ბიბლიასთან დაკავშირებული სამეცნიერო საკითხები, ნაშრომები და მათი განხილვა პარამეტრები

[აკაკი]

მშვიდობა, წმ. წერილის განყოფილებაში აქამდე არ ყოფილა ცალკე თემა მიძღვნილი ბიბლიასთან დაკავშირებულ სამეცნიერო საკითხებისადმი. ამ მეცნიერებას (ანუ ბიბლიის შემსწავლელ მეცნიერებას) ეწოდება "ბიბლეისტიკა". ფორუმზე, წმ. წერილის განყოფილებაში, სხვადასხვა ავტორების მიერ იხსნებოდა ცალ-ცალკე სხვადასხვა თემები, სხვადასხვა საკითხებზე, მათგან უმრავლესი ძალიან მცირე ინფორმაციის გასაგებად... ამის გამო იხსნებოდა მრავალი თემები, რაც უკვე აღვნიშნე, და განყოფილების გვერდებიც ნელ-ნელა იზრდებოდა. მემგონი საჭიროა, რომ განსაკუთრებულად არსებობდეს ერთი თემა ბიბლიასთან დაკავშირებულ სამეცნიერო საკითხებზე სასაუბროდ. ახლა კი ამ თემაში იყოს ასეთი ხასიათის კითხვები, პასუხები, ძიებანი, გამოხმაურებები და ა.შ

თუ ადმინისტრაცია საჭიროდ ჩათვლის (იმის გამო, რომ "ბიბლეისტიკა" ძალიან ფართო მეცნიერებაა) და ამ საგან "წმინდა წერილის" განყოფილებაში ქვე-განყოფილებას მიუძღვნის, სახელით "ბიბლეისტიკა", კარგი და მოწესრიგებული, ალბათ, ყველასათვის სასურველი იქნება.

თავიდანვე ვაცხადებთ, რომ:
ეკლესია არ ეფუძნება ბიბლიას (ყველა სექტისაგნ განსხვავებით). უფრო მეტიც, ბიბლია არის ეკლესიის პროდუქტი, ნაყოფი (ასევე ყველა სექტისაგნ განსხვავებით; ეკლესიაში ვგულისხმობთ იმ ეკლესიას, რომელიც თავად მაცხოვარმა დაარსა და რომელმაც დააკანონა, მოიტანა ჩვენამდე ”ბიბლია”).

ახლა კი პირდაპირ საკითხზე გადავალ და პირველად მე თვითონ შემოგთავაზებთ უცხოელი ავტორის, რიჩარდ დიმის მცირე ნაშრომის თარგმანს.

შესავალი

ბევრ სკეპტიკოსს სჯერა, რომ ბიბლია საუკუნეების განმავლობაში რადიკალურად შეიცვალა. სინამდვილეში, ბიბლია ითარგმნა სხვადასხვა ენებზე (ბერძნულად, ლათინურად, გერმანულად, შემდეგ ინგლისურად და სხვა ენებზე, იხ. ბიბლიის ისტორია). თუმცა, უძველესი ხელნაწერები (ებრაული, არამეული და ბერძნული) სავსებით სანდოდ გადაიწერებოდა საუკუნეთა განმავლობაში - ძალიან მცირე, უმნიშვნელო ცვლილებებით.

ძველი აღთქმა

საიდან ვიცით, რომ ბიბლია 2000 წლის მანძილზე უცვლელად ინახებოდა და გადაიწერებოდა? მკვდარი ზღვის გრაგნილების აღმოჩენამდე, ძვ. აღთქმის უძველესი ებრაული ხელნაწერი იყო მაზორეტული ტექსტი, ახ. წ. 800 წლით დათარიღებული. მკვდარი ზღვის გრაგნილები თარიღდება უფლის, იესო ქრისტეს მოღვაწეობის პერიოდით, იგი გადაიწერა ყუმრანის მოსახლეობის (თემის) მიერ, მკვდარი ზღვის გარშემო არსებული ებრაულ სექტის მიმდევრების მიერ. ჩვენ ასევე გვაქვს სამოცდაათთა ბერძნული თარგმანი (სეპტუაგინტა) ძვ. აღთქმისა, რომელიც ქრისტეს შობამდე III-II (270 წ.) საუკუნით თარიღდება. როდესაც ამ ტექსტებს შევადარებთ, რომელთა შორისაც 800-1000 წლიანი უფსკრულია, გაოცებულნი დავრჩებით, რადგან ორივე ტექსტი 95% იდენტურია, მათში მხოლოდ მცირე ვარიაციები და რამდენიმე შეუსაბამობაა.

ახალი აღთქმა

არსებობს ათი ათასობით ხელნაწერი ახალი აღთქმისა, რომლებიც, მთლიანად თუ ნაწილობრივ, თარიღდებიან ახ. წ. II საუკუნიდან XV საუკუნემდე, როდესაც საბეჭდი მანქანა გამოიგონეს. ეს ხელნაწერები აღმოჩენილია ეგვიპტეში, პალესტინაში, სირიაში, თურქეთში, საბერძნეთში, იტალიაში, და ყოველგვარი "პირის შეკვრა" საეჭვოა, ნაკლებად დასაჯერებელია. ყველაზე ძველი ხელნაწერი, ჯონ რილენდისად წოდებული, დათარიღებულია ახ. წ. 125 წლით. იგი ნაპოვნი იქნა ეგვიპტეში, ანუ მცირე აზიიდან (სადაც ახალი აღთქმა თავდაპირველად შეიქმნა) მცირე მანძილის დაშორებით. არაერთი უძველესი ქრისტიანული პაპირუსი აღმოაჩინეს 1935 წელს, 150 წლით დათარიღებული, ოთხთავის (ანუ ოთხი სახარების) შემცველი. ბოდმერის (ბოდმერის ბიბლიოთეკა, შვეიცარია) II პაპირუსი აღმოაჩინეს 1956 წელს, თარიღდება ახ. წ. 200 წლით და მოიცავს იოანეს სახარების 14 თავსა და ბოლო შვიდი თავის ნაწილებს. ჩესტერ ბითის ბიბლიური პაპირუსი აღმოაჩინეს 1931 წელს, თარიღდება ახ. წ. 200-250 წლით და მოიცავს ოთხთავს, მოციქულთა საქმეებს, წმ. პავლე მოციქულის ეპისტოლეებს და გამოცხადებას. წმ. წერილის ხელნაწერთა რაოდენობა გაცილებით მეტია, ვიდრე უძველესი საისტორიო მწერლობის ძეგლებისა, მაგ. როგორიცაა კეისარის "გალური ომები" (10 ბერძნული ხელნაწერი, უძველესი ხელნაწერი 950 წლითაა დაშორებული დედანს), ტაციტუსის "ანალები" (ორი ხელნაწერი, მათ შორის უძველესი 950 წლითაა დაშორებული დედნისაგან), ტიტუს ლივიუსი (20 ხელნაწერი, მათგან უძველესი 350 წლითაა დაშორებული დედანს, და პლატონი (7 ხელნაწერი).

ათასობით ადრეული ქრისტიანული ნაწერები და ლექციონარები (პირველი და მეორე საუკუნისა) ციტირებენ ახალი აღთქმის წიგნებიდან მუხლებს. ფაქტობრივად, ეს მთელი ახალი აღთქმაა ადრეულ ქრისტიანულ მწერლობაში. მაგალითისათვის, წმ. კლიმენტის ეპისტოლეში კორინთელთა მიმართ (თარიღდება ახ. წ. 95 წლით) ციტირებულია მუხლები ოთხთავიდან, მოციქულთა საქმეებიდან, პავლე მოციქულის ეპისტოლედან - რომაელთა მიმართ, კორინთელთა მიმართ I ეპისტოლედან, ეფესელთა მიმართ ეპისტოლედან, ტიტეს მიმართ ეპისტოლედან, ებრაელთა მიმართ ეპისტოლედან და წმ. პეტრე მოციქულის I კათოლიკე ეპისტოლედან. ეგნატეწ (ეგნატე ღმერთშემოსილი) წერილებში (თარიღდება ახ. წ. 115 წლით.), რომელიც მცირე აზიის რამდენიმე ადგილობრივი ეკლესიის მიმართ დაიწერა, ციტირებულია მუხლები მათესა და იოანეს სახარებიდან, რომაელთა, კორინთელთა I და II ეპისტოლეებიდან, გალატელთა და ეფესელთა ეპისტოლედან, ფილიპელთა მიმართ, ტიტესა და ტიმოთეს მიმართ I და II ეპისტოლეებიდან. ეს წერილები იმაზე მიუთითებს, რომ მთელი ახალი აღთქმა დაიწერა ახ. წ. პირველ საუკუნეში. ამის გარდა, გვაქვს შიდა ტექსტობრივი მტკიცებულებანი ახალი აღთქმის დაწერის პირველი საუკუნით დათარიღებისათვის. მოციქულთა საქმეები მთავრდება მოულოდნელად, უეცრად, პავლე მოციქულის პატიმრობაში, რომელიც სასამართლო პროცესს ელოდება (მოციქულთა საქმენი 28:30-31). შესაძლებელია, რომ წმ. ლუკა "მოციულთა საქმეები" იმ დროის განმავლობაში დაწერა, სანამ პავლე მოციქული უკანასკნელად წარსდგებოდა ნერონის წინაშე; ეს იყო დაახლოებით 62-63 წელს, რაც იმას ნიშნავს, რომ "საქმეთა" წიგნი და "სახარება ლუკას თავისა" (ლუკას სახარება) დაიწერა იესო ქრისტეს მოღვაწეობის, სიკვდილისა და აღდგომიდან ოცდაათი წლის განმავლობაში. სხვა, შიდა ტექსტობრივი მტკიცებულება ისაა, რომ ტექსტში არ არის ნახსენები იერუსალიმის დაქცევა, რომელიც 70 წელს აღსრულდა. მიუხედავად იმისა, რომ წმ. მათემ, მარკოზმა და ლუკამ ჩაწერეს იესო ქრისტეს წინასწარმეტყველება ტაძრისა და ქალაქის დაქცევაზე, რომელიც იმ თაობის ხალხზე მოიწეოდა (მთ. 24:1-2; მკ. 13:1-2; ლკ. 21:5-9, 20-24, 32), ახალი აღთმის წიგნები არ ეხებიან ამ მოვლენას, როგორც აღსრულებულს. თუ წიგნები 70 წლის შემდეგ დაიწერა, მეტი ალბათობაა, რომ ნაწერებში მოხსენიებული იქნებოდა იესო ქრისტეს წინასწარმეტყველების აღსრულება. როგორც ნელსონ გლუკმა, ცინცინატის ებრაელთა კავშირში არსებული იუდაისტური სასულიერო სემინარიის ყოფილმა პრეზიდენტმა და ცნობილმა ებრაელმა არქეოლოგმა განაცხადა: "ჩემი აზრით, ახალი აღთქმის ყველა წიგნი პირველი საუკუნის 40 - 80-იან წლებში დაიწერა".

დასკვნა

ვინმემ შეიძლება იფიქროს, რომ ხელნაწერულ მტკიცებულებებში მასობრივი შეუსაბამობებია - სინამდვილეში კი პირიქითაა. ახალი აღთქმის სხვადასხვა ხელნაწერეთა ტექსტი ერთმანეთთან 99.5% თანხმობაში არიან. შეცდომების უმრავლესობა ორთოგრაფიული და სინტაქსურია. რამდენიმე სიტყვა ან შეცვლილია ან დამატებული. არის ორი მუხლი, რომლებიც საკამათოა, მაგრამ არაა არანაირი დოგმატური მნიშვნელობის უთანხმოება და სხვაობა. თუკი რაღაც სადავოს, შეუსაბამობას ვაწყდებით, ამისთვის ბიბლიის უმრავლეს გამოცემას სქოლიოს სახით დართული აქვს შენიშვნები და კომენტარები. როგორ შეიძლება ასეთი, ზედმიწევნითი სიზუსტე დაცული იყოს გადაწერის 1,400 წლიან პერიოდში? ორი მიზეზის გამო:

1. გადამწერნი ზედმიწევნით ამოწმებდნენ თავიანთსავე შესრულებულ ასლებს, უდარებდნენ სხვა ხელნაწერებს (რომელთა ავტორებიც, რა საკვირველია, ამგვარადვე იქცეოდნენ) შეცდომებისაგან დასაცავად.
2. ღვთის ყოვლადწმიდა სულმა ჰყო ყოველივე, იმისათვის, რომ ჩვენ ზუსტი ასლები ( ხელნაწერები) გვქონოდა ღვთის სიტყვისა.

ასე რომ, არ უნდა მოვტყუვდეთ. მორმონების (ჯოზეფ სმიტის ამერიკული სექტა), სასულიერო ლიბერალების ("პროტესტანტული ლიბერალიზმი"), ისევე, როგორც სხვა კულტებისა და ცრუ-რელიგიების (როგორიცაა მაგ. ისლამი) განცხადებები, რომ - თითქოს - ბიბლია სრულიად განადგურდა, სიცრუე და სიყალბეა. სწორედ ამაზე მოწმობს ხელნაწერთა უვრცელესი, ისტორიული მტკიცებულებანი, რომელთა შესახებაც დაიწერა ეს ყოველივე - ზემოთ აღწერილი; საბოლოოდ კი იოანე მახარებლის სიტყვებით რომ ვთქვათ: "ხოლო ესე დაიწერა, რაჲთა გრწმენეს, რამეთუ იესუ არს ქრისტე, ძჱ ღმრთისაჲ, და რაჲთა გრწმენეს და ცხორებაჲ გაქუნდეს სახელითა მისითა" (ინ. 20:31).

[შანკარა]

წმ. ანდრია პირველწოდებულის სახ. ქართული უნივერსიტეტის
ჰუმანიტარულ მეცნიერებათა ფაკ. II კ. სტუდენტი ღვთისავარ ჩაბრავა

დასავლური და აღმოსავლური კოსმოგონიის თეოსოფიური ანალიზი

თავდაპირველი პირველდასაბამიერი უნივერსალური ზესულის - ბიტუსის ანუ ეინ სოფის იგივე პარაბრაჰმანის შესახებ გვამცნობს ბიბლიის პირველი წიგნის, დაბადების პირველი სტროფივე და იოანეს სახარების პირველი ხუთი სტროფი, მათში ჩაქსოვილია და კოდირებული უზენაესი საიდუმლო. დაბადების პირველ სტროფში წერია: „დასაბამში ღმერთმა შექმნა ცა და მიწა“, სხვა თარგმანით: „თავდაპირველად ღმერთმა შექმნა ცა და მიწა“, მაგრამ აქ მთავარი ისაა რომ ეს არის მცდარი და არასწორი თარგმანი, ე.პ. ბლავატსკაიას, გამოჩენილ თეოსოფ ქალს და აგრეთვე დიდ ებრაელ კაბალისტებს, მაკ გრეგორ მატერსსა და ისააკ მეიერს თავიანთ ნაშრომებში უწერიათ რომ ტექსტი რომელიც ორიგინალშია ნახსენები: „ბარაშიტ ბარა ელოჰიმ ეთ ჰაშამაიმ ვეთ ხარეთს“ ითარგმნება როგორც: „მარადიულად არსებული არსისაგან ღმერთებმა (ორმაგმა ენერგიამ) მოახდინეს ორმაგი ცის ფორმირება“. ის მარადიულად არსებული არსი, რომელზედაც არის დაბადების წიგნის პირველი სტროფის ორიგინალში საუბარი, იგივეა რაც ინდუისტური პასიური აბსოლუტი, უნივერსალური ზესული - პარაბრაჰმანი, გნოსტიკური ვალენტინიანური - სიღრმე ანუ ბიტუსი, კაბალისტური - უსასრულო არარაობა ანუ უსასრულო არაფერი - ეინ სოფი, ბუდისტური ალაია-ვიჯნანა იგივე შუნია ანუ იგივე ადიბუდა, დაუსური დაო, ნეოპლატონიკური თავდაპირველი ერთიანი და არადიფერენცირებული ზესული - პირველერთიანი და ა.შ. მრავალი მსგავსი ანალოგი მსოფლიოს მრავალ ფილოსოფიურ თუ რელიგიურ სისტემაში.იოანეს სახარების პირველ ხუთ სტროფში წერია: „დასაბამში (თავდაპირველად) იყო სიტყვა და სიტყვა იყო ღმერთთან და სიტყვა იყო ღმერთი“ 1, „ის იყო დასაბამში (თავდაპირველად) ღმერთთან“ 2, „ყოველივე მის მიერ შეიქმნა, და მის გარეშე არაფერი შექმნილა, რაც კი შექმნილა“ 3, „მასში იყო სიცოცხლე და სიცოცხლე იყო ადამიანთა ნათელი“ 4, „ნათელი ბნელში ანათებს და ბნელმა ვერ მოცვა იგი“ 5, საქმე აქ შემდეგნაირადაა, ის თავდაპირველი ანუ დასაბამი რომელიც არის ნახსენები დაბადების პირველ სტროფში, არის უნივერსალური ზესული, პასიური აბსოლუტი, გამოუვლენელი ზესულიერი პირველღვთაება - პარაბრაჰმანი, ხოლო „ღმერთი“ რომელმაც „შექმნა“ ცა და მიწა, ესაა ბინარული და ბიპოლარული დემიურგი, მისი აქტიური მანიფესტაცია, ღვთაებათა უსასრულო მირიადების უსასრულო ერთობლიობა, კრებითი სახე და სახელი, რამეთუ „ელოჰიმ“, ნახსენები დაბადებაში, თარგმნილი როგორც „ღმერთი“, სინამდვილეში ნიშნავს - ღმერთებს, აგრეთვე სიტყვა შექმნა არც ისე მიზანშეწონილია, უფრო მისაღებია წარმო-ქმნა ან გარდა-ქმნა, რაც ნიშნავს ემანაციას ანუ გამოყოფას და რადიაციას ანუ გამოსხივებას.
სიტყვამ ანუ ლოგოსმა, დასაბამია ანუ თავდაპირველის - უნივერსალური ზესულის, პასიური აბსოლუტის - პარა ბრაჰმანის წიაღში მყოფმა, საკუთარი სულიერი არსების წიაღიდან გამოჰყო და გამოასხივა ცოცხალ არსებათა და სამყაროთა უსასრულო მირიადები. ლოგოსში ანუ იშვარაში, პასიური აბსოლუტის - პარაბრაჰმანის ანუ დასაბამის აქტიურ მანიფესტაციაში ინახებოდა ცოცხალ არსებათა უსასრულო მირიადები, მთელი სამყაროები, ინდივიდუალური გონებები და ინდივიდუალური ინტელექტები, რაზეც მოწმობს სიტყვები იოანეს სახარებიდან: „მასში იყო სიცოცხლე“, ეს სიცოცხლე მართლაც რომ არის სიცოცხლე ანუ სინგულარული მატრიცა სიცოცხლისა.
„დასაბამში ბინარულმა ბიპოლარულმა დემიურგმა გამოჰყო და გამოასხივა კოსმოსი და სუპერკოსმოსი“, ამგვარი ფორმულირება უფრო სწორი იქნებოდა. ცა რომელზედაც არის საუბარი პირველ სტროფში ესაა სუპერკოსმოსი, განზომილებათა ზედა სისტემა, ხოლო მიწა, კოსმოსი, განზომილებათა ქვედა სისტემა.
დაბადების წიგნის, პირველი თავის, მეორე სტროფში წერია: „სული ღვთისა იძვროდა წყლებს ზემოთ“, ამ სიტყვებში უდიდესი საიდუმლო იმალება, ამასთან არის დაკავშირებული ცნობილი ინდუისტური დოქტრინა უფალი ნარაიანა-მაჰავიშნუს შესახებ, ამ დოქტრინის თანახმად, ჩვენი სამყარო არ არის ერთადერთი, არამედ ერთერთი იმ მრავალრიცხოვან სამყაროთაგან, რომელნიც განისვენებენ თავდაპირველი კოსმიური წყლების ანუ კაუზიური კოსმიური ოკეანის წიაღში, რომელშიც აგრეთვე სუფევს და მყოფობს მარადიული კოსმიური სული - ნარაიანა-მაჰავიშნუ, ნარაიანა-მაჰავიშნუს სიცოცხლის სუნთქვა ქმნის სამყაროთა უსასრულო მირიადებს. სახელი ნარაიანა ფლობს სამ მნიშვნელობას, პირველი მნიშვნელობა არის: „ის ვინც თავდაპირველი კოსმიური წყლების წიაღში იმყოფება“, მეორე: „ის ვინც თითოეული ცოცხალი არსების წიაღში სუფევს“, მესამე კი: „ის ვის წიაღშიც იმყოფებიან ცოცხალი არსებები“, ის წყლები, რომლებზეც არის საუბარი ბიბლიაში, დაბადების წიგნში, სხვა არაფერია თუ არა სივრცეთაშორისი სივრცე ანუ სუპერკოსმოსი, თავდაპირველი კოსმიური წყლები, კაუზიური კოსმიური ოკეანე, სახელად - ეკარნავა, ხოლო სული ღვთისა, უფრო ზუსტად სული ღმერთებისა (რადგანაც ელოჰიმ, ნიშნავს ღმერთებს), როგორც ვედურ ინდუისტურ ფილოსოფიასა და მეტაფიზიკაშია ნათქვამი, არსებობე ღვთაებათა უსასრულო მირიადები, რომელთაც ერთი და ერთიანი, უსასრულო სული აერთიანებს. ბიბლიური - „რუახ ელოჰიმ“ იგივე ნარაიანა ესაა ტრანცენდენტური და იმანენტური უნივერსალური სული, გამაერთიანებელი ყოველივე ცოცხალისა.
სამყაროები წარმოიშვნენ ტრანსცენდენტური და იმანენტური უნივერსალური სულის - ნარაიანას წიაღიდან ემანაციისა და რადიაციის გზით, ამას ამტკიცებს ბიბლიაში, დაბადების წიგნის პირველი თავის მესამე სტროფში: „თქვა ღმერთმა: იყოს ნათელი და იქმნა ნათელი“, ამასთან არის დაკავშირებული, იოანეს სახარების პირველი თავის პირველი ხუთი სტროფი: „თავდაპირველად (დასაბამში) იყო სიტყვა და სიტყვა იყო ღმერთთან და სიტყვა იყო ღმერთი“ (იოანეს სახ. თ. 1. სტ. 1),“ის იყო თავდაპირველად (დასაბამში) ღმერთთან“ (იოანეს სახ. თ. 1. სტ. 2), „ყოველივე მის მიერ შეიქმნა და მის გარეშე არაფერი შექმნილა, რაც კი შექმნილა“ (იოანეს სახ. თ. 1. სტ. 3.), „მასში იყო სიცოცხლე და სიცოცხლე იყო ადამიანთა ნათელი“ (იოანეს სახ. თ. 1. სტ. 4.), „ნათელი ბნელში ანათებს და ბნელმა ვერ მოიცვა იგი“ (იოანეს სახ. თ. 1. სტ. 5.), ის დასაბამი ანუ თავდაპირველი იგივე ღმერთი რომელშიც და რომელთანაც არის სიტყვა ანუ ლოგოსი არის იგივე ინდუისტური ტრანცენდენტური და იმანენტური უნივერსალური სული - ნარაიანა (იგივე პარაბრაჰმანი) იგივე მაჰაიანური ბუდისტური შუნია (დიადი სიცარიელე) და ალაიავიჯნანა (გამოუვლენელი აბსოლუტური ცნობიერება) და ტანტრისტული ბუდისტური - ადიბუდა (თავდაპირველი გასხივოსნება, სინათლე, შემეცნების ფესვი, ზესულიერი აბსოლუტი). სიტყვები: „თქვა ღმერთმა“ ბიბლიაში, ნიშნავს იმას, რომ ლოგოსი, რომელიც იგივეა რაც იშვარა (ანუ უფალი), გამოდის თავდაპირველი მსოფლიო სულის წიაღიდან, სიტყვები: „იყოს ნათელი! და იქმნა ნათელი“, ნიშნავს ლოგოსის მიერ სულიერი მონადების, ცოცხალი არსებების რადიაციას (გამოსხივებას) და ემანაციას (გამოყოფას).
„დაინახა ღმერთმა რომ ნათელი კარგი იყო და გაყარა ღმერთმა ნათელი და ბნელი“ (დაბადება, თავი 1, სტროფი 4), „ნათელს ღმერთმა უწოდა დღე და ბნელს უწოდა ღამე“ (დაბადება, თავი 1, სტროფი 5), ბიბლიის ეს სიტყვები პირდაპირაა დაკავშირებული გნოსტიკურ მოძღვრებასთან, რომელშიც არსებობს ერთი დიადი დოქტრინა ეონების შესახებ, ყოფიერების ბუნების შესახებ, ამ კონცეფციის თანახმად კოსმიური ყოფიერება შედგება ორი განზომილებისაგან, პირველი ესაა პლერომა, ხოლო მეორე კენომა ანუ გისტერმა, პლერომა ესაა უნივერსალური სულის, უნივერსალური ინტელექტისა (ინტელექტის უნივერსალური ოკეანის - სამუდრაარნავას) და უნივერსალური გონის ერთობლიობა, ცოცხალ არსებათა უსასრულო მირიადების კოლექტიური გონი, კოლექტიური ინტელექტი და კოლექტიური ცნობიერება, პლერომა ეს არის სამუდრაარნავა - ინტელექტის უნივერსალური ოკეანე, ბრაჰმანი - უნივერსალური სულიერი ცნობიერების კოსმიური ოკეანე და შაკტი - ღვთაებრივი მარადის ქალური ენერგიის უსასრულო კოსმიური ოკეანე, ხოლო კენომა ანუ გისტერმა ესაა - მატერიალური ბუნება, მატერიალური ყოფიერება, აღსავსე სატანჯველით, რომელიც აღსავსეა კარმული ენერგიის უნივერსალური ოკეანის მუდმივი ზეგავლენის ქვეშ მყოფი სულიერი არსებებით, არსებებით რომელნიც მუდმივ გარდასახვებში არიან, გნოსტიკური ქრისტიანული კენომა იგივეა რაც ბუდისტური, ინდუისტური, ჯაინური და სიქჰისტური - სამსარა ანუ სანსარა იგივე პარიკალპიტა (ვიკალპა) სვაბჰავა.
ნათელი არის პლერომა ანუ ნირვანა, ხოლო ბნელი - კენომა(გისტერმა) ანუ სამსარა, ნათელი ესაა სინათლის (სიკეთის) ენერგეტიკული სუბსტანცია, ხოლო ბნელი სიბნელის (ბოროტების) ენერგეტიკული სუბსტანცია, ასეთია ბიბლიის თეოსოფიური, ეზოთერიკული განმარტება.
სინათლის სულიერი ენერგეტიკული სუბსტანციის მიწიერი ფიზიკური კორელაცია არის ელექტრომაგნიტური სინათლის ენერგია, ხოლო ბნელეთის ფსიქიკური ენერგიის მიწიერი ფიზიკური კორელაცია არის ბნელი ენერგია ანუ ანტიგრავიტაციული ენერგია, ელექტრომაგნიტური რადიაცია არის სულიერი სინათლის რადიაციის გადაბრუნებული ანარეკლი, ხოლო ფიზიკური ბნელი არადეტექტირებადი უხილავი ანტიგრავიტაციული ენერგია არის ბნელეთის რადიაციული ენერგეტიკული სუბსტანციის კონტრპოლარული ინვერსიული ტრანსმუტაცია, სწორედ ამას ნიშნავს სინათლისა და სიბნელის მეორენაირი განმარტება, ერთისმხრივ სინათლე ესაა ნირვანა ანუ პლერომა, ხოლო მეორესმხრივ ელექტრომაგნიტური სინათლე, სიბნელე, ერთისმხრივ არის სამსარა ანუ კენომა, ხოლო მეორესმხრივ ბნელი ანტიგრავიტაციული ენერგია, სინათლე აგრეთვე შეიძლება განიმარტოს როგორც სინათლის ენერგეტიკული სუბსტანცია ანუ სინათლის მაგია, ხოლო სიბნელე ბნელეთის ფსიქიკური ენერგეტიკული სუბსტანცია ანუ ბნელი მაგია.
„თქვა ღმერთმა: იყოს წყალთა შორის მყარი და გაყაროს წყლები“ (დაბადება, თავი 1, სტროფი 6), „გააჩინა ღმერთმა მყარი და გაყარა ერთმანეთისაგან წყალი, რომელიც არის მყარს ქვემოთ და წყალი, რომელიც არის მყარს ზემოთ“ (დაბადება, თავი 1, სტროფი 7), „მყარს ღმერთმა უწოდა ცა“ (დაბადება, თავი 1, სტროფი 8), ამასთან არის დაკავშირებული ორი მოძღვრება, რომლებიც ერთმანეთს თითქმის გაჭრილი ვაშლებივით გვანან, ერთია კვანტურ ფიზიკაში მულტისამყაროების თეორია, ხოლო მეორე გნოსტიკოსი ქრისტიანის, ბასილიდე სირიელის მოძღვრება, პირველის თანახმად, ჩვენი სამყარო, როგორც უკვე ხსენებულ იქნა ზემოთ, არაა ერთადერთი, არამედ ერთერთი მრავალრიცხოვანი მულტისამყაროებიდან ანუ მეტაგალაქტიკებიდან, რომლებიც სამყაროთაშორისი ეგზოტიკური კოსმიური ოკეანის წიაღში არსებობენ, ესაა კაუზიური კოსმოსი. მეტაგალაქტიკის შიდა კოსმიურ სივრცეს და გარე კოსმიურ სივრცეს ყოფს ენერგეტიკული მემბრანა, ჩვენი მულტისამყარო არის ერთერთი, არარაობისა და არაფრის კოსმიური ოკეანის წიაღში მოლივლივე მულტისამყაროთაგან, ხოლო მეორე მოძღვრების თანახმად კოსმიური ყოფიერება შედგება ორი განზომილებისაგან, ესენია: კოსმოსი და სუპერკოსმოსი, კოსმოსი ესაა 365 ცის დაღმავალი იერარქია, ხოლო სუპერკოსმოსი 365 ცის აღმავალი იერარქია, ზედა ყოფიერება (ქრისტეს სამეფო და მამაღმერთის სამეფო), კოსმოსსა და სუპერკოსმოსს ერთმანეთისაგან ყოფს ცის მყარი ანუ სულიწმინდა(სოფია), ზღვარი, ბარიერი, ბასილიდე სირიელის მოძღვრების თანახმად ყოფიერების სათავეში დგას უზენაესი არაარსობრივი ღმერთი, რომლის წიაღშიც იყო ყოფიერების მრავალფეროვნების თესლი ანუ სინგულარული მატრიცა, მისი წიაღიდან ყოფიერების დასაწყისში გამოიყო ე.წ. „პირველი ძეობა“ ანუ გამოვლინების პირველი თანრიგი, რომელიც იყო სულიერი, მან წარმოშვა სუპერკოსმოსი, სულიერი სამეფო და აზრის სიჩქარით მიეახლა არარარსობრივ ღმერთს და „დამკვიდრდა“ მის სიახლოვეს, შემდეგ „მეორე ძეობა“ ანუ გამოვლინების მეორე თანრიგი, რომელმაც შექმნა მშვინვიერი (ფშვინიერი) სამყაროს 364 ცა და სანახევროდ სუფთამ, სანახევროდ კი დაბინძურებულმა, პირველი ძეობისაგან უფრო დაშორებულმა ღმერთისაგან, არაარსობრივი ღმერთისაკენ იწყო სწრაფვა და პირველი ძეობის შემდეგ მეორე ადგილი დაიკავა, მაგრამ იმისათვის რათა დაცემულს, შეძლებოდა არაარსობრივთან საკმარისად მიახლოება, მან „გარემომცველი ნივთიერებისაგან“ შექმნა ენერგეტიკული სუბსტანცია - სულიწმინდა, მეორე ძეობის „ფრთები“ , მაგრამ როგორც კი გარკვეული ზღვარი გადალახა, მისმა იპოსტასმა, სულიწმინდამ ვეღარ შეძლო გზის განგრძობა, რადგან ამ ზღვარს იქით მას უკვე არსებობა აღარ შეეძლო და ამიტომაც მეორე ძეობამ იგი ამ ზღვარზე დატოვა და მასზე განავრცო. ამის შემდეგ ბარიერს ეწოდება სულიწმინდა. მეორე ძეობის შემდეგ არაარსობრივის წიაღიდან გამოვლინდა „მესამე ძეობა“, უკვე იმდენად დაბინძურებული და დაშორებული არაარსობრივ ღმერთს, რომ მისკენ აღმასვლა ვეღარ შეძლო და მესამე ადგილი დაიკავა მისგან, მან წარმოშვა 365-ე, სულ ბოლო ცა სულიწმინდის ქვემოთ. ბასილიდეს მტკიცებით კოსმოსი ესაა სამყარო სულიწმინდის ქვემოთ, ხოლო სუპერკოსმოსი, სამყარო სულიწმინდის ზემოთ.
„თქვა ღმერთმა: შეგროვდეს ერთგან ცისქვეშეთის წყალი და გამოჩნდეს ხმელეთი“ (დაბადება, თავი 1, სტროფი 9), „ხმელეთს ღმერთმა უწოდა მიწა და შეგროვილ წყალს უწოდა ზღვა“ (დაბადება, თავი 1, სტროფი 10), ბიბლიის ეს სიტყვები განიმარტება შემდეგნაირად: „ხმელეთი“ ანუ „მიწა“ ეს იგივეა რაც კოსმიური მატერია, ნივთიერება,ბარიონული მატერია და ბნელი მატერია, ხოლო „წყალი“ ანუ „ზღვა“ ესაა კოსმოსი, კოსმიური სივრცე, ბნელი ენერგია და ვირტუალური ნაწილაკების ენერგეტიკული ოკეანე, სხვაგვარად რომ ვთქვათ ბიბლიის ამ მონაკვეთში აღწერილია, რათქმაუნდა ალეგორიულად კოსმიური მატერიისა და ენერგიის, დროისა და სივრცის ფორმირება.
„თქვა ღმერთმა: იყოს მნათობები ცის მყარზე“ (დაბადება, თავი 1, სტროფი 14), „იყვნენ მნათობები ცის მყარზე რომ გაანათონ მიწა“ (დაბადება, თავი 1, სტროფი 15), „დასხა ისინი ღმერთმა ცის მყარზე, რომ გაენათებინათ მიწა“ (დაბადება, თავი 1, სტროფი 17), ეს „ცის მყარი“ რომელიც აქ არის ნახსენები, არის სამყაროს ენერგეტიკული მემბრანის გაგრძელება, შიდა კოსმიური დროსივრცული კონტინიუმი. კოსმიური სხეულები, სწორედ ამ დროსივრცული კონტინიუმის ზედაპირზე მიმოიძვრიან, როგორც გვეუბნება ფიზიკა. „ცის მყარი“ არის ბიბლიაში, დროსივრცული კონტინიუმის ალეგორიული სახელწოდება.
თანამედროვე კვანტურ ფიზიკაში არსებობს უმნიშვნელოვანესი და უდიადესი თეორია ორი სუბსტანციის შესახებ, რომელთაც ეწოდებათ - ბნელი მატერია და ბნელი ენერგია, ბნელი ენერგია არის ენერგეტიკული სუბსტანცია რომელიც კოსმიურ სხეულებს აქსელერაციას ანუ აჩქარებას ანიჭებს, ის კოსმიურ სამყაროს აიძულებს დიდი სიჩქარით გაფართოვდეს, სწორედ მისი წყალობით კოსმიური მატერიის ნაწილაკები განიცდიან აჩქარებას და იძენენ მოძრაობის უნარს, იგი არის მძლავრი ანტიგრავიტაციული სუბსტანცია, მას შეუძლია ისე ააჩქაროს სუბატომები, რომ კოსმიური მატერია საბოლოოდ დაშალოს და დაამსხვრიოს ანუ მოახდინოს სრული დეზიტეგრაცია, ხოლო ბნელი მატერია პირიქით კოსმიურ მატერიას, კოსმიურ სხეულებს გაფანტვასა და დეზინტეგრაციაში ხელს უშლის და ბნელი ენერგიის ზემოქმედებას ეწინააღმდეგება, ახდენს რა ჩვეულებრივი ბარიონული მატერიის შეკავშირებას და შემჭიდროვებას და ახდენს კონრეტული სტრუქტურების ჩამოყალიბებას და ფორმირებას, სხვაგვარად რომ ვთქვათ მატერიის სუბატომებსა და ატომებს ბნელი ენერგიის საპირისპიროდ, ამუხრუჭებს და აყოვნებს, ასევთქვათ ანელებს ბარიონული მატერიის ნაწილაკთა მასას, ბნელი ენერგიისა და ბნელი მატერიის ძალთა შორის ბალანსი უზრუნველყოფს სამყაროს მატერიალური სტრუქტურის მოწესრიგებას (სტაბილიზაციას), ბნელმა მატერიამ რომ სძლიოს ბნელ ენერგიას სამყარო საკუთარ თავში ჩაინთქმება და მოხდება სრული იმპლოზია, ხოლო იმ შემთხვევაში თუ სძლევს ბნელი ენერგია სამყაროს მატერია უსასრულოდ მცირე ნაწილაკებად დაიხლიჩება და უსასრულო სიჩქარით მიმოიფანტება ყველა მიმართულებით, იქნება სრული დეზ-ინტეგრაცია. ჯაინისტურ მოძღვრებაში აგრეთვე არსებობს დოქტრინა, კონცეფცია ორი მსგავსი სუბსტანციის შესახებ, პირველი ესაა - დჰარმასტიკაია - მოძრაობის გამტარი, მამოძრავებელი ანუ ამაჩქარებელი სუბსტანცია, ხოლო მეორე - ადჰარმასტიკაია - უძრაობის გამტარი, დამამუხრუჭებელი სუბსტანცია, დამაყოვნებელი სუბსტანცია, პირველი მსგავსად ბნელი ენერგიისა კოსმიური მატერიის ნაწილაკებს აქსელერაციას ანუ აჩქარებას ანიჭებს და სივრცეში ამოძრავებს, ხოლო მეორე (ადჰარმასტიკაია) პირიქით მატერიის ნაწილაკებს ამუხრუჭებს და ანელებს, ის ხელს უშლის მატერიის ნაწილაკების გაფანტვას, მსგავსად ფიზიკის ბნელი მატერიისა. ჯაინისტური კონცეფცია დჰარმასტიკაიას და ადჰარმასტიკაიას შესახებ სრულებით იდენტურია, კვანტური ფიზიკის თეორიისა, ბნელი მატერიისა და ბნელი ენერგიის შესახებ. დჰარმასტიკაიასა და ადჰარმასტიკაიას შორის ბალანსი ქმნის კოსმიურ წესრიგს, დჰარმასტიკაიას და ადჰარმასტიკაიას გარდა სამყაროში არსებობს კიდევ 4 სუბსტანცია: ჯივა-დრავია ანუ საფშვინველი (სამშვინველი), აკაშა ანუ სივრცე, კალა ანუ დრო და პუდგალა-აჯივა-დრავია ანუ ჩვეულებრივი ფიზიკური მატერია. ჯაინისტური მოძღვრების თანახმად სივრცე შედგება უსასრულო რაოდენობის სივრცული წერტილებისაგან, ასევე უსასრულო რაოდენობის სივრცული წერტილებისაგან ანუ ანუებისაგან (ელემენტარული ნაწილაკებისაგან) შედგება ფიზიკური მატერიაც. ჯაინისტურ, სიქჰისტურ, ინდუისტურ და ბუდისტურ მოძღვრებებში ელემენტარული ნაწილაკების თეორია, ატომისტური თეორია, დროის და სივრცის კონტინიუმის თეორია, ბნელი მატერიისა და ბნელი ენერგიის თეორიები არსებობდა უხსოვარი დროიდან, ჯერ კიდევ მაშინ როდესაც კვანტური ფიზიკის ხსენებაც არ იყო. ინდურ რელიგიებში ელემენტარულ ნაწილაკებს ანუ სუბატომებს ეწოდებათ - ანუ, ხოლო ატომებს - პარამა ანუ. ჯაინისტებისა და სხვა ინდური რელიგიების აპოლოგეტების მსგავსად ანაქსაგორაც, ძველი ბერძენი ფილოსოფოსი, ამტკიცებდა რომ მატერიის დიფერენცირება უსასრულოდ შეიძლება, ის აგრეთვე ამტკიცებდა რომ მატერია წარმოადგენს კოსმიური გონის ემანაციას.
თავდაპირველ თეოგონიურ ოგდოადას ინდუისტური ეზოთერიკის თანახმად შეადგენენ - თავდაპირველი პურუშა (მატერიალურ ცნობიერებათა თავდაპირველი სინგულარული სულიერი მატრიცა), თავდაპირველი პრაკრიტი (კოსმიური ენერგიების თავდაპირველი სინგულარული სულიერი მატრიცა), ჯნანაშაკტი-მაჰასარასვატი (რადიაციისა და ემანაციის ქალური ეონი, ქალღმერთი), ბრაჰმა (რადიაციისა და ემანაციის მამრობითი ეონი), იჩხაშაკტი-მაჰალაკშმი (ევოლუციის ქალღმერთი-ეონი), მაჰავიშნუ (ევოლუციის ღმერთკაცი-ეონი), კრიაშაკტი-მაჰაკალი (გრავიტონული იმპლოზიის, ანიჰილაციისა და დეზინტეგრაციის ქალღმერთი-ეონი) და მაჰაკალა მაჰეშა (იმპლოზიის, ანიჰილაციისა და დეზინტეგრაციის ღმერთკაცი-ეონი). მატერიალური ბუნება წარმოადგენს ამ რვა ეონის სინერგიისა და კონვერგენციის ინვერსიულ ტრანსმუტაციურ რეზულტატს და გამოვლინებას. სანკხიას მოძღვრებაში აღიარებულია მრავალი პურუშას არსებობა, ხოლო ცხონებად ანუ ნირვანად ითვლება პურუშების ერთი პრაკრიტისაგან განშორება, სანკხიას სწავლებაში ყოფიერების ყველა ელემენტი რეალურადაა მიჩნეული, მათ შორის ფიზიკური მატერიაც რომელიც პურუშებისა და პრაკრიტის ურთიერთქმედების შედეგად წარმოშიბილი უმდაბლესი რეალური მოდიფიკაციაა. სანკხიას სწავლება ნაწილობრივ მართალია, ნაწილობრივ კი მცდარია, მართალია როდესაც აღიარებს რომ ფიზიკური კოსმოსი არის ორი სუბსტანციის, ცნობიერი პურუშასა და არაცნობიერი პრაკრიტის შეერთების რეზულტატი და პრაკრიტის მოდიფიკაცია, რომ პურუშასა და პრაკრიტის შეერთების პირველი პროდუქტი არის ბუდჰი - სულიერი ინტელექტი და რომ იგი რეალურია, მართალია როდესაც ამტკიცებს მანასის - გონების რეალურობას, მაგრამ ცდება როდესაც ამტკიცებს მრავალი პურუშას არსებობას, ცდება როდესაც ამტკიცებს ინდრიების (გრძნობათა ორგანოების), ტანმატრების (პროტოსტიქიების), ახამკარას (პიროვნული ეგოს) და ფიზიკური ელემენტების რეალურობას. მრავალი პურუშას არსებობა არ არის აუცილებელი, აგრეთვე ცოცხალი არსება უნდა განთავისუფლდეს არა პრაკრიტისაგან, არამედ მისი უმდაბლესი ილუზორული მოდიფიკაციებისაგან, ესენია: ფსიქიკური პიროვნული ეგო, ათი გრძნობა, კაუზიური მატერია, ფსიქიკური მატერია, ფიზიკური მატერია, კაუზიური ენერგია, ფსიქიკური ენერგია, ფიზიკური ენერგია, ხუთი დრო, ხუთი სივრცე და მეექვსე სივრცეთაშორისი სივრცე, ამაჩქარებელი ენერგეტიკული სუბსტანცია, დამაკავშირებელი დამამუხრუჭებელი გრავიტაციული მატერიალური სუბსტანცია, სხვა ყველაფერი რეალურია, სატ-ჩიტ-ანანდა ბუნება ანუ მარადისობის, ცნობიერებისა და ნეტარების ბუნება აქვს არა მარტო პურუშას, არამედ ბუდჰისა და მანასსაც, ეს ინტელექტი და გონება არიან, არა პრაკრიტის, არამედ, მისი ილუზორული, ინვერსიული, ტრანსმუტაციური მოდიფიკაციების ტყვეობისაგან გასანთავისუფლებელნი, ინდივიდუალური ინტელექტი და გონება არ არიან ისეთივე უსასრულონი როგორც თავდაპირველი ცნობიერება - პურუშა და თავდაპირველი ენერგია - პრაკრიტი, მაგრამ მაინც, არიან უქმნელნი, უშობელნი, უსაწყისონი და უკვდავნი, მარადიულნი, მათ აქვთ მუდმივი ენერგეტიკული ევოლუციისა და ინვოლუციის განცდის, ემანაციის, რადიაციის, ანიჰილაციისა და დეზინტეგრაციის ძალები და უნარები. ინტელექტი და გონი არსებობს ორგვარი: უსასრულო და სასრულო ინდივიდუალური. ინდივიდუალური ინტელექტი და გონი გააჩნია ყველაფერს, უმცირესი სუბატომით დაწყებული, უდიდესი მეტაგალაქტიკით დამთავრებული. ფაქტობრივად ინტელექტები და გონებანი კი არ იყოფიან, არამედ უბრალოდ ერთმანეთში „ზიან“. თითოეულ არადაყოფად ინტელექტში და გონებაში, არის კიდევ უფრო მცირე არადაყოფადი ინტელექტები და გონებანი, მათში კიდევ სხვა უფრო მცირენი და ასე უსასრულოდ. მაგრამ სასრულ არადაყოფად ინტელექტთა და გონებათა გარდა არსებობს ერთი ჰიპერუნივერსალური უსასრულო ინტელექტი და უსასრულო ჰიპერუნივერსალური გონი. უსასრულო არადაყოფადი ჰიპერუნივერსალური ინტელექტი შეიცავს უსასრულო ოდენობის სასრულ არადაყოფად შინაგან ინტელექტებს და გონებებს. კოსმოსიც ორგვარია: სასრული და უსასრულო ანუ სასრული კოსმოსი და უსასრულო სუპერკოსმოსი. ხოლო ადვაიტა ვედანტას სწავლებაში ყველაფერი ილუზიად ითვლება გარდა თავდაპირველი ცნობიერებისა - პარაბრაჰმანისა ანუ პურუშასი, ეს არასწორია, იმ მიზეზით, რომ თუ რეალურია მარტო ბრაჰმანი, მაშინ სამსარას ტყვეობაში რაღა ან ვინღა იმყოფება? თუ როგორც ადვაიტა ამბობს, ბრაჰმანი არის მუდამ თავისუფალი, ცნობიერი, ნეტარი და უსაწყისო, უსასრულო სულიერი სუბსტანცია და თუ ადამიანის ატმანი და ბრაჰმანი იდენტურია, გამოდის რაღაც აბსურდი, გამოდის, რომ დატყვევებული არავინაა და განთავისუფლებაც არავის ჭირდება, მაგრამ მაშინ სამსარა რაღაა? გამოდის სრული აბდაუბდა. იმისათვის რათა ადვაიტას სისტემა წესრიგში მოვიდეს, საჭიროა ინტელექტისა და გონების რეალურობის აღიარება და აქცენტის ატმანიდან ინტელექტსა და გონებაზე გადატანა. ადვაიტას სწავლებაში აგრეთვე არასწორია კოსმოგონიური სქემა, რომლის თანახმად ბრაჰმანის პირველი პროდუქტებია ხუთი მატერიალური ელემენტი და არა ბუდჰი.
სანკხიას გარდა, ოღონდაც უფრო ლოგიკური, რაციონალური და იდეალისტური სახით, დუალისტური ანუ ბინარული, ბიპოლარული პირველდასაბამის შესახებ ასწავლიდნენ ვალენტიანიანელი, ვორვორიტი, სიმონიანელ-მენანდრელი და მარკოსიანელი გნოსტიკოსები, იგივეს ქადაგებს მაჰაიანური და ტანტრისტული ბუდიზმიც და ებრაულუ ტრანსცენდენტური კაბალაც, იგივეა ნათქვამი ძველ ბერძნულ და ძველ სკანდინავიურ მითოლოგიაშიც.
CrdiloeT amerikaSi mcxovrebi indielebi fiqrobdnen, rom samyaro brZenma yoranma Seqmna. Tavdapirvelad irgvliv mxolod ukidegano wylis sivrce da aqa iq momobneuli qvebi iyo. yorani niskartiT ezideboda qvebs da wyalSi yrida. ase gaCnda xmeleTi. yoranma igi xeebiT, yvavilebiTa dabalaxiT daamSvena, wyalSi Tevzebi warmoSva, miwaze cxovelebi, xolo caSi frinvelebi, bolos ki Tixisagan dedamiwis binadari pirveli qali da kaci Seqmna.
უკიდეგანო წყლის სივრცე ეს არის იგივე - ეკარნავა - სამყაროთაშორისი კაუზიური კოსმიური ოკეანე (რომელზედაც საუბარია, ინდუიზმში, ბუდიზმში, ჯაინიზმსა და სიქჰიზმში და აგრეთვე სხვა ეზოთერულ სწავლებებში), ხოლო ბრძენი ყორანი ეს არის კოსმიური გონის ალეგორიული სიმბოლო, კოსმიური გონისა რომელიც ახდენს მატერიალური ბუნების ემანაციას და რადიაციას და აგრეთვე წინარეარსებული სამყაროს ენერგეტიკული ნარჩენებით ახლის ფორმირებას.
iaponelebs sjerodaT rom samyaro tyupma RmerTebma, qalRmerTma iZanaმim da RmerTkacma iZanaგim Seqmnes. იsini didxans moTminebiT urevdnen varskvlavbunekian jadosnur Subebs talaxis tbaSi. Talaxi TandaTan Sesqelda aqeT-iqeT gundgundad cvena iwyo. პatara gundebisgan kunZulebi gaCnda xolo didebi materikebad iqca. Semdeg miwa balaxma, xeebma da yvavilebma dafara.
თეოსოფიური განმარტებით, გამოუვლენელ, პოტენციურ, პასიურ ასპექტში, როგორც ნირგუნა, იძანამი განასახიერებს ინდუისტურ თავდაპირველ არაცნობიერ პირველძალას, პირველენერგიას, პირველენერგეტიკულ ულტრასინგულარულ სუპრაენერგეტიკულ პროტომატრიცას - პრაკრიტის, ხოლო იძანაგი განასახიერებს თავდაპირველ სულიერ ცნობიერებას, ცნობიერებათა სუპერმატრიცას - პურუშას, ხოლო როგორც სარგუნა, გამოვლენილი, კინეტიკური, დინამიკური, აქტიური მანიფესტაცია, იძანამი წარმოადგენს ინდუისტური მაჰასარასვატი-ჯნანაშაკტის განსახიერებას, ხოლო იძანამი იშვარა ბრაჰმას განსახიერებას. იძანამი არის სამყაროს მდედრობითი პირველდასაბამი, ხოლო იძანამი სამყაროს მამრობითი პირველდასაბამი. იძანამი აგრეთვე შეესაბამება ბუდისტურ სამანტაბჰადრის, კაბალისტურ შეხინას, ზოროასტრულ ზერვანა აიონას, ვალენტინიანურ გნოსტიკურ მდედრობით პირველეონს - მდუმარებას ანუ სიგის, ბარბელიოტურ ანუ ვორვორიტულ გნოსტიკურ ქალურ პირველეონ - მარადის ქალწულ არსს ანუ ბარბელოს, ხოლო იძანამი შეესაბამება ბუდისტურ სამანტაბჰადრას, ვალენტინიანურ გნოსტიკურ მამრობით პირველეონს - სიღრმეს ანუ ბიტუსს, კაბალისტურ - უსასრულო არარაობას ანუ ეინ სოფს, ბარბელიოტურ მამრობით პირველეონს - მარადიულ გამოუთქმელ პირველმამას და ზოროასტრულ ზურვანს.
მოკლედ რომ ვთქვათ, თავდაპირველად იყო მხოლოდ დიადი სიღრმე - მეგალე ბიტუს, მამრობითი პირველდასაბამიერი პირველეონი, რომელსაც აგრეთვე ქვია პირველმამა ანუ პროტოპატორი, რომელთანაც იყო მისგან განუყოფელი და განუშორებელი მდედრობითი პირველეონი, მდუმარება - სიგი იგივე პირველაზრი ანუ პროტოენოია იგივე მადლი ანუ ხარისი, იგი იყო პირველდედა - პროტომატერია. სიღრმემ მდუმარებაში ჩადო ღვთიური თესლი და მდუმარებამ შვა ორი ეონი (სულიერი არსება, ღვთაება), გონება - ნუსი (მამრობითი) და ჭეშმარიტება - ალატეია (ქალური), ხოლო გონებამ და ჭეშმარიტებამ შვეს სიტყვა - ლოგოსი და სიცოცხლე - ზოე, სიტყვამ და სიცოცხლემ შვეს ადამიანი - ანთროპოს და მოხმობა - ეკლესია და კიდევ ათი სხვა ეონი, კიდევ სხვა ხუთი სიზიგია (წყვილი): სიღრმული (ბიტიოს, ვუფიოს), აღრევა (მისის), უბერებელი (აგეპატოს), ერთობა(ენოსის), თვითშობილი (აუტოგენეს), სიამოვნება (ჰდონე), უძრავი (აკინეტოს), განმქვრევა (ზუგკრადის), მხოლოდშობილი (მონოგენეს) და ნეტარი (მაკარია), ხოლო ადამიანმა და მოხმობამ შვეს თორმეტი ეონი: მანუგეშებელი (პარაკლეტი) და რწმენა (პისტის), მამისეული (პატრიკიოს) და იმედი (ელპის), დედისეული (მატრიკოს) და სიყვარული (აგაპე), მარადიული გონი (ასინოეს) და გონიერება (ნუუზსის), ეკლესიური (ეკლეტიატიკოს) და ნეტარება (მაკარიოტეს), სასურველი (ოელეტოს) და სიბრძნე (სოფია). ესაა სულიერი სამყარო ანუ პლერომა - კოსმიური გონის, კოსმიური ინტელექტისა და თავდაპირველი უსასრულო ბიპოლარული კოსმიური ზესულის ერთობლიობა, პლერომა აგრეთვე არის კოლექტიური გონი, კოლექტიური ინტელექტი და კოლექტიური ცნობიერება (კაუზიური და ბუდჰიკური), პლერომა ესაა ინდივიდუალურ მენტალურ-კაუზიურ და ბუდჰიკურ ცნობიერებათა ერთობლიობა. გონებამ და ჭეშმარიტებამ შვეს კიდევ ერთი წყვილი: ქრისტე და სულიწმინდა. სოფია დაეცა და განერთხა ბარიერზე პლერომას გარეთ, სოფია იმდენად დაშორდა სინათლისა და სიკეთის პირველწყაროს და მისი ნათელი და მადლი თითქმის ჩაქრა, სოფიამ აღუვლინა ლოცვა ქრისტეს და ქრისტემაც შეისმინა და ორ მთავარანგელოზთან - მიქაელთან და გაბრიელთან ერთად გამოეცხადა და ქაოსისა და არყოფნის უფსკრულიდან ამოიყვანა ოდნავ ზემოთ.