პტრიარქის მიერ წარმოთქმული სიტყვები, (ამბიონიდან ქადაგების გარდა) პარამეტრები

[A.V.M]

მოკლედ ამ ფორუმზე უამრავი თემაა,რომელიც გახსნილია პატრიარქის ერთი კონკრეტული განცხადების ან წარმოთქმული სიტყვის შესახებ,რომლებიც მცირე ხანში მივიწყებული ხდება.რის გამოც არის უამრავი თემა და მათგან უმცირესია შედარებით აქტუალური.ამ პრობლემის მოსაგვარებლად ასეთი სიტყვები და განცხადებები ყველა ამ თემაში მოვაქციოთ,სხვა უსარგებლო თემები კი დავხუროთ...
------------------------------------------

უწმიდესისა და უნეტარესის, სრულიად საქართველოს კათოლოკოს-პატრიარქის ილია II-ის სიტყვა ივ. ჯავახიშვილის სახელობის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტში

20 სექტემბერი, 2004 წელი

. . .
თქვენ აქ, უნივერსიტეტში მოხვედით არა მარტო იმისათვის, რათა ცოდნა მიიღოთ, არამედ უნდა განმტკიცდეს თქვენი ზნეობა. თქვენ უნდა დაინახოთ, თუ რა არის მთავარი. ეს არის ჩვენი სულიერი, კულტურული, ზნეობრივი ფასეულობანი. თქვენი ცხოვრებით სულიერი ჯვარი უნდა შექმნათ. ვერტიკალური ძელი ამ სულიერი ჯვრისა არის სწრაფვა ღვთისაკენ, ჰორიზონტალური კი - სწრაფვა ადამიანებისაკენ. სულიერი ჯვრის გამოსახვა თავისი ცხოვრების წესით - ადამიანის ცხოვრების უმთავრესი მიზანია.
+ + +

წყარო, წიგნიდან: უწმიდესი და უნეტარესი, სრულიად საქართველოს კათოლოკოს-პატრიარქი ილია II
მეცნიერების, განათლების, კულტურის და ხელოვნების შესახებ (1977 - 2004 წ.წ.)
თბილისი, გამომცემლობა "გეოკერია" 2004; გვ.209.
-------------------------------------------------------

"ერთხელ უწმიდესს ჰკითხეს: თქვენი მიტრა ოქროსიაო? - მან კი მიუგო: ეს ძალიან მძიმეა, ეს ეკლის გვირგვინიაო!"
-------------------------------------------------------
"ჯვრის სკოლა შესანიშნავი სკოლაა, სადაც ვიწვრთნებით, ჩვენი შემოქმედის ლოცვა-კურთხევით. ეს სკოლა უგუნურთ გონიერს ხდის, გონიერთ ბრძენად აქცევს, ამაყთ - მორჩილად, უკეთურთ - კეთილად, უძლურთ - ძლიერად. ამ დროს ჩვენ ვემსგავსებით თიხის ჭურჭელს. მეჭურჭლემ იცის, რამდენ ხანს და რა ტემპერატურაზე სჭირდება მას გამოწვა; თუ ცეცხლზე ზედმეტ ხანს გააჩერებს, დასკდება, ხოლო თუ ცოტა ხანს - ნესტიანი დარჩება და გამოსაყენებლად უვარგისი იქნება. მსგავსად ამისა, იცის უფალმა, რა განსაცდელი განუმზადოს თითოეულ ჩვენგანს, რომ სულიერად გამოაწრთოს და ღირსყოს მარადიული ნეტარი ცხოვრებისათვის."
-----------------------------------------------
ილია II

უწმიდესისა და უნეტარესის, სრულიად საქართველოს კათოლიკოს--პატრიარქის ილია II-ის
სიტყვა ჟურნალ "მნათობის" პრეზენტაციაზე

კათოლიკოს-პატრიარქის ფონდი, 30 ოქტომბერი, 2006 წელი

"საკმარისი არ არის, გავაშიშვლოთ ჩვენი ჭრილობები, ჩვენი ნაკლი,
მთავარია, ვთქვათ, თუ რა წამალი არსებობს მათ განსაკურნებლად!"

ქალბატონებო და ბატონებო!

უპირველეს ყოვლისა, ყველას გილოცავთ ამ ბედნიერ დღეს, გილოცავთ იმას, რომ ჩვენ ერთად ვართ, ერთად ვზეიმობთ ჟურნალ "მნათობის" გამოცემის განახლებას.

არ უნდა დაგვავიწყდეს, რომ საქართველო ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის წილხვედრი ქვეყანაა, და ამიტომ ყოვლად შეუძლებელი და წარმოუდგენელია, რომ იგი დაიღუპოს. საქართველო აუცილებლად გადარჩება და მას აუცილებლად ექნება ნათელი მომავალი!

ჟურნალ "მნათობის" გამოცემა ჩვენი ერის სურვილით განახლდა; ეს ჩვენი ერის სულის მოთხოვნილებაა და ამიტომ არაფერია საკვირველი, რომ მისი გამოცემა მოხერხდა.

მინდა განსაკუთრებული მადლობა გადავუხადო ჟურნალის რედაქტორს, ბატონ თამაზ ჭილაძეს და განსაკუთრებული მადლობა ვუთხრა იმისათვის, რომ მან დახმარებისათვის მე მომმართა. ხომ შეიძლებოდა მას სხვებისთვის მიემართა? რა თქმა უნდა, შეეძლო. მწერლობა, ლიტერატურა არ შეიძლება წაიშალოს, არ შეიძლება დაეცეს ჩვენს ქვეყანაში. პოეზია, პროზა _ ჩვენს სულშია, ჩვენს სულიერ სამყაროშია. მახსენდება ერთი შემთხვევა, ალექსანდრიისა და სრულიად აფრიკის პაპისა და პატრიარქის მიერ მიწვეული ვიყავი ეგვიპტეში. ჩავედით, საკმაოდ დიდი დელეგაციით. დავათვალიერეთ ალექსანდრია, ქაირო, მოვილოცეთ სიწმინდეები. თქვენ იცით, ალექსანდრია განთქმული იყო ცნობილი ბიბლიოთეკით და ასევე ალექსანდრიის სკოლით, ახლა, რა თქმა უნდა, ეს ყველაფერი აღარ არსებობს, მაგრამ მაინც იქ იმ ძველი დიდების რაღაც საოცარი სული ტრიალებს; იგრძნობა კლიმენტი ალექსანდრიელისა და სხვა ალექსანდრიელი წმინდა მამების კვალი.

შემდეგ ჩვენ წავედით სინას მთაზე. დიდი და ძალიან კომფორტული მანქანა დაგვითმეს. ჩვენთან ერთად ბრძანდებოდა ალექსანდრიის პაპი და პატრიარქი თავისი თანმხლები პირებით, იყვნენ ასევე რუსეთის ეკლესიის წარმომადგენლებიც. მანქანაში სხვადასხვა თემებზე ვსაუბრობდით. საკმაოდ დიდი გზაა ქაიროდან სინას მთამდე. მანქანას გავაჩერებდიღ და გარეთ გამოვიდოდით, მაგრამ 5 წუთიც ვერ ვჩერდებოდით, ისეთი მცხუნვარე მზე იყო. მაშინ ასეთი იდეა დამებადა; შევთავაზე, მოდით, შევეჯიბროთ, ვინ უკეთ იცის თავისი პოეზია და ვის უფრო მდიდარი პოეზია აქვს _ ბერძენ ხალხს, რუსს თუ ქართველებსმეთქი. ჩვენ, ორი პატრიარქი შევთანხმდით, და პირველობა, რა თქმა უნდა, ბერძნებს დავუთმეთ. ერთი მიტროპოლიტი გამოვიდა და ალბათ თხუთმეტიოდე წუთი ილაპარაკა. ცნობილი ავტორების ლექსებს კითხულობდა, შემდეგ რუსებს მოვუსმინეთ. ერთმა რუსმა არაფერი იცოდა თავისი პოეზიიდან; წამოიწყო:, - რამდენიმე სტრიქონი თქვა და დადუმდა, ის ლექსიც არ ახსოვდა ბოლომდე. ჩვენს დელეგაციაში ბრძანდებოდა მიტროპოლიტი კონსტანტინე მელიქიძე. მან მთელი "ვეფხისტყაოსანი" და დავით გურამიშვილის პოეზია ზეპირად იცოდა. მისი რიგი რომ მოვიდა, კითხვა დაიწყო, გავიდა ნახევარი საათი, ის კი მაინც არ ჩერდებოდა. ბოლოს მე ვუთხარი, მეუფეო, დაამთავრეთ, თორემ უხერხულია ამათ წინაშე-მეთქი.

ამით ის მინდა ვთქვა, რომ ქართველ ერში მშობლიური ლიტერატურის სიყვარული არასოდეს ჩაკვდება!

ჩინური ფილოსოფიის მიხედვით ერისა და ადამიანის ცხოვრება ამაღლებისა და დაცემისაგან შედგება.

ერთხელ ჩვენთან სტუმრად უცხოელების დელეგაცია, მათ ერთი ჩინელიც ბრძანდებოდა. მას ვკითხე: როგორ შეეძლო რომელსაც გააჩნია ასეთი ბრწყინვალე ფილოსოფია, გაეზიარებინა კომუნისტური იდეები? მან მიპასუხა: ერის ცხოვრება დაცემისა და ამაღლებისაგან შედგება ჩვენ ახლა სწორედ დაცემის პერიოდში ვიმყოფებითო.

არც ჩვენ უნდა გვიკვირდეს ის, რომ იყო პერიოდი, როდესაც შეჩერდა ლიტერატურული ჟურნალების გამოცემა. ქართველი ადამიანის გულში არასდროს შეჩერდება ის პროცესები, რომელიც ფესვგამდგარია ჩვენს სულში.

მინდა ორიოდე სიტყვა ვთქვა ზოგადად ქართული ლიტერატურის შესახებ. მართლაც, ლიტერატურამ ეკლესიის წიაღში დაიწყო აღმავლობა. თქვენ კარგად იცნობთ კორნელი კეკელიძის "ძველი ქართული ლიტერატურის ისტორიას". მართლაც, საოცარი შრომა გასწია ამ ადამიანმა. იგი იძულებული გახადეს, გაეხადა ანაფორა და შეეწყვიტა ღვთისმსახურება, გააძევეს სიონის ტაძრიდან, მაგრამ ის შინაგანად ეკლესიის წიაღში დარჩა.

რა იქნებოდა, რომ არ გვქონოდა ძველი ქართული საეკლესიო მწერლობა? ვერ აღორძინდებოდა ის საერო ლიტერატურა, რომელსაც ასე ვეთაყვანებით და რომლითაც ასე ვამაყობთ! ვერც დამკვიდრედებოდა იგი ასე ქართველი ადამიანის გულში.

მინდა ვთქვა, რომ ქართული ლიტერატურა იყო, არის და იქნება წინამძღოლი, მაგრამ, ამავე დროს, ის უნდა იყოს წინასწარმეტყველი! საკმარისი არ არის, გავაშიშვლოთ ჩვენი ჭრილობები, ჩვენი ნაკლი, მთავარია, ვთქვათ, თუ რა წამალი არსებობს მათ განსაკურნებლად!

ღმერთმა დაგლოცოთ!

ჩვენთან არს ღმერთი!

[A.V.M]

უწმიდესისა და უნეტარესის, სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქის ილია II-ის სიტყვა საქართველოს ეკლესიის აღდგენის დღისადმი მიძღვნილ სამეცნიერო კონფერენციაზე

საპატრიარქოს რეზიდენცია, 24 მარტი, 2006 წ.

`დღესაც არიან ადამიანები, რომელნიც ებრძვიან ეკლესიას და ამით ებრძვიან ქართველ ერს~

ქალბატონებო და ბატონებო,

უპირველეს ყოვლისა, გილოცავთ ამ დიდ დღეს. მინდა, ყველამ ერთად, კიდევ ერთხელ გავიაზროთ, თუ რა მნიშვნელობა ჰქონდა და აქვს დღეს საქართველოს მართლმადიდებელ ავტოკეფალურ ეკლესიას ჩვენი ერისათვის. ზოგიერთს ჰგონია, რომ საქართველოს ეკლესია ეს არის პატრიარქი, მღვდელმთავრები და სამღვდელოება. ეს არის მთელი ერი, ეს არის ის ძალა, რომელიც ამთლიანებდა, ადუღაბებდა და დღესაც ამთლიანებს ქართველ ერს. ჩვენ არ უნდა დაგვავიწყდეს, რომ მიწიერ ეკლესიას უწოდებენ მებრძოლ ეკლესიას, არის კიდევ ზეციური ეკლესია, რომელსაც უკვე ამ ქვეყნიდან წასულები ქმნიან და მას მოზეიმე ეკლესიას უწოდებენ. ჩვენ ყოველგვარი ბრძოლა უნდა ავიტანოთ და უნდა გავიმარჯვოთ, უნდა მტკიცედ ვიდგეთ და გვესმოდეს ეკლესიის მნიშვნელობა, ეკლესიის ძალა. ჩვენ არ გვჭირდება მაღალი საერო თანამდებობები, საერთოდ არაფერი, ჩვენი ერთადერთი მიზანი არის ერის კეთილდღეობა და მისი მთლიანობა.

რა არის ავტოკეფალია? ეს სიტყვა ბერძნულია და შედგება ორი სიტყვისაგან - `ავტოს~ და `კეფალოს~, `ავტოს~ ნიშნავს - თვითონ, `კეფალოს~ - თავი, ანუ თვითონ თავის თავი, თვითმმართველი. ჩვენ ვამბობთ და ცნობილია, რომ საქართველომ ავტოკეფალია ვახტანგ გორგასლის დროს, მე-5 საუკუნეში მიიღო. მაგრამ ამის შესახებ, შეიძლება ითქვას, თითქმის არ არსებობს პირდაპირი საბუთი. იყო ასეთი დიდი მეცნიერი და კანონისტი - ბალსამონი, ხ საუკუნეში. იგი შემდეგ ანტიოქიის პატრიარქიც გახდა. როდესაც ბალსამონი განმარტავს მსოფლიო კრებების დადგენილებებს, წერს (ეს არის ერთადერთი ძველი საბუთი და მასშიც ყველაფერი გარკვევით არ არის ნათქვამი):- ამბობენ, რომ საქართველოს ეკლესიამ ავტოკეფალია, დამოუკიდელობა ნეტარი პეტრეს დროს მიიღოო. სიტყვებში `ნეტარი პეტრეს დროს~, იგულისმება ანტიოქიის პატრიარქი. მაგრამ რომელ პეტრზეა საუბარი? პეტრე ანტიოქიის პატრიარქებს ერქვათ მე-5 საუკუნეშიც და მე-11 საუკუნეშიც. თუ მეათე საუკუნეში იყო ბალსამონი, არ იტყოდა, რომ `ამბობენ~, რადგან დროის მიხედვით, ბალსამონისა და პატრიარქ პეტრეს მოღვაწობის ეპოქები ერთმანეთთან ახლოა, თან ერთი მეორეს უსწრებს. აქედან გამომდინარე, უნდა ვიგულისხმოთ მეხუთე საუკუნის ანტიოქიის პატრიარქი პეტრე (საოცარია, რომ ამ დროს, ჩვენს პირველი კათალიკოსსაც პეტრე ჰქვია, მეორე გახლდათ სამუელ კათალიკოსი და ორივენი, საქართველოს ეკლესიის მიერ, წმიდანებადაა შერაცხული).

ასე რომ, საქართველოს ეკლესიამ ავტოკეფალია ანტიოქიის კრების დადგენილებით მიიღო.

ახლა მინდა გავიხსენო თავად მსოფლიო პატრიარქის პოზიცია ამ საკითხთან დაკავშირებით. მსოფლიო პატრიარქის როლი ძალიან ძლიერი და დიდი გახლდათ მსოფლიო მართლმადიდებლურ სამყაროში. მინდა, გაგახსენოთ ერთი ფაქტი. როდესაც მე-5 საუკუნეში მთავარეპისკოპოს მიქაელსა და მეფე ვახტანგ გორგასალს შორის მოხდა კონფლიქტი, ვახტანგ გორგასალმა დახმარებისთვის მიმართა არა ანტიოქიის პატრიარქს, არამედ მსოფლიო პატრიარქს და იმდროინდელი მთავარეპისკოპოსი მიქაელი საქართველოდან გაიწვიეს (იგი მოსანანიებლად გაიგზავნა ე.წ. დაუძინებელთა მონასტერში, სადაც დღე და ღამე ლოცულობდნენ), ამის შემდეგ გამორჩეული იქნა კათოლიკოსი პეტერე, ამ პერიოდიდან დაიწყო ჩვენი კულტურის აღორძინება.

როდესაც ჩვენს დროს დადგა საქართველოს ეკლესიის ავტოკეფალიის აღდგენის საკითხი, მსოფლიო პატრიარქი ცოტა გაურკვეველ მდგომარეობაში აღმოჩნდა, ერთი მხრივ, არსებობს ბალსამონის ცნობა, რომ საქართველოს ეკლესია ავტოკფალურია, მეორე მხრივ, მნიშვნელობა აქვს იმას, თუ როდის და ვინ უბოძა დამოუკიდებლობა ამა თუ იმ ეკლესიას. მათი აზრით, ავტოკეფალია ეკლესიას ან მსოფლიო კრებამ უნდა მიანიჭოს ან მსოფლიო პატრიარქმა, ხოლო ამგვარი საბუთი ჩვენ არ გაგვაჩნდა. აი, ასეთი გაურკვეველი მდგომარეობა იყო ასეული წლების განმავლობაში.

1964 წელს, როცა მე ახლადნაკურთხი ეპისკოპოსი გახლდით, 31 წლისა, საბერძნეთში, კუნძულ როდოსზე გაიმართა ყოველთა მართლმადიდებელთა შეკრება, სადაც მეც ვიმყოფებოდი. საქართველოს ეკლესიას კრებაზე ადგილი ავტონომიურ ეკლესიათა შორის ჰქონდა მიჩნეული. იქ შევხვდი მსოფლიო პატრიარქის დელეგაციას, რომელსაც ცნობილი პიროვნება, მიტროპოლიტი მელიტონი მეთაურობდა (იგი საქართველოშიც ბრძანდებოდა, ჩემი კურთხევის შემდეგ). ჩვენ მასთან გვქონდა ძალიან მკვეთრი და მკაცრი კამათი. მე ვუთხარი, რომ საქართველოს ეკლესია, ავტონომიური არასოდეს ყოფილა და რომ ჩვენ შევდიოდით ანტიოქიის საპატრიარქოში და არა მსოფლიო საპატრიარქოში. მათ ეს ასე მიაჩნდათ და ასევე იბეჭდებოდა საეკლესიო კალენდრებშიც. სხვათაშორის, იქ ძალიან დიდი დახმარება გამიწია ბრიუსელის მთავარეპისკოპოსმა ვასილი კრივოშეინმა, რომელიც, თავის დროზე, საკმაოდ ცნობილი პიროვნება გახლდათ, იგი ცხოვრობდა ათონის მთაზე, ბრწყინვალედ იცოდა ბერძნული ენა. წარმოშობით პეტერბურგიდან გახლდათ და ამ კამათის დროს აქტიურად ეჭირა ჩვენი მხარე, იცავდა ჩვენს პოზიციას, მიუხედავად იმისა, რომ რუსი იყო.

როდესაც საქართველოში ჩამოვედი, უწმიდესსა და უნეტარეს პატრიარქ ეფრემ ჳჳ მოვახსენე, რომ აუცილებლია საპროტესტო წერილი გაგვეგზავნა მსოფლიო პატრიარქისთვის, რომელიც საქართველოს ეკლესიას მიიჩნევს, როგორც ავტონომიურს. ეს წერილი დაიწერა, გაიგზავნა და აი, აქედან, ფაქტიურად როდოსიდან დაიწყო ჩვენი დავა და კამათი კანონიერი სტატუსის აღდგენის თაობაზე.

ძალიან დიდი მნიშვნელობა ჰქონდა იმასაც, რომ როცა ჩვენი ეკლესიის ავტოკეფალიის საკითხებზე დაიწყო მსჯელობა, მსოფლიო საპატრიარქო ტახტზე ბრძანდებოდა ძალიან ცნობილი ადამიანი, პატრიარქი დიმიტრიოსი. თავად მისი არჩევაც სასწაულებრივი გახლდათ, როცა მსოფლიო პატრიარქს ირჩევდნენ, მიტროპოლიტების სიაში უკანასკნელი იყო და სწორედ ის იქნა გამორჩეული. იგი ძალიან თავმდაბალი და სულიერი ადამიანი იყო და ასეთი თავმდაბლური სიტყვებით მიმართა მიტროპოლიტებს და საეკლესიო პირებს, როცა აირჩიეს: - მე როგორც კანდიდატთა სიაში ვიყავი სულ ბოლო, ასე დავრჩები და მუდამ თქვენი მსახური ვიქნებიო.

მინდა ვთქვა, რომ არაერთი მოგზაურობა, დელეგაციების გაცვლა მოხდა ჩვენსა და მსოფლიო საპატრიარქოს შორის. ჩვენი დელეგაცია, ჩემი მონაწილეობით, არაერთხელ იყო ჩასული კონსტანტინეპოლში, იქედანეც იმყოფებოდნენ დელეგატები. ერთ-ერთი ვიზიტის დროს თავად პატრიარქი დიმიტრიოსიც ჩამობრძანდა. როცა ნახა საქართველო, ჩვენი ეკლესია, ის სულიერი ძალა, რომელიც სუფევს ჩვენს ქვეყანაში, მან პირდაპირ უთხრა თავის მიტროპოლიტებს, რომ აუცილებლად დადებითად უნდა გადაწყვიტოთ საქართველოს ეკლესიის დამოუკიდებლობის საკითხი. ამის შემდეგ კვლავ გვეწვია ძალიან დიდი დელეგაცია კონსტანტინეპოლიდან, მინდა ვთქვა, რომ ამ შეხვედრებში აქტიურ მონაწილეობას იღებდნენ ჩვენი მეცნიერები, მათ შორის ქალბატონი მარიკა ლორთქიფანიძე, ბაბილინა ლომინაძე, ზაზა ალექსიძე, ნოდარ ლომოური, როინ მეტრეველი და სხვები.

ჩვენ მოვამზადეთ სათანადო დოკუმენტები, რაც კი მოგვეპოვებოდა, დაწყებული მელქისედეკ პირველიდან. ცნობილია მელქისედეკ კათოლიკოსის სიგელი, როცა შეწირულობას აკეთებს სვეტიცხოველში და ხელს აწერს, როგორც საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქი, შემდეგი საბუთი გახლავთ ხჳვ საუკუნისა, როცა პატრიარქი ნიკოლოზი ასეთ საბუთს ადგენს - `მე, ნიკოლოზმან, მეექვსე პატრიარქმან~, მეექვსში აქ იგულისხმება ის, რომ საქართველოს ეკლესიას ეჭირა მეექვსე ადგილი - რომის, კონსტანტინეპოლის, ალექსანდრიის, ანტიოქიის და იერუსალიმის ეკლესიების შემდეგ. არსებობს ასევე რომის პაპების წერილები, სადაც პირდაპირ წერენ - `მის უწმიდესობას, საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქს~ და ა.შ. ეს ბოლო ცნობა მსოფლიო საპატრიარქოსთვის ძალიან მნიშვნელოვანი იყო, რადგან რომის პაპს, პატრიარქებს შორის პირველი ადგილი ეკავა, როცა ჩვენ ერთად ვიყავით, ანუ მსოფლიო პატრიარქზე წინ იდგა.

შეთანხმების დოკუმენტების მომზადების პროცესში ყოველ დეტალს ვაქცევდით ყურადღებას. მაგალითად, მირონის კურთხევა ავტოკეფალური ეკლესიის ერთ-ერთი თვისებაა. მსოფლიო საპატრიარქოს დელეგატებმა გვითხრეს, აღმოსავლეთის ეკლესიებს - ალექსანდრიას, ანტიოქიას, იერუსალიმს, ყველას მსოფლიო საპატრიარქოდან მიაქვს ნაკურთხი მირონი, თქვენც ასე უნდა მოიქცეთო. მე ვუთხარი, ამის შესახებ საეკლესიო კრებები გაიმართა, იყო მთელი დავა, რომ საქართველოს ეკლესიას მირონის მოხარშვისა და მირონის კურთხევის უფლება მოეპოვებინა. თუმცა ისინი სხვაგვარად ფიქრობდნენ. ბოლოს შევთანხმდით და დოკუმენტი ასე შევადგინეთ - -მირონის შესახებ მიღებულ იქნას ტრადიციების მიხედვით. აი, ასეთი გაურკვეველი წინადადება დავწერეთ. ტრადიციების მიხედვით, იმას ნიშნავდა, რომ ჩვენ უნდა დაგვეცვა ჩვენი ტრადიცია.

ბოლოს, როცა მსოფლიო პატრიარქს უნდა ეცნო ჩვენი ავტოკეფალია და პატრიარქის წოდება, საკამათო გახდა ერთი სიტყვა, აღარც კი მახსოვს რა, რომელზეც, ისე მიდიოდნენ მოსკოვში, რომ ვერ შევთანხმდით. გამოდიოდა, რომ ყველაფერი წყალში იყრებოდა. კომისიის წევრები თვითმფრინავის ტრაპის წინ იდგნენ, როცა დაურეკეს კონსტანტინოპოლიდან და თანხმობა მისცეს. აი, იქ, აეროპორტში, გაფრენამდე რამდენიმე წუთით ადრე, მივაღწიეთ შეთანხმებას და ყველაფერი კეთილად დამთავრდა.

1990 წელს, ავტოკეფალიის აღდგენის სტატუსის მინიჭებისათვის, ჩვენ მიგვიწვიეს კონსტანტინეპოლში. ეს მეტად მიშვნელოვანი ფაქტი, ისტორიული მომენტი, გადაღებულია, ალბათ რომელიმე სატელევიზიო არხს მივაწოდებთ, რათა ქართველმა საზოგადოებამ იხილოს, როგორ მოხდა ყოველივე. სიგელებს ხელს აწერს მსოფლიო პატრიარქი და მთელი სინოდი, და ეს ხდებოდა დიდი მოწიწებით და სასოებით. ჩვენ გვაქვს ორი სიგელი - ერთი აღიარება ავტოკეფალიისა და მეორე კათალიკოს-პატრიარქის წოდებისა. აქ იყო კიდევ ერთი პირობა, ჩაეწერათ კათალიკოს-პატრიარქი იბეერიისა, მე ვუთხარი, რომ არა, იბერიისა არა, უნდა ჩაიწეროს სრულიად საქართველოსი. მინდა, გაკეთდეს ამ სიგელების ასლები და მიეწოდოს ჩვენს უნივერსიტეტს, სახელმწიფო არქივს და სხვა დაწესებულებებს.

კიდევ ერთხელ გილოცავთ ამ დიდ თარიღს. ვიმეორებ, უნდა ვიფიქროთ იმაზე, თუ როგორ გავუფრთხილდეთ ჩვენს ეკლესიას. მინდა იცოდეთ, რომ დღესაც არიან ადამიანები, რომელნიც ებრძვიან ეკლესიას და ამით ებრძვიან ქართველ ერს, დღესაც არიან ადამიანები, რომლებიც გეგმავენ საქართველოს ეკლესიის გახლეჩას და ღმერთმა არ მოასწროს ისინი ამ დღეს. ქართველი ერი ამას არასოდეს დაუშვებს. ქართველ ერს ესმის, რა არის მისთვის საქართველოს ეკლესია.

ღმერთმა დაგლოცოთ.

ჩვენთან არს ღმერთი.