორიაში მეორე სახემძღანელო არ დაწერილა და არც დაიწერება, მიუხედავად იმისა რომ დოგმატიკის კურსები ბევრია და ძალიან ღორსეულიც, ეს ყველაფერი მხოლოდ ამ ნაშრომის მიბაძვაა).

რატომ გვჭირდება ყოველივე ამის განმარტება? რომ გამოიკვეთოს დამასკელის ნაშრომის ღირსება, რომ ეს შრომა ეკლესიამ, როგორც შემაჯამებელი მთელი მოძღვრებისა დამასკელის კალმით დაწერა უკლებლივ ყველა მორწმუნისათვის. ეს უკვე აღარაა მაგალითად მაქსიმე აღმსარების ურთულესი შრომები, გრიგოლ ნოსელის, გრიგოლ ღვთისმეტყველის ქადაგებები (რომლებიც იმდენად რთულად გასაგები აღმოჩნდა რომ აშიაზე უამრავი კომენტარი აქვს მას, რომ ჩვენ გავიგოთ რას გულისხმობს ეს მოძღვარი ამა თუ იმ სიტყვაში) და სხვა. ესაა ყველასთვის განკუთვნილი განმარტება მოძღვრებისა, დოგმატური მოძღვრებისა. ესაა დოგმატიკის სახელმძღვანელო. არა რაღაც ძიებითი, არა რაღაც პიროვნული, რომ მე ასე ვფიქრობ და სხვამ შეიძლება სხვანაირად იფიქროსო, არამედ რაც კი ჩამოყალიბდა საეკლესიო ტრადიციაში უცვალებელ სწავლებად აი ამ ყველა უცვალებელი სწავლების შემოკრებაა ამ შრომაში. ანუ სხვაგვარად რომ ვთქვათ ესაა საეკლესიო დოგმატიკის სახელმძრვანელო, ყველაზე უფრო სრულყოფილი რაც კი შეიძლება ამ მატერიალურ სიტყვასა და კალამში გაცხადდეს.

იოანე დამასკელის ეს შრომა დაიწერა მსოფლიო კრებათა ეპოქის შემდეგ (მსოფლიო კრებათა ეპოქა რვასაუკუნოვანია, რა დროსაც ყველაფერი ყოვლითურთ დაიწერა და შემოიფარგლა, რაც კი შეიძლებოდა სიტყვაში გამოთქმულიყო. სწორედ ამ ეპოქის გვირგვინს უწოდებენ დამასკელის ამ შრომას), ანუ ამ ნაშრომში აბსოლუტურად ყველა საკითხზეა გაცემული პასუხი ეკლესიის მიერ, რაც კი ადამიანურ ცხოვრებას და საერთოდ მოძღვრებას უკავშირდება.

საბოლოო პასუხები რას ნიშნავს? რა თქმა უნდა ეკლესიის ისტორიაში მამათა შორის წარმოებდა ძალიან საყურადღებო მსჯელობანი, ურთიერთპაექრობანი, იმიტომ რომ ადამიანი ყველაფერს ერთდროულად ვერ განსჯიდა და საბოლოო პასუხს ვერ მოგცემდა. მაგრამ ჩვენთვის მნიშვნელოვანია თუ რა პასუხი მოგვცა საბოლოოდ ეკლესიამ რომელიმე საკითხზე. სწორედ ამ საბოლოო პასუხების კრებულს წარმოადგენს და არა პაექრობების, იოანე დამასკელის ”გარდამოცემა”. ამიტომ როდესაც რაიმე პრობლემა დღეს აღიძვრის, დავუშვათ არიან თუ არა ძველი აღთქმის მართალნი ნათელღებულნი, ანდა ნათლისღება არის თუ არა ერთადერთი გზა სასუფევლისაკენ, ამ პრობლემის გადაჭრა შეიძლება ორი გზით. ერთია ის რომ ჩვენ დავიწყოთ I ს-დან VIII ს-მდე და გნებავთ დღემდე და ყველა წმ. მამის, კანონიზებული მოძღვრის შრომა შევისწავლოთ და რასაც გვასწავლიან ისინი და რაც უდიდეს ნაწილისგან არის ნათქვამი ის გავიზიაროთ. ესაა ერთი მხარე პრობლემის გადაჭრისა, მაგრამ როგორც უკვე გითხარით ეს ძალიან რთულია. შესაბამიასდ არსებობს მეორე მხარე პრობლემის გადაჭრისა: გადავშალოთ დამასკელის ნაშრომი და იქ ვნახოთ როგორი პასუხია გაცემული საკითხზე.

დღეს არის მცდელობა, რომ დამასკელის ეს შრომა გამოაცხადონ როგორც ერთ-ერთი რიგითი მოძღვრის შრომად, რომ რაღაც საკითხზე მსჯელობისას როდესაც წარვუდგენთ მოპასუხეს დამასკელის წიგნს, ვიღებთ ასეთ პასუხს: ”მერე რა, ეს ერთ-ერთი მამაა, მამებში ხომ იყო აზრთა სხვადასხვაობა. ამას დამასკელი ამბობს, სხვა მამა სხვას... აი ესაა სწორედ ჩემი მიზანდასახულობა განვმარტო, რომ დამასკელი არ დგება სხვა მამათა რიგში. თვითონ როგორც მოღვაწე დგება რა თქმა უნდა და მასზე დიდი მოღვაწენიც არიან, მაგრამ ”გარდამოცემა” დამასკელისგან დაწერილი არაა დამასკელის შრომა, ესაა ეკლესიის შრომა, შეჯამება, კურთხეული ეკლესიისგან და მთელს მართლმადიდებლურ მსოფლიოში გავრცელებული (ქართულად გვაქვს სამი თარგმანი, თუმცა პირველს მთლად თარგმანი არც შეიძლება ეწოდოს, რადგან გარკვეული მიზანდასახულობითაა შედგენილი ექვთიმე ათონელის მიერ. მაგრამ ორი გვაქვს სრულყოფილი თარგმანი, ეფრემ მცირის და არსენ იყალთოელის). ე.ი. ესაა სულ სხვა ტიპის შრომა და არ გახლავთ ერთ-ერთი რიგითი თეოლოგიური ნაშრომი, სადაც შეკრებილია ეკლესიის საბოლოო პასუხები ყველა საკითხზე, არა დამასკელის მიერ გაცემული, არამედ ეკლესიის მიერ და დამასკელისგან შეკრებილი.
აქედან გამომდინარე ადამიანი, რომელიც მორწმუნედ თვლის თავს, ამ წიგნის წაკითხვა ხომ უნდა შეეძლოს? თან ის დაწერილია უაღრესად მარტივი ენით. აქ არაა არავითარი ფილოსოფია. ესაა ძალიან მწყობრი, ყველასათვის გასაგები კატეხიზმური მეტყველება. იოანე დამასკელი პასუხს გვაწვდის და არა მსჯელობას.

მივედით იმ დასკვნამდე რომ ამ შრომაში შემოკრებილია ეკლესიის მიერ გაცემული პასუხები სხვადასხვა საკითხზე. ყველა იმ საკითხზე რაც დოგმატურია. ჩვენ შეუძლებელია ვიფიქროთ, რომ არსებობდა რაღაც დოგმატური საკითხი, რომელიც იოანე დამასკელმა თავის შრომაში არ განიხილა. რატომ? იმიტომ, რომ ამ წიგნის სათაურიდან გამომდინარე იგი ცდომილებაში გვაყენებს. და თუკი მართლმადიდებლური მოძღვრება მოგვაწოდა თან ზედმიწევნითი გადმოცემით და იქ რომელიმე დოგმატი გამოტოვა ეს ნაშრომი თავად გამოდის მკრეხელური, მაცდუნებელი და ერეტიკული. ე.ი. სრულიად უეჭველია, რომ შეუძლებელია ამ ნაშრომში რომელიმე დოგმატი გამოტოვებული იყოს. ანუ ყველა დოგმატია მასში და შესაბამისად პასუხი ყველა ამ დოგმატზე.

ასე რომ საკითხის აღძვრის შემთხვევაში სრულიად უადგილოა ხანგრძლივი მსჯელობა და ძიება, მხოლოდ გადავშალოთ იოანე დამასკელის ”გარდამოცემა” და იქ ვნახოთ არის თუ არა პასუხი განსახილველ საკითხზე.
ანალოგიური გახლავთ რამდენიმე ძეგლი, რამდენიმე მოღვაწე, რომელთა პასუხებიც კონკრეტულ საკითხებზე ეკლესიისგან მიღებულია როგორც პრინციპული მნიშვნელობისა. ასეთ შემთხვევაში განსაკუთრებით იგულისხმება არა მხოლოდ ის რომ დავუშვათ ბიზანტიელი მოღვაწეა რომელიმე დიდი ღვთისმეტყველი, არამედ უფრო მეტად ნაშრომის სხვა ენებზე თარგმნის ფაქტი. რაც გულისხმობს ამ ნაშრომის ეკლესიისმიერ სანქცირებას, მის მსოფლიო ეკლესიისგან აღიარებას.

აი ამ რანგის მოღვაწენი გახლავთ გარკვეული კრებული წმ. მამებისა, რომელთა მოძღვრებაც მიიჩნევა არა მათგან ჩამოყალიბებულად არამედ ეკლესიისგან გამოთქმულად, მხოლოდ მათი ხედვით და მათი კალმით. ისინი მხოლოდ ჩამწერნი არიან იმისა, რაც სულიწმიდისაგან ეუწყათ მათ.

აქვე უნდა გავითვალისწინოთ ერთი გარემოებაც, რომ სხვადასხვა ეპოქაში, სხვადასხვა მოძღვარს ხვდებოდა წილად ვალდებულება ამა თუ იმ დოგმატის ჩამოყალიბებისა (არა შექმნისა რა თქმა უნდა) და ეს იმით იყო განსაზღვრული თუ რომელ ეპოქაში რომელ დოგმატს შეექმნებოდა საფრთხე მომხვდურთაგან. მაგალითად როდესაც IV ს-ში ძე ღმერთის ბუნებითი ღმერთობის დოგმატი დადგა ეჭვქვეშ, არიანელთა მხრიდან, მაშინ ღვთის ვალდებულება დაეკისრა წმ. ათანასე ალექსანდრიელს, რომ მას განემარტა ეს დოგმატი. შემდეგ როცა ნესტორიანობის საფრთხე იყო V ს-ის პირველ ნახევარში, რომ ვითომ განკაცებული ღმერთი ორი პიროვნებაა და არა ერთი, აი ეს მკრეხელობა ივალდებულა უარეყო და ჭეშმარიტი მოძღვრება ჩამოეყალიბებინა წმ. კირილე ალექსანდრიელმა. ისევე როგორც წმ. მაქსიმე აღმსარებლის დროს ორნებელობა დააყენეს ეჭვქვეშ, როცა ყველა ერთნებელობას უჭერდა მხარს (მათ შორის კონსტანტინოპოლის პატრიარქები), სწორედ ამ უდიდეს მოღვაწეს ხვდა წილად დაეცვა ჭეშმარიტება, რასაც შეეწირა კიდეც (662). ასევე იოანე დამასკელს ხვდა წილად ხატმებრძოლობის უარყოფა და ხატთაყვანისცემის დოგმატის დაცვა და სხვა და სხვა.

ჩვენ ქართულად მოგვეპოვება ერთი მეტად მნიშვნელოვანი, ასე ვთქვათ ანდერძი. ექვთიმე მთაწმინდელმა, დიდმა ქართველმა მოღვაწემ, თარგმნა იოანე ოქროპირის მათეს სახარების განმარტება. ამ ძეგლის ერთ-ერთ მნიშვნელოვან ნუსხას წინ უძღვის ექვთიმეს მამის იოანეს შესავალი, სადაც ის ამბობს ასეთ რამეს: ”გრიგოლ ღვთისმეტყველმა თავის დროზე გადაწყვიტა მათეს სახარების განმარტება, მაგრამ უეცრად მას სულიწმიდისაგან ეუწყა, რომ ეს ვალდებულება შენზე არაა დაკისრებული, არამედ ანტიოქიიდან ამობრწყინდება ვარსკვლავი და იმას ხვდა წილად ამ საქმის აღსრულებაო” (იგულისხმება იოანე ოქროპირი). ე.ი. ამა თუ იმ მოღვაწის გამორჩეულობა ღვთის განგებით ხდება და პიროვნების დამსახურება მხოლოდ ისაა რომ იგი იღებს ამ განგებულებას და საუკეთესოდ და წარმატებულად ახორციელებს მას.

აი ამგვარ მოძღვართა შორის გახლავთ ერთ-ერთი უგამორჩეულესი მოძღვარი წმ. სოფრონ იერუსალიმელი (VIIს.), რომელიც გახლდათ პირველი ვინც ერთნებიანობა დაამხო, სწორედ ის ერესი რომელსაც შემდეგ წმ. მაქსიმე აღმსარებელი ებრძოდა მთელი თავისი ცხოვრება. წმ. სოფრონმა უდიდესი ღვაწლი გასწია ეკლესიის წინაშე. მან შეადგინა პირველი ტრიოდიონი, ანუ მარხვანი (მარხვათა საგალობლების წიგნი). ეს მოღვაწე მიიჩნევა ეკლესიის მამათა შორის ერთ-ერთ უდიდეს მნათობად. მისი რამდენიმე ქადაგება (ყველაზე მნიშვნელოვანი) ქართულადაცაა თარგმნილი არსენ იყალთოელის მიერ (რომელიც ჩვენთვის ისეთივე ავტორიტეტია, როგორც დავუშვათ წმ. სოფრონი გახლავთ მსოფლიო ეკლესიისთვის).

არის ერთი ქადაგება წმ. სოფრონისა, ნათლისღებასთან დაკავშირებით, რომელიც ეძღვნება სწორედ იმ საკითხს, რომელსაც ამ შემთხვევაში განვიხილავთ, ანუ ძველი აღთქმის მართალთა ცხონების საკითხს. აქ არის დოგმატურად ჩამოყალიბებული, განმარტებულად სწავლებული თუ ეკლესია რა მოძღვრებას გვაწვდის ამ საკითხზე. იგი ასეთ რამეს ამბობს ამ ქადაგებაში: ”როდესაც მაცხოვარი მოვიდა ამ ქვეყნად და ცხონების კარიბჭე გაიხსნა (მანამდე ეს კარიბჭე დახშული იყო და რაც არ უნდა წარმატებული ყოფილიყო მოღვაწე ის მიდიოდა აუცილებლად ჯოჯოხეთში, როგორც ამბობს იაკობიც: ”გლოვით შთავხდები ჯოჯოხეთსო”. Aნუ მაცხოვის მოსვლამდე იყო საყოველთაოობა წარწყმედისა, ყველა მიდოდა წარწყმედაში. მაცხოვრისგან იწყება საყოველთაოობა ცხონებისა. ეს იმას კი არ ნიშნავს რომ ჩენ გვინდა თუ არა ცხონებაში ვართ. კარიბჭე გაიხსნა ცხონებისა და ყველას შეუძლია ცხონდეს, ვინც ინებებს და იღვაწებს ამისთვის. ჩვენზე რჩება მხოლოდ ნებელობა და ღვაწლის აღსრულება, რომ ამ გახსნილ კარიბჭეში შევიდეთ. მანამდე რაც არ უნდა გვეღვაწა და გვეშრომა ეს კარიბჭე დახშული იყო და შიგნით ვერ შევიდოდით. აი ეს კარიბჭე რომ გაიხსნა მაცხოვრის განკაცებით, აქედან იწყება ის ეპოქა, რომელსაც ეწოდება საყოველთაოობა ცხონებისა), მაგრამ – ამბობს წმ. სოფრონი, - ღვთის განგებულებამ რა თქმა უნდა არ მიატოვა ძვ. აღთქმის მართალნი, რომლებიც თავიანთი ღვაწლით, ამქვეყნიური ცხოვრებით ღირსნი იყვნენ ცხონებისა და რაოდენ არასამართლიანობა იქნებოდა, რომ ისინი ჟამის დაკლების გამო (ჟამის დაკლება ნიშნავს, რომ მანამდე იყვნენ ვიდრე მაცხოვარი განკაცდა) წარწყმედაში აღმოჩენილიყვნენ. ამიტომ ეს ყოველივე განჭვრიტა რა საღვთო განგებულებამ, როდესაც მაცხოვარმა 6 იანვარს (ძველი სტილით) ნათელ იღო, ამის ერთ-ერთი შინაარსი პირველ რიგში იყო ის რომ მაცხოვარმა თავის თავთან ერთად ყველა ძველი აღთქმის მართალი მონათლა. ყველა მოინათლა მასთან ერთად იმ წყალში. ძველი აღთქმის მართალნიც რომ ნათელღებულიად შერაცხილიყვნენ მაცხოვარმა ყველა მათგანს მიანიჭა ნათლისღების მადლი და ყველა მათგანი ნათელღებული შევიდა სასუფეველში”.

დავუშვათ რომ რაც თქვა ამ მოძღვარმა ეს მისი პირადი აზრია. მაგრამ ჯერ ერთი დოგმატზე პირადი აზრი ესაა უპირობოდ მწვალებლობა, იმიტომ რომ დოგმატზე ვარაუდი იქნება თუ მტკიცე აზრი, ცდომილი, ერთნაირად შეირაცხება როგორც ანათემირებული. ნათლისღების საკითხი მოგეხსენებათ არის დოგმატი და შესაბამისად მასზე პირადი აზრი არ შეიძლება არსებობდეს. აქედან გამომდინარე თუკი VII ს-ში პიროვნებამ პირადი აზრი თქვა, რაც განსხვავდებოდა ზოგადი საეკლესიო აზრისგან, ჯერ თვითონვე თავისთავად მწვალებლად წარმოჩინდებოდა და თუკი VIII ს-ში იოანე დამასკელი ამას არ ამხელდა და არ შეაფასებდა მწვალებლობად, იგიც თანაზიარი იქნებოდა ამ მწვალებლობისა. შეუძლებელია შენი წინამორბედი დოგმატში ცდებოდეს და იგი შერაცხო წმინდანად. ასე რომ ყოვლად გამორიცხულია ეს შეხედულება განსხვავდებოდეს ზოგად საეკლესიო მოძღვრებისაგან, რადგან ის თავისთავად წარმოადგენს საეკლესიო დოგმატს.

როგორც უკვე გითხარით ეს ქადაგება, ქართულად თარგმნილი არსენ იყალთოელის მიერ, ჩვენამდე მოღწეულია არსენ იყალთოელისავე გადაწერილ ხელნაწერში (ზედვე აწერია ამ ხელნაწერს: ”გადამწერსა არსენ იყალთოელს უფალმა შეუნდოს”). შესაბამისად საქართველოშიც მიღებული იყო ეს მოძღვრება დოგმატად და ეს ხელნაწერი სატრაპეზი სახარებასავით იდო ტაძარში და კითხულობდნენ მას როგორც უცვალებელი მოძრვრების შემცველ ძეგლს.

დასკვნის სახით შეიძლება ითქვას, რომ როდესაც ამგვარი სწავლებაა ჩამოყალიბებული, ჩვენ რა უფლება გვაქვს XX ს-ში უარვყოთ იგი. მაშინ როცა წმ. გრიგოლ ღვთისმეტყველი (რომელმაც ყველაზე მკვეთრად ჩამოაყალიბა სწავლება ძველი ართქმის მართალთა ნათელღებულობის შესახებ, რომ ისინიც ისევე არიან ნათელღებულნი, როგორც ყველა ჩვენთაგანი), ბასილი დიდი, კირილე ალექსანდრიელი, მაქსიმე აღმსარებელი, ჩვენს მიერ განხილული წმ. სოფრონ იერუსალიმელი... ყველა მიუთითებს რომ ძველი აღთქმის მართალნი ნათელღებულნი არიან. შესაბამისად ეს არის ეკლესიის სწავლება, დოგმატური სწავლება და სხვა აზრი ეკლესიაში უბრალოდ არ არსებობს.