რ ა ჭ ა, ბუნება და ტაძრები პარამეტრები

[ninore]

[tati87]

http://gebi.iatp.ge/photoalbum.htm

აქ ნახავთ ღების სურათებს!!! რაჭის ერთ-ერთი სოფელია !!!

ცოტა ინფორმაცია ვიპოვე რაჭველების ტრადიციებთან დაკავშირებით და დავდებ ამასაც!!!


დღეობები


ძველად სოფელში იმართებოდა დღეობები, სოგიერთი მათგანი დღესაც იმართება. დღესასწაულებს ღებში ეძახდნენ დღეაწველებს. ღების ერთ-ერთ უბანში, ნაყურში, იმართებოდა დღეაწველები. იყო შეჯიბრებები, ჭიდაობა, ხარების შეტაკება და სხვა...
დღესასწაულზე შეჯიბრებებების შემდეგ ჩაებმებოდნენ ფერხულში. ფერხული და სეირნობა თითქმის ყოველ კვირას ტარდებოდა. ნაყურიდან იწყებდნენ სეირნობას და ქალაქის ხიდამდე (დიდსა და პატარა ღების გამყოფი ხიდი) ჩადიოდნენ. ხოლო ფერხული იწყებოდა საროკავადან. ამ უბნის სახელიც როკვას უკავშირდება.



ბარბარობა

პირველად იმართებოდა ბარბარობა- მეკვლეობა. Eეს დღე უქმე იყო, ხარშავდნენ ხვარბალ (მარცვალ) სიმინდს, აცხობდნენ ბაჭულებს (ხაჭაპურებს) და განატეხს (დაჭრელებული ხაჭაპური).



შობა

შობის წინა დღეს სოფლის ბიჭები ჯგუფ- ჯგუფად ჩამოივლიდნენ ყველა სახლის კართან და ასრულებდნენ საშობაო საგალობელს:

შობა- შობა მარიობა,
შობის ახალ წელიწადი,
ჩვენ ხომ მათხოვრები არ ვართ.
ქრისტეს მახარობლები ვართ.
ჩიტი შემოჯდა ოლესა,
იძახის მარიობასა
ღმერთმა ყველა დაგვასწროს
აღდგომა –მარიობასა” და ა. შ. ...


დიდმარხვა


დიდმარხვის პირველი დღიდან გადმოითვლიდნენ ოთხ კვირას და “აღებას” ეძახდნენ. Pპირველი კვირა იყო “შხელის მარხვა”, რომელსაც იცავდნენ მხოლოდ გობეჯიშვილები.


შემდეგ კვირას ეწოდებოდა “ბოსლობა”. ამ დღეს ცხვებოდა ბაჭულები და იმართებოდა ცეკვა-თამაშები. შეღამებისას ოჯახის უფროსი ორი ბაჭულითა და კვერცხებით მიდიოდა ბოსელში და თან მხოლოდ ვაჟები მიჰყავდა. ბიჭები ერთმანეთს ზურგზე შეასხდებოდნენ, საქონლის ხმაზე ბღაოდნენ და თან ამბობდნენ: “ბოსელ, ბოსელ, ბუ”. შემდეგ ბოსელში დაბმულ საქონელს შემოუვლიდნენ სამჯერ და იტყოდნენ; “დათვი მჭლე და შენ მსუქანი, გაზაფხულზე გასტვრიკინდიო” (გასუქდიო). ბაჭულებს შეჭამდნენ და ლოცულობდნენ საქონლის სიმრავლისათვის. რიტუალის დასრულების შემდეგ კვერცხებს ბაგაში მალავდნენ, ვინც იპოვის, ბედნიერი იქნებაო. სახლში დაბრუნებული ოჯახის უფროსი სამჯერ აკაკუნებდა სახლის კარზე და ამბობდა; კარი რკინისაო; დიასახლისი შიგნიდან პასუხობდა: არა, მეუფისაო. რიტუალი სრულდებოდა საზეიმო ვახშმით.


“ბოსლობის” კვირაშივე, ხუთშაბათ საღამოდან, ერთ კვირის განმავლობაში, სრულდებოდა “პირ-რწყობის”, რიტუალი – სახად-ბატონების ბედზე. ამ რიტუალს ასრულებდნენ მხოლოდ ქალები. პარასკევობით მარხულობდნენ, დღის ბოლოს კი აცხობდნენ “ა რ ვ ა რ გ ი ე ბ ს”, ანუ სანამალეოს და მხოლოდ თავად ჭამდნენ (ეს იყო ხაჭაპური, რომელსაც ქალები უმალავდნენ მამაკაცებს, თან ატყუებდნენ, ეს არ ვარგაო. ამიტომაც ერქვა არვარგია, ანუ სანამალეო). შემდეგ იწყებოდა ერთკვირიანი მარხვის პერიოდი. მისი დასრულების შემდეგ ქალები კლავდნენ ქათმებს და ისევ მხოლოდ თავად შეექცეოდნენ.


მესამე კვირას “ხორციელის” კვირა ერქვა. ამ კვირის პირველი სამი დღე ეთმობოდა მაცხოვრის მარხვას. მასთან დაკავშირებით სოფელში ასეთი გადმოცემა არსებობს: ღების მაცხოვრის ჯვარი სვანებს მოუპარავთ. ღებელებს ჯვრის უკან დასაბრუნებლად კაცი გაუგზავნიათ სვანეთში. იგი სვანების ეკლესიაში შეპარულა და დაღამებამდე იქ დამალულა. ღამით, როცა ეკლესია დაუკეტავთ, კაცს კვებოდან (სარკმლიდან) განუზრახავს გადმოძრომა, მაგრამ ჯვარი დიდი ყოფილა და ვერ გამოტეულა. Kკაცს უთქვამს, უფალო, იდრიკე თავი, თორემ დავრჩით მეცა და შენცაო. ჯვარი მოხრილა და კაციცა და ჯვარიც მშვიდობით გადმოსულან ღებში. Aმის მერე ჯვარი მუდამ მოხრილი ყოფილა. Mმაცხოვრის მარხვაც სწორედ ამ ისტორიის შემდეგ დაწესებულა. როგორც უკვე აღინიშნა, იგი ხორციელის კვირის პირველ სამ დღეს, იმართებოდა.


ოთხშაბათ ღამეს კი იწყებოდა “დიდება ბრძანეს” რიტუალი. მთელი ღამის განმავლობაში სოფლის ბიჭები ოჯახებში დადიოდნენ გალობით: “დიდება ბრძანე მაცხოვრისა, ჯვარცმულისა, წმინდა გიორგისა ზედქალაქისა, შეგეწიოთ მაცხოვრის მადლი!’ მასპინძელი მათ სანოვაგით ხვდებოდა და ოჯახის დალოცვას სთხოვდა.


ბოსლობას მოსდევდა ”გოჭის ხუთშაბათი” – გოჭებს კლავდნენ, განატეხებს აცხობდნენ და ბიჭების მომრავლებაზე ლოცულობდნენ. პარასკევს ეძახდნენ პილწ (ბილწ) პარასკევს; შაბათს – სულის შაბათს; ხოლო კვირას – ხორციელის დაურწყებას, რადგან ამ დღიდან აღდგომამდე ხორცის ჭამა იკრძალებოდა.


დიდმარხვის ბოლო კვირას ყველიერის კვირა ერქვა. ამ კვირის ხუთშაბათს იმართებოდა “შიოობა” – წმინდა შიოსადმი სავედრებელი, ოჯახის ბარაქისათვის. შიოობის წინა ღამეს ოჯახის უხუცესი შეინახავდა კვერცხს, ერბოს, ფქვილს, წყალს და დილით დიასახლისი აცხობდა ა რ ვ ა რ გ ი ე ბ ს, იმ იმედით, რომ ღამით შიო-ძვალი ჩამოივლის და წაიღებსო. ყველიერის შაბათს იმართებოდა ჩიტა-ფაფაობა – ფრინველთა და ნადირთა მოსაშორებლად, რომლებიც ყანებს აზიანებენ. Aამ დღისთვის ამზადებდნენ ერბოიან ფაფას. ფაფიანი ჯამით დიასახლისი კარის ზღურბლზე დადგებოდა და მასა და ბავშვებს შორის დიალოგი იმართებოდა, რის შემდეგაც ბავშვები ფაფას ფანჯრის რაფებზე ანაწილებდნენ: “ეს – ბეღურას, ეს – ყვავს, ეს – მგელს” და ასე შემდეგ. მათი რწმენით, ფრინველები მათ ყანებს აღარ დააზიანებდნენ.
კვირაობით იმართებოდა მელაკურკუტალაობა – ქათმების მტრის, მელიის, მოსაშორებლად. წინა ღამით ცხვებოდა იმდენი ბოხჩუანი (ოთხკუთხა ხაჭაპური), რამდენი ბავშვიც იყო ოჯახში. დაღამებისას ბავშვებს ბოხჩუანები სოფლის გარეთ მიჰქონდათ, მოატეხდნენ ოთხივე კუთხეს, აისროდნენ მაღლა და იტყოდნენ: “ მელა, მელა კურკუტელა, თხის სურა და სამოსელა, ჩვენს ქათმებს ნურას ერჩი, სხვისი ქათმები წაიღე”.


დიდმარხვის პირველ დღეს “თედოროობა” ერქვა. ამ დღეს აცხობდნენ განატეხებს და წმინდა თედორეს ევედრებოდნენ საქონლის, ცხენისა და ხარის გამრავლებას.


[[b]b]
აღდგომა[/b][/b]


აღდგომას ახალი მიცვალებულის ჭირისუფალთან ახლობლებს მიჰქონდათ შეუღებავი კვერცხები და სანთლები. კვერცხს ჭირისუფლის სახლში შაბათს ღებავდნენ. ასეთ კვერცხს შესანდობი კვერცხი ერქვა. ღებში აღდგომა დღესასწაული იყო. საფლავზე მეორე დღეს გადიოდნენ.



p.s. მაქვს კიდევ რამდენიმე ძალიან ლამაზი ფოტო ღების , მაგრამ, სამწუხაროდ ვერ დავდე !!!