ენათმეცნიერება (ლინგვისტიკა), Ieithyddiaeth / Málvísindi / בלשנות / Hizkuntzalaritza / Тыл үөрэҕэ / პარამეტრები

[Ismail]

შეიძლება დიდი გამოხმაურება ვერ ჰპოვოს, მაგრამ ეს თემა რომ არ ყოფილიყო ჩემს განყოფილებაში, ვერ დავუშვებდი...

თუკი ამ ფორუმზე ვინმე ხართ ამ თემაზე ჩემსავით (და კიდე ერთივით, სახელს და გვარს არ დავასახელებ ) გადარეული, შეგვიძლია ვისაუბროთ ყველაფერზე: ბასკური ენის კავკასიურ ენებთან კავშირით დაწყებული მსოფლიო მასშტაბით ერგატიული კონსტრუქციებისა და პოლიპერსონალრი ზმნების გავრცელებით დამთავრებული.

[ნანინა]

Ismail

გაიხარე ზურა

ისე კანონისტი არსებით სახელზე დაგვპირდა დაწერას. სადაა?

[Ismail]

Ismail

გაიხარე ზურა

ისე კანონისტი არსებით სახელზე დაგვპირდა დაწერას. სადაა?

არ ვიცი, დაველოდოთ, დაწერს ალბათ.





ისე, მანამდე თუ გნებავთ რიცხვით სახელზე ვისაუბროთ.

რიცხვითი სახელი არის მეტყველების ნაწილი, რომელიც მიუთითებს საგნის რაოდენობას და რიგს.

რაოდენობითი რიცხვითი სახელი შეიძლება მიუთითებდეს საგანთა მთელ (ერთი, ხუთი, მილიონი) ან წილად (მესამედი, მეშვიდედი), რაოდენობას, ხოლო რიგობითი რიცხვითი სახელი (მეოთხე, მეათასე) მიუთითებს საგნის რიგს და პასუხობს კითხვაზე: "მერამდენე?", "რომელი?".

ენებში, წილის აღმნიშვნელი რაოდენობითი რიცხვითი სახელები და რიგობითი რიცხვითი სახელები იწარმოება მთელი რაოდენობის აღმნიშვნელი რაოდენობითი რიცხვითი სახელისაგან. მაგალითად:
სამი - მესამედი - მესამე
ათასი - მეათასედი - მეათასე

გამონაკლისი, მე რაც შემხვედრია არის სიტყვა "ნახევარი" (half, половина...).





თვლის სისტემა სხვადასხვა ენებში განსსხვავებულია.

ყველაზე უფრო გავრცელებულია თვლის ათობითი სისტემა, როდესაც ხდება ერთიდან ათამდე უნიკალური სახელწოდების ციფრებით თვლა, შემდეგ კი მეორდება შემდეგი პრინციპით: ათი ერთი, ათი ორი, ათი სამი....... ორი ათი ერთი, ორი ათი ორი, ორი ათი სამი...... სამი ათი ერთი, სამი ათი ორი.... და ასე ასამდე. ზოგიერთ ენებში ათის ჯერად რიცხვებს არა ორი ათი, სამი ათი და ასე შემდეგ ქვიათ (როგორც ეს მაგალითად, ინგლისურში და რუსულშია, აგრეთვე ინდოევროპული ენების უმეტესობაში), არამედ ასეთ რიცხვებს დამოუკიდებელი, განცალკევებული სახელი აქვთ. მაგალითად თურრქულში ორმოცის, ორმოცდაათის, სამოცის და ასე შემდეგ სახელები სულაც არ ითარგმნება როგორც ოთხი ათი, ხუთი ათი და ა.შ...

არსებობს თვლის ოცობითი სისტემა. იგი გავრცელებულია კავკასიურ ენებში, ბასკურ ენაში და ზოგიერთ სხვა ენაში. ინდოევროპული ენებიდან ასეთ სისტემას შევხვდი უელსურ ენაში. ოცობითი სისტემა რასაც გულისხმობს, თავადაც ხვდებით...

არის ენები, რომლებსაც თვის ხუთობითი სისტემა აქვთ. მაგალითად, ნიგერ-კონგოს ოჯახში შემავალ ენა ფულაში: ერთი, ორი, სამი, ოთხი, ხუთი, ხუთერთი, ხუთორი, ხუთსამი, ხუთოთხი, ათი, ათერთი.... ათხუთსამი, ათხუთოთხი... ანუ მაგალითად 68 იქნება ასეთი პრინციპით: ხუთერთი ათი ხუთსამი.
მაგრამ აქაც საბოლოოდ ათამდე დავდივართ, რადგან ორხუთის მაგივრად არის ათი, როგორც თავისთავადი სიტყვა. და ერთგვარად "ნახევრად ათობითი" თვლის სისტემა გვაქვს. (ხო მიმიხვდით? ) და იმავე ლოგიკით ოცობითი სისტემაც "ნახევრად ათობითია".

არის ენები, სადაც ოთხზე მეტად ვერ ითვლიან. ასეთია, მაგალითად, ავსტრალიელი აბორიგენების ზოგიერთი ენა.

ამაზონის ჯუნგლებში კი არის ასეთი ენა: პირაჰა, რომელზეც ორზე მეტად, ძალიან გულითაც რომ მოინდომო, მაინც ვერ დაითვლი. იმიტომ რომ პირაჰა ენაზე მოსაუბრეთა რიცხვითი სახელები მხოლოდ ერთითა და ორით შემოიფარგლება.