საეკლესიო რეფორმა თუ დივერსია, XVII საუკუნის რუსეთის საეკლესიო რეფორმა და მისი შედეგები პარამეტრები

[dzvelmartlmadidebeli]

ამ თემის გახსნა საჭიროდ ჩავთვალე იმ მიზეზის გამო, რომ მრავალ ჩემს თანამემამულეს წარმოადგენა არა აქვს ძველმართლმადიდებლობაზე და ხშირად მსჯელობს გასული საუკუნეების (ძირითადად XVII-XIX სს.) რუსულ, ოფიციალურ პოლემიკურ თხზულებებზე დაყრდნობით, რომლებიც უმეტესწილად არაობიექტური და ტენდენციურია.

მრავალს ასევე აინტერესებს თუ რა მიზეზებმა გამოიწვია საქართველოში ძველმართლმადიდებლური ეკლესიის დაფუძნება და რა კავშირშია დღევანდელი ქართული ეკლესია XVII საუკუნის რუსულ რეფორმასთან.

შევეცდები ყველა დაინტერესებულ ადამიანს მივაწოდო ის ობიექტური ინფორმაცია, რომელიც დაკავშირებულია როგორც მე-17 საუკუნის რუსული ეკლესიის რეფორმასთან, ასევე საქართველოს ძველმართლმადიდებლურ ეკლესიასთან. მზად ვარ პასუხი გავცე შეკითხვებს და აგრეთვე, გამოვაქვეყნო ცნობილ რუს ისტორიკოსთა, ღვთისმეტყველთა და მკვლევართა შეხედულებები ამ პრობლემატიკასთან დაკავშირებით, რომელიც მოიცავს როგორც საწესჩვეულებო-ლიტურგიკულ მხარეს, ასევე სწავლა-მოძღვრებითსაც.

იმედი მაქვს, კორექტული იქნებით ამ თემასთან დაკავშირებული საკითხების განხილვისას.

[damiane80]

თვით კონსტანტინოპოლის პატრიარქის საპასუხო წერილი ღირს განხილვად, ამჯერად კი ვიტყვი, რომ პატრ. ნიკონმა კონსტანტინოპოლის პატრიარქის წერილის მიღების შესახებ არ გააცხადა, რადგან მისი კურსი აშკარად ეწინააღმდეგებოდა კონსტანტინოპოლის პატრიარქის რჩევას

არ არის მთლად ასე:

პირველ რიგში, მინდა ვთქვა თავად პატრიარქ ნიკონზე, რომ საბოლოო ჯამში 1666-67 წლების კრებები მის გარეშე (და მეტიც) მის საწინააღმდეგოდაც კი ჩატარდა, ამდენად რეფორმა შესაძლებელია ნიკონის წამოწყებული იყო, მაგრამ უეჭველია, რომ იგი მის გარეშე დაგვირგვინდა.

რაც შეეხება თავად ნიკონს, მე წავიკითხე, რომ საერთოდაც იგი როგორც რუსეთის პატრიარქი თავდაპირველად ძველმოწესე იყო, მაგრამ რომელ წელში ზუსტად არ მახსოვს, რუსეთს ესტუმრენ საბერძნეთისაეკლესიის წარმომადგენლები, რომლებმაც ნახეს, რომ ნიკონი პირჯვრის წერას და კურთხევას გასცემდა 2 წყობით, რაზეც მიანიშნეს, რომ ამგვარად პირჯვარს იწერენ სომხები (მწვალებლები). საბოლოოდ ამ საკითხში გასარკვევად, დაუბარებიათ მოსკოვში მყოფი სომეხი ვაჭრები, რომლებიც წარდგნენ პატრიარქის წინაშე და დაადასტურეს, რომ სომხები 2 თითიანი წყობით იწერენ პირჯვარს. აქვე პატრიარქს უკითხავს იცოდნენ თუ არა ვაჭრებმა, როგორ გამოისახავდნენ პირჯვარს ბერძნები, მათ კი უპასუხიათ, რომ სამი თითით, თუმცა უარი უთქვამთ პირჯვრის გადასახვაზე, რადგან მათი სიტვით ამის გამო სომხური ეკლესია მათ შეაჩვენებდა. (ეს ტექსტი ამივიკითხე ერთ-ერთ რუსულ წყაროში, თუ სურვილი გექნებათ მოვიძიებ შემდეგ)

სწორედ ამის შემდეგ იყო, რომ პატრიარქმა ნიკონმა დაიწყო ყველა მართლმადიდებლურ ეკლესიებთან მიმოწერა პირჯვრის გადასახვის წესსა და სხვა წესებთან დაკავშირებით (მათ შორის კონსტანსტინეპოლის პატრიარქის) მიმართ, გარდა ამისა, ნიკონმა გააგზავნა ერთი მეტად განათლებული სამღვდელო პირი, რომელმაც ათონის მთაც კი მოიარა, თუმცა იმ დროს მოქმედი არცერთი ეკლესიიდან მას არ მიუღია პასუხი, რომ რომელიმე მართლმდადიბებლურ ეკლესიაში პირჯვარს 2 თითით იწერდნენ. ყველა ერთხმად დაუდასტურა სამი თითით პირჯვრის წერის წესი. რაც შეეხება კონსტანტინოპოლის პატრიარქს, როგორც ზემოთ ვთქვი, მისი პასუხი იყო ყველაზე უფრო სწორი და გონივრული, მან მისწერა, რომ ორივე წესი მისაღებია, თუმცა იგი უპირატესობას ანიჭებს სამი თითით პირჯვრის წერას, როგორც დამკვიდრებულ წესს ეკლესიაში.

რაც შეეხება თავად 1666-67 წლების კრებას, უნდა ითქვას, რომ 1666 წელს კრებაში მონაწილეობდა ფაქტობრივად მხოლოდ რუსეთის საეკლესიო პირები (და შეიძლება მხოლოდ რამოდენიმე სტუმარი), ხოლო უკვე 1667 წელს რუსეთში ჩამოვიდნენ საბერძნეთისა და ანტიოქიის (თუ სწორად მახსოვს), ასევე მეზობელი ქვეყნების, მათ შორის საქართველოს ეკლესიის წარმომადგენლები ანუ ფაქტობრივად კრებაზე სახეზე იყო თითქმის ყველა მართლმადიდებლური ეკლესიის წარმომადგენელი, რის შემდეგაც განახლდა კრება და მიიღოს ის გადაწყვეტილებები, რაც მიიღო.

საგულისხმოა, რომ ამ პროცესებში პატრიარქი ნიკონი საერთოდ არ მონაწილეობდა, პირიქით იმავე 1667 წლის კრებამ მისი გადაყენების საკითხი განიხილა. ამიტომ, ნუ გვეგონება, რომ ვიღაც ავანტურისტმა ბერძნებმა რუსეთის პატრიარქს თავს რაღაც წესები მოახვიეს და მანაც რეფორმის ქარ-ცეცხლში გაატარა ქვეყანა.

სინამდვილეში ნიკონის მიერ ახალი წესების მიღების საკითხი იყო დეტალურად განხილული და ყველა ეკლესიისაგან გამოკვლეული და ეს ათ წელზე მეტი გრძელდებოდა. ნიკონი დარწმუნდა, რომ ყველა მართლმადიდებლურ ეკლესიებში მოქმედებდა ე.წ ახალი წესი, რომელიც არ ეწინააღმდგებოდა დოგმატს, ამიტომ მოისურცა მან ერთიან წესების დამკვიდრება რუსეთში.

ნუ რა თქმა უნდა ცალკე თემაა ის, თუ საბოლოოდ როგორი სახე მიიღო ამ რეფორმამ, მაგრამ, ჩემი პირადი აზრით, მოვლენების ასეთ განვითარებაში თავისი წვლილი შეიტანა იმან, რომ საერო ხელისუფლება ერეოდა აქტიურად ამ რეფორმის მიმდინარეობაში და ამან ბევრს რამეში "რეფორმას" დაღი დაასვა.