საქართველოს ეკლესიის ავტოკეფალიის აღდგენა, დეტალები პარამეტრები

[Lenus]

-------------

[afxazi]

ავტოკეფალიის აღდგენის შემდგომი მოვლენები. ბრძოლა ავტოკეფალიის ოფიციალური აღიარებისათვის, რუსეთის და სხვა მართლმადიდებელ ეკლესიათა მიერ.

საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესიის ავტოკეფალიის აღდგენის შემდეგ, ქართველი უმაღლესი სასულიერო იერარქები აქტიურად შეუდგნენ მუშაობას, რათა ერთის მხრივ, მსოფლიოს მართლმადიდებელ ეკლესიების და მეორეს მხრივ, არამართლმადიდებელ ქრისტიანულ კონფესიებს ოფიციალურად ეცნოთ 1917 წლის 12(25) მარტის სვეტიცხოვლის დამოუკიდებლობის აქტი. საქართველოს ეკლესიის დროებითი მმართველობის კომიტეტმა, პირველ ყოვლისა, სცადა რუსეთის მართლმადიდებელ ეკლესიასთან ურთიერთობის მოწესრიგება, რაც დაკავშირებული იყო საეკლესიო ქონების გაყოფასთან, ეკლესია-მონასტრების, საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესიის იურისდიქციის პრობლემებთან.

რუსეთის დროებითი მთავრობა შექმნილი ვითარებიდან გამომდინარე, იძულებეული გახდა დათანხმებულიყო საქართველოს ეკლესიის ავტოკეფალიის აღდგენას, მაგრამ რუსეთის ეკლესიის სინოდი, რელიგიის საქმეთა სამინისტრო, ობერპროკურორი 25 მარტის ერთობლივ სხდომაზე იღებენ გადაწყვეტილებას სცნონ საქართველოს ეკლესიის ეროვნული ავტოკეფალია, რაც ნიშნავდა იმას, რომ საქართველოში არსებული არაქართული მართლმადიდებელი ეკლესიები თავისი მრევლით საქართველოს ეკლესიის იურისდიქციის მიღმა რჩებოდა. რუსეთის სინოდის გადაწყვეტილებით, 27 მარტიდან საქართველოს ეგზარქოსყოფილი პლატონი კავკასიისა და თბილისის მიტროპოლიტად გამოცხადდა. ამის გამო საქართველოს ეკლესიის დროებითი მმართველობის კომიტეტმა 29 მარტის კრებაზე ოფიციალური პროტესტის ტექსტი შეიმუშავა დროებითი მთავრობის სახელზე.

რუსეთის ეკლესიასთან ურთიერთობის მოგვარების მცდელობას ადგილი ჰქონდა პეტერბურგის უნივერსიტეტის პროფესორის ვლადიმერ ბენეშევიჩის თბილისში ვიზიტისას 10 აპრილიდან 4 ივნისის ჩათვლით, მას მოლაპარაკება ჰქონდა დეკანოზ კ. კეკელიძესა და ნ. თალაკვაძესთან. ამ პრობლემის მოგვარებას ცდილობდნენ ეპისკოპოსი ანტონ გიორგაძე, არქიმანდრითი ამბროსი ხელაია და დეკანოზი კალისტრატე ცინცაძე პეტერბურგში, როცა ისინი სპეციალური მისიით საქართველოს ეკლესიის დროებითი მმართველობის კომიტეტის სახელით მოლაპარაკებას აწარმოებდნენ რუსეთის დროებით მთავრობასთან, რუსეთის წმ. სინოდთან. 1917 წლის 1 აგვისტოს ეპისკოპოსმა ანტონმა სიტყვით მიმართა რუსეთის სინოდს: "ივერიის ავტოკეფალური მართლმადიდებელი კათოლიკე ეკლესია აუწყებს ამას ქრისტეს მიერ საყვარელ თავის და სრულიად რუსეთის მართლმადიდებელ კათოლიკე ეკლესიას, თქვენი უწმიდესობის სახით, და უძღვნის მართლმადიდებლობის შინა მყოფ რუს მოძმე ხალხს ქრისტიანულ წრფელსა და მხურვალე ამბორს. ქრისტეს მიერ ამ სიყვარულის ცხოველ გრძნობით ჯვაროსანი ეკლესია ივერიისა ითვალისწინებს განვლილ ჟამთა შინა საუკუნოთა სტადიონზე ორივ ეკლესიათა მიერ მართლმადიდებელ სარწმუნოების წმიდა დოგმათა თანხმობლივ დაცვას და გამოსთქვამს მტკიცე რწმენას იმაში, რომ ამიერიდან ორივე მონათესავე სარწმუნეობითაცა და სულიერ მისწრაფებით ეკლესიანი იცხოვრებენ კეთილთანხმობით, მჭიდრო კავშირისა და ურთიერთისადმი სიყვარულით, რათა ერთი გულითა, თუმცა არა ერთითა ენითა, ადიდებდნენ ყოვლად პატიოსანსა და დიდად შვენიერსა სახელსა მამისა და ძისა და წმიდისა სულისა. ქრისტე არს ჩვენ შორის".

სინოდის სხდომაზე მთავარეპისკოპოსმა სერგიმ გამოთქვა იმედი, რომ ის ზოგიერთი გაუგებრობა, თუ უთანხმოება, რომელიც საქართველოს ეკლესიის ავტოკეფალიის აღდგენის შემდეგ რუსეთის ეკლესიასთან წარმოიშვა მოლაპარაკების გზით გადაიჭრება მომავალ საეკლესიო კრებაზე.

1917 წლის 19 აგვისტოს გაიხსნა რუსეთის საეკლესიო კრება. ამ დროს, როგორც ჩანს, სინოდში გაიმარჯვა იმ აზრმა, რომელნიც საქართველოს ეკლესიის ავტოკეფალიის აღდგენას უკანონოდ მიიჩნევდნენ, ამიტომ იქ მსოფლიოს მართლმადიდებელ ეკლესიათა წარმომადგენლებთან ერთად არ მიიწვიეს საქართველოს მართლმადიდბელი ეკლესიის წარმომადგენლები. კრებამ სრულიად რუსეთის პატრიარქად აირჩია ტიხონ ბელავინი, რომელმაც 1917 წლის 29 დეკემბერს მრისხანე წერილით მიმართა სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქს უწმიდესსა და უნეტარესს კირიონ II-ს, წერილი გამოირჩეოდა ფაქტებისა და მოვლენების ტენდენციური შეფასებით. პატრიარქი ტიხონი თვლიდა, რომ საქართველოში ეკლესიური გამგებლობა ეკუთვნოდა რუსეთის წმიდა სინოდს, რომ თითქოს ეგზარქოსობის ხანაში ქართველობას არავითარი უკმაყოფილება არ გამოუთქვამთ რუსული მმართველობის მიმართ. პატრიარქი ტიხონი საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესიის ხელმძღვანელობას ულტიმატუმს უყენებდა, რომ წარმდგარიყვნენ რუსეთის საეკლესიო კრებაზე, როგორც დამნაშავენი და ეღიარებინათ თავიანთი შეცოდებანი. წერილი იმდენად შეურაცხმყოფელი იყო, რომ სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქმა, უწმიდესმა და უნეტარესმა კირიონ II-მ საერთოდ არ უპასუხა მას.

1919 წლის 5 აგვისტოს სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქმა ლეონიდმა წერილობით უპასუხა რუსეთის პატრიარქ ტიხონს. წერილის დასაწყისშივე კარგად სჩანდა, რომ საქართველოს ეკლესიის მეთაური უკან დახევას არ აპირებდა "მდაბალი ლეონიდი, წყალობითა ღვთისათა კათოლიკოს-პატრიარქი სრულიად საქართველოისა, საყვარელ მეუფესა და ქრისტეს მიერ უპატიოსნესს ძმასა და თანამსახურსა, უწმიდეს ტიხონს, მოსკოვისა და სრულიად რუსეთის პატრიარქს". უწმიდესი ლეონიდი მისთვის ჩვეული თაქტის, ისტორიული საბუთების მოშველიებით აბათილებდა ტიხონის ბრალდებას. იგი დაწვრილებით განიხილავდა ეგზარქოსობის ხანაში ქართველი სამღვდელოების, მორწმუნე მრევლის საქართველოს ეკლესიის დამოუკიდებლობის ბრძოლის ეტაპებს, რომელსაც რუსი ეგზარქოსები ქართველ ავტოკეფალისტ ინტელიგენტების ფანტასტიურ ბოდვას უწოდებდნენ. უწმიდესი ლეონიდი დასძენდა: "ჩვენ საქმეთა შინა ცდომებს არ აქვს ადგილი, ხოლო უკეთუ ასეთები შეგვენიშნა, მათი აღკვეთისათვის ყოველ ეკლესიას მოეპოვება საშუალება... პატრიარქი ლეონიდი გამოთქვამდა რწმენას, "რაკი აღვადგინეთ კანონიკური წყობილება ქართულსა და რუსულ ეკლესიაშიც, მტკიცედ უნდა ვუთვალყუროთ, რათა შემდგომში არავითარი ესეგვარი არ იქმნეს". სამწუხაროდ, რუსეთის ეკლესიამ ამ ეტაპზე არ ისურვა საქართველოს ეკლესიასთან ევქარისტიული კავშირის აღდგენა, მისი, როგორც დამოუკიდებელი ავტოკეფალური ეკლესიის აღიარება, უფრო მეტიც, რუსეთის ეკლესიის წმ. სინოდი თვლიდა, რომ სოხუმის ეპარქია და თბილის რუსთა სამრევლო მათ გამგებლობაში უნდა დარჩენილიყო. ისინი ანგარიშს არ უწევდნენ იმას, რომ თბილისში სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქი, მცხეთა-თბილისის მთავარეპისკოპოსი, ხოლო სოხუმის ოლქში ცხუმ-ბედიელი მიტროპოლიტი იჯდა.

1919 წელს აფხაზთა სახელით თავადმა ვ. შერვაშიძემ მიმართა წერილით სოხუმის რუს ეპისკოპოსს სერგის, წერილში საუბარი იყო იმის შესახებ, რომ სოხუმის ეპარქიის მმართველად საკათალიკოზო საბჭოს მიერ დანიშნულია მიტროპოლიტი ამბროსი და აქ თქვენი ადგილი აღარ არისო. საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესიის საკათალიკოზო საბჭომ 1926 წლის 12 ნოემბრის სხდომაზე განიხილა რუსეთის წმ. სინოდის მცდელობა ჩარეულიყო საქართველოს ეკლესიის საქმეებში და მკაცრი პროტესტი გაუგზავნა რუსეთის მხარეს. მიტროპოლიტი ქრისტეფორე აღნიშნავდა, რომ რუსეთის ეკლესიის სინოდი ცდილობს საკავშირო კპ/ბ/-ს მსგავსად განავრცოს თავისი უფლებები საბჭოთა კავშირის ტერიტორიაზე არსებულ რელიგიურ ორგანიზაციებზე, რაც ჩვენთვის სრულიად მიუღებელიაო. 1926 წლის დეკემბერში თბილისში ჩამოვიდა ბაქოსა და კავკასიის მიტროპოლიტი პეტრე სერგეევი, რომელსაც დავალებული ჰქონდა განეგო საქართველოს ტერიტორიაზე არსებული რუსული ეკლესიების საქმეები. იგი შეხვდა საქართველოს ეკლესიის საკათალიკოზო საბჭოს წევრებს და მივიდა იმ დასკვნამდე, რომ აუცილებელი იყო რუსეთის ეკლესიის წმ. სინოდს ეცნო საქართველოს ეკლესიის ტერიტორიული ავტოკეფალია. საქართველოს ეკლესიის უფლებათა იგნორირებას შეეცადნენ 1927 წლის თებერვალში, მოსკოვში, საბჭოთა კავშირის ტერიტორიაზე არსებულ მართლმადიდებელ ეკლესიათა კრებაზე, სადაც ლენინგრადის მიტროპოლიტმა ბენიამინმა, მოსკოვის მიტროპოლიტმა სერაფიმემ აღმოსავლეთის მართლმადიდებელ ეკლესიათა წარმომადგენლებს ვასილ დიმოპულოსს, პაველ კატაპოტისს საქმის ვითარება ისე დაუხატეს, თითქოს საქართველოს ეკლესია "სქიზმაზე" (განხეთქილებაზე) მიდიოდა. ამ შეკრებაზე საქართველოს ეკლესიის დელეგაცია საერთოდ არ მიუწვევიათ. საქართველოს ტერიტორიაზე არსებული რუსული სამრევლოები კვლავ არ ემორჩილებოდნენ საქართველოს საპატრიარქოს.

პროფესორი სერგო ვარდოსანიძე

(გავაგრძელებ)