ფილოსოფიის შესახებ, ქრისტიანულისა თუ არაქრისტიანულის პარამეტრები

[A.V.M]

ახლახანს ვათვალიერებდი ფორუმის განყოფილებებს და ვერ მივაკვლიე ფილოსოფიის შესახებ თემას , რაც ჩემი აზრიც ძალიან ცუდია . თქვენის ნებართვით დავიწყებ ამ თემის შესახებ საუბარს და იმედი მაქვს რომ იაქტიურებთ . შესაძლებელია კაცი არ იყოს მართლმადიდებელი , ქრისტიანი , საერთოდ ათეისტი იყოს , მაგრამ ეს ისეთი საკითხია , რომელზეც ჩემი აზრით , ყველას გვაქვს შეხების წერტილები , განურჩევლად რწმენისა , ეთნიკური კუთვნილებისა თუ სქესისა . მაშ ასე :

,, ღმერთი არს ჩვენთან ! ვიწყებ ! ''

პირველი პოსტში დავიხმარ ვიკიპედიას და დანარჩენი განვაგრძოთ .

ფილოსოფია — მეცნიერება, მსოფლმხედველობა, იდეების და შეხედულებების სისტემა სამყაროზე და მასში ადამიანის ადგილზე. მისი კვლევის საგანია სამყაროსთან ადამიანის შემეცნებითი, სოციალურ-პოლიტიკური, ღირებულებითი, ეთიკური და ესთეტიკური ურთიერთობები. ფილოსოფიის სხვადასხვა პრობლემების გადასაჭრელად იყენებდნენ ისეთ ურთიერთსაწინააღმდეგო მიმართულებებს, როგორებიცაა: დიალექტიკა და მეტაფიზიკა, რაციონალიზმი და ემპირიზმი, მატერიალიზმი და იდეალიზმი, ნატურალიზმი და სპირიტუალიზმი, დეტერმინიზმი და ინდეტერმინიზმი და ა. შ.
თანამედროვე ფოლოსოფიის ძირითადი ტენდენციები დაკავშირებულია ისეთი ფუნდამენტური პრობლემების გააზრებასთან, როგორებიცაა თანამედროვე ცივილიზაციის ბედი, კულტურების მრავალფეროვნება და ერთიანობა, ადამიანის შემეცნების ბუნება, ყოფიერება და ენა.

ეტიმოლოგია

სიტყვა ფილოსოფია მომდინარეობს ბერძნულიდან (Φιλοσοφία, philosophia) და ნიშნავს „სიბრძნის მოყვარეს“. ამ ტერმინს ხშირად იყენებენ „კონცეფციის“ მნიშვნელობით: ურბანიზაციის ფილოსოფია, სასკოლო განათლების ფილოსოფია და ა. შ.

ფილოსოფიური სკოლები
აგნოსტიციზმი – არისტოტელიზმი – აპრიორიზმი – ეგზისტენციალიზმი – ემპირიზმი – ეპიკურეიზმი– ვოლუნტარიზმი – თომიზმი – იდეალიზმი – ირაციონალიზმი – მარქსიზმი – მატერიალიზმი – მოდერნიზმი – ნეოპლატონიზმი – ნიჰილიზმი – რაციონალიზმი – პლატონიზმი – პოსტმოდერნიზმი – პრაგმატიზმი – სტოიციზმი – სქოლასტიციზმი – ფატალიზმი

ფილოსოფიის ისტორიული ფორმები
აღმოსავლური ფილოსოფია – ებრაული ფილოსოფია – ინდური ფილოსოფია – ისლამური ფილოსოფია – ჩინური ფილოსოფია – დასავლური ფილოსოფია: ანტიკური ფილოსოფია – გვიან ანტიკური ფილოსოფია – შუა საუკუნეების დასავლური ფილოსოფია – აღორძინების ხანის დასავლური ფილოსოფია – ახალი დროის დასავლური ფილოსოფია – თანამედროვე დასავლური ფილოსოფია

გამოჩენილი ფილოსოფოსები :
ავგუსტინე ნეტარი – ავეროესი – ავიცენა – არისტოტელე – ბეკონი, ფრენსის – ბერკლი, ჯორჯ – ბრენტანო, ფრანც – ბრუნო, ჯორდანო – ბოლცანო, ბერნჰარდ – დეკარტი, რენე – დერიდა, ჟაკ – დიოგენე – ეპიკურე – ვიტგენშტაინ ლუდვიგ - ზენონ ელეელი – თალეს მილეტელი – თომა აქვინელი – იაკობი, ფრიდრიხ ჰაინრიხ – იოანე პეტრიწი – კამიუ, ალბერ – კანტი, იმანუელ – კენტერბერიელი, ანსელმ – კონტი, ოგიუსტ – კონფუცი – ლაიბნიცი, გოტფრიდ ვილჰელმ – ლაო-ძი – ლოკი, ჯონ – ლუკრეციუსი – მაკიაველი, ნიკოლო – მალებრანში, ნიკოლა – მამარდაშვილი, მერაბ – მარკუს ავრელიუსი – მარქსი, კარლ – ნიცშე, ფრიდრიხ –ნუცუბიძე, შალვა – პასკალი, ბლეზ – პითაგორა – პლატონი – პლოტინი – რასელი, ბერტრან – რუსო, ჟან-ჟაკ – სარტრი, ჟან-პოლ – სპინოზა, ბარუხ – სოკრატე – უნამუნო, მიგელ დე – ფუკო, მიშელ პოლ – შოპენჰაუერი, არტურ – ჭავჭავაძე, ნიკოლოზ – ჯუან ძი – ჰაიდეგერი, მარტინ – ჰეგელი, გეორგ ვილჰელმ ფრიდრიხ – ჰერაკლიტე – ჰიუმი, დეივიდ – ჰობსი, თომას – ჰუსერლი, ედმუნდ

http://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%A4%E1%...%83%98%E1%83%90

[A.V.M]

ეთიკის ფილოსოფიურ–რელიგიური ასპექტები ;
I - ნაწილი .

ავტორი: თეოლოგიის დოქტორი თემურ ბუაძე

ადამიანის ზნეობრივი ცხოვრება – ზოგადი ეთიკური პრინციპები და კონკრეტულ ქმედებათა მორალური მოტივები – რელიგიურ რწმენას ან ფილოსოფიურ მფსოფლმხედველობას ეფუძნება. ამასთან, ნებისმიერი რწმენის რელიგიური შინაარსი შეიძლება ფილოსოფიური ტერმინებით იქნას გადმოცემული, ანუ ყოველ რელიგიას თავისი რელიგიური ფილოსოფია შეესაბამება. ეს ფაქტი საშუალებას გვაძლევს, ვიფიქროთ, რომ, საზოგადოდ, ნებისმიერი ზნეობრივი კრედოს უკან გარკვეული ფილოსოფიური მსოფლმხედველობა დგას.
ჩვენი სტატიის მიზანია, მოკლედ მიმოვიხილოთ გარკვეულ ფილოსოფიურ სისტემებსა და ტრადიციებთან დაკავშირებული ეთიკური მოძღვრებები; ეს ნათლად დაგვანახებს ამ მოძღვრებებს შორის არსებულ განსხვავებებს და შესაძლებლობას მოგვცემს, ქრისტიანული ეთიკის უნიკალურ ხასიათზე მივუთითოთ.


ანტიკურ სამყაროში ეთიკური ფილოსოფია ორ ფუნდამენტურ პრინციპს ეფუძნებოდა. პირველის მიხედვით, ადამიანის ცხოვრების უმთავრესი მიზანი ბედნიერების მიღწევაა და მეორე – ცოდვის მიზეზი კარგის არცოდნაა. პლატონი ორივე პრინციპს სოკრატეს მიაწერს, თუმცა მათი ექვივალენტური ფორმულირებები დემოკრიტესგან შემორჩენილ ფრაგმენტებში გვხვდება. დემოკრიტესთან ვხვდებით ასევე იმ აზრს, რომელსაც არაერთხელ გამოთქვამს სოკრატე პლატონურ დიალოგებში – ბოროტების ჩამდენი საკუთარ თავს უფრო ვნებს, ვიდრე მსხვერპლს.
სოკრატესა და დემოკრიტეს ამ იდენტური ფორმულირებების უკან განსხვავებული ფილოსოფიური მსოფლმხედველობები დგას. მატერიალისტ დემოკრიტესთან თვით სულიც, ისევე როგორც სხეული, გარკვეული ატომების შემთხვევითი დაკავშირების – კონგლომერაციის შედეგია. სოკრატესთან და, აქედან გამომდინარე, პლატონთან კი – არამატერიალური უკვდავი ადამიანური სული სამ ნაწილოვანი იერარქიული სტრუქტურის მქონეა. პლატონის მიხედვით, თითოეული ადამიანი საკუთარ ბედნიერებას სულის გარკვეული ნაწილის მისწრაფებებს უკავშირებს. რაც უფრო მაღალი ანუ უკეთესია ეს სულის ნაწილი, მით უფრო სრულყოფილია ბედნიერება. სოკრატესთვის სულის დაბალი ნაწილების უმაღლესისადმი დამორჩილება ადამიანის ზნეობისა და თავისუფლების საფუძველია. სრულყოფილი ბედნიერება კი შეუძლებელია ზნეობისა და თავისუფლების გარეშე. ეს სქემა გასაგებს ხდის ზემოხსენებულ პრინციპებს. აღზრდას მოკლებულ უბირ და შეუგნებელ ადამიანს არაფერი გაეგება სულის ამაღლებული მისწრაფებების, იგი მხოლოდ ქვენა მოტივებს იცნობს და ემორჩილება. ამიტომაა, რომ ცოდვა უკეთესის არცოდნის შედეგია; ბოროტების ჩამდენი ადამიანი მხოლოდ ქვენა იმპულსების აღსრულებას ესწრაფვის და ამით სულის უმაღლეს ნაწილებს აზიანებს. ამის გამოა, რომ ბოროტების ჩამდენი საკუთარ თავს უფრო აზარალებს, ვიდრე სხვას.
თუ ბოროტების წინააღმდეგ ბრძოლა მხოლოდ აღზრდითაა შესაძლებელი, როგორც ამას ანტიკური ფილოსოფოსები ფიქრობდნენ, გასაგები ხდება, რატომ აიგივებდა არისტოტელე და პლატონი მორალურ და პოლიტიკურ ცხოვრებას. მათ აზრით, სახელმწიფოს პატერნალისტური მოვალეობაა მოქალაქეების ზნეობრივი აღზრდა.
ცნება, რომელსაც დემოკრიტე არ განიხილავს, მაგრამ სოკრატედან მოყოლებული მთელი ანტიკური ეთიკის ფუნდამენტალური ტერმინი ხდება, სათნოებაა. ძველ ბერძნულ სიტყვა arete–ს ქართულად ზუსტად არც ერთი სიტყვა არ შეესაბამება. ინგლისურად და ფრანგულად – შეიძლება სხვა რომელიმე ევროპულ ენებზეც – ამ სიტყვას virtue–დ თარგმნიან, რაც საკუთრივ სათნოებას ნიშნავს, თუმცა ზოგი სპეციალისტი arete–ს შესატყვისად სიტყვა – excellence–ს ირჩევს, რაც სხვა მნიშვნელობებთან ერთად რაღაცაში გაწაფვას, დახელოვნებასაც გულისხმობს. ეს შემთხვევითი არაა, რადგან პლატონურ დიალოგებში სოკრატე სათნოების არსში ჩასაწვდომად ხშირად იყენებს მედიცინაში, ზღვაოსნობაში, დურგლობასა ან სხვა რომელიმე პრაქტიკულ სფეროში დახელოვნების იდეას. მაგალითად, დახელოვნებული ექიმი სათანადო თეორიული კომპეტენციის მფლობელია და მდიდარი პრაქტიკული გამოცდილებით გაწაფულს ეფექტურად შეუძლია კონკრეტული დაავადებებისაგან განკურნება. ამ ანალოგიის იდეა იმაში მდგომარეობს, რომ ყოველი სათნოება შესაფერის სიბრძნეს მოითხოვს სიკეთისა და ბოროტების შესაცნობად, ამასთან ის კონკრეტულ შემთხვევებში სწორი არჩევანის გაკეთების ჩვევად ქცეულ უნარს და მის პრაქტიკულ განხორციელებაში დახელოვნებასაც გულისხმობს. სოკრატეს აზრით, სათნოებასა და რაიმე ხელობაში გაწაფულობას ისიც ამსგავსებს ერთმანეთს, რომ ორივე შრომით შეიძინება ანუ არაა თანდაყოლილი; თუმცა ისიც უნდა ითქვას, რომ იგი მათ შორის განსხვავებასაც ნათლად ხედავდა: სათნოების ხარისხს მოტივაციის სიწმინდე განსაზღვრავს, ხელობისას კი – სარგებლიანობა.
ცალკეულ სათნოებებს პლატონი მთლიან დიალოგებს უძღვნის, რომლებშიც სოკრატე თითოეული მათგანის განხილვას ცდილობს. მაგალითად, ღვთისმოსაობაზე „ევთრიპოშია“ საუბარი, მოთმინებაზე – „ქარმიდეში“, სიმტკიცეზე – „ლახესში“, სამართლიანობაზე – „სახელმწიფოში“ და ა. შ. როცა საქმე სათნოებებს ეხება, სოკრატეს საუბარი ერთსა და მავე სქემაზეა აგებული. იგი თავის მოსაუბრეებთან ერთად ცდილობს რომელიმე კონკრეტული სათნოების განმარტებას. მოსაუბრეები მას ამ სათნოების განმარტების სხვადასხვა ვერსიას სთავაზობენ, სოკრატეს კი შემხვედრი კითხვების საშუალებით ისინი ჩიხამდე (elenchus) მიჰყავს. ამით მას იმის ჩვენება უნდა, რომ სათნოებების სიტყვიერი განმარტება შეუძლებელია; როგორი წარმატებულიც არ უნდა გვეჩვენებოდეს რომელიმე ვერსია, სოკრატე აუცილებლად მოიფიქრებს ისეთ სიტუაციას, რომელშიც ეს განმარტება შეუსაბამო ხდება; იგი იმასაც აჩვენებს, რომ არც ერთ ფორმულირებას არ შეუძლია ცალკეული სათნოებების ყველა კონკრეტული გამოვლინებები მთლიანად მოიცვას.
Elenchus-ის თვალსაჩინო მაგალითებს „სახელმწიფოში“ ვხედავთ, რომელშიც, როგორც უკვე აღვნიშნეთ, სამართლიანობაზეა საუბარი. ამ დიალოგის პირველ თავში მოხუცი კეფალე სამართლიანობად სიმართლის თქმას და მობარებულის ან ნასესხების უკან დაბრუნებას მიიჩნევს. ამასთან დაკავშირებით, სოკრატე კითხვას სვამს: „განა სამართლიანი იქნებოდა ჭკუიდან გადამცდარი მეგობრისათვის საშიში იარაღის უკან დაბრუნება?“ კეფალე აღიარებს, რომ ეს აქტი სამართლიანად ვერ ჩაითვლება, რადგან შეიარაღებულმა მეგობარმა შეიძლება უდანაშაულო ადამიანს ან საკუთარ თავსაც რაიმე ზიანი მიაყენოს. კეფალეს ჩიხამდე მიყვანის შემდეგ, სამართლიანობის განმარტების შემდგომ ვერსიას მისი ვაჟი პოლიმარქე იძლევა. მისი აზრით, სამართლიანია მეგობარს კარგი გაუკეთო, მტერს კი – ცუდი. ეს ფორმულირება იმ საბაბითაა უარყოფილი, რომ სამართლიანობა, როგორც სათნოება, არც მოყვარეს და არც მტერს არ უნდა ვნებდეს. შემდეგი ვერსია სოფისტ ტრასიმაქეს ეკუთვნის. მას ეჭვი შეაქვს, საერთოდ შეიძლება თუ არა სამართლიანობის სათნოებად მიჩნევა; ამ პერსონაჟის აზრით, არავის ინტერესში არ შედის სამარლიანობა; ანუ ყველა უსამართლობას ამჯობინებდა, შესაძლებელი რომ ყოფილიყო. ტრასიმაქეს ვერსიით, სამართლიანობა სხვა არაფერია, თუ არა ძლიერის უპირატესობა. ძლიერი სამართლიანობის საბაბით ცდილობს საკუთარი პრივილეგიების შენარჩუნებას. სოკრატე საკმაოდ გრძელი, ზოგჯერ ბუნდოვანი მსჯელობების შემდეგ ტრასიმაქეს აიძულებს, აღიაროს, რომ სამართლიანი ადამიანის ცხოვრება უმჯობესია, ვიდრე უსამართლოსი. ამით ამ უკანასკნელის ვერსიაც უარიყოფა.
სამართლიანობის განმარტების წარუმატებელ მცდელობებს ვხვდებით „სახელმწიფოს“ პირველ თავში. მეხუთე თავში პალტონი იდეების საკუთარ თეორიაზე იწყებს საუბარს, რაც კიდევ უფრო გასაგებს ხდის ამ წარუმატებლობების სერიას. პლატონის აზრით, სათნოებებს, ისევე როგორც ყველაფერს, დედამიწაზე საკუთარი იდეა ანუ ფორმა შეესაბამება, ეგრეთწოდებულ პლატონურ იდეათა სამყაროში. უფრო მეტიც, ყველა საგანი, მისი თვისებები, მოვლენები და ა. შ. სივრცის, დროის და პიროვნული გონის მიღმა მყოფი ამ იდეების კონკრეტული მატერიალური განსხეულებებია. ამასთან, ეს განსხეულებები იდეების დამახინჯებულ, ცვალებად და აჩრდილისეულ ანარეკლს წარმოადგენს. პლატონი გასაოცარი მისტიური სიღრმითა და შთამბეჭდავი იგავური სახეებით გადმოსცემს ამ აზრს საყოველთაოდ ცნობილ „გამოქვაბულის იგავში“. სხეულში დატყვევებულ, ცვალებადი აჩრდილებით გარემოცულ ადამიანურ სულს აღარ ძალუძს წმინდა, მარადიული, უცვალებელი იდეების ჭვრეტა, ამის გამოა, რომ სათნოებების რაციონალური განმარტების ყოველი მცდელობა elenchus–ით ანუ წარუმატებლობით მთავრდება. მიუხედავად იმისა, რომ სოკრატე ვერ ახერხებს კონკრეტული სათნოებების დამაკმაყოფილებელ განმარტებას, იგი მრავალგზის გამოჰკვეთს პრინციპს, რომელსაც ყოველი სათნოება უნდა აკმაყოფილებდეს: ის სიკეთის მომტანი უნდა იყოს მისი მფლობელისა და სხვებისთვისაც. აქედან გამომდინარე, სოკრატული ანუ პლატონური ეთიკის საფუძველი აბსოლუტური სიკეთის იდეაა. აბსოლუტური სიკეთის იდეა ტრანცენდენტური ანუ თვით სხეულისაგან განთავისუფლებული ადამიანის გონებისათვისაც მიუწვდომელი რეალობაა; პლატონის აზრით, ის არა მარტო ეთიკის საფუძველია, არამედ შემეცნებისა და თვით ყოველგვარი ყოფიერებისაც კი. ამის საილუსტრაციოდ იგი მზის ანალოგიას იყენებს; თავად მზეს თვალებს ვერ გაუსწორებ, თუმცა მისი სხივები ხილულს ხდის სამყაროს და მისგან გამომავალი სინათლე და სითბო აუცილებელია სიცოცხლისათვის. ზუსტად ასევე, თავად უხილავი აბსოლუტური სიკეთის იდეა ნათელს ჰფენს სხვა იდეებს და ხილულს ქმნის მათ სხეულის ტყვეობისაგან განთავისუფლებული ადამიანური სულისათვის. ამ ხილულ იდეებში კი, როგორც უკვე აღვნიშნეთ, სამყაროს ონტოლოგიური საფუძვლები იხილვება. ადვილი მისახვედრია, რომ პლატონი აბსოლუტური სიკეთის იდეას ღმერთთან აიგივებს. ეს გარემოება პლატონურ ეთიკას რელიგიურ ბუნებას სძენს. ეს განსაკუთრებული სიცხადით დიალოგ „კანონებში“ ვლინდება. „სახელმწიფოს“ მსგავსად, პლატონი ამ დიალოგშიც იდეალური მართველობის ფორმის ძიებითაა დაკავებული. იდეალურ ქალაქ მაგნეზიის კანონთა კორპუსის პრეამბულაში ის აცხადებს, რომ ადამიანები დანაშაულს შემდეგი სამი არასწორი რელიგიური შეხედულებებიდან, ერთ–ერთის გაზიარების გამო ჩადიან: როცა არ სწამთ, რომ ღმერთები არსებობენ, ან მათი არსებობა სწამთ, თუმცა მიაჩნიათ, რომ ისინი ადამიანებითა და მათი საქმეებით არ ინტერესდებიან; ან კიდევ, ფიქრობენ, რომ საკრალური რიტუალების აღსრულებითა და შესაწირავებით ღმერთების მოსყიდვაა შესაძლებელი. ორივე დიალოგში აშკარად იკითხება აზრი – ადამიანში სათნოებების განვითარებისათვის აუცილებელია იგი ბრძნულად ორგანიზებული პოლიტიკური ორგანიზმის, ქალაქსახელმწიფოს ანუ პოლისის წევრი იყოს. ამ შეხედულებას მთლიანდ იზიარებს არისტოტელე. საყოველთაოდაა ცნობილი მისი გამონათქვამი: „ადამიანი პოლიტიკური ცხოველია“. ამით მას იმის თქმა უნდა, რომ ადამიანის ზნეობრივი განვითარებისათვის ან, ზოგადად, მასში ჩადებული პოტენციების სათანადო აქტუალიზაციისთვის პოლისის პოლიტიკურ და სოციალურ ცხოვრებაში აქტიური მონაწილეობა აუცილებელია. იმავე აზრს გამოხატავს მისივე მეორე ცნობილი ფრაზაც, რომლის მიხედვით, არსებები, რომლების პოლისში ცხოვრებას არ საჭიროებენ, ან ღმერთები არიან ან ცხოველები.
http://www.orthodoxtheology.ge/guligonieri2/#more-4681