რა არის ქრისტიანობა ?, მათთვის ვისაც ობიექტურობა უყვარს... პარამეტრები

[neo]

იმედი მაქვს ვინც უბრალოდ კამათისტვის არ შემოდის, და სურს ცოტა უფრო ღრმად ჩაწვდეს მართმადიდებლობის უნიკალურობის საკიტხს წაიკითხავს ამ ტექსტს...

თხოვნა იქნება წაკითხვის გარეშე კომენტარებს ნუ გააკეტთებთ...


ასევე ვთხოვ იმ მართმადიდებლებს, რომლებიც წლობით დაბოდიალებენ ეკლესიაში და არ გაჩენიათ ეს კითხვა გაეცნონ


კიდევ ერთი თხოვნა მაქვს: ნუ იქნება ერთმანეთის შეურაცხმყოფი და დამცინავი კომენტარები, განსაკუტრებით კაცებისგან არ შეეფერება ეს ღირსეულ კაცს (ქალისას კიდე აიტანს კაცი მაპატიეთსმაილიკი)... ვისაუბროთ ნორმალურად და ნელა...



მაშ ასე, იხილეთ ქვემოთ:

კადემიკოსი ალექსი ოსიპოვი
რა არის ქრისტიანობა?

ქრისტიანობას მთლიანად მოიცავს ერთადერთი სიტყვა - ქრისტე. რას ნიშნავს ეს? ეს არის მსხვერპლი, რომელიც ქრისტემ ადამიანთა მოდგმისათვის გაიღო. ეს არის ტვირთვა მთელი ადამიანური ბუნებისა, მთელი ჩვენი დაცემულობისა, ჩვენი შერყვნილობისა, რომელიც ღმერთს მოშორებული ადამისაგან მთელმა მისმა მოდგმამ მიიღო მემკვიდრეობად. „რომელმან იგი არა იცოდა ცოდვა, ჩვენთვის ცოდვა ქმნა, რათა ჩუენ ვიქმნნეთ სიმართლე ღმრთისა მას შინა“ (2 კორ. 5,21). ეს არის ყველაზე არსებითი ნიშანი, რომლითაც ქრისტიანობა განსხვავდება სხვა რელიგიებისაგან.

სხვა რელიგიებში ფუძემდებელი მხოლოდ მქადაგებელია, მქადაგებელი ახალი, ან ძველი და მივიწყებული სწავლებისა. ამიტომ არც ერთ სხვა რელიგიაში დამფუძნებელს ისეთი განსაკუთრებული მნიშვნელობა არ ენიჭება, როგორც უფალ იესო ქრისტეს - ქრისტიანობაში. დამფუძნებელი იქ მოძღვარია, უფლის მაცნე, ცხონების გზის მაუწყებელი და მეტი არაფერი. იგი მხოლოდ უფლის საყვირია, მთავარი კი ის სწავლებაა, რომელიც ღვთისაგან გადმოგვეცემა მისი მეშვეობით. ამიტომაც, სხვა რელიგიებში წინ სწავლებაა წამოწეული, ფუძემდებელი კი მეორე პლანზე დგას. რელიგიის არსი მის მქადაგებელზე არაა დამოკიდებული, ეს უკანასკნელი, ასე ვთქვათ, ცვლილებას ექვემდებარება. რელიგიას არაფერი დააკლდებოდა, იგი სხვა მოძღვარს ან წინასწარმეტყველს რომ ექადაგა. მაგალითად, ბუდიზმს თავისუფლად შეეძლო ეარსება მაშინაც, თუ დამტკიცდებოდა, რომ ბუდა არც არსებულა და ეს რელიგია სხვამ დააარსა. ისლამიც მშვიდად იარსებებდა, მუჰამედის ნაცვლად მისი დამფუძნებელი სხვა რომ აღმოჩენილიყო. ეს ეხება ყველა რელიგიას იმიტომ, რომ მათი ფუძემდებლების ფუნქციები შემოიფარგლებოდა ადამიანისათვის ამა თუ იმ სწავლების მიწოდებით. მათი მოღვაწეობის არსი სწავლება იყო.

მაგრამ განა შეიძლებოდა, ქრისტიანობა დაეფუძნებინა, მაგალითად, წმიდა იოანე ნათლისმცემელს? მას შეეძლო ექადაგა ზნეობრივი სწავლება, სარწმუნოების ესა თუ ის ჭეშმარიტება, მაგრამ არ იქნებოდა უმთავრესი, ე.ი. მსხვერპლი! ღმერთკაც იესო ქრისტეს ჯვარცმის გარეშე არ არსებობს ქრისტიანობა! ახლა გასაგებია, თუ რატომ იქცა მტრულად განწყობილი კრიტიკის მთავარ სამიზნედ ქრისტე, როგორც ნამდვილად არსებული პიროვნება. რომ არ იყოს ის, ვინც ივნო და ჯვარცმა თავს იდვა ჩვენთვის, ქრისტიანობას საფუძველი გამოეცლება. ათეიზმის იდეოლოგებს ეს მშვენივრად ესმოდათ.

ზემოთ უკვე ვთქვით, რომ ქრისტიანობის არსს მოიცავს ერთადერთი სიტყვა - ქრისტე. მაგრამ შეიძლება ითქვას სხვაგვარადაც: ქრისტიანობის არსს შეადგენს ქრისტეს ჯვარი და მისი აღდგომა, რომლის მეშვეობითაც კაცობრიობას, ბოლოს და ბოლოს, მიეცა საშუალება ახლად შობისა, განახლებისა, ღვთის იმ დაცემული ხატების აღდგენისა, რომელსაც ჩვენ ვატარებთ. ჩვენ არ შეგვეძლო ადამიანური ბუნებით ღმერთთან შეერთება იმიტომ, რომ ვერაფერი შერყვნილი ღმერთთან ვერ იქნება წილნაყარი. ამდენად, ღმერთთან შესაერთებლად, ღმერთ-კაცობის განსახორციელებლად აუცილებელი იყო ადამიანური ბუნების შესაბამისი განახლება. ქრისტემ განაახლა იგი საკუთარ თავში და ყოველ ადამიანს იმავეს განმეორების საშუალება მისცა.

მეორე უმთავრესი ასპექტი, რომელიც ქრისტიანობის არსს შეადგენს, არის ადამიანის სულიერი ცხოვრების სწორი წარმართვა. ქრისტიანობა აქაც ისეთ რამეს გვთავაზობს, რაც პრინციპულად განასხვავებს მას სხვა რელიგიურ სწავლებათაგან. უპირველეს ყოვლისა, ესაა სწავლება ღმერთზე, შემდეგ - ადამიანის სულიერი ცხოვრების არსისა და მიზნის გაგება, სწავლება აღდგომაზე და მრავალი სხვა.

ასე რომ, პირველი, რაც ახასიათებს მხოლოდ ქრისტიანობას და არა სხვა რელიგიებს, ესაა მტკიცება იმისა, რომ „ღმერთი სიყვარული არს“. სხვა რელიგიებში უმაღლესი საფეხური, რომელსაც მიაღწია რელიგიურმა ცნობიერებამ, არის ღვთის წარმოდგენა მართალ, მოწყალე მსაჯულად, მართლმსაჯულად. ამაზე შორს ისინი ვერ მიდიან. ქრისტიანობა კი რაღაც განსაკუთრებულს ამტკიცებს. იმას, რომ ღმერთი არის სიყვარული და მხოლოდ სიყვარული. სამწუხაროდ, ღმერთის ამგვარი, ქრისტიანული გაგება ძნელად იკაფავს გზას ადამიანის ცნობიერებისა და გულისაკენ. ღმერთი-სიყვარული ვერანაირად ვერ აღიქმება ძველი კაცის ცნობიერებით. მითუმეტეს, რომ ღმერთი-მსაჯულის სახე გვხვდება სახარებაშიც, მოციქულთა წერილებშიც, წმიდა მამათა თხზულებებშიც. როგორია ამ სახის გამოყენების თავისებურება? მას მხოლოდ და მხოლოდ სამოძღვრო-დამრიგებლობითი ხასიათი აქვს და მიმართულია, იოანე ოქროპირის სიტყვებით რომ ვთქვათ, „უფრო უხეში ადამიანების შემეცნებისაკენ“, მაგრამ როცა საქმე ღვთის არსის გაგების გადმოცემას ეხება, სულ სხვაგვარი სურათი იშლება. ქრისტიანობა სრულიად გარკვევით ამტკიცებს - ღმერთი არის სიყვარული. ის არ ექვემდებარება არანაირ გრძნობას: მრისხანებას, ტანჯვას, სასჯელს, შურისგებას და ასე შემდეგ. ეს აზრი მსჭვალავს ჩვენი ეკლესიის მთელ გადმოცემას. მოვიყვანთ თუნდაც მხოლოდ სამ ავტორიტეტულ გამონათქვამს.

ღირსი ანტონი დიდი - „ღმერთი სახიერია, უვნებო და უცვალებელი. თუ ზოგიერთს სრულ ჭეშმარიტებად მიაჩნია ის, რომ ღმერთი უცვალებელია, მაგრამ უკვირს, მაშინ რატომ ხარობს იგი კეთილი ადამიანების გამო, ბოროტებს კი ზურგს აქცევს, ცოდვილებს ურისხდება, მაგრამ როცა ინანიებენ, იწყნარებს, უნდა განვუმარტოთ, რომ ღმერთი არც ხარობს და არც მრისხანებს, რადგან სიხარული და მრისხანება ვნებებია. უაზრობაა ვიფიქროთ, რომ ღმერთი ადამიანთა საქმეების გამო ან კარგად გრძნობს თავს, ან ცუდად. ღმერთი სახიერია და მხოლოდ სიკეთეს იქმს, ზიანს არავის აყენებს და მარად უცვალებელია.

ჩვენ კი, როცა სახიერნი ვართ, ღმერთს ვეზიარებით მასთან მსგავსების გამო, მაგრამ როცა ვბოროტდებით, ვშორდებით მას იმიტომ, რომ განვსხვავდებით მისგან. როცა კეთილმსახურად ვცხოვრობთ, ღვთისანი ვართ, მაგრამ როცა სიავეს ჩავდივართ, უარყოფილნი ვართ მისგან. ეს იმას კი არ ნიშნავს, რომ ღმერთი მრისხანებს ჩვენზე, არამედ იმას, რომ ჩვენი ცოდვები არ აძლევენ მას ჩვენში გაბრწყინების საშუალებას, მტანჯველ დემონებთან კი გვაკავშირებენ. თუ შემდეგ ლოცვა-ვედრებითა და კეთილი საქმეებით ცოდვათა შენდობა მოვიპოვეთ, იმას კი ნუ დავასკვნით, ღმერთს გული მოვულბეთ ან შევცვალეთო. უბრალოდ, ამგვარი მოქმედებით და ღვთისაკენ მიქცევით ვკურნავთ ჩვენში არსებულ ბოროტებას და ისევ გვეძლევა იმის უნარი, რომ ვიგემოთ ღვთის სახიერება“.

წმიდა მღვდელმთავარი გრიგოლ ნოსელი - „იმ აზრს, რომ მკრეხელობაა ღვთის არსება რომელიმე ვნებისკენ - სიამოვნებისკენ, გულმოწყალებისკენ ან მრისხანებისკენ მიდრეკილად ჩავთვალოთ, ღვთაებრივი ჭეშმარიტების შემეცნებაში ნაკლებწარმატებულნიც ვერ უარყოფენ. მართალია, ნათქვამია: „შევიწყალო, რომელი შევიწყალო, და შევიწყნარო, რომელი შევიწყნარო“ (გამოსვლათა 33,19), მაგრამ, ვფიქრობ, ყოველ ამგვარ გამონათქვამში ღვთის სიტყვა ცხადად გვასწავლის, რომ ღვთის განგებულება ჩვენი თვისებების მეშვეობით იწყნარებს ჩვენს უძლურებას, რათა ცოდვისაკენ მიდრეკილებმა სასჯელის შიშით თავი შეიკავონ ბოროტებისაგან, ცოდვით დაცემულებს კი სწამდეთ ღვთის გულმოწყალებისა და სინანულის მეშვეობით მასთან მიბრუნების იმედი არ დაკარაონ“.

წმიდა მღვდელმთავარი იოანე ოქროპირი - „როცა ღმერთთან მიმართებაში გესმის სიტყვები: „მძვინვარება“, „მრისხანება“, მათ მიღმა ნურაფერ ადამიანურს ნუ იგულისხმებ. ეს შემწყნარებლური სიტყვებია. ღმერთს არაფერი მსგავსი არ ახასიათებს, მაგრამ ასე იმიტომ ითქმის, რომ საუბრის საგანი უფრო უხეში ადამიანების შემეცნებამდე იქნეს დაყვანილი“.

უამრავი ამგვარი ციტატის მოხმობა შეიძლება. ყველა მათგანში წმიდა მთციქულ იაკობის კათოლიკე ეპისტოლეში გამოთქმული აზრი მეორდება: „ნუვინ განცდილთაგანი იტყვინ, ვითარმედ ღმრთისა მიერ განვიცდები, რამეთუ ღმერთი გამოუცდელ არს ბოროტისა და არავის განსცდის იგი. არამედ კაცად-კაცადი განიცდების თვისისაგან გულის თქუმისა, მიიზიდვის და სცთების“ (1,13-14).

კაცობრიობის ისტორიაში ეს არის ღვთის სრულიად ახალი, უნიკალური გაგება. ჭეშმარიტად, მხოლოდ საღვთო გამოცხადებით შეიძლებოდა მიგვეღო ამგვარი სწავლება ღმერთზე, რადგან არც ერთ ბუნებრივ რელიგიაში არაფგრი მსგავსი არ გვხვდება. ბუნებრივი რელიგიებისათვის წარმოუდგენელი იყო ასეთი რამ, და მიუხედავად იმისა, რომ ქრისტიანობა უკვე ორი ათასი წელია რაც არსებობს, ქრისტიანთა უმეტესობისთვისაც ეს ნაკლებმისაღებია. ძველი, ვნებიანი კაცი, რომელიც ბატონობს ჩვენს სულში, ეძიებს მიწიერ სამართალს, რომელიც უკეთურებს სჯის, მართლებს კი ღირს სასყიდელს მიაგებს, ამიტომაც ღვთის უდიდეს გამოცხადებას იმის შესახებ, რომ ღმერთი არის სიყვარული და მხოლოდ სიყვარული, ადამიანის ცნობიერება ვერაფრით ვერ ღებულობს. ღმერთსაც თავისი ძე ამქვეყნად ე.წ. ღვთაებრივი სამართლის „დასაკმაყოფილებლად“ ან „გამოსასყიდად“ კი არ გამოუგზავნია, არამედ სიყვარულის და მხოლოდ სიყვარულის გამო.

ქრისტიანობის (დღეს უფრო სწორი იქნება ვთქვათ - მართლმადიდებლობის) მეორე თავისებურება ეხება ადამიანის სულიერი ცხოვრების არსს. ქრისტიანობა მთლიანად მიმართულია სულის განკურნებისაკენ და არა ნეტარებისა და სამოთხის „გამომუშავებისაკენ“. ღირსი სვიმეონ ახალი ღვთისმეტყველი მიგვითითებს: „ქრისტეს მცნებების გულმოდგინე შესრულება ადამიანს ასწავლის (ე.ი. უცხადებს ადამიანს) თავის უძლურებას“. მივაქციოთ ყურადღება, რას უსვამს ხაზს ღირსი სვიმეონი: მცნებათა შესრულება ადამიანს სასწაულთმოქმედად, წინასწარმეტყველად, მოძღვრად, ყოველგვარი ჯილდოს, საბოძვრის, ზებუნებრივ ძალთა ღირსად კი არ ხდის, რაც სხვა რელიგიებში მცნებათა „შესრულების“ უმთავრესი შედეგი და მიზანიც კია. არა. ქრისტიანობას ადამიანი სულ სხვა რამისკენ მიჰყავს - სურს, დაანახოს მას საშინელი შერყვნა კაცობრივი ბუნებისა, რომლის განსაკურნებლადაც შეისხა ხორცი ღმერთმა - სიტყვამ. ამის შემეცნების გარეშე ადამიანს არანაირად არ შეუძლია არც სწორი სულიერი ცხოვრება და არც ქრისტე - მაცხოვრის მიღება.

როგორ განსხვავდება ქრისტიანობა სხვა რელიგიებისაგან! რამდენად ბეცნი არიან ისინი, რომლებიც საუბრობენ ერთიან რელიგიურ ცნობიერებაზე, ამტკიცებენ, გველა რელიგიას ერთი და იმავე მიზნისკენ მივყავართ, ყველას ერთიანი არსი გააჩნიაო. რა გულუბრყვილოდ ჟღერს ეს ყველაფერი! მსგავსი რამის თქმა მხოლოდ მას შეუძლია, ვისაც სრულებით არ ესმის ქრისტიანობა.

ქრისტიანობაში „საქმეები“ ადამიანს უცხადებს მის ნამდვილ მდგომარეობას - საშინელი შერყვნისა და დაცემის მდგომარეობას: რა მხრიდანაც არ უნდა შემეხო, ყველგან მტკივა. მხოლოდ უძლურების ასეთი შეგრძნებით წარმოიშობა ადამიანში სწორი სულიერი ძალა. ადამიანი მაშინ ძლიერდება, როცა უფალი შედის მასში. ძლიერი ეგონა თავი პეტრე მოციქულს. სწორი აღმოჩნდა კი? მოვიგონოთ, რას წერს პავლე მოციქული: „სამგზის ვევედრე უფალს“. შედეგი: „ძალი ჩემი უძლურებასა შინა სრულ იქმნების“ (კორ. 12,8-9). როგორც ირკვევა, მხოლოდ საკუთარი თავის შეცნობით, იმის გაცნობიერებით, თუ ვინ ვართ სინამდვილეში, შემოდის ჩვენში უფალი და აი, მაშინ კი ნამდვილად ვძლიერდებით. „ცაც რომ ჩამომექცეს, არ შეძრწუნდება ჩემი სული“, - ამბობდა აბბა აღათონი. მაგრამ რას აღუთქვამს უფალი ადამიანს? წმიდა მღვდელმთავარი იოანე ოქროპირი წერს: „უფალი სამოთხის კი არა, თვით ზეცის დამკვიდრებას გვპირდება, სამოთხის მეუფებას კი არა, ცათა სასუფეველს აღგვითქვამს“. ღირს მაკარი ეგვიპტელს უთქვამს: „გვირგვინები და დიადემები, რომელთაც ქრისტიანები მიიღებენ, ნივთიერი არ არის“. განახლებული ადამიანი რაიმე ნივთიერს კი არა, თვით უფალს ღებულობს! განღმრთობა - ასე იწოდება ჩვენი იდეალი. ეს არის ადამიანის უმჭიდროესი ერთობა ღმერთთან, ადამიანის პიროვნების გახსნის სისრულე, მისი ისეთი მდგომარეობა, როცა ის ხდება ჭეშმარიტად ღვთის შვილი“, ანუ მადლით ღმერთი. ხედავთ, რა კოლოსალური განსხვავებაა ქრისტიანობასა და სხვა რელიგიებს შორის?!

შესაძლოა, უმთავრესი, რასაც ქადაგებს ქრისტიანობა, რაც განასხვავებს მას სხვა რელიგიებისგან და რის გარეშეც იგი ვერ იარსებებს, არის მისი უდიდესი დოგმატი, გამოხატული უმთავრეს ქრისტიანულ დღესასწაულში - აღდგომის დოგმატი. ქრისტიანობა მხოლოდ იმას კი არ ქადაგებს, რომ ქრისტიანის სული ღმერთს შეუერთდება, ამა და ამდაგვარ მდგომარეობაში იქნება. არა, იგი ამტკიცებს, რომ ადამიანი - ეს არის სული და სხეული, ერთიანი სულიერ-ხორციელი არსება, და განღმრთობა ახასიათებს არა მხოლოდ სულს, არამედ სულსაც და ხორცსაც. განახლებულ ადამიანში ყველაფერი იცვლება, არა მარტო სული, გონება, გრძნობები, არამედ თვით ხორციც.

ქრისტიანობა ქადაგებს საზოგადოდ აღდგომაზე, როგორც ფაქტზე, რომელიც შედეგად მოჰყვა ქრისტეს აღდგომას. შეუძლებელია, არ აღდგეს ყოველი, ვინც ქრისტესია. გავიხსენოთ, როგორ გამომწვევად გაისმა აღდგომის შესახებ პავლე მოციქულის ქადაგება არეოპაგში. ბრძენთა ამა სოფლისათა იგი ზღაპრად, გამონაგონად მიიჩნიეს, მაგრამ ქრისტიანობისთვის ეს ერთ-ერთი უმთავრესი დოგმატია. უწყება აღდგომის შესახებ ორი ათასი წელია მსჭვალავს მთელ ქრისტიანულ ცნობიერებას. უდიდესი წმიდანები, რომელთაც ღვთაებრივ გაცისკროვნებას და გონების გაბრწყინებას მიაღწიეს, დაბეჯითებით და კატეგორიულად ამტკიცებენ ამ ჭეშმარიტებას. ეს უნიკალური რამ არის კაცობრიობის რელიგიური ცნობიერების ისტორიაში.

ქრისტიანობა არის რელიგია, რომელიც ჩვენს გარეშე არ არსებობს და რომელიც არ შეგვიძლია განვიხილოთ, როგორც რომელიმე გონებაჭვრეტითი ობიექტი, ვეძებოთ მსგავსებანი და განსხვავებანი მასა და სხვა ობიექტებს შორის. ქრისტიანობა ბუნებით ახასიათებს ადამიანს, მაგრამ ადამიანი ქრისტიანი მხოლოდ მაშინ ხდება, როცა შენიშნავს, რომ ვერ ახერხებს განთავისუფლებას მტანჯველი ვნებებისაგან, ცოდვებისაგან. გახსოვთ, სიტყვები დანტეს „ჯოჯოხეთიდან“? - „შურით იმგვარად ეგზნებოდა ჩემი სისხლი, რომ სხვას კარგად მყოფს თუ ვნახავდი, სიავისაგან გავმწვანდებოდი“. აი, ტანჯვა. ნებისმიერ ვნებას ტანჯვა მოაქვს ადამიანისათვის და მხოლოდ მაშინ, როცა ქრისტიანულ ცხოვრებას შეუდგება, ამჩნევს იგი, თუ რა არის ცოდვა, რა არის ვნება, რა საშინელებაა ეს და უჩნდება მაცხოვარი ღმერთის აუცილებლობის შეგრძნება.

ადამიანის ცნობიერებაში განუწყვეტლივ მიმდინარეობს ბრძოლა ძველსა და ახალ კაცს შორის. რომელ უფალს აირჩევს იგი: უფალ ქრისტეს თუ უფალ ანტიქრისტეს? პირველი გვაცხოვნებს და განგვკურნავს, მოგვცემს იმის საშუალებას, რომ ღვთის ჭეშმარიტი ძეები გავხდეთ განკაცებულ ძე ღმერთთან ერთობაში. მეორე მზაკვრულად გვთავაზობს ყველა მიწიერ სიკეთეს დროის წამიერ მონაკვეთში. რას აირჩევ, ადამიანო?

ერთი რამ კი ნებისმიერ შემთხვევაში გახსოვდეს: სულში დაბუდებულ ვნებათა (ე.ი. ტანჯვის) სამყაროსგან ვერ გიხსნის ვარდისფერი სათვალე ან „სიბრძნე“ სირაქლემისა, გარდაუვალი საფრთხის დროს თავს ქვიშაში რომ რგავს; მხოლოდ საკუთარი თავისადმი, ეგრეთ წოდებული საკუთარი ძალებისადმი, გაბედული და პატიოსანი მზერის მიპყრობა და საშინელი სულიერი სიღატაკის შეგრძნება დაგანახებს ჭეშმარიტ ხსნას და ჭეშმარიტ მაცხოვარს - ქრისტეს, რომელზეც დამოკიდებულია მთელი შენი საუკუნო ცხოვრების სიკეთე.

წიგნიდან: „რა არის ქრისტიანობა“
ზუგდიდისა და ცაიშის ეპარქია, 2006 წ


ა

ლექსი ოსიპოვი
რატომ არის მართლმადიდებლობა ჭეშმარიტი რელიგია

ამჟამად ყველანი ისეთ ცხოვრებისეულ ვითარებაში ვიმყოფებით, როცა უკვე არანაირი ზღუდით არ შეგვიძლია გავემიჯნოთ გარემომცველ სამყაროს, სადაც რელიგიური მრავალმხრივობა სუფევს. ირგვლივ ურიცხვი მქადაგებელი გაჩნდა და ყველა მათგანი საკუთარ იდეებს, ცხოვრებისეულ ნორმებს, რელიგიურ შეხედულებებს გვთავაზობს. ამ მხრივ წინა თაობებს თანამედროვეობის შესაშური ნამდვილად არაფერი აქვთ. განვლილი უახლოესი ეპოქის პრობლემა რელიგიისა და ათეიზმის, ანუ მათი ურთიერთმიმართების საკითხი იყო.

დღევანდელობა ბევრად უფრო დიდი და უარესი პრობლემის წინაშე აღმოჩნდა. ღმერთის არსებობა-არარსებობის გარკვევა მხოლოდ პირველი საფეხურია. ვთქვათ, ადამიანი დარწმუნდა ღვთის არსებობაში. რა უნდა ქნას შემდგომ? სარწმუნოება ბევრია, რომელი მათგანი აირჩიოს? ქრისტიანი გახდეს თუ მუსულმანი? იქნებ, ბუდისტი? მაშინ კრიშნაიზმმა რა დააშავა? ჩამოთვლას აღარ გავაგრძელებ. ახლა იმდენი რელიგია არსებობს... ვთქვათ, ადამიანმა გააღწია ამ მრავალრელიგიური ჯუნგლებიდან და ქრისტიანი გახდა. დარწმუნდა, რომ ქრისტიანობა - საუკეთესო და სწორი რელიგიაა. მაგრამ შემდეგ როგორ განაგრძოს? რომელი ქრისტიანობა აირჩიოს? ისიც ხომ მრავალსახოვანია. მართლმადიდებლებს შეუერთდეს, კათოლიკებს, ორმოცდაათიანელებს, ლუთერანებს... (ჩამოთვლას ამჯერადაც არა აქვს აზრი). აი, რა ვითარებაში აღმოჩნდა თანამედროვე ახალგაზრდობა. ამასთან, ახალი და ძველი რელიგიების და არამართლმადიდებლური კონფესიების წარმომადგენლებს მასობრივი ინფორმაციის საშუალებებით პროპაგანდის ბევრად უფრო მეტი შესაძლებლობები გააჩნიათ, ვიდრე ჩვენ, მართლმადიდებლებს...

ამდენად, თანამედროვე ადამიანის უპირველესი პრობლემა არის სარწმუნოებათა, რელიგიათა და მსოფლმხედველობათა სიმრავლე.

მოდით, ამ სიმრავლეში გასარკვევად, ისე განვიხილოთ ზოგიერთი მათგანი, თითქოს, შევდიოდეთ იმ ოთახებში, რომლებიც თანმიმდევრობით იღება ჭეშმარიტების მაძიებელი უამრავი ჩვენი თანამედროვის წინაშე. ვეცდები, ძალიან ზოგად, მაგრამ პრინციპულ შტრიხებში დაგანახოთ, თუ რატომ არის ადამიანი ვალდებული (მას არა მარტო შეუძლია, არამედ, მართლაც, ვალდებულია) შეგნებულად გახდეს მართლმადიდებელი ქრისტიანი.

დავიწყოთ პირველი პრობლემით: „რელიგია და ათეიზმი“.

სხვადასხვა კონფერენციებზე,სადაც განათლებულ, განსწავლულ ადამიანებს ვხვდებით, ხშირად გვეკითხებიან ერთსა და იმავეს: ვინ არის ღმერთი? არსებობს თუ არა ის? ან რა საჭიროა იგი? თუ ღმერთი არსებობს, რატომ პირდაპირ არ აცხადებს საკუთარი თავის შესახებ?..

რა პასუხი გავცეთ მათ?

ეს საკითხი, ჩემის აზრით, შეიძლება გადაწყდეს თანამედროვე ფილოსოფიური აზროვნების მეშვეობით, რომელსაც ეგზისტენციალიზმი ეწოდება. რაში მდგომარეობს ადამიანური ცხოვრების საზრისი, მისი ძირითადი შინაარსი? რა თქმა უნდა, სიცოცხლეში, სხვაგვარად როგორ იქნება? რა აზრი შემიძლია განვიცადო, როცა მძინავს? ცხოვრების აზრი, საკუთარი არსებობისა და მოღვაწეობის ნაყოფთა შეცნობა, „გემოს გაგება“ შეიძლება იყოს მხოლოდ. ადამიანი არ ფიქრობს, რომ სიცოცხლის აზრი, შესაძლოა, სიკვდილი იყოს. სწორედ აქ გადის გადაულახავი ზღვარი რელიგიასა და ათეიზმს შორის. ქრისტიანობა ამტკიცებს, რომ ამქვეყნიური ყოფა მხოლოდ საწყისი, საწინდარი საშუალებაა მარადისობაში გადასასვლელად. იგი უხსნის ადამიანს, თუ რისი გაკეთება მართებს საუკუნო ცხოვრების მოსაპოვებლად. როგორი უნდა იყოს, რომ იქ მოხვდეს. ათეიზმი ამტკიცებს, რომ არ არსებობს არც ღმერთ, არც სული, არც მარადისობა, ამიტომ, გწამდეს, ადამიანო, რომ შენ მოგელის საუკუნო სიკვდილი! შიშის ზარი გვეცემა, საშინელი უიმედობა და სასოწარკვეთილება გვიპყრობს, ტანში ჟრუანტელი გვივლის ამ საზარელი სიტყვების გაგონებაზე: ადამიანო, შენ საუკუნო სიკვდილი გელის! აღარაფერს ვამბობთ, რბილად რომ ვთქვათ, უცნაური მტკიცებულებების შესახებ, რომლებიც ამ შეხედულების დასასაბუთებლად მოჰყავთ. იგი ისედაც აძრწუნებს ადამიანის სულს.

როცა ადამიანს ტყეში გზა დაებნევა, აქეთ-იქით აწყდება და შინისკენ მიმავალ ბილიკებს ეძებს, ამ დროს თუ ვინმეს გადაეყარა და ჰკითხა: „აქედან როგორ გავაღწიო?“ ეს უკანასკნელი კი პასუხობს: „აქედან ვერ გააღწევ, ამიტომ ეცადე, აქვე მოეწყო, როგორც მოახერხებო“, საეჭვოა, რომ გზააბნეულმა მას დაუჯეროს. იგი აუცილებლად განაგრძობს ძიებას. თუ ისეთი ვინმე შეხვდება, რომელიც ეტყვის: „კი, გასასვლელი არის. ახლავე გეტყვი, როგორ გაიგნო გზა“, - განა მას არ მიენდობა? იგივე ხდება მსოფლმხედველობრივი არჩევანის დროს, როცა ადამიანი რელიგიისა და ათეიზმის პირისპირ აღმოჩნდება. სანამ ადამიანს ჭეშმარიტების, ცხოვრების აზრის ძიების ნაპერწკალი მაინც უღვივის, ფსიქოლოგიურად არ შეუძლია მიიღოს კონფეცია, რომ ყველა ადამიანს ელის საუკუნო სიკვდილი, რომლის „მისაღწევად“ აუცილებელია ცხოვრების ეკონომიური, სოციალური, პოლიტიკური და კულტურული პირობების გაუმჯობესება. შემდეგ კი ყველაფერი კარგად იქნება - ხვალ თქვენ მოკვდებით და სასაფლაოზე წაგასვენებთ. პირდაპირ, „შესანიშნავია!“

ზემოთქმულით მხოლოდ ერთ, ფსიქოლოგიურ ძალზე არსებით მხარეზე მიგანიშნეთ, რომელიც, ჩემის აზრით, სულით ცოცხალი ყოველი ადამიანისათვის სრულიად საკმარისია იმაში დასარწმუნებლად, რომ ცხოვრების საზრისზე საუბარი იწყება მხოლოდ იმის აღიარებით, ვისაც ჩვენ ღმერთს ვუწოდებთ.

ასე რომ, მე ღმერთი მწამს! ჩავთვალოთ, რომ პირველი ოთახი გავიარეთ. რაკი ვირწმუნე ღმერთი, მეორე ოთახში შევედი... აქაც დიდი სიჭრელეა, ყველა გაიძახის: „ჭეშმარიტება მხოლოდ ჩემთანაა“. მუსულმანები, კონფუციელები, ბუდისტები, იუდეველები - ვინ გინდა, რომ აქ არ იყოს. ქრისტიანი მქადაგებელიც აქვეა, სხვების გარემოცვაში, და მე ვეძებ, რომელია მათ შორის მართალი, რომელს ვერწმუნო?

აქ ორი მიდგომა არსებობს (იქნებ მეტიც, მაგრამ მე ორს დავასახელებ). პირველი - შედარებითი საღვთისმეტყველო ანალიზის გზაა, რომელიც რელიგიის კარგად შესწავლას ითვალისწინებს. ამ გზას ყველა ვერ გაჰყვება. იგი დიდ დროს, ძალისხმევას და, თუ გნებავთ, შესაბამის უნარსაც მოითხოვს.

არის მეორე მეთოდიც. ბოლოს და ბოლოს, ყველა რელიგია ადამიანისკენაა მიმართული და უხსნის, თუ რა არის ჭეშმარიტება. ამასთან, ყველა მსოფლმხედველობა და რელიგია ერთსულოვანია იმაში, რომ თანამედროვე ადამიანის პოლიტიკური, სულიერ-ეკონომიკური, სულიერი, მორალური და კულტურული პირობები არანორმალურია. იქნებ, ზოგიერთები სჯერდებიან იმას, რაც არის, მაგრამ ადამიანთა დიდი უმრავლესობა, მეტნაკლებად, სწორედ ამის გამო იტანჯება. მთლიანად კაცობრიობას ეს ყველაფერი ვერ აკმაყოფილებს. იგი ეძებს რაღაც სხვას, უმჯობესს, ისწრაფვის სადღაც, შეუცნობელი მომავლისკენ, ელის „ოქროს საუკუნეს“...

ნათქვამიდან ცხადი ხდება, თუ რატომ დადის ყველა რელიგიის, ყველა მსოფლმხედველობის არსი ცხონების შესახებ სწავლებამდე. აი, სწორედ აქ ვხვდებით იმას, რაც, ჩემის აზრით, უკვე გვაძლევს საშუალებას, გავაკეთოთ დასაბუთებული არჩევანი, როცა რელიგიური მრავალფეროვნების წინაშე აღმოვჩნდებით. ყველა სხვა რელიგიისაგან განსხვავებით, ქრისტიანობა ამტკიცებს, რაღაც ისეთს, რაც სხვა რელიგიებმა (და მითუმეტეს, არარელიგიურმა მსოფლმხედველობამ) უბრალოდ, არ იციან. და არა მარტო არ იციან, არამედ, როცა გადაეყრებიან ხოლმე ასეთ რამეს, გაცხარებით უკუაგდებენ. ეს მტკიცება მოიცავს ე.წ. პირველქმნილი ცოდვის ცნებას. ცოდვაზე ლაპარაკობს ყველა რელიგია, მსოფლმხედველობა და იდეოლოგია (მართალია, მას სხვადასხვაგვარ სახელს არქმევენ, მაგრამ ამას დიდი მნიშვნელობა არა აქვს), მაგრამ არც ერთი მათგანი ადამიანის ბუნებას მის ახლანდელ მდგომარეობაში დასნეულებულად (დაზიანებულად) არ მიიჩნევს. ქრისტიანობა კი ამტკიცებს, რომ ის მდგომარეობა, რომელშიც ჩვენ ყველანი, ადამიანები, დავიბადეთ, ვიმყოფებით, ვიზრდებით და ვყალიბდებით, განვიცდით ტკბობას, ვერთობით, ვსწავლობთ, აღმოჩენებს ვაკეთებთ და ასე შემდეგ - ეს არის საშინელი სნეულების, საშინელი დაზიანების მდგომარეობა. ჩვენ ავადა ვართ. საუბარი არაა გრიპზე, ბრონქიტზე, ან ფსიქიკურ დაავადებაზე. არა და არა, ფსიქიურად ჩვენ ჯანმრთელნი ვართ - ურთულესი ამოცანების გადაჭრა და კოსმოსში გაფრენაც კი შეგვიძლია - ჩვენ სხვა მხრივ ვართ მწარედ დაავადებულები. ადამინური ყოფიერების დასაწყისში მოხდა ერთიანი ადამიანური არსების რაღაც ტრაგიკული გახლეჩა თითქოსდა დამოუკიდებლად არსებულ ურთიერთმოქიშპე ნაწილებად - გონებად, გულად და ფიზიკურ სხეულად, (მსგავსი კრილოვის იგავისა - „გედი, კიბორჩხალა და ქარიყლაპია“). ის, რასაც ქრისტიანობა ამტკიცებს, ბევრისთვის აბსურდია და აღშფოთებას იწვევს: „მე არანორმალური ვარ? დიდი ბოდიში, იქნებ სხვები არიან ასეთები, მაგრამ მე - ნამდვილად არა“. და თუ ქრისტიანობას ვერწმუნებით, სწორედ აქ არის ძირი და სათავე იმისა, რომ ადამიანის ცხოვრებაში, როგორც ინდივიდუალური, ისე ზოგადსაკაცობრიო მასშტაბით, ერთი ტრაგედია მეორეს მოსდევს. რადგან, თუ ადამიანი სერიოზულადაა ავად, ის კი ამას ვერ ამჩნევს და არ მკურნალობს, რა თქმა უნდა, იღუპება.

სხვა რელიგიები არ აღიარებენ ადამიანში ამ სნეულებას, მხოლოდ უარყოფენ მას. ისინი თვლიან, რომ ადამიანი - ეს არის ჯანსაღი მარცვალი, რომელიც შეიძლება განვითარდეს როგორც ნორმალურად, ასევე არანორმალურად. მისი განვითარება დამოკიდებულია სოციალურ გარემოზე, ეკონომიკურ პირობებზე, ფსიქოლოგიურ ფაქტორებზე და ბევრ სხვა რამეზეც. ამიტომ, ადამიანი კარგიც შეიძლება იყოს და ცუდიც, მაგრამ თავისი ბუნებით ის კარგია. აი, არაქრისტიანული ცნობიერების მთავარი ანტითეზისი. არაფერს ვამბობთ არარელიგიურ ცნობიერებაზე. მასზე სათქმელი არაფერია - ის საერთოდ: „ადამიანი - ეს ამაყად ჟღერს“. მხოლოდ ქრისტიანობა ამტკიცებს, რომ ჩვენი ახლანდელი მდგომარეობა - ესაა საშინელი გარყვნის, დაცემის მდგომარეობა, ამასთან, ისეთი გარყვნის, რომ თვით ადამიანს საკუთარი ძალებით მისი განკურნება არ შეუძლია. ამ მტკიცებაზეა აგებული უდიდესი ქრისტიანული დოგმატი ქრისტეზე, როგორც მხსნელზე.

სწორედ ეს იდეა არის პრინციპული ზღვარი ქრისტიანობასა და ყველა სხვა რელიგიას შორის.

ახლა კი შევეცდები გაჩვენოთ, რომ ქრისტიანობას, სხვა რელიგიებისგან განსხვავებით, შეუძლია, ობიექტურად დაასაბუთოს მის მიერვე მოცემული მტკიცება. მოდით, მივმართოთ კაცობრიობის ისტორიას, ვნახოთ, რითი ცხოვრობს და რა მიზნები გააჩნია მას ჩვენი, ადამიანური მზერისთვის მისაწვდომი დროის მანძილზე. თქმაც არ უნდა - მას სურს, ღვთის სასუფეველი დაამყაროს დედამიწაზე, ე.ი. სამოთხე მოაწყოს. ზოგიერთებს ამ მიზნის განხორციელება ღვთის შეწევნით სურთ. თუმცა, ამ შემთხვევაშიც უფალი განიხილება არა როგორც სიცოცხლის უმაღლესი მიზანი, არამედ როგორც საშუალება ამქვეყნიურ სიკეთეთა მისაღწევად. სხვებს ღმერთი საერთოდ არ სჭირდებათ. მაგრამ მთავარი სხვა რამეა. ყველას ესმის, რომ შეუძლებელია დედამიწაზე სასუფევლის მოწყობა ისეთი ელემენტალური რამეების გარეშე, როგორიცაა: მშვიდობა, სამართლიანობა, სიყვარული (თავისთავად ცხადია, რა სამოთხე შეიძლება იყოს იქ, სადაც ომი, უსამართლობა და ბოროტება სუფევს?!), თუ გნებავთ, ურთიერთპატივისცემა - აქამდეც დავედით. ესე იგი, ყველას მშვენივრად ესმის, რომ ამ ძირითადი ზნეობრივი ფასეულობების განხორციელების გარეშე შეუძლებელია რამენაირი კეთილდღეობის მიღწევა დედამიწაზე. კაცობრიობა კი რას აკეთებს მთელი ისტორიის მანძილზე? ერიჰ ფრომს კარგად აქვს ნათქვამი: „კაცობრიობის ისტორია სისხლითაა დაწერილი. ეს - მუდმივი ძალადობის ისტორიაა“. ზუსტია!

ისტორიკოსებს, განსაკუთრებით კი სამხედრო ისტორიკოსებს, შესაბამისი მაგალითების მოხმობით თვალნათლივ შეუძლიათ გვაჩვენონ, თუ რითია აღსავსე კაცობრიობის მთელი ისტორია: ომები, სისხლისღვრები, ძალადობა და სისასტიკე. იდეურად მეოცე საუკუნე „უმაღლესი ჰუმანიზმის“ საუკუნეა. სინამდვილეში კი, „სრულყოფილების“ ეს მწვერვალი დაღვრილი სისხლით აღემატა კაცობრიობის ყველ

[neo]

მგონი დამეთანხმებით რომ თუ ობიექტურობაზე მიდგა საქმე ჯობია ჯერ პირველი პირი წავიკითხოთ და მერე შევაფასოთ.

შეიძლება მასეც იყოს მაგრამ არ არის აუცილებელი. მტავარია რომ შენ გაქვს წაკითხული და კარგად იცი რაც წერია.

და თუ მე რამეს არასწორს ვწერ, დამისაბუთო რომ იქ სხვა რამე წერია და არა ის რასაც მე ვწერ.

ახლა დავდებ ამ საქმის პროფესიონალების შეფასებას. და თუ რამე საწინაარმდეგო იქნება ან არა სწორი, მონიშნე ის და ვნახოთ. თუ დავრწმუნდი მერე წავიკითხავ. ისე დროს ვერ დავკარგავ.

სიმართლე გითხრა კრიშნაიზმის წიგნი რომ გადავშალე თავიდანვე ისეთი რაღაცეები ეწერა გულზე შემომეყარა და შევაგდე კარადაში... მივხვდი რომ ამ რელიგიის ნაყოფი უკიდურესი ეგოცენტრიზმი იქნებოდა... შესაძლოა შევცდი... მოდი ვნახოთ...

ეს შენი აზრითაა ცენტრალური.

დამისაბუთე. დამიწერე სხვა უფრო ფუნდამენტური იდეა, რომელიც ამ ტექსტშია და ამ რელიგიის შინაგან ხედვას ასახავს

იოგა

იოგა ინდური ფილოსოფიის ექვს „ორთოდოქსულ“ (ანუ ვედების ავტორიტეტზე დამყარებულ) მიმდინარეობათაგან (დარაშნა) ერთ-ერთს ეწოდება, მაგრამ იოგურ ტექნიკას მეტ-ნაკლებად ძველინდური აზროვნების თითქმის ყველა მიმდინარეობა აღიარებს (მიმანსასა და ჩარვაკის გარდა), რის გამოც იოგა ინდურ სისტემათა უმეტესობის საერთო ელემენტს წარმოადგენს (ბუდიზმის ჩათვლით).

თვით ტერმინი „იოგა“ არაერთმნიშვნელოვნად განიმარტება: იგი ნიშნავს შეერთებას, მონაწილეობას, წესრიგს, აგრეთვე ღრმა ფიქრს, ჭვრეტას, თუმცაღა, უფრო ხშირად მას სანსკრიტული ძირიდან - „იუჯ“ - წარმოშობილად მიიჩნევენ, რაც ძალისხმევას, ვარჯიშს ნიშნავს.

იოგას უძველესი წარმოშობა აქვს. იგი ჯერ კიდევ რიგვედაში, ინდური რელიგიის ლიტერატურის უძველეს ძეგლშია ნახსენები. შემორჩენილია იოგას პოზაში მყოფი ადამიანების ფიგურები, რომლებიც ძვ.წ. III ათასწლეულითაა დათარიღებული. როგორც ჩანს, მისი წინამორბედი ძველ დრავიდთა (ინდოეთის უძველესი მაცხოვრებლები) შამანიზმი იყო, მაგრამ მან არიელთა რელიგიის დიდი გავლენაც განიცადა. უპანიშადებში იგი საკმაოდ ხშირად მოიხსენიება, ხოლო მაჰაბჰარატაში ნათქვამია, რომ იოგა ვედების სამსხვერპლო რიტუალის შემცვლელიაო, მაგრამ მიუხედავად ამისა იოგას უმთავრესი პრინციპები ძვ.წ. II საუკუნის დასაწყისში მცხოვრებმა ფილოსოფოსმა პატანჯალიმ ჩამოაყალიბა „იოგა-სუტრაში“ - იოგას პირველ კლასიკურ სახელმძღვანელოში.

იოგას მთავარი მიზანია ღვთაებრივი არსის წვდომა და ამით უკვდავებისა და თავისუფლების მოპოვება. ადამიანის კითხვაზე, თუ რატომაა ღვთაება მიუწვდომელი და ხილული სამყაროსაგან განსხვავებით უხილავი, ბრაჰმანიზმი პასუხობს: „ღვთაება აქვეა, ახლოსაა, იგი შენშია, მაგრამ შენ არ ძალგიძს მისი ჭვრეტა, რადგან სიცრუესა და ილუზიაში ხარ ჩაფლული. მისი უშუალო შეცნობა და აღქმა კი ვარჯიშითაა შესაძლებელი, რითაც შენ შეიძენ უნარს მარადიულის საიდუმლოს შეცნობისა“. ამ მიზანს ემსახურება იოგა. დათრგუნავს რა სხეულს თავშეკავებით, დაძლევს შიშს, დარდს, ყოველგვარ ადამიანურ ვნებას, იოგი თავისით აღწევს უმაღლეს მდგომარეობას. იგი არა მარტო სხვა მოკვდავთ აღემატება, არამედ ერწყმის ღვთაებრივ ბუნებას და ღმერთად იქცევა, ნათქვამია მაჰაბჰარატაში. სხვა სიტყვით რომ ვთქვათ, იოგა განიმარტება, როგორც ხსნის გზა თვითგაღმერთების მეოხებით.

თავისი ფილოსოფიური წინამძღვრობით იოგა სანქიას მეტაფიზიკასთან სიახლოვეს ამჟღავნებს (სანქია ძვ. ინდური ფილოსოფიის ერთ-ერთი მიმდინარეობაა, რომელიც ბრძენ კაპილას მიერაა შექმნილი ძვ.წ. VIII საუკუნეში). მისი აზრით არაცნობიერი სტიქიური პროცესები ასეთივე ბრმა სტიქიური ბუნებისაგან წარმოიშობა, რომელსაც პირველმატერია - პრაკრიტი ეწოდება, მაგრამ ამგვარი დებულებით სანქია მატერიალიზმამდე არ მიდის. მისთვის სულიერი სამყაროს არსებობაც ისეთივე უეჭველია, როგორც ფიზიკურისა. აქედან გამომდინარე, სანქია ასკვნის, რომ ცნობიერებას დამოუკიდებელი წარმოშობა აქვს. იგი თავდაპირველად ამგვარ წყაროდ ერთიან სულს - პურუშას მიიჩნევდა, მაგრამ შემდგომ მისი შეხედულება იმ აზრისკენ გადაიხარა, რომლის მიხედვითაც არსებობს სულიერ ერთეულთა ურიცხვი რაოდენობა, რომლებიც უსხეულო არასებათა მთელ სამყაროს ქმნიან (ეს ყოველივე რაღაცით ლაიბნიცის „მონადოლოგიასაც“ მოგვაგონებს). ამრიგად, სანქიას ფილოსოფია მკვეთრად გამოხატული დუალიზმით ხასიათდება და ორ - მატერიალურ და სულიერ, მარადიულ, ურთიერთდაპირისპირებულ სამყაროს არსებობას აღიარებს, რომელთა „შეთავსებითაც“ იქმნება იმგვარი სამყარო, როგორსაც ჩვენა აღვიქვამთ. იგი იმდენად არასრულყოფილია, რომ მთლიანად ტკივილითა და ტანჯვითაა განმსჭვალული. აქედან გამომდინარე, ადამიანი, რომელიც სხეულის მონობაში იმყოფება, სულისა და მატერიის ურთიერთკავშირის შესუსტებისაკენ უნდა ისწრაფვოდეს. კაპილას ამ კონცეფციის მიხედვით, პატანჯალიც ადამიანს პრაკრიტის ტყვეობაში მყოფად მიიჩნევდა. მისი აზრით, იოგმა უარი უნდა თქვას ხილულ საგანთა სურვილზე. ადამიანი, რომელსაც არ შეუცნია თავისი ზებუნებრივი სიდიადე და ვერ აცნობიერებს საკუთარ მე-სა და ღვთაებას შორის იგივეობას, მატერიის მონად რჩება. აქვე ისიც უნდა აღვნიშნოთ, რომ მიუხადავად პატანჯალისა და უპანიშადების ფილოსოფიას შორის არსებული სხვაობისა, „იოგა-სუტრაში“ ასახული პრაქტიკა ბევრად არ განსხვავდება ძველისაგან, რის გამოც პატანჯალის სახელმძღვანელო მათთვისაც უმაღლეს ავტორიტეტად და სამაგიდო წიგნად რჩება, ვინც შესაძლოა ამ უკანასკნელის შეხედულებებს არ იზიარებს.

შემდგომში „იოგა-სუტრას“ იდეები განავითარეს და გააღრმავეს მისმა კომენტატორებმა - ვიასამ და ვიჩასპატმა.

„იოგა-სუტრას“ მიხედვით, საბოლოო მიზნის მისაღწევად იოგმა 8 საფეხურიანი გზა უნდა გაიაროს. პირველ ეტაპს იამა (თავშეკავება) ეწოდება, იგი ელემენტარულ ასეკზასა და ეთიკური ნორმების დაცვას მოითხოვს (ცოცხალი არსებებისადმი ზიანის არმიყენება, უანგარობა, სიმართლე, მოთმინება, უბიწოება).

მეორე საფეხურია ნიიამა (სიწმინდე). იგი პირველის მსგავსია და გულის, სხეულისა და გონების დისციპლინას გულისხმობს. მისი საფუძველია წმინდა ტექსტებზე ფიქრი, სხეულებრივი და სულიერი სიწმინდე, სურვილთა მოთოკვა და სტიქიური ძალების კონტროლი. ამ ეტაპზე იოგა დიდ ადგილს უთმობს ადამიანის არსების სიღრმისეულ პოტენციალს, რომლის ცენტრიც (კუნდალინი), იოგას თანახმად, ხერხემლის ქვედა ნაწილში მდებარეობს. მისი სიმბოლოა რგოლებად დახვეული გველი (მწარმოებლური, სექსუალური ძალის ძველი ემბლემა), კუნდალინის ენერგიის ვიბრაცია სწორედ იქიდან ხდება განსაკუთრებული კვანძების (ჩაკრა) მეშვეობით. კუნდალინის ძალის ფლობა სულის უმაღლესი დაძაბულობის პირობაა. ესაა არა მისი დათრგუნვა (როგორც ეს ქრისტიანულ ასკეტიკაშია), არამეად მისი შემოქმედებით აქტივობად გარდაქმნა.

ყველაზე დიდი გავრცელება მესამე ეტაპმა - ასანამ ჰპოვა, რადგან იგი მჭიდრო კავშირშია ე.წ. „ჰათჰა-იოგასთან“, რომელიც ადამიანის სხეულებრივ ცხოვრებას, მის ჯანმრთელობას ეხება. ასანა სხეულის გარკვეული მდგომარეობაა, რომელშიც იოგი გარკვეული ხნის მანძილზე იმყოფება. მოგვიანებით დაახლოებით 840000 ასანა იქნა შემუშავებული, ძირითადად სამედიცინო მიზნებისათვის. პატანჯალი და მისი მიმდევრები კი ასანებს სხეულის, ფიზიოლოგიური პროცესების დასაუფლებლად იყენებდნენ, რომლებიც დაბრკოლებას წარმოადგენენ სულიერი აღმასვლის გზაზე.

იოგაში უდიდესი მნიშნველობა აქვს სუნთქვას, რომლის მოწესრიგებასაც მე-4 საფეხური პრანაიამა (პრანას ფლობა) ახდენს. სიტყვა „პრანა“, ვივეკანანდას განმარტებით, სუნთქვას არ ნიშნავს. იგია ენერგია, რომელიც მთელ სამყაროს მსჭვალავს. სუნთქვის მეოხებით ადამიანს ჩაკრებიდან მომდინარე, „სასიცოცხლო დენთა“ მართვა შეუძლია. მას ძალუძს მიიღოს და შეინარჩუნოს კოსმიური ძალა, რომელიც მის რიტმს სამყაროულ რიტმთან თანხმიერს გახდის, ეს კი იოგს დროის გამთიშავი ზემოქმედებისაგან ათავისუფლებს. არსებობს უტყუარი ცნობები იმის შესახებ, რომ ზოგიერთი იოგი სიბერეშიც ახალგაზრდულად გამოიყურებოდა, ხოლო ცნობილი მკვლევარი მირჩა ელიადე იცნობდა იოგს, რომელიც დღეში სულ 10 ჩასუნთქვას ახდენდა.

შემდგომი ნაბიჯი იოგას გზაზე გრძნობათა ალაგმვაა, რომელსაც პრატიაჰარა ეწოდება. ადამიანი ამ დროს ემიჯნება ყოველივე იმას, რაც მას თვითჩაღრმავებაში ხელს უშლის. იგი სულს ერთგვარ ფოკუსში აქცევს და საკუთარ შინაგან სამყაროს მიაპყრობს. ჩამოთვლილი 5 საფეხური იოგას მრავალ სხვა მისტიკურ სწავლებასთან და სკოლასთან აახლოვებს, რადგან მასში სულიერი თვითსრულყოფილების ზოგადადამიანური გამოცდილებაა აღბეჭდილი. რაც შეეხება იოგას დამამთავრებელ ეტაპს - სამიამას, იგი სანქიას ფილოსოფიის აშკარად გამოხატულ ნიშნებს ატარებს. თუ პირველი 5 საფეხური მჭიდროდაა დაკავშირებული ერთმანეთთან და ადვილად გადადის ერთიმეორეში სამიამას სხვადასხვა ეტაპის გარჩევა კიდევ უფრო რთული საქმეა. მასში სამი ასპექტი გამოიყოფა: დჰიანა (ცნობიერების კონცენტრაცია), დჰარანა (ჭვრეტა) და ბოლოს ზეშემეცნება - სამადჰი. დჰიანა სხვადასხვა ხერხით მიიღწევა. მათ შორის რაიმე ფრაზაზე, სიტყვასა ან სხეულის ნაწილზე (მაგ. ცხვირის წვერზე, ენაზე და ა.შ.) მთელი გულისყურის ხანგრძლივი მიპყრობით (ამგვარი ილეთები იოგასაგან თანამედროვე აუტოტრეინინგმაც ისესხა). დჰიანასა და დჰარანას ძნელად შესამჩნევი ნიუანსები განასხვავებს ერთმანეთისაგან. ისინი უკვე არ კმაყოფილდებიან სამყაროსაგან ნეგატიური განდგომით, არამედ ახდენენ „აზრის დაკავებას“ რაიმე გარკვეულ საგანზე, რომელიც თანდათანობით ზედმეტი ხდება და ქრება. რჩება მხოლოდ გონებაზე აღმატებული აუმღვრეველი ინტუიცია, ცნობიერება თავისი წმინდა სახით, ამ დროს ადამიანს პრაკრიტის სამეფოსთან მხოლოდ უწვრილესი ძაფიღა აკავშირებს. „იგი (ადამიანი) არაფრისაკენ არ მიისწრაფვის და ისევე აზროვნებს, როგორც ჯირკი“, ნათქვამია „მოქშა-დჰარმაში“ (მაჰაბჰატას ერთ-ერთი შემადგენელი ნაწილი). გარეშე დამკვირვებელს ამგვარი ექსტატური მდგომარეობა - (სამადჰი) გულყრას ან ლეთარგიულ ძილს აგონებს. ცნობილია, რომ XIX საუკუნის ცნობილი ინდოელი რელიგიური მოღვაწე რამაკრიშნა სამადჰიში ყოფნის დროს ისეთ მდგომარეობამდე მიდიოდა, რომ მას სიცოცხლის არავითარი გარეგნული ნიშანი არ ეტყობოდა. ეს ის მდგომარეობაა, როდესაც იოგი აღწევს თავის მიზანს; მთლიანად წყდება მატერიალურ (მისთვის ცნობილ, ილუზორულ) სამყაროს და ღვთაებას ერწყმის. იმისდა მიხედვით, თუ ამ მიზნის მისაღწევად რას ენიჭება უმთავრესი მნიშნველობა, იოგას სამ სახეს განარჩევენ (სხვა ნიშნების მიხედვით იოგათა რაოდენობა კი მეტია): ჯნიანა-იოგა, რომელიც ღვთაბასთან შერწყმას შემეცნების გზით აღწევს, კარმა-იოგა - აქტიური მოქმედების გზა და ბჰაკტა-იოგა - ღვთაებასთან ემოციური მიახლება, გულის გზა. ამჯერად ჩვენ ეს უკანასკნელი გვაინტერესებს, რადგან თეოსოფები გვსაყვედურობენ, რომ როდესაც ჩვენ, ქრისტიანები უარვყოფთ იოგას ფილოსოფიურ-მედიტაციურ ფორმას, თურმე გვავიწყდება, რომ არსებობს „ბჰაკტი-იოგაც“, რომელიც ღვთაებისა და ადამიანის უანგარო სიყვარულს ეფუძნება და ამდენად ძალზე ახლოა სიყვარულის ქრისტიანულ გაგებასთან. ამას ისიც ემატება, რომ იოგას ვარჯიშების დანერგვას თანამედროვე კათილოკე ბერებიც ცდილობენ, ამიტომაც ქრისტიანული მოძღვრების ფონზე, იოგას შეფასებისას, უპირველეს ყოვლისა, უპრიანია დავსვათ კითხვა: ერთნაირად მოიაზრება თუ არა სიყვარულის ცნება ქრისტიანობასა და ინდუიზმში? მაცხოვრის უმთავრესი მცნებაა: „შეიყვარე უფალი ღმერთი შენი, ყოვლითა გულითა შენითა, ყოვლითა სულითა შენითა და ყოვლითა გონებითა შენითა, ყოვლითა გონებითა შენითა“ და „შეიყვარე მოყვასი შენი ვითარცა თავი შენი“ (მათე 22,37-39). ერთი შეხედვით შეიძლება მოგვეჩვენოს, რომ „ბჰაკტი-იოგაც“ იგივეს ამბობს, მაგრამ ეს მხოლოდ გარეგნული დამთხვევაა. აქ საჭიროა გავარკვიოთ უმთავრესი: ვინაა სიყვარულის ობიექტი და როგორია თავად ეს სიყვარული. ქრისტიანობაში ღვთისადმი სიყვარულს პიროვნული ხასიათი აქვს. ადამიანის პიროვნებას უყვარს ღვთაებრივი პიროვნება. ადამიანის პიროვნება ქრისტიანობის მიხედვით, ესაა ხატი ღვთისა, რომელსაც გააჩნია სიყვარული, სიბრძნე, თვითშემეცნება, შემოქმედებითი ძალა და თავისუფლება. ღვთის პიროვნება კი აბსოლუტური არსია. ინდუიზმი პიროვნულ ღმერთს არ სცნობს, იქ აბსოლუტი მხოლოდ აბსოლუტური ენერგიაა, უპიროვნო ძალა, რომელიც საკუთარი თავიდან ქმნის სამყაროს თავისი ყოფიერების კანონებითა და რიტმებით, ანუ აუცილებლობით. პიროვნული ყოფიერება მუდამ შესაბამისობაშია ისეთ ცნებებთან, როგორიცაა სიყვარული და ჭეშმარიტება. ადამიანის ინდივიდუალობა პიროვნულ ხასიათს იძენს ან კარგავს მისი (ადამიანის) ჭეშმარიტი დანიშნულების განხორციელებასთან დამოკიდებულებით. ამასთან, ღმერთთან ურთიერთობის დროს ადამიანი ბუნებითაც არ ხდება ღმერთი, ხოლო ეს უკანასკნელი არ სპობს ადამიანის ინდივიდუალობას.

ინდუიზმში აბსოლუტი ერთადერთ ყოფიერებად, ერთადერთ ჭეშმარიტად არსებულ არსად მოიაზრება. ინდუიზმისათვის პიროვნება თვითგამოხატვა კი არ არის, არამედ თვითშეზღუდვაა. ინდური ტრიმურტი სამი პიროვნება კი არ არის, არამედ იგი აბსოლუტის მყოფობის სამ მოდუსს წარმოადგენს - ბრაჰმას, ვიშნუსა და შივას (შექმნა, შენახვა, მოსპობა) მათი მრავალნაირი ავატარების (გამოვლინებების) სახით. ამდენად, ამგვარი ღვთაების სიყვარული - ესაა უპიროვნო ძალის, ან ნიღბის სიყვარული. ადამიანის ჭეშმარიტი არსება, იოგას (და საერთოდ ინდუიზმის) მიხედვით, არის ატმანი, დანარჩენი ილუზიაა. ატმანი უსახო, უსასრულო და თვისებებს მოკლებულია. „ერთი ატმანი არსებობს და მყოფობს ყველა სულდგმულში“, ვკითხულობთ უპანაშადებში. ადამიანი - ესაა აბსოლუტი, რომელიც თანდათანობით იმეცნებს, რომ იგი (მისი ატმანი) და აბსოლუტი (ბრაჰმანი) იგივეობრივნი არიან. ამდენად, ადამიანის ინდივიდუალობაც ილუზიაა. მაშ, ვინაა სიყვარულის სუბიექტი? თუ მოყვარული სხეულებრივი ადამიანია, მაშინ გამოდის, რომ უყვარს ილუზიას, ხოლო თუ მოყვარული ატმანია, მაშინ საკუთარ სიყვარულთან ანუ ეგოცენტიზმთან და თვითგაღმერთებასთან გვაქვს საქმე, ე.ი. თუ ადამიანს უყვარს უყვარს სხვა ადამიანი, როგორც ინდივიდუმი, მას უყვარს მირაჟი და ილუზია, ხოლო, თუ ადამიანს ატმანი უყვარს, მაშინ, რადგან ატმანი ერთია, ამიტომ მას საკუთარი თავი უყვარს. ინდუიზმის უმთავრესი „დოგმატია“: „შენ ხარ ის“ (სანსკ. „ტატ ტვამ ასი“). რა სიყვარულზე შეიძლება ამ შემთხვევაში ვილაპარაკოთ, როცა სიყვარულის ობიექტი და სუბიექტი ერთი და იგივეა: ატმანს უყვარს საკუთარი თავი ბრაჰმანის სახით და პირიქით. მაშ ვინ უყვარს და ვის ერწყმის იოგი, თუ ყოველივე ილუზიაა, ხოლო მისი ატმანი აბსოლუტის იგივეობითია? ამის გამოა, რომ იოგი სიყვარულსაც ისეთივე დამღუპველ ვნებად მიიჩნევს, როგორც სიძულვილს, რადგან იგი მას მატერიალურ ე.ი. ილუზორულ სამყაროზე აჯაჭვავს. გარდა ამისა, ინდუიზმისთვის უცხოა მონანიების ცნება და ცოდვილობის განცდა. ამის გამო სიყვარული, როგორც ემოცია, ვნებიან ხასიათს ატარებს. ინდუიზმი ერთმანეთისაგან არ განასხვავებს სულიერ და სექსუალურ სიყვარულს და მათ ერთიან, ოღონდ სხვადასხვაგვარად ორგანიზებულ ძალად მიიჩნევს. ამიტომაც, იოგას ზოგიერთი სისტემა ახდენს კუნდალინის ხელოვნურ აღგზნებას, რის შედეგადაც ბჰაკტი გადაიქცევა ეგზალტირებულ, ექსტატურ და აფექტურ სიყვარულად, ანუ ცრურელიგიური შინაარსის მქონე ვნებად, ხოლო ამგვარი ექსტატური მდგომარეობა ილუზორულ სამყაროსგან გათავისუფლებად, აბსოლუტთან შერწყმად და, ამდენად, ადამიანის უმაღლეს მიზნად ცხადდება. ყოველივე ზემოთ თქმულიდან გამომდინარე, ცხადი ხდება იმ მოსაზრების აბსურდულობა, რომლის მიხედვითაც იოგას პრაქტიკა თითქოს ისიხასტური ლოცვის მსგავსია. ის, რომ ისიხაზმში დიდი მნიშვნელობა ენიჭება სხეულის პოზას და სუნთქვის რეგულაციას, იმის მანიშნებელია, რომ ადამიანი, როგორც პიროვნება, სულიერ-სხეულებრივი მონადაა და ლოცვაში სულთან ერთად სხეულიც მონაწილეობს. ამის გამო, სხეულის და ზოგიერთი ფიზიოლოგიური პროცესის (განსაკუთრებით სუნთქვის) გაკონტროლება აუცილებელი ხელისშემწყობი პირობაა ისეთი ურთულესი, ღრმა და მისტიკური ლოცვის აღსრულებისას, როგორსაც ისიხასტი ბერების ე.წ. „გონებისმიერი ლოცვა“ წარმოადგენს. იოგს კი სხეულის კონტროლი იმიტომ სჭირდება, რომ მისმა ატმანმა უფრო ადვილად დააღწიოს თავი სხეულს და საერთოდ მატერიალურ სამყაროს, ვითარცა ილუზიას. ისიხასტი ბერი ასკეზით, ლოცვით, მარხვით თრგუნავს და მოაკვდინებს არა სხხეულს, არამედ ვნებებს. მათ შორის ავხორცობის ვნებასაც (იოგური ტერმინოლოგიით კუნდალინის ენერგიას), ხოლო ლოცვის დროს მთელ გონებას გულში „ათავსებს“, ე.ი. მისი ყოველი აზრი ლოცვისას გულში კონცენტრირდება, გულიდან გამოედინება და მთლიანად ღვთისაკენაა მიმართული, რის შედეგადაც ქრისტიანი მოღვაწე ღირსი ხდება ღვთის შეუქმნელ ენერგიებთან თანაზიარებისა, ღირსი ხდება თაბორის ნათლის ხილვისა და ეს ენით აუწერელი მდგომარეობა არის სწორედ ის, რასაც ქრისტიანულ ასკეტიკაში თეოზისი, განღმრთობა ეწოდება, როცა ადამიანი ხდება ღმერთი არა ბუნებითად, არამედ მადლის მიერ. მაგრამ ეს ყოველივე ქრისტიანი ასკეტისაგან უდიდეს შრომას, მოთმინებასა და ძალისხმევას მოითხოვს. სწორედ ამის გამო უკრძალავენ ღვაწლმოსილი ბერები გამოუცდელთ თვითნებურად, სულიერი მოძღვრის მეთვალყურეობის გარეშე შეუდგნენ მოღვაწეობის იმ გზას, რომელსაც ხიბლში ჩავარდნის უდიდესი საშიშროება ახლავს თან. კერძოდ, გამოუცდელი ბერი გონების ნაცვლად გულში სწორედ ავხორცულ (კუნდალინის) ძალას ათავსებს, ისე, რომ თვითონ ამას ვერ აცნობიერებს და ეროტიკული სიტკბოება ღვთის ხილვით გამოწვეული ნეტარება ჰგონია. (სხვათაშორის ამგვარი „მისტიკა“ ძალზედ გავრცელდა კათოლიკურ სამყაროში, განსაკუთრებით ქალთა შორის(კატერინა სიენელი, ტერეზა სავილელი), როდესაც, ექსტაზის დროს, მაცხოვარს ისე მიმართავდნენ როგორც საყვარელ მამაკაცს. ასე რომ, იოგა არამარტო ახლოს არაა ქრისტიანულ მისტიკასთან (არადა ზოგიერთები ამ უკანასკნელზე იოგას გავლენის შესახებაც კი ლაპარაკობენ?!), არამედ იგი სრულიერ სამყაროში თვითნებური შეჭრა და კავშირი დაცემულ სულებთან, რასაც ინდუიზმი აბსოლუტთან ზიარებად და მატერიალური სამყაროსაგან თავის დაღწევად ასაღებს. იოგებისათვის ღვთაების უმაღლეს ავატარად თავის ქალებითა და გველებით შემკული სიკვდილის ქალღმერთი კალი ითვლება და ეს ფაქტიც ცხადად ადასტურებს ამ სწავლების აშკარა დემონურ წარმომავლობას.

„აპოლოგეტიკური წერილები“, თბილისი, 2001 წ.
ავტორ-შემდგენელი: ზურაბ ეკალაძე