ჭედური ხელოვნების ოსტატები პარამეტრები

[სოფი]

ალბათ ამ სიტყვების გაგონებაზე ბევრს პირველად ბექა და ბეშქენ ოპიზრები გაგახსენდათ. სწორედ მათით დავიწყებ


ქართული ჭედურობა დამოუკიდებელ სახეს X საუკუნიდან ავლენს. XII ს.-ის II ნახევარსა და XIII ს.-ის დასაწყისში ქართული ოქრომქანდაკებლობა ოპიზელ ოსტატებს – ბექა და ბეშქენ ოპიზრებს უკავშირდება. ბიოგრაფიული ცნობები მათ შესახებ არაა ცნობილი, თუმცა ამ შემოქმედთა მხატვრულ ინდივიდუალობასა და ოსტატობაზე ნათლად მეტყველებს მათი ნამუშევრები.


ბექა ოპიზრის მიერ შესრულებულია ანჩისხატის მაცხოვრის მოჩარჩოება (1184-1193 წწ.), რომელიც ამჟამად დაცულია საქართველოს სახელმწიფო მუზეუმში



ანჩის ხატის მოოქრული ვერცხლის ჩარჩოს მოჭედილობა თამარ მეფის ბრძანებითა და ანჩის ეპისკოპოსის, ჰიმნოგრაფ იოანე ანჩელის რკინაელის შეკვეთით შესრულდა. ხატის წარწერაში ნათქვამია:"ქ. ბრძანებითა და ნივთისა ბოძებითა ღმრთივ გვირგვინოსნისა დიდისა დედოფალთ დედოფლისა თამარისაითა, მე იოანე ანჩელმან რკინაელმან ჴელვზავ საშინელისა, ამის ხატისა პატივით მოჭედად მფარველმცა არს მეფობისა მათისა აქა და საუკუნესა მოიჭედა ჴე(ლი)თა ბექასითა, ქრისტე შეიწყალე". ხატის ჩარჩო (145 სმ x 71 სმ) შემკულია "ვედრების" კომპოზიციით მარჯვნივ და მარცხნივ შვეული არშიების შუაში მოთავსებულია მაღალი რელიეფით შესრულებული ღვთისმშობლისა და იოანე ნათლისმცემლის მთლიანი, ოდნავ დაგრძელებული ფიგურები, ორი ზემოთა კუთხე მიქელ და გაბრიელ მთავარანგელოზებს უჭირავთ, ხოლო მათ შორის, ცენტრში, ე.წ. "საყდრის" ალეგორიული გამოსახულებაა - სამეფო ტახტი ზედ ამართული ჯვრით. ქვემო არშიის შესაბამის ადგილებზე პეტრე და პავლე მოციქულებისა (კუთხეებში) და იოანე მახარებლის გამოსახულებებია.




და წყაროსთავის სახარების ყდის მოჭედილობა, რომელიც ჯერ გელათში ინახებოდა, ამჟამად კი ხელნაწერთა ეროვნულ ცენტრშია დაცული.

წყაროსთავის ოთხთავის ზედა ყდა




წყაროსთავის ოთხთავის ქვედა ყდა




წყაროსთავის სახარების ყდის ერთ მხარეს, ვერცხლის მოჭედილობაზე (20 სმ x 17 სმ), "ვედრების" კომპოზიციაა გამოსახული, მეორეზე - "ჯვარცმისა". გლუვ ფონზე ფიგურები და კუთხეების მცენარეული ორნამენტი მაღალი რელიეფითაა გადმოცემული, ტახტზე მჯდომი ქრისტეს თავთან და ფეხებთან მოჭედილობის საერთო კომპოზიციასთან შერწყმული, ჩარჩოშემოვლებული რელიეფური ასომთავრული წარწერებია, რომელთა მიხედვით წყაროსთავის სახარების დამკვეთია ("... წერით და მოჭედით:") ტბეთის ეპისკოპოსი იოანე მტბევარი. მაცხოვრისა და ღვთისმშობლის გამოსახულებათა შორის კი ასეთი წარწერაა: "ქრისტე, შეიწყალე ოქრომჭედელი ბექაჲ ოპიზარი". ხელნაწერის ერთ-ერთი მინაწერის თანახმად, ეს სახარება გადაიწერა 1195, ყდის მოჭედვის თარიღიც იგივე ან მომდევნო წელი უნდა იყოს.

[ქევანა]

tamuna m
ხო, სწორია, ეხლა დავგუგლე... შევცდი

მამნე, ქართველი ოქრომჭედელი. მოღვაწეობდა XVI საუკუნის პირველ ნახევარში, როგორც ირკვევა, თავდაპირველად სამცხის ათაბაგთა კარზე, შემდეგ - იმერეთში.
ჩვენამდე მოაღწია მის მიერ მოჭედილმა რამდენიმე ძეგლმა. მ.შ. ყველაზე მნიშვნელოვანის სამცხის ათაბაგის ყვარყვარე III-ისა და მისი მეუღლის ანას შეკვეთიტ მოჭედილი კანკელის წინ დასადგმელი (230x107 სმ) სადგერის დიდი ჭედური ჯვარი, რომელიც მასზე გაკეთებული წარწერების თანახმად, 1522/1523-1529 წლებით თარიღდება. ჯვარზე გამოსახულია რელიგიური დღესასწაულები (13 კომპოზიცია) და წმ. გიორგის ცხოვრების ამსახველი სცენები. მოჭედილია (მაღალი რელიეფით) მოოქრული ვერცხლის სქელი ფირფიტებით, რომლებიც შემდეგ დაკრულია ხის ჯვარზე. მამნე ჯგუფური სცენების დიდი ოატატია. მისი კომპოზიციები შეკრული, ერთიანი და დინამიკურია, ფიგურები - ოდნავ დაგრძელებული და მონიმენტური. ოსტატი ზოგჯერ მოცულობის გამოვლენასაც ახერხებს. მამნეს შემდეგი პერიოდის ნამუშევარი, ბარაკონის კანკელის წინ დასადგმელი ჯვარი (213x105 სმ) იმერეთში უნდა იყოს შესრულებული (ინახება ქუთაისის ისტორიულ-ეთნოგრაფიულ მუზეუმში). მამნე ბარაკონის ჯვრის კომპოზიციებში ოსტატურად იყენებს ორნამენტსაც.
მამნეს ნამუშევარია აგრეთვე გელათისა და ხონის საწინამძღვრო ჯვრები (პირველი საქართველოს ხელოვნების მუზეუმში ინახება, მეორე - ქუთაისის ისტორიულ-ეთნოგრაფიულ მუზეუმში), რომელთა მიხედვით მამნე ორნამენტის საკმაოდ დახვეწილ ოსტატად გვევლინება. მამნეს მოუჭედავს შემოქმედის ხატი, რომელიც ჯერ კიდევ 1920-თვის დაკარგული იყო.
მამნე ოქრომჭედელი მაღალი რანგის ოსტატი იყო, მისმა შემოქმედებამ მნიშვნელოვანი კვალი დატოვა გვიანდელი ხანის ქართულ ოქრომჭედლობაში. XVI-XVIII საუკუნეების ქართული ოქრომჭედლობის აღორძინება სწორედ მამნეს დამსახურებაა.

წყარო:
http://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%9B%E1%...%83%9C%E1%83%94