წალენჯიხის"მაცხოვრის ფერისცვალების" სახელობის ტაძარი, XII-XII საუკუნე პარამეტრები

[zaza zarqua]

ტაძარი აგებულია XII-XII საუკუნეში.

[SantaDzuku]

წალენჯიხის საკათედრო ტაძარი თუ XII საუკუნისაა, მაშინ ძნელად დასაჯერებელია, რომ ის თამარის მეფობის დროს აეგოთ. აქ უფრო საქმე გვაქვს თამარის პერსონის მიმართ ქართველი ერის ღრმა თაყვანისცემის ფაქტთან (წმიდა ნინოს ღვთისმშობლის დობილს უწოდებენ, ხოლო თამარს ღვთისმშობლის სწორს). ზოგადად ქართული პატრიარქატი მატრიარქის უზადო თაყვანისმცემელია, უძველესი დროიდანაც ქართული პანთეონი ფრიად მატრიარქალური იყო. განსაკუთრებით საგულისხმოა ბუნების დიდი დედა, იგივე ალმა მატერ – ნანა. თამარის სახელს ასევე უკავშირდება ერთმალიანი ხიდის არსებობაც, მას თამარის ხიდს უწოდებენ. თუმცა მგონია, რომ ერთმალიანი ხიდი, როგორც ნაგებობა განვითარებულ შუა საუკუნეებზე გაცილებით ძველ დროს უკავშირდება.

გარდა ამისა, ვგონებ, XII-XIII საუკუნის ქართულ ეკლესიების განგეგმაში აბსიდები ოთხკუთხედშია ჩახაზული, რაც არ დასტურდება წალენჯიხის მაცხოვრის ფერისცვალების სახელობის ტაძრის შემთხვევაში. ეს ჩემი მწირი ცოდნიდან გამოტანილი დასკვნა-ჰიპოთეზაა.

ახლა წალენჯიხის და წენდიხის ტოპონიმების წარმოშობის შესახებ: ჩემი ღრმა რწმენით, ეს ორი ტოპონიმი სხვადასხვა, ურთიერთდამოუკიდებელი წარმოშობისაა და მოგახსენებთ ამის შესახებაც.
წალენჯიხა – რამდენადაც ლაზურის მცოდნე ხალხმა მითხრა, სიტყვა წალენ არის ძველი ჭანურ-ლაზური (შესაბამისად - კოლხური) სიტყვა და ნიშნავს თუდოლენ-ს, ანუ ქვემოს, ხოლო მოგეხსნებათ, ჯიხა ციხეა. აქედან – ქვემო ციხე – წალენ ჯიხა. სიტყვა წალენ დღემდე ქვემოს მნიშვნელობით იხმარება თურმე ლაზურში.

წენდიხა – უახლოესი და მონათესავე ტოპონიმი არის წენწყარი – ჭანის წყალი. ქართულ ენათა ბგერათმონაცვლეობიდან გამომდინარე წესით ჭან უნდა იყოს კოლხური ფორმა, ხოლო წენ იბერიული, რადგანაც ე დომინანტია იბერიულში, ხოლო ა კოლხურში (ერთი – ართი, ექვსი – ამშვი), ასევე წ დომინანტია იბერიულში, ჭ – კოლხურში (წითელი – ჭითა, წერა – ჭარუა). წენწყარის შემთხვევაში ბგერათა პირიქითა მონაცვლეობას აქვს ადგილი. ამის სხვა მაგალითებიც იქნება, მოსაძიებელია. ჩვენს შემთხვევაში მთავარია შემდეგი: როგორც წენ-წყარი არის ჭანის-წყალი, ასევე წენ-დიხა გამოდის, რომ არის ჭანის-მიწა. ამასთან, თუ “ჭე დიხა დო ჭე წყარიდან” წენდიხა მიიღება, მაშინ სად ქრება “ჭე წყარი”? აქედან გამომდინარე, მიმაჩნია, რომ წენდიხის წარმოება “ჭე წყარი დო ჭე დიხადან” უფრო ფანტაზიის ნაყოფია.


წალენჯიხაზე საინტერესო ინფო იხილეთ შემდეგ ბმულზე:

http://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%AC%E1%...%83%AE%E1%83%90

მანდვე არის ბმული საკათედრო ტაძარზეც