ჯოჯოხეთი, მარადიული ცეცხლი... პარამეტრები

[ლალი]

ადამიანს ყოველთვის უნდა ახსოვდეს, რომ არსებობს სიკვდილი და მარადიული ტანჯვა, ანუ ჯოჯოხეთი. ამიტომ მიზანშეწონილად ჩავთვალე აქ ამ თემის გახსნა. წმიდა მამები გვირჩევენ, რომ ფიქრებით რაც შეიძლება ხშირად ჩავიდეთ ჯოჯოხეთში, რათა მარადიულად არ დავემკვიდროთ მასში. ქვემოთ დაწერილი ჯოჯოხეთის დახასიათება ამოღებულია აკაკი მინდიაშვილის წიგნიდან მწუხარეთა ნუგეშისათვის:
"მარადიული ტანჯვის ჩაუქრობელ ცეცხლს როგორი თვისებები აქვს და როგორ ცეცხლს წარმოადგენს იგი, ცალკე, საგანგებო მსჯელობის საგანია და არაერთი წმიდა მამა წერს ამის შესახებ(წმ.კლიმენტი რომაელი, იუსტინე წამებული, კირილე იერუსალიმელი, ბასილ დიდი, გრიგოლ ღვთისმეტყველი, იოანე ოქროპირი, თეოფილე ანტიოქელი, კვიპრიანე, იპოლიტე, ათანასე, იერონიმე და სხვები).
ჯოჯოხეთური ცეცხლის ულმობლობა და სისასტიკე იქიდანაც ჩანს, რომ თვით ბოროტი სულები ევედრებოდნენ იესოს, მათთვის უფსკრულში წასვლა არ ებრძანებინა(ლუკა 8,32) და სთხოვდნენ მას, რომ ღორების დიდ კოლტში შესულიყვნენ (8,32).
წმ. დიმიტრი როსტოველი ამგვარად მსხელობს ჯოჯოხეთური ცეცხლის შესახებ:
უსაშინლესია ის ცეცხლი, რომლისაც თვით სატანასაც ეშინია.
თუ ესოდენ საშიშია ეშმაკებისათვის გეჰენიის ცეცხლი, რაოდენ საშიში და საზარელი იქნება იგი ადამიანისათვის.
თუ აქ, დედამიწაზე, სიკვდილმისჯილებს ასე ეშინიათ ცეცხლზე დაწვის, რაოდენ უფრო შიშის მომგვრელია ის სასჯელი, რომელიც ცეცხლის გეჰენიაში ელოდებათ მოუნანიებელ ცოდვილებს.
დემონებს ისევე არ ეშინიათ ამქვეყნიური ცეცხლისა, როგორც ჩვენ არ გვეშინია იმ ცეცხლის, რომელიც ქაღალდზეა დახატული.
ამქვეყნიური ცეცხლი მხოლოდ სხეულებრივს, ნივთიერს წვავს, ხოლო ჯოჯოხეთის ცეცხლი წვავს და ტანჯავს თვით უსხეულო სულებსაც.
ამქვეყნიური ცეცხლი ქრება, ხოლო იმქვეყნიური ცეცხლი ჩაუქრობელია:
- ჯოჯოხეთურ, დაუშრეტელ ცეცხლში... ცოდვილტა მატლი არ კვდება და ცეცხლი არ ნელდება (მარკოზი 9,43-44).
როდესაც ამქვეყნიური ცეცხლი იწვის, ანათებს კიდეც, ხოლო მიღმიერი, ჯოჯოხეთური ცეცხლი წვავს, მაგრამ წყვდიადს იოტისოდენაც არ ანათებს. წმ. ბასილი დიდის თქმით, ეს არის ცეცხლი, რომელსაც არ ახლავს ნათელი, მაგრამ თავის სიწყვდიადეში, თავის სიბნელეში შეიცავს მუდმივად აალებად ძალას, რომელიც სრულიად მოკლებულია ნათელს;
გარდა ამისა, ცოდვილთა ტანჯვას ისიც აღრმავებს, რომ ისინი მარადისობაში უსაზარლეს და უმოწყალო ეშმაკებთან და დემონებთან ერთად იქნებიან და მარადიულად დაიტანჯებიან არა მარტო სულით, არამედ- სხეულითაც. რამდენადაც აქ, ამქვეყნად ყოფნისას ცოდვაში სულიც მონაწილეობდა და სხეულიც, ამდენად სასჯელსაც ორივე დაექვემდებარება ჯოჯოხეთში, ამ ცეცხლოვან წყვდიადში, და , მაშასადამე, ადამიანისათვის საზღაური მისი ცოდვების გამო იქნება ორგვარი: შინაგანი, ე.ი სულიერი და გარეგანი, ე.ი გრძნობადი.
...
გარდა ამისა, ჯოჯოხეთში ტანჯულთა ხვედრს ისიც დაამძიმებს, რომ მათ ეცოდინებათ, რა გადაულახავი მარადიული უფსკრულია ჯოჯოხეთსა და ზეციურ სამოთხეს შორის.
...
მართალთა და ცოდვილთა ზნეობრივ მდგომარეობას შორის იმდენად დიდია სხვაობა, რომ ცოდვებში მოუნანიებლად მყოფნი საშინელი სამსჯავროს შემდეგ ვერასოდეს შეძლებენ გახდნენ მართალნი და შესატყვისად მართალნი- ჯოჯოხეთის მკვიდრნი.
ცოდვილთა მარადიული ტანჯვის შესახებ სული წმიდა წმ. იოანე ღვთისმეტყველის პირით "გამოცხადებიდან" ამბობს, რომ მათი წამების კვამლი ავა უკუნითი უკუნისამდე და მოსვენება არ ექნებათ არც დღისით და არც ღამით(14,11). წმ. პავლე მოციქული თესალონიკელთა მიმართ ეპისტოლედან გაგვიმხელს, რომ უფალი იესო ქრისტე ციდან გამოცხადდება თავისი ძალის ანგელოზებთან ერთად... და ცეცხლის ალით იძიებს შურს მათზე, ვინც ღმერთი არ შეიცნო და ემორჩილება უფალ იესოს სახარებას!.. ასეტები სასჯელად უფლის პირისაგან მარადიულ დაღუპვას მიიზღავენ (II თეს. 1,9).
ასე რომ, ცეცხლის გეჰენიაში შთაგდებულნი მარადიულ დაწვასა და ტანჯვა-წამებაში იქნებიან, მაგრამ, როგორც უკვე ვთქვით, არ მოკვდებიან, რადგან საყოველთაო აღდგომისას მოკვდავი ადამიანები, ცოდვილნიც და მართალნიც, უკვდავებით შეიმოსებიან, კერძოდ, ცოდვილნი-უკვდავი სიკვდილით, ხოლო მართალნი - უკვდავი სიცოცხლით.
თუ ისაა საშინელება, რომ ერთი საათის განმავლობაში იწვოდე ამქვეყნიურ ცეცხლში, მაშ, წარმოვიდგინოთ, რა აუტანელი, რა ენით აუწერელი და უსაზარლესი იქნება ჯოჯოხეთის ცეცხლში სრულ წყვდიადში ყოფნა, სადაც წვა ერთი საათი, ერთი დღე, ერთი ან მილიონი წელი კი არ გაგრძელდება, არამედ -დასასრული არ ექნება!
უფალი იესო ქრისტე მოგვმართავს:
-შენთვის უმჯობესია დასახიჩრებული ან კოჭლი შეხვიდე სიცოცხლეში, ვიდრე ორი ხელით ან ორი ფეხით იქნე ჩაგდებული ცეცხლში.
-შენთვის უმჯობესია, ცალი თვალით შეხვიდე სიცოცხლეში, ვიდრე ორი თვალი გქონდეს და ჩაგდებულ იქნე ცეცხლოვან გეჰენიაში. (მათე 18,8,-10)
...
ვინ ან რა ქმნის საუკუნო, მარადიულ ცეცხლს, ცეცხლის გეჰენიას, ცეცხლოვან ტბას?
ამ კითხვაზე ეკლესიის მამები, ღვთისმეტყველნი პასუხობენ, რომ მარადიულ ცეცხლს თვით ცოდვილი ადამიანების ცოდვები წარმოქმნიან. როგორც ხორბლის მარცვალი თავის თავში პოტენციურად შეიცავს მთელ თავთავს, -მრავალრიცხოვან მარცვლებს, ასევე ცოდვაც თავის თავში პოტენციურად ცეცხლის მატარებელია.
თუ ჩვენს ცოდვებსა და ვნებებს შევისწავლით, მათ ბუნებასა და თვისებებს გამოვიკვლევთ , უთუოდ დავრწმუნდებით, რომ ისინი ცეცხლოვანი თვისების მქონენი არიან. ეს ცეცხლი ჩვენში ამჟამად, ვიდრე ამქვეყნად ვართ ,ვასილიადისის თანახმად, მრავალი საკვრელითაა შებორკილი და შეკავებული. სწორედ ამიტომ ვერ ვხედავთ მას, სწორედ ამიტომ არ ჩანს იგი, თუმცა მის არსებობას მეტნაკლებად, ყველანი შევიგრძნობთ. ვის არ შეუმჩნევია, როგორ ცდილობს ხოლმე ეს ცეცხლი შიგნიდან გარეთ გამოაღწიოს, როგორ უდუღებს სისხლს ადამიანს ორგანიზმში, როგორ უწითლებს მას სახეს, როდესაც მრისხანების ვნება ეუფლება. ეს დაფარული ცეცხლი იმდენად ძლიერი და მწველია, რომ ადამიანს ხშირად გონებას უბნელებს, მისი შესახედაობის, მისი ფიზიონომიის შემზარავ დეფორმირებას ახდენს და არც თუ იშვიათად შოკში აგდებს, ზოგჯერ კი კლავს კიდეც.
...
ვინც აქ, ამქვეყნად ჩადენილი ცოდვებით მოუნანიებელი და განუწმენდელნი გადავლენ მარადიულ ცხოვრებაში, რომელიც მათთვის "მეორე სიკვდილი", მარადიული სიკვდილი იქნება, მილიონობით და მილიარდობით ცოდვილი ადამიანების ურიცხვი, უთვალავი მოუნანიებელი ცოდვიდან წარმოქმნილ, თუ შეიძლება ასე ითქვას, მათივე ცოდვებისაგან აგზნებულ და აალებულ ცეცხლოვან ტბასი, ცეცხლის გეჰენიაში აღმოჩნდებიან, რადგან როგორებიც არიან მკვიდრნი, ისეთივე იქნება მათი მარადიული სამკვიდრებელი...
მასასადამე, ღმერთი კი არ ტანჯავს ცოდვილებს თავისი ყოვლისშემძლე ძალით, რა თქმა უნდა არა, მარადიული სიყვარული არავის არ ტანჯავს! აქაც და იქაც, დედამიწაზეც და ჯოჯოხეთშიც, ადამიანს ქენჯნის, წვავს და სტანჯავს საკუთარი ცოდვები. ღმერთს არც სიკვდილი შეუქმნია, არც ცოდვა, და არც ჯოჯოხეთი: ერთიც ,მეორეც და მესამეც ცოდვამ შვა.
...
წმ. დიმიტრი როსტოველის მიხედვით:
"გეჰენიაში არის ჩუქრობელი ცეცხლი, ულმობელი ზამთარი, დაუძინებელი მატლი, აუტანელი სუნი, ენითუთქმელი მწუხარება, უნუგეშო ცრემლი, უსავესი წყვდიადი, საშინელი შიმშილი, დაუმცხრალი წყურვილი და წარმოუდგენელი სივიწროე. "
ჯოჯოხეთში მყოფთათვის უფლის ანგელოზს ცნობა რომ მოეტანა, რომ ღმერთი დაატოვებინებდა მათ ჯოჯოხეთს, ვთქვათ, მილიონობით საუკუნის შემდეგ, იმდენი საუკუნის შემდეგ, რამდენი წყლის წვეთიც დედამიწის ყველა ოკეანეშია, მაშინ უბედური ცოდვილნი უაღმტაცესი სიხარულით გაიხარებდნენ, და მართალიც იქნებოდნენ ამ სიხარულის გამო, რადგან იფიქრებდნენ:
მართალია, მრავალი და მრავალი მილიონი საუკუნე უნდა ველოდოთ ტანჯვებში ამ სასიხარულო უწყების აღსრულებას, მაგრამ ბოლოს და ბოლოს; ოდესღაც ხომ მაინც დადგება ის სანუკვარი ჟამი, როცა ჩვენი უშრეტი ტანჯვა-წამება დასრულდება!
მაგრამ, ვაი, რომ ეს ასე არ არის!
რა რაოდენობის დროც არ უნდა გავიდეს, ჯოჯოხეთის ყოველი მომდევნო წუთი , საყოველთაო აღდგომისა და საშინელი სამსჯავროს შემდეგ, ცოდვილთათვის თითქოს ყოველთვის თავიდან დაიწყება, თუმცა იქ ყველა ერთნაირად არ დაიტანჯება, ისევე, როგორც ცათა შინა ყველა ერთნაირ დიდებასა და ნეტარებაში არ იქნება. როგორც პავლე მოციქული აცხადებს: "თითოეული თავის საზღაურს თავისი სრომისაებრ მიიღებს" (I კორ.3,8)
...
წმ. იოანე ოქროპირი რომაელთა მიმართ თავის საუბრებში ამბობს, რომ გონებისა და გრძნობის მქონეთათვის ღვთისგან განშორებულობა გეჰენიაში ყოფნას ნიშნავს, ხოლო მათეს სახარების განმარტებაში ეს დიდი მამა აცხადებს, რომ ათასი გეჰენიაც რომ წარმოვიდგინოთ, ყოველივე ეს, ერთად აღებული, მაინც არაფერს ნიშნავს ამ უბედურებასთან შედარებით, რასაც ცათა სასუფეველში მარადიული ნეტარი დიების დაკარგვა, ქრისტესგან განშორება ჰქვია, მისგან მოკვეთა ჰქვია, რასაც ჰქვია თუნდაც საშინელ სამსჯავროზე უფლისაგან შემდეგი სიტყვების მოსმენა:
-წადი, ჩემგან წყეულო... გამშორდი, უსამართლობის მოქმედო, მე არ გიცნობ შენ.
როგორც იოანე ოქროპირი შენიშნავს, უსასრულოდ უმჯობესი იქნება ამ დროს ურიცხვი, უთვალავი მეხის დაცემა, ვიდრე შენს მიერ უფლის ამ სიტყვების მოსმენა, ვიდრე ნახვა უფლის სახისა, რომელიც შენგან მიბრუნდება, ხილვა უფლის თვალებისა, რომლებითაც ის ცვენს დანახვას , ჩვენს ნახვას არასოდეს აღარ მოისურვებს.
...
ამიტომ, ცოდვებისაგან განვიწმინდოთ, განვიწმინდოთ ყოველივესაგან, რაც სიტყვით, საქმით ან გულისხმისყოფით შეგვიცოდავს. მაგრამ როგორ უნდა განვიწმინდოთ? რა თქმა უნდა, სინანულით, მონანიებით, აღსარებით, ცრემლებით, ხშირი ზიარებით, საღვთო მცნებათა აღსრულებით. ქრისტეანულ სათნოებათა მოხვეჭით; და თუ აქ ცოდვებისაგან ასეთნაირად განვიწმინდებით, მაშინ იმ ცეცხლს მართლაც რაღა საბაბი ექნება მარადისობაში ჩვენს დასაწვავად?! არანაირი! და მაშინ ამ ცეცხლისგან გადარჩენილნი სხვა მართლებთან ერთად უაღმატებულესი სიხარულის მომნიჭებელ სიტყვებს მოვისმენთ:
-მოდით, მამა ჩემის კურთხეულნო, დაიმკვიდრეთ წუთისოფლის დასაბამიდან თქვენთვის გამზადებული სასუფეველი (მათე 25, 34)"

[afxazi]

Atman
შევეცდები, თუმცა ჯერ ჯოჯოხეთის მართლმადიდებლური გაგება უნდა გვესმოდეს კარგად. ზემოთ დაწერილ კაიროსის ციტატას განვავითარებ და ცოტა ვრცლად დავწერ.

ციტატების გამოყენება მაინც დამჭირდება, რადგან პირად აზრს არ მოგახსენებთ, არამედ ეკლესიურ მოძღვრებას ვწერ.


მიტროპოლიტი იეროთეოს ვლახოსის ერთ-ერთი ნაშრომიდან


ეკლესიის წმინდა მამათა სწავლებაში საერთოა დებულება, რომ სამოთხე და ჯოჯოხეთი მხოლოდ ადამიანის თვალთახედვით არსებობს და არა ღმერთის თვალთახედვით (ამას მიაქციეთ ყურადღება). რა თქმა უნდა, სამოთხეც და ჯოჯოხეთიც რეალურად არსებობს, არსებობს როგორც ყოფიერების ორი სახე, მაგრამ ეს განსხვავება ღმერთს არ შეუქმნია. წმინდა მამათა გარდამოცემიდან ნათლად ჩანს, რომ სამოთხე და ჯოჯოხეთი არ შეიძლება განვიხილოთ, როგორც ორი სხვადასხვა ადგილი, არამედ თვით ღმერთია სამოთხე წმინდანთათვის და ჯოჯოხეთი ცოდვილთათვის.

ეს განუყრელადაა დაკავშირებული წმიდა მამათა სწავლებასთან, ღმერთთან ადამიანის მტრობისა და შერიგების შესახებ. წმინდა წერილი იმას არ ამბობს, რომ ღმერთი ურიგდება ადამიანს, ის ამბობს, რომ ადამიანი ურიგდება ღმერთს ქრისტეს მეშვეობით. წმ. მამათა გარდამოცემა კი აზუსტებს, რომ ღმერთი არასოდეს მტრობს ადამიანს, არამედ ადამიანი თვითონ ხდება ღმერთის მტერი, თუკი მასთან ურთიერთობა და მის ცხოვრებაში მონაწილეობა არა აქვს. ამგვარად, თუკი ადამიანი მაინც ხდება ღმრთის მტერი, ღმერთი ადამიანის მტერი არ ხდება. ადამიანს კი, ცოდვის ჩადენის შემდეგ, თვითონ წარმოუდგენია ღმერთი განრისხებულად და მტრულად განწყობილად.

ღირსი ისააკ ასური წერს: "სამოთხე ღმრთის სიყვარულია, რომელშიც ყველა ნეტარებით ტკბობაა". ჯოჯოხეთთან დაკავშირებით კი იგი ამბობს: "ვამბობს, რომ გეჰენიაში ტანჯულნი სიყვარულის შოლტით იგვემებიან. და როგორი მწარე და სასტიკია ეს სიყვარულის ტანჯვა".

ამგვარად, ჯოჯოხეთი - ეს ტანჯვაა ღმრთის სიყვარულის ზემოქმედებით. ღირსი ისააკი ამბოიბს, რომ ღმრთის სიყვარულის წინააღმდეგ შეცოდების გამო წუხილი "ყოველგვარ შესაძლო სასჯელზე საშინელია". ნამდვილად, როგორი ტანჯვაა - უარვყოთ ვისიმე სიყვარული და მის წინააღმდეგ წავიდეთ! რა საშინელებაა - შეუფერებლად ვექცეოდეთ მათ, ვისაც ჩვენ გულწრფელად ვუყვარვართ! თუკი თქმულს ღმრთის სიყვარულს შევუფარდებთ, მაშინ ჯოჯოხეთის ტანჯვის გაგებაც შეიძლება. ღირსი ისააკი უადგილოდ მიიჩნევს მტკიცებას, რომ "ცოდვილნი გეჰენიაში ღმრთის სიყვარულს აკლდებიან".

შესაბამისად, ადამიანებს ჯოჯოხეთშიც არ მოაკლდებათ ღმრთის სიყვარული. ღმერთს ყველა ადამიანი ეყვარება - მართალნიც და ცოდვილნიც, მაგრამ ყველა იმავე ზომით და ერთნაირად არ იგრძნობს ამ სიყვარულს. ყოველ შემთხვევაში უადგილოა იმის მტკიცება, რომ ჯოჯოხეთი - ღმრთის არყოფნაა.

აქედან გამომდინარეობს, რომ ღმრთის განცდის გამოცდილება ადამიანებს სხვადასხვაგვრარი აქვთ. მეუფე ქრისტესგან თითოეულს "დამსახურებისამებრ", "მის სათნოებათა მიხედვით" მიეგება. გაუქმდება მასწავლებელთა და მოსწავლეთა ხარისხი და თითოეულში "ყოველგვარი მისწრაფების სიმწვავე" გამომჟღავნდება. ერთი და იგივე ღმერთი თავის მადლს ყველას თანაბრად მოჰფენს, მაგრამ ადამიანები მას თავისი "დამტევნელობის" შესაბამისად მიიღებენ. ღმრთის სიყვარული ყველა ადამიანზე გავრცელდება, მაგრამ მათზე ორგვარი სახით იმოქმედებს: ცოდვილთ ის დატანჯავს, მართალთ კი - გაახარებს. ღირსი ისააკ ასური მართლმადიდებლურ გარდამოცემას გამოხატავს, როცა წერს: "სიყვარული თავისი ძალით ორგვარად მოქმედებს: ის ტანჯავს ცოდვილთ, - როგორც აქ მეგობარს უწევს მეგობრისგან მოთმენა - და ამხიარულებს თავის მოვალეობის აღმსრულებელთ".

გამოდის, რომ ერთი და იგივე სიყვარული ღმრთისა, ერთი და იგივე ქმედება ყველა ადამიანზე ვრცელდება, მაგრამ სხვადასხვანაირად აღიქმება.

მაგრამ როგორ წარმოიქმნება ასეთი განსხვავება?

ღმერთმა უთხრა მოსეს: "და შევიწყალო, რომელსაც ვსწყალობ და შევიწყნარო, რომელსა შევიწყნარებ" )გამოს. 33,19). მოციქული პავლე - მოჰყავს რა ძველი აღთქმის ეს ადგილი - ამატებს: "აწ უკვე რომელი ჰნებავს, შეიწყალებს., და რომელი ჰნებავს გააფიცხებს" (რომ. 9,18). ეს სიტყვები მართლმადიდებლური გარდამოცემის ფარგლებში უნდა იქნას განმარტებული.

როგორ უნდა გავიგოთ, რომ ღმერთს ერთის შეწყალება და მეორის გასასტიკება სურს? ნუთუ ღმერთთან პირმოთნეობაა?

ნეტარი თეოფილაქტე ბულგარელის განმარტებით, ეს განსხვავება ადამიანის ბუნებასთან არის დაკავშირებული და არა ღმრთის ბუნებასთან და მოქმედებასთან. ნეტარი თეოფილაქტე ამბობს: "როგორც მზე ცვილს არბილებს, ხოლო თიხას ამაგრებს არა თავისთავად, არამედ ცვილისა და თიხის ნივთიერებათა განსხვავების ძალით, ასევე ღმერთიც, ფარაონის თიხისებრ გულს - როგორც ამბობს - ასასტიკებს. მაშასადამე, ღმრთის მადლი, ანუ მისი სიყვარული გაანათებს რა ყველას - ადამიანის მდგომარეობის შესაბამისად იმოქმედებს.

ამ აზრს ეთანხმება წმ. ბასილი დიდიც. ფსალმუნთა მუხლის - "ხმამან უფლისამან განკუეთის ალი ცეცხლისაი" (ფს. 28,7) განმარტებისას, ის შეგვახსენებს სასწაულს, რომელიც სამ ყრმას მოგიზგიზე ღუმელში შეემთხვა. მაშინ ალი ორ ნაწილად გაიყო და ერთი მხრივ, "ახლო-მახლო რაც იდგა, ყოველივე დაბუგა", ხოლო მეორე მხრივ "თავის თავში სული მიიღო და ყრმებს ყველაზე სასიამოვნო ნიავი და სიგრილე მიანიჭა; ასე რომ, ისინი თავს ისე მშვიდად გრძნობდნენ, თითქოსდა ხის ჩრდილქვეშ მდგარიყვნენ". ე.ი., თუმცაღა ეს ალი ღუმელის გარეთ მყოფთ წვავდა, ამავე დროს იგი ისე ნამავდა ყრმებს, თითქოსდა ისინი ხის ჩრდილში იმყოფებოდნენ. ქვემოთ ის შენიშნავს, რომ ღმრთის მიერ ეშმაკისა და მისი ანგელოზებისთვის გამზადებული ცეცხლი "უფლის ხმით განიკვეთება". ცეცხლს ორი ძალა აქვს: დამწველი ძალა და მანათობელი ძალა. ის კიდეც სწვავს და კიდეც ანათებს. ამიტომ, ცეცხლის ღირსნი მის დამწველ ძალას იგრძNობენ, ნათლის ღირსნი კი - მანათობელ ძალას. წმ. ბასილი დიდი შესანიშნავი სიტყვებით ამთავრებს: "ხმა უფლისა, რომელიც ცეცხლის ალს განკვეთს და განყოფს, საჭიროა, რათა ცეცხლის ნაწილი, რომელიც არ ანათებს, დამსჯელად იქცეს, ხოლო, რომელიც არ წვავს, განსასვენებლად დარჩეს".

შესაბამისად, გეჰენიის ცეცხლი უსინათლო, განათების თვისებას მოკლებული, მართალთა ნათელი კი არადამწველი, აალების თვისებას მოკლებული იქნება. ეს ღმრთის ქმედების განსხვავებული აღქმის შედეგი იქნება. ყოველ შემთხვევაში, ეს გულისხმობს იმას, რომ ღმრთის შეუქმნელ ენერგიას ადამიანი თავისი მდგომარეობის შესაბამისად მიიღებს.

სამოთხისა და ჯოჯოხეთის ასეთი გაგება მხოლოდ ისააკ ასურისა და ბასილი დიდისათვის არაა დამახასიათებელი, არამედ ეს ეკლესიის წმ. მამათა საერთო სწავლებაა, რომელნიც საუკუნო ცეცხლსა და საუკუნო ცხოვრებას აპოფატურად განსაზღვრავენ. როცა ჩვენ აპოფატიკაზე ვსაუბრობთ, მხედველობაში გვაქვს არა ის, რომ წმ. მამები თითქოსდა სხვაგვარად განმარტავენ ეკლესიის სწავლებას, - ძალზე განყენებულად, ფილოსოფიურად მსჯელობენ, - არამედ ის, რომ ისინი გვთავაზობენ განმარტებას, რომელიც ადამიანური აზროვნების კატეგორიებთან და გრძნობადი საგნების სახეებთან არ არის დაკავშირებული. აქ აშკარაა განსხვავება მართლმადიდებელ ბერძენ მამათა და ფრანკლათინთა შორის, რომელნიც მერმისა და მის საუკუნის რეალობას ნივთიერად აღიქვამენ.

ამ მნიშვნელოვან ჭეშმარიტებას - რომელსაც, როგორც ცხადი გახდება, ეკლესიის სულიერი ცხოვრებისათვის უდიდესი მნიშვნელობა აქვს, - წმ. გრიგოლ ღვთისმეტყველი ავითარებს. ის თავისი მსმენელებს სთავაზობს, სხეულთა აღდგომის, სამსჯავროსა და მართალთათვის მიგების შესახებ სწავლება ეკლესიის ტრადიციის შესაბამისად, ე.ი. იმ პერსპექტივაში აღიქვან, რომ მომავალი ცხოვრება "გონება-განწმენდილთათვის ნათელია", რომელიც "სიწმინდის ზომისაებრ" ეძლევათ და ამ ნათელს ჩვენ ცათა სასუფეველს ვუწოდებთ. მაგრამ "უმთავრესში ბრმათათვის" ის ბნელად გადაიქცევა, რაც სინამდვილეში ღმრთისგან გაუცხოებაა "აქაური სიბეცის ზომისაებრ". ე.ი. საუკუნო ცხოვრება - ნათელია მათთვის, ვინც განიწმინდა საკუთარი გონება, ნათელია მათთვის მათი სიწმინდის ხარისხისამებრ. ბნელად კი საუკუნო ცხოვრება ხდება მათთვის, ვინც გონებით ბრმაა, ვინც ვერ განათლდება მიწიერი ცხოვრებისას და განღმრთობას ვერ მიაღწია.

ეს განსხვავება ჩვენ შეიძლება გრძნობადი საგნების მაგალითზეც გავიგოთ. ერთი და იგივე მზე "ჯანმრთელ მხედველობას ანათებს, ავადმყოფურს კი აბნელებს". ცხადია, რომ დამნაშავე მზე კი არა, თვალის მდგომარეობაა. იგივე მოხდება ქრისტეს მეორედ მოსვლის ჟამსაც. ერთი და იგივე ქრისტე "დგას დაცემისა და აღმართვის გზაზეც. ურწმუნოა დასაცემად და მორწმუნეთა აღსამართავად". ერთი და იგივე სიტყვა ღმრთისა ახლაც, დროში და მითუმეტეს მაშინ, მარადისობაში, "ბუნებითაც საშინელია უღირსთათვის და კაცთმოყვარეობის გამო დასატევნელია საკუთარი თავის შესაფერისად განმამშვენიერებელთათვის". რამეთუ ყველა ვერ იმსახურებს ერთსა და იმავე ხარისხში და მდგომარეობაში ყოფნას, არამედ ერთი ერთს იმსახურებს, მეორე კი -მეორეს, "ვფიქრობ თავისი განწმენდილობის დონეზე". თავისი გულის და თავისი გონების სიწმინდის შესაბამისად, თითოეული ადამიანი, თავისი ზომით იგემებს ღმრთის ერთსა და იმავე შეუქმნელ ენერგიას.



მოგვიანებით გავაგრძელებ საუკუნო სატანჯველის შესახებ მართლმადიდებლური მოძღვრების გადმოცემას, მაგრამ მანამდე ამას გაეცანით გულისყურით, თუ როგორ უყურებს მართლმადიდებლობა ჯოჯოხეთისეულ სატანჯველს, რაში მდგომარეობს ეს სატანჯველი და ასე შემდეგ. ამ ყოველივეს გულისყურით გაცნობის შემთხვევაში პასუხი მარადიული სატანჯველის შესახებ თავისთავად ამოტივტივდება, თუმცა მის შესახებ მაინც დავწერ მცირედს.