ფერწერის ტექნიკა, ფერწერულ მასალათა ტექნოლოგია |
სტუმარს სალამი ( შესვლა | დარეგისტრირება )
ფერწერის ტექნიკა, ფერწერულ მასალათა ტექნოლოგია |
აკაკი |
Feb 1 2013, 04:49 AM
პოსტი
#1
|
Advanced Member ჯგუფი: Members პოსტები: 2,626 რეგისტრ.: 21-May 09 წევრი № 7,018 |
მშვიდობა. ცოტა მოულოდნელი თემის წამოჭრა განვიზრახე, მაგრამ მემგონი არ უნდა იყოს უინტერესო და, როგორც მე ვიცი, ფორუმელებიდანაც მრავალი ხატავს. ამიტომ, მათთვის და ფორუმის მომავალი წევრებისათვის (რომლებიდანაც, იმედია, მხატვრობით დაინტერესებულნიც იქნებიან) საინტერესო იქნება.
"ფერწერის ტექნოლოგია" აერთიანებს მასალების მომზადების წესს, მათ ქიმიურ-ფიზიკურ თვისებებს და იმ რთულ ტექნოლოგიურ პროცესს, რომელსაც განიცდის ეს მასალები სურათის წერის მომენტიდან წლების განმავლობაში. "ფერწერის ტექნიკა" კი განსაზღვრავს სურათის შექმნის ძირითად ეტაპს, როდესაც მხატვარი უშუალოდ იწყებს შემოქმედებით მუშაობას. ამ შემთხვევაში ამ ცნების შინაარის გამოხატავს ჩვევებს, რის შედეგადაც ცნობილი ხდება ფერწერული ამოცანების გადაწყვეტა. ლ. კვასხვაძე მოდი პირდაპირვე ამოვწერ ამ წიგნიდან (ლ. კვასხვაძე, "ფერწერის ტექნიკა და ფერწერულ მასალათა ტექნოლოგია") რაიმეს. ე სიქნება სამხატვრო გრუნტის შესახებ, ე.ი. ამ შეთხვევაში ტილოს მომზადება დასახატად. ციტატა ტილოს დაგრუნტვა ზეთის ფერწერისათვის ზეთის ტექნიკის განვითარების პირველი ნაბიჯებიდან, ე.ი XV საუკუნის დასაწყისიდან დღემდე, გრუნტის რეცეპტების უამრავი რიცხვი დაგროვდა; რომ გავარჩიოთ კარგი გრუნტი ცუდისაგან საჭიროა მათი განხილვა, გაანალიზება და კლასიფიკაცია, ვინაიდან სპეციალურ ლიტერატურაშI ბევრი ისეთი რეცეპტია, რომელიც ვერ პასუიხობს ზეთის ფერწერის მოთხოვნილებას. ისმება კითხვა, რა მოთხოვნას უნდა უყენებდეს მხატვარი გრუნტს?
გრუნტების თვისებები ძირითადად განისაზღვრება შემაკავშირებელი ნივთიერებებით და ამიტომ იმ მაკავშირებლის სახელს ატარებს, რომელზეც დამზადებულია ესა თუ ის გრუნტი. მაგალითად: ზეთის და ნახევარზეთის გრუნტი, წებოს გრუნტი, კაცეინის, ემულსიური, სინთეტიკური და სხვ.; გრუნტები იყოფა ორ ჯგუფად: შემწოვ და არაშემწოვ გრუნტებად. პირველს ეკუთვნის: წებოზე, კაზეინზე, ემულსიასა და სინთეტიკურ მაკავშირებლებზე დამზადებული გრუნტები, მეორე-ს ზეთის, ნახევარზეთის და ალკიდის გრუნტი (რომელზეც ქვმეოთ მინდა მოკლედ გესაუბროთ). მხატვართა უმრავლესობა უპირატესობას ანიჭებს ამა თუ იმ გრუნტს და კატეგორიულად უარყოფს დანარჩენს. მხატვარი, რომელიც გამოიმუშავებს საკუთარ ხერხებს, ტექნიკას და მუშაობის მანერას, მოითხოვს ისეთ გრუნტს, რომელიც მისი მუშაობის პრინციპს შეესაბამება. მზა, დაგრუნტული ტილოს ნაკლი სწორედ აქედან გამომდინარეობს, რომ მას შეუძლია დააკმაყოფილოს მხატვართა მხოლოდ გარკვეული ნაწილი, ვინაიდან წარმოება სერიულად ამზადებს მხოლოდ ერთI სახის, კერძოდ, სინთეტიკური გრუნტით დამუშავებულ ტილოს, რომელიც პოდოლსკის კომბინატში 1970-1971 წელს დაინერგა; მანამდე მზადდებოდა ემულსიური გრუნტი სერიული წარმოებისათვის, რომელიც ვერ პასუხობდა ზეთის ფერწერის მოთხოვნილებას, რადგან რეცეპტურაშI თავიდანვე იყო შეცდომა დაშვებული; დღეისათვის ეს ჩეცდომა გამოსწორებულია, მაგრამ სერიული წარმოებისათვის ასეთი გრუნტის დამზადება არ არის მიზანშეწონილი, ვინაიდან ტილოს ხელახალი გადაჭიმვის დროს ქვეჩარჩოზე, გრუნტი საკმაოდ ზიანდება, რისი გამოსწორებაც უკვე შეუძლებელია. ასეთ გრუნტზე შესრულებული ნამუშევარი ნაკლები გამძლეობით ხასიათდება. ბევრი დიდი მხატვარი, როგორც ძველად, ისე ეხლაც, თვითონ ამზადებდა და ამზადებს გრუნტს; ერთი მხრივ, ამან განაპირობა, რომ მათი ნამუშევრები დღემდე კარგად არის შემონახული, მაგრამ ავტორის მიერ შესრულებული გრუნტის ყოველთვის არ მოგვცემს სასურველ შედეგს, თუ მან არ იცის გრუნტის და მასში შემავალ მასალათა თვისებები და არ არის დახელოვნებული გრუნტების დამზადებაში. ახლა კი ალკიდის გრუნტი; რატომღაც მე ეს ავირჩიე, ალბათ აღწერილთაგან უფრო კარგი, ხარისხიანი, დადებითი თვისებებით დატვირთული და ზეთის ფერწერის მოთხოვნების დამაკმაყოფილებელი მეჩვენა. მაშ ასე ალკიდის გრუნტი: ციტატა არაშემწოვ გრუნტებს მიეკუთვნება ალკიდის გრუნტი, რომელიც თავისი თვისებებით ტრადიციული ზეთის გრუნტის ანალოგიურია, მაგრამ განსხვავდება რიგი დადებითი თვისებებით. ტილოს დაგრუნტვა ალკიდის თუთია-ტიტანის თეთრათი (белилa титаного-цинковые, zinc-titan white) შეიძლება პირდაპირ, გაწებვის გარეშეც, ან დავკმაყოფილდეთ წებოს ერთი ფენით. ჯერ პემზით ან ზუმფარით (ე.წ. შკურკა) უნდა დავამუშავოთ ტილოს ზედაპირი (თუ ადგილ-ადგილ ძალიან ამოიჩეჩა მაკრატლით ან ბრიტვით, ისე რომ ტილოს ქსოვილი არ დაიჭრას, წავჭრით ნაჩეჩებს) , შემდეგ საღებავს გამოვწურავთ ტუბიდან და მასტიხინის საშუალებით გავშლით ისე, რომ ფორები კარგად ამოივსოს; საკმარისია ერთი ფენაც, მაგრამ თუ საჭიროება მოითხოვს, ორი-სამი დღის შემდეგ შეგვიძლია დავფაროთ მეორე ფენითაც. ზეთის გრუნტისაგან განსხვავებით ალკიდის გრუნტი ძალიან სწრაფად შრება და საიმედოდ იცავს ტილოს დაძველებისაგან. ამ თვალსაზრისით შეგვიძლია სასურათე ტილო უკანა მხრიდანაც დავფაროთ თუთია ტიტანის თეთრათი და ამით საბოლოოდ დავიცავთ ატმოსფეროს ზეგავლენისაგან. ზეთის გრუნტისაგან განსხვავებით, ალკიდის გრუნტზე მუშაობა შეგვიძლია დავიწყოთ ორი-სამი დღის შემდეგ და , რაც მთავარია, ზედაპირის საფენათაშორისო ლაქით დამუშავების გარეშე, ურომლისოდაც ზეთის და ნახევარზეთის გრუნტებზე მუშაობა დაუშვებელია. ალკიდის თუთია-ტიტანის თეთრა ხასიათდება დიდი ადგეზიური უნარით და ამიტომ ამ საღებავით დაფარულ ზედაპირზე ზეთის საღებავები მტკიცედ მაგრდება საფენათაშორისო ლაქის გარეშეც. ეს თვისება ერთ-ერთი და უდავოდ ალკიდის გრუნტის დიდი დადებითი მხარეა. ალკიდის გრუნტი, ისე როგორც ზეთის და ნახევარზეთის გრუნტი, არ იწოვს ზეთს საღებავებიდან, რის გაოც მათი უთხელესი ფენაც კი მასზე ინარჩუნებს პირველად ტონს და ჟღერადობას. საღებავები აქაც ისევე, შრება, როგორც ზეთის და ნახევარზეთის გრუნტზე. ავტორი: ლ. კვასხვაძე, "ფერწერის ტექნიკა და ფერწერულ მასალათა ტექნოლოგია" |
აკაკი |
Feb 12 2013, 02:53 AM
პოსტი
#2
|
Advanced Member ჯგუფი: Members პოსტები: 2,626 რეგისტრ.: 21-May 09 წევრი № 7,018 |
დასაგრუნტი მასალები - ხის დაფა
უძველესი დაზგური ნამუშევრები ძირითადად შესრულებულია ხის დაფებზე და უმეტესი მათგანი დღემდე არის შენახული, რაც მეტყველებს იმაზე, რომ ძველმა ოსტატებმა შესანიშნავად იცოდნენ ამ მასალის თთვისებები და მისი დამუშავების წესი ფერწერის დანიშნულებისათვის. ადრეული პერიოდიდან მე-15 საუკუნის დასაწყისამდე ხის დაფას, როგორც საფუძველს, გაბატონებული ადგილი ეკავა. XVI-XVII საუკუნეში ტილოს ქსოვილმა მოიპოვა უპირატესობა, მაგრამ ამ პერიოდშიც ბევრი მხატვარი მაინც ხის დაფას ანიჭებს უპირატესობას, განსაკუთრებით მცირე ზომის ნამუშევრებისათვის. ხის დაფა შეიძლება იყოს მთლიანი ან რამდენიმე ნაჭროსაგან შეწებებული, რომლისთვისაც მასალად გამოიყენება თითქმის ყველა ჯიშის ხე: მუხა, კაკალი, მსხალი, წაბლი, ნაძვი, კედარი, კვიპაროსი, არყის ხე, ნეკერჩხალი და სხვ. ხის დაფას რიგი უარყოფითი თვისებები აქვს, მაგალითად: იგი ადვილად რეაგირებს ატმოსფეროს ცვალებადობაზე, რაც საბოლოოდ იწვევს ხის დაფის გამრუდებას, გრუნტის და საღებავების ფენების დასკდომას ან ამობურცვას მის ზედაპირზე; სინესტეში იგი ადვილად ლპება და სოკოვანი დაავადება უჩნდება. გარდა ამისა, ხის ჭიას მოკლე დროის განმავლობაში შეუძლია იგი ნახერხად აქციოს. არსებობს ხის მასალის დამუშავების სხვადასხვა წესი, რომლის ცოდნაც საშუალებას მოგვცემს თავიდან ავიცილოთ ის არასასიამოვნო შედეგები, რაზეც ზემოთ გვქონდა ლაპარაკი. მაგალითად:
ლაფანსა და მერქანს შორის მოთავსებულია მეტად ნაზი, ცოცხალ უჯრედთა შრე. როდესაც ხეს ქერქს ვაძრობთ ეს ნაზი შრე იშლება და მისი უჯრედის შიგთავის გადმოიღვრება. ამ ნაზი უჯრედების შრეს კამბიუმი ეწოდება. კამბიუმის უჯრედების გაყოფის შედეგად ხდება ხის გაზრდა სისქეში და ამგვარად წარმოიქმნება მცენარი წლიური რგოლები მერქანში, რაც თვალისათვის ადვილად შესამჩნევია გადაჭრილ ხეზე. მერქანი ღეროს ძირითადი ნაწილია. მისი უჯრედები სხვადასხვა ფორმისა და სიდიდისაა, რაც დამოკიდებულია ხის ზრდის თავისებურებაზე. გაზაფხულზე, როდესაც ხე უფრო აქტიურად იზრდება. ნამადი მეტია და უჯრედების კედლები უფრო თხელია, ვიდრე ზაფხულის ნამატის უჯრედების კედლები. ამიტომ ტანტეტალურად გაჭრილი ხის დაფის გამრუდება იმით არის გამოწვეული, რომ დაფის ორივე მხარეს სხვადასხვა სიდიდის უჯრედებია განლაგებული, რომლებიც წარმოქმნის არათანაბარი სიმტკიცის ქსოვილებს. თუ გვინდა, რომ დაფის გამრუდება თავიდან ავიცილოთ, საჭიროა დაფას უკანა მხრიდან მივამაგრო მოძრავი პარკეტაჟი, რომელიც შემდეგნაირად კეთდება: წლიური რგოლების მიმართულების პარალელურად დაფაზე უნდა დავაკრათ ამოჭრილი ძელაკები თანაბარი ინტერვალებით, ომლებშიც განივად თავისუფლად გაეყრება თამასები, რაც საშუალებას მისცემს ხეს თავისუფლად იმოძრაოს წლიური რგოლების მიმართულების პერპენდიკულარულად. ასეთI წესით დამაგრებული გისოსი საიმედოდ იცავს დაფას გამრუდებისაგან. თუ განივ თამასებსაც დავამაგრებთ უძრავად, მაშინ გარდაუვალი იქნება ხის გასკდომა, ვინაიდან ხეს ესპობა სუნთქვის საშუალება. ამიტომაა, რომ არშეიძლება ხის დაფაზე შესრულებული ნამუშევრის სქელ ჩარჩოში მჭიდროდ ჩასმა. მნიშვნელობა ენიჭება იმასაც, თუ როგორ დავკიდებთ ხის დაფაზე შესრულებულ სურათს; უნდა გვახსოვდეს, რომ ასეთი ნამუშევარი კედლიდან მოშორებული უნდა იყოს იმისათვის, რომ ჰაერის მუდმივი ცირკულაცია ხდებოდეს. თუ მოძრავი პარკეტაჟის გაკეთები საშუალება არ გვექნება, შეგვიძლია დაფა ორივე მხრიდან დავგუნტოთ და ამით თავიდან ავიცილოთ მისი გამრუდება. ამ მეთოდს იყენებდნენ ჯერ კიდევ იტალიის აღორძინების ხანაში, რის შესახებაც ცნობას ჩვენ ვხვდებით ჩენინო ჩენინის ტარქტატში, რომელშიც ხაზგასმით არის მითითებული, რომ დაფის გამრუდებისაგან დასაცავად საჭიროა მისი ორივე მხრიდან თანაბრად დაგრუნტვა. ხშირად ასეთი წესით დაგრუნტულ დაფაზე სურათI ორივე მხრიდან სრულდებოდა. მაგალითისათვის შეგვიძლია მოვიყვანოთ პიერო დელა ფრანჩესკას ურბინოს ჰერცოგის ფედერიგო და მონტეფელროს და მისი მეუღლის ბატისტა სფორცას პორტრეტები. გულგულის ირგვლივ მერქანი მუქი ფერისაა, ხის ამ ნაწილს ხის გული ეწოდება. იგი გახევებული მკვდარი უჯრედებისაგან შედგება და მასში ხის ზრდა აღარ მიმდინარეობს. ხის გული ღეროს ყველაზე მაგარი და მკვრივი ნაწილია; ამ მასალისაგან დამზადებული ხის დაფა უფრო მაღალი ხარისხისაა. გულგული, რომელიც ღეროს ცენტრშIა მოთავსებული, შედგება მსხვილი თხელკანიანი უჯრედებისაგან. იგი მუქი ფერისაა და მისი დიამეტრი 1სმ-ს აღწევს. გულგული ღეროს ყველაზე რბილი ნაწილია და დაფა, რომელიც შეიცავს მას, არ შეიძლება გამოყენებულ იქნეს ფერწერის დანიშნულებისათვის. მერქანში გადის გულგულიდან გამომდინარე ე.წ. გულგულის "სხივები", რომლებიც ღეროს სოლებად ყოფს და ამცირებს ხის სიმტკიცეს. გულგულის სხივები ხელს უწყობს ხის დახეთქვას და დაპობას; ისინი მერქანს აწვდიან საკვებს და ღია კარებია ღეროს სიღრმეში, ამიტომ გულგულის სხივები მთავარ როლს ასრულებს ხის მასალის გამოშრობაში. ტანტეტალური ჭრილის ფიცრები, რომლებშიც სხივები განივადაა გადაჭრილი, უფრო მალე გაშრება რადიალური ჭრილის ფიცრებთან შედარებით. დაფებისათვის უმჯობესია გამოვიყენოთ საშუალო ასაკის ხის მასალა, ვინაიდან ბებერი ხე მიდრეკილია ლპობისაკენ, ახალგაზრდა კი დიდი რაოდენობით შეიცავს საკვებ ნივთიერებებს. უნდა ვერიდოთ აგრეთვე კოჟრიანი ხის გამოყენებას. ჩვენთვის რომ უფრო კარკვეული იყოს ჩვენამდე შესანიშნავად მოღწეული ხის დაფებზე შესრულებული დაზგური სურათების გამძლეობის უნარი, საჭიროა გავეცნოთ იმ წყაროებს, რომლებშიც გაშუქებულია ხის მასალის დამუშავების საკითხები. მაგალითად, პლინიუსის ნაშრომიდან ჩვენ ვგებულობთ, რომ ამ უძველეს ხანაშI საოცრად ბევრი რამ იცოდნენ სხვადასხვა ჯიშის ხის თვისებების შესახებ. ასე, მაგალითად, ცნობილი იყო, რომ დაფის დამზადება უმჯობესი იყო სოჭის ხის იმ მასალისაგან, რომელიც იზრდებოდა ალპების დასავლეთის კალთებზე, რომ მუხას გაზაფხულზე მოჭრილს უფრო ადვილად უჩნდება ხის ჭია, ზამთარში მოჭრილთან შედარებით, რომლისგანაც დამზადებული დაფა ნაკლებადა მიდრეკილი დასკდომისაკენ, აგრეთვე რბილწიწვიანი ხის გულისაგან დამზადებული დაფა გამოირჩევა განსაკუთრებული გამძლეობის უნარით და არასოდეს არ დასკდება. ხის ჭიისაგან დასაცავად კი ხეს ჟღენთდნენ კედარის ან ლავანდის ზეთით. პლინიუსი თვლიდა, რომ კვიპაროსისა და ფიჭვის ხე ითვლება უფრო გამძლედ ხის ჭIის მიმართ, რომ, საერთოდ, ამ თვისებით ხასიათდება ყველაზე, რომელიც ბუნებრივად გაჟღენთილია მძაფრსუნიანი ფისოფანი ნივთიერებებით. ცნობები ხის მასალის მოზდადების შესახებ ფერწერის დანიშნულებისათვის გვხვდება აგრეთვე XII საუკუნეში თეოფილის ხელნაწერებში (თავი 17), რომელშიც ვხვდებით დაფისათვის ფიცების კაზეინის წეობით შეწებების წესს; იგი ამტკიცებს, რომ ასეთI წესით შეწებებული დაფები გაშრობის შემდეგ გამოირჩევა განსაკუთრებული გამძლეობით სინესტისა და ტემპერატურის მიმართ. ჩენინო ჩენინის მიხედვით (თავი 13) მცირე ზომის დაფებს წყალში ხარშავდნენ. თუ ხეს კოჟრი ჰქონდა, მას ამოაგდებდნენ და ამ ადგილს ამოავსებდნენ წებოში არეული ნახერხით. გამშრალ ხეს დაგრუნტვის წინ აკრავდნენ ტილოს ქსოვილს. XV საუკუნეში ანტევერპენის გლიდიის წევრები განსაკუთრებულ ყურადღებას უთMოვდნენ ხის მასალის მომზადებას ფერწერის დანიშნულებისათვვის და არც ერთ მხატვარს უფლება არ ჰქონდა შეესრულებინა ნამუშევარი ისეთ დაფაზე, რომელსაც არ ექნებოდა გილდიის მიერ დასმული სპეციალური ნიშანი, რომელიც ადასტურებდა, რომ დაფა უნაკლოდ იყო მომზადებული ფერწერის დანიშნულებისათვის. პალომინოსა და ველასკესის მასწავლებლის, პაჩეკოსაგან ვგებულობთ, რომ ესპანეთში ხის ჭიისაგან დასაცავად დაფებს უსვამდნენ ნივრის წვენს. ლეონარდო და ვინჩი ხის მასალის თვისებების და ფერწერის დანიშნულებისათვის მისი მომზადების შესახებ შემდეგს წერს: ციტატა "ის დაფა მრუდდება ნაკლებად, რომელიც გამოჭრილია დასავლეთისაკენ მიქცეული ხის ღეროს ნაწილისაგან. უფრო სწორი ნახეთებით გამოირჩევა იმ ხის ღერო, რომელიც იზრდება შედარებით შორს ტყის პირისაგან, უფრო დამახინჯებული ნახეთქებით კი ხე, რომელიც იზრდება სამხრეთის ტყის პირას. თუ გინდა, რომ გაშრობის დროს ხეს ნახეთქები არ გაუჩნდეს, იგი დიდხანს უნდა იხარშოს წყალში, ანდა მანამდე უნდა იდოს მდინარის მსკერზე, სანამ არ დაკარგავს გაჟღენთვის უნარს". ბ. სლინსკი. ფერწერის ტექნიკა. გვ. 275. შემდეგ ლეონარდო ამბობს, რომ ხის ნახეთქები უნდა ამოივსოს სკიპიდარში გახსნილი მასტიკით. ხის ჭიისაგან დასაცავად კი ორჯერ-სამჯერ უნდა დამუშავდეს (განსაკუთრებით დაფის უკანა მხარე) ეთილის სპირტით, რომელშიც გახსნილი იქნება დარიშხანი ან სულემა. ამის შემდეგ დაფა უნდა გაიჟღინთოს გამოხარშული ცხელი ზეთით, დაგრუნტვის წინ სუფთად გაიწმინდოს ჩვრით და ხის ფითხის საშუალებით წაესვას ტყვიის თეთრა ლაქთან ერთად. ლეონარდოს "ჯოკონდა" დაწერილია ალვის ხის მთLიან დაფაზე, რომელიც უკანა მხრიდან არ არის გამაგრებული, არც პარკეტაჟით, არც გრუნტით, მაგრამ მასზე არ შეიმჩნევა დაზიანების რაიმე კვალი, ეს არც არის გასაკვირი თუ მხედველობაშI მივიღებთ იმ ფაქტს, როგორ არჩევდა ლეონარდო ხის დაფის მასალას თავისი ნამუშევრებისთვის. XVII საუკუნიდან ევროპაში ხის დაფებზე შესრულების ტრადიცია ეცემა და ტილოს ქსოვილი იმკვიდრებს გაბატონებულლ ადგილს. (ჩემი აზრით ეს განპირობებული იყო იმით, რომ შედარებით მოზრდილი ზომის ნამუშევრები შესრულებულიყო მასზე. აკი წერია ზემოთ, რომ ხის დაფეზე შედარებით მცირე ზომის ნამუშევრებისთვის მუშაოდნენ - აკაკი.) ავტორი: ლ. კვასხვაძე, "ფერწერის ტექნიკა და ფერწერულ მასალათა ტექნოლოგია" შემდეგ, შეძლებისამებრ, დავწერ ფანერების შესახებ... |
მსუბუქი ვერსია | ახლა არის: 27th September 2024 - 09:53 AM |
მართლმადიდებლური არხი: ივერიონი
ფორუმის ელექტრონული ფოსტა: იმეილი