ჩვენი ისტორიკოსები პარამეტრები

[marine]

ქართველი ისტორიკოსების სია საკმაოდ ვრცელია: ლეონტი მროველი, ჯუანშერი, ვახუშტი ბატონიშვილი, სეხნია ჩხეიძე, პაპუნა ორბელიანი და ა.შ. და ა.შ.

ამ თემაში ვისაუბროთ ჩვენს ძველ და თანამედროვე ისტორიკოსებზე, მათ ღირსებასა და ნაკლოვანებაზე.

(ნაკლოვანება იმიტომ ვახსენე, რომ ხშირად საუბარია იმაზე, რომ რომელღაც ისტორიკოსის ცნობებს არ ენდობიან ამა თუ იმ მიზეზის გამო.)


მე პირადად, ამჯერად, საუბარს დავიწებ ჯუანშერზე

ჯუანშერი

(ივ. ჯავახიშვილი)

"ანა დედოფლის" და "მარიამ დედოფლის ქართლის ცხოვრებაში" ერთი მინაწერი მოიპოვება, რომელიც "ქართლის ცხოვრებაში" შეტანილ თხზულებათა შესახებ ცნობებს შეიცავს. აქ ნათქვამია: "წიგნი ესე ქართველთა ცხორებისა ვიდრე ვახტანგისადმდე აღიწერებოდა ჟამით ჟამად, ხოლო ვახტანგ მეფისაგან ვიდრე აქამომდე (ესე იგი *437-438, გვ. 215) აღწერა ჯუანშერ ჯუანშერიანმან, ძმის წულის ქმარმან წმიდისა არჩილისამან, ნათესავმან რევისამან, მირიანის ძისამან"-ო (*437-438, გვ. 215). ამ მინაწერითგანა ჩანს, რომ ვახტანგისა და მის მომდევნო მეფეთა ისტორია ერთი მემატიანის დაწერილად ითვლება.

მართლაც, "ანა დედოფლის" და "მარიამ დედოფლის ქართლის ცხოვრებაში" ვახტანგ მეფის ისტორიას განსაკუთრებული სათაური აქვს: ცხორება და მოქალაქეობა ვახტანგ გორგასლისა მეფისა მშობელთა და შემდგომად თჳთ მის დიდისა და ღვთის მოყუარისა მეფისა, რომელი უმეტესად სხვათა სახელგანთქმულად გამოჩნდა ყოველთა მეფეთა ქართლისათა" (*293-294, გვ. 117 და ანა დედოფლის ქართლის ცხოვრება, 89).

როგორც ამ სათაურიდან ჩანს, ჯუანშერს თავის ისტორიაში ჯერ ვახტანგის მშობლების შესახებ მოუყვანია ცნობები, ხოლო "შემდგომად თჳთ მის დიდისა და ღვთის მსახურისა მეფის" ცხოვრება და მოღვაწეობა აუწერია. თვით თხზულებაშიაც მართლაც ასეა დალაგებული მოთხრობა.

(გაგრძელება იქნება)

[marine]

"დიაღ, ბროსე იყო მიუდგომელი, დაუღალავი მშრომელი, მან გადააჭარბა ყველა ჩვენ ისტორიკოსებს, ქართველთა ერს მან დაუდგა საუკუნო ძეგლი. ფრანგულს ენაზე გადაიღო უმეტესი ნაწილი ქართველთ მატიანეებისა და აგრეთვე მრავალნი სხვა ქრონიკანი და ქართულ-ფრანგულ ტექსტით აღბეჭდა პარიჟი. ამითაც არ დაკმაყოფილდა იგი. მოიმგზავრა მთელი საქართველო, ადგილობრივ გამოიკვლია, გასინჯა ძველებურნი ნაშთნი: სიგელ-გუჯარნი, ტაძარ-მონასტერთა წარწერანი, ციხენი, ნანგრევნი, გამოქვაბულნი, შეაგროვა ზოგიერთნი ზეპირ-თქმულებანი და ამ გზით მოპოებულნი ცნობანი, - ისტორიულნი, თუ ქრონოლოგიურნი შეადარა და შეუთანასწორა ქართველთა მემატიანეთ თქმულებათა და ცნობათა, მერე უცხო ტომთ თქმულება-ქრონოლოგიანი შეადარა მთელს ამ მასალას და ამ ნაირად უარ-ჰყო მრავალთა ცთომილი, უკუღმართი აზრი შესახებ საქართველოს ისტორიისა. მრავალის შრომით, დაუღალავის მუშაობით განსვენებულმა "ქართლის ცხოვრებას" მოუპოვა ნდობა მეცნიერებისა".

/"ივერია" 13, 1887 წ.
"კარიბჭე" N7, 2022, გვ.42/