წმ. ნიკოლოზ სერბი, ფიქრები სიკეთესა და ბოროტებაზე პარამეტრები

[ნიკოლოზ_V]

წმიდა ნიკოლოზ სერბი,
ეპისკოპოსი ოხრიდის და ჟიჩისა

ეპისკოპოსი ნიკოლოზი (ერისკაცობაში ნიკოლა ველიმიროვიჩი) დაიბადა 1880 წლის 23 დეკემბერს სიფელ ლელიჩში. ზეცისა და მიწის, ხილულისა და უხილავის შემოქმედმა უხვად დააჯილდოვა იგი ტალანტით; პატარა ნიკოლამ მალე შეიცნო ღვთის სიყვარული და ღვთივბოძებული ნიჭების გამრავლება დაიწყო. მამამ, დრაგორირმა სწავლისა და კითხვის სიყვარული შთაუნერგა, დედას, კატერინას (შემდგომში მონაზონი ეკატერინე) კი იგი უახლოესმონასტერ, ჩელიეში დაჰყავდა ღვთისმსახურებაზე და ხშირად აზიარებდა. როდესაც ბიჭი წამოიზარდა, მშობლებმა გადაწყვიტეს, იგი მონასტრის სკოლაში მიებარებინათ, რომლის დამთავრების შემდეგ ნიკოლაიმ ბელგრადის საღვთისმეტყველო სემინარიაში ჩააბარა, სადაც მისმა ნიჭმა მასწავლებელთა ყურადღება მიიპყწო.
სემინარიის დასრულების შემდეგ იგი სოფლის სკოლაში გაამწესეს. პედაგოგიურ მოღვაწეობასთან ერთად იგი ეხმარებოდა სამრევლო მღვდელს, საეკლესიო და საერო გამოცემებში აქვეყნებდა თავის პირველ ნაშრომებს. მალე ახალგაზრდა მასწავლებელმა განათლების მინისტრისაგან სტიპენდია მიიღო შვეიცარიაში, ბერნის უნივერსიტეტში სწავლის გასაგრძელებლად. აქ იგი გულმოდგინედ სწავლობდა ღვთისმეტყველებას და ფილოსოფიას, შეისწავლა გერმანული ენა; ამავე ენაზე დაიცვა დისერტაცია თემაზე "ქრისტეს აღდგომის რწმენა, როგორც წმიდა სამოციქულო ეკლესიის ძირითადი დოგმატი". 1909 წლის დეკემბერში ახალგაზრდა ღვთისმეტყველი ბერად აღიკვეცა რაკოვიცის მონასტერში; მას ჯერ დიაკვნად დაასხეს ხელი, შემდეგ კი მღვდელმონაზვნად. იგი ბელგრადის საღვთისმეტყველო სემინარიაში დაბრუნდა, მაგრამ ახლა უკვე მასწავლებლის ხარისხით. დიდი სიყვარულითა და თავგანწირვით აღზრდიდა იგი მომავალ ღვთისმსახურებს, ღვთის საკურთხევლის მსახურებს.
სერბეთის მიტროპოლიტ დიმიტრის კურთხევით მღვდელმონაზონი ნიკოლოზი 1910 წელს რუსეთში, სანკტ-პეტერბურგის სასულიერო აკადემიაში გაიგზავნა სასწავლებლად. მან ჩვეულებრივად ჩააბარა, როგორც რიგითმა სემინარისტმა, ისე, რომ, არც კი მოუხსენებია მის მიერ მიღებული ევროპული განათლების შესახებ. ერთ-ერთ სასულიერო ლიტერატურულ საღამოზე მღვდელომონაზონმა ნიკოლოზმა თავისი ცოდნით გააოცა აკადემიის პედაგოგები და სტუდენტები, განსაკუთრებით მიტროპოლიტი ანტონი (ვადკოველი), რომელმაც იმპერატორს აკადემიის ნიჭიერი სტუდენტისათვის მთელს რუსეთში უფასოდ მოგზაურობის უფლება გამოსთხოვა.
დაიწყო პირველი მსოფლიო ომი და სერბეთის მთავრობამ ამ დროისთვის უკვე ცნობილი მქადაგებელი, მამა ნიკოლოზი ინგლისა და ამერიკაში გაგზავნა, რათა ამ ქვეყნის საზოგადოებისთვის ემცნო მართლმადიდებელი სერბეთის განმათავისუფლებელი მოძრაობის შესახებ. ოთხი წლის განმავლობაში, 1915_დან 1919 წლამდე მამა ნიკოლოზი სიტყვით გამოდიოდა კოლეჯებში, უნივერსიტეტებში, სხვადასხვა კრებებზე, ტაძრებში, განმარტავდა, რატომ იბრძოდა სერბი ხალხი თავისი სამშობლოს ერთიანობისათვის. ინგლისის ჯარების სარდალი იხსენებდა, რომ თავისი მისიონერული მოღვაწეობით მღვდელმონაზონმა ნიკოლოზმა იმდენივე გააკეთა, რამდენიც მთელმა არმიამ ბრძოლის ველზე.
1919 წელს სერბეთის სახელმწიფოს უწმიდესმა სინოდმა მამა ნიკოლოზი ჟიჩის ეპისკოპოსად აირჩია, მაგრამ ქიროტორიიდან სულ მალე, 1920 წელს ეპისკოპოსი ნიკოლოზი პირადი თხოვნით იგი სლავური სულიერების, კულტურისა და მწერლობის აკვანში,ოხრიდში გაგზავნეს. ახალგაზრდა, ბრწყინვალედ განათლებულმა ეპისკოპოსმა თავისი სამღვდელმთავრო მსახურება წმიდა კირილე და მეთოდეს სამოციქულო ტრადიციებზე დაყრდნობით დაიწყო; მათ მსგავსად იგი ადამიანებს უნერგავდა რწმენას, იმედს, ღვთის სიყვარულს; საეკლესიო, ბერმონაზვნობის ცხოვრების აღორძინება, ხალხის გაეკლესიურობა - აი, ეპისკოპოსი ნიკოლოზის სამოციქულო მოღვაწეობა.
1931 წელს ოხრიდისა და ბიტოლის ეპარქიები გაერთიანდა ერთ. ორხიდ-ბიტოლის ეპარქიად, რომლის რეზიდენციაც ბიტოლში მდებარეობდა. ეპისკოპოსმა ნიკოლოზმა წმიდა ნაუმის სახელობის მონასტერი დაარსა ათონის ტიპიკონის საცხოვრებელი, კალიშტას მონასტერში კი - დედათა სამონასტრო ცენტრი, რომლის დედებმაც შემდგომში პირველი მსოფლიო ომის დროს დაცარიელებული და მიტოვებული სავანეები ააღორძინეს.
"ოხრიდის მეუდაბნოე" - ასე უწოდა უწოდა სამართლიანად ეპისკოპოს ნიკოლოზს აბბა იუსტინემ(პოპოვიჩი), დააფუძნა აგრეთვე ე.წ " საღვთისმეტყველო მოძრაობა"; ღვთის ჭეშმარიტი სიტყვის სამქადაგებლო ნიჭის წყალობითაა და თავისი პიროვნული ძალით იგი აღვივებდა და მართლმადიდებლური კალაპოტისაკენ მიმართავდა ხალხის რწმენას. ეს მოძრაობა ოციან წლებში დაფუძნდა; მასში უმეტესად გლეხობა შედიოდა, გამოირჩეოდა ღვთისმოშიშებისა და ლოცვისაკენ მიდრეკილებით; მრავალი მონასტერი, მათ შორის, ხილანდრის, ივსებოდა მორჩილებითა და ბერებით, რომლებიც ამ მოძრაობიდან მოდიოდნენ. ამ მოზრაობის წყალობით ოვჩარისა და კაბლარის მონასტრებში სამონასტრო ცხოვრება აღორძინდა.
ეპისკოპოსმა ნიკოლოზმა დააარსა მისიონერული კურსები, ქრისტიანულ თემათა ერთობა, რომლისკენაც მიისწრაფიდნენ ათასობით მორწმუნენი მთელი სერბეთიდან. კრებულმა გამოსცა რამდენიმე სასულიერო ჯურნალი, ბროშურა, წიგნი. "ოხრდის შესავალი" და "მისიონერული წერილები", რომლებიც მეუფემ ამ პერიოდში დაწერა, იყო და არის სულიერი საკვები ღვთისმოყვარე სულთათვის. 1936 წელს მეუფე ნიკოლოზი კვლავ ჟიჩის ეპისკოპოსად აირჩიეს. ამ საეპისკოპოსო კათედრაზე მისი მოსვლის შემდეგ ჟიჩის ეპარქიამ დიდი სულიერი ცვლილებები განიცადა. აღდგა მრავალი მონასტერი, პირველ რიგში, ჟიჩისა და სტუდენციის, რომლებიც ყოველთვის იყო სერბეთის მართლმადიდებლობის სულიერი საყრდენი, შენდებოდა ახალი ტაძრები. იგი სერბეთის ეკლესიის უდიდესი მქადაგებელი იყო და ეს პრაქტიკა დანერგა კიდეც სერბეთის ეკლესიაში. მისი თხზულების კრებული 30 ტომს სეადგენს. მეუფის მისიონერული მოღვაწეობა მრავალფერონებითა და მნიშვნელობით მხოლოდ წმიდა საბა სერბთა განმანათლებელის ღვაწლს თუ შეედრება. როგორც სერბეთის ეკლესიის მისიონერი, იგი მოგზაურობდა ევროპაში, ამერიკაში, მეზობელ ბალკანეთის ქვეყნებში, იყო კონსტანტინეპოლში, საბერძნეთსი, ათონის წმიდა მთაზე, სადაც განსაკუთრებით ზრუნავდა ხილანდარის მონასტრის აღორძინებისათვის. მონაწილეობას რებულობდა მრავალრიცხოვან საერთაშორისო და საეკლესიათაშორისო შეხვედრებში; 1930 წელს მეუფემ მონაწილეობა მიიღო მართლმადიდებელ ეკლესიათა კრების წინა კონფერენციაში, რომელიც ვათოპედის მონასტერში შედგა. მისი მზრუნველობით აშენდა საბავშო სახლები და თავშესაფრები მთელს სერბეთში, ბიტოლიდან ჩაჩკამდე, ზემო მილანოვეცში, კრალევოში და კრაგუევცაში.
დაიწყო მეორე მსოფლიო ომი. ჰიტლერმა პირადად უბრძანა ჩრდილოეთ ფრონტის სარდალს: "მოისპოს სერბეთის ინტელიგენცია, განადგურდეს სერბეთის ეკლესიის მეთაურნი. პირველ რიგში, განადგურდეს პატრიარქი გაბრიელი (დოჟიჩა), მიტროპოლიტი პეტრე (ზიმონიჩი) და ეპისკოპოსი ნიკოლოზი (ველიმიროვიჩი)". მეუფე ნიკოლოზი და პატრიარქი გაბრიელი ერთად ერთადერთი ევროპელი იერარქები არიან, რომლებიც დახაუს სასიკვდილო ბანაკში აღმოჩნდნენ. უფალმა გადაარჩინა მოღვაწენი: 1945 წლის 8 მაისს ისინი 36_ე ამერიკულმა დივიზიამ გაათავისუფლა. ბანაკში ეპისკოპოსმა დაწერა თავისი ერთ-ერთი ცნობილი ნაშრომი - წიგნი "ციხის სარკმლიდან", რომელშიც მართლმადიდებლებს საკუთარი ცოდვების აღიარებისა და სინანულისაკენ მოუწოდებდა. ბანაკიდან გათავისუფლების შემდეგ ეპისკოპოსი ნიკოლოზი ვეღარ დაბრუნდა იუგოსლავიაში, რომელიც კომუნისტური გახდა ათეისტ ტიტოს მეთაურობით. მან განაგრძო თავისი მისიონერული მოღვაწეობა ევროპასა და ამერიკაში, ბევრს წერდა, ლექციებს კითხულობდა, ქადაგებდა. ემიგრაციაში იგი ასწავლიდა ნიუ-ორკის წმიდა ვლადიმერის სახელობის აკადემიაში, წმიდა სამების აკადემიაში ჯორდანვილში, წმიდა ტიხონის აკადემიაში პენსილვანში. წმიდა ტიხონის რუსულ მონასტერში გაატარა მან სწორედ თავისი მიწიერი ცხოვრების უკანასკნელი დღეები.
მეუფემ ღვთისგანისვენა სენაკში ლოცვის დროს, 1956 წლის 18 მარტს. რუსული მონასტრიდან მეუფის სხეული წმიდა საბას სერბულ მონასტერში გადაასვენეს ლიბეტსვილში და მონასტრის სასაფლაოზე დაკრზალეს. იმ დროში მისი ნაწილების სამშობლოში გადასვენებაზე ლაპარაკიც არ შეიძლებოდა: ტიტოს რეჟიმმა იგი მოღალატედ და ხალხის მტრად გამოაცხადა. დახაუს საკონცენტრაციო ბანაკის პატიმარს, მეუფე ნიკოლოზს კომუნისტები სახალხოდ უწოდებნენ " ოკუპანტთა თანამშრომელს" მისი ნაშრომების პუბლიკაცია აკრძალული იყო.
მხოლოდ 1991 წელს მოიპოვა სერბეთმა უდიდესი სიწმიდე - მეუფე ნიკოლოზ სერბის ნაწილები. ახლა ისინი განისვენებენ მის მშობლიურ სოფელში- ლელიჩში, ოდესღაც მის მიერვე აშენებულ ტაძარში. მართლაც ჭეშმარიტია მის შესახებ ღირსი მამა იუსტინე ჩელელის (პოპოვიჩი) ნათქვამი: "მეუფე ნიკოლოზი სერბი ხალხის უდიდესი შვილია წმიდა საბა სერბეთის განმანათლებლის შემდეგ! ამინ".

[guest]

საინტერესოა წმინდა ნიკოლოზ სერბის "სიმბოლოები და სიგნალები", მე პირადად რამდენიმე კითხვა მაქვს ამის ირგვლივ. განვატავსებ აქ რუსულ თარგმანს, ბოდიშით ქართულად ვერ მოვასწარი, ისე კი ვაპირებ რომ ქართულად ვთარგმნო, ოღონდ გთხოვთ მითხრათ თუ არ არსებობს ეს სტატია ქართულ ენაზე, მხოლოდ მაშინ.

რამდენიმე თავია და ნაწილნაწილ დავდებ, რომ უფრო ადვილი იყოს გასაცნობად.

Святитель Николай Сербский (Велимирович)

Символы и сигналы

Часть первая. Символы

Содержание

Глава 1. Вещественность и ее символы
Глава 2. Земля, солнце и звезды как символы
Глава 3. Познание истины
Глава 4. Минералы как символы
Глава 5. Растения как символы
Глава 6. Животные как символы
Глава 7. Познание истины (продолжение)
Глава 8. Предметы и орудия как символы
Глава 9. Различные занятия и деятельность людей как символы

Глава 1. Вещественность и ее символы

1. Когда ребенок начинает изучать азбуку, для него буквы сами по себе являются в некотором смысле идолами. Буквы для него вещественны, материальны. Читая по складам, ребенок все свое внимание обращает на буквы и думает только о буквах. Так, букву за буквой, прочтет он одно слово, но спроси его, что он прочитал, а он и не знает. И даже удивляется, не понимая, о чем его спрашивают. Ребенок не догадывается о смысле прочитанного слова. Начертание, величина и цвет написанных букв - лишь внешнее запечатлелось в его душе, и это все, что он в данный момент знает о буквах. Буквы для него материальны, точно так же, как идолы для язычников. Поэтому и первоклассник, и идолопоклонник смотрят на своих идолов со страхом и почтением.

2. Многие вполне взрослые люди напоминают первоклассников, хотя они подчас называются философами и учеными. Работая в поте лица, им едва удается читать по складам книгу природы, но смысл и значение букв азбуки природы им никак не постичь. Грамотный человек читает буквы, даже не думая о них, но мгновенно схватывая смысл слов. Учитель должен приложить массу усилий, чтобы научить ученика читать не по складам, а "по смыслу". То, что верно с точки зрения чтения книги, то верно и в отношении чтения "книги природы". Преклоняться перед природой - то же самое, что преклоняться перед буквами. Обожатели природы - это взрослые дети. Спросите их, что означают предметы и события, и они посмотрят на вас с таким же точно удивлением, как первоклассник, которого спросили о смысле только что прочитанного слова.

3.Поэтому можно сказать: безграмотные люди поклоняются идолу, а грамотные поклоняются только духу. Для первых природные явления материальны, и их реальность выражена обликом, величиной, цветом, назначением и различными отношениями. Для вторых предметы и явления природы есть символы, условные знаки изображения духовного мира, а духовная реальность есть смысл, жизнь и оправдание существования этих символов.

4. Об этом прекрасно сказал Симеон Новый Богослов: "Тот, кто просвещен Духом Святым, все обновляющим, получает новые глаза и новые уши. Тот больше не смотрит, как простой человек, то есть как человек с чувственным восприятием, но как бы возносится над человеком и видит чувственные, плотские творения духовно, видит их символами творений невидимых". Таков духовно грамотный человек. Такой человек читает книгу природы не по складам, как начинающий обучение грамоте первоклассник, но следует за смыслом, вникает в смысл и постигает смысл.

5. Святой Максим Исповедник выразился аналогично, сказав: "Весь мысленный (духовный) мир таинственно представлен символичными картинами в мире чувственном для тех, что имеют очи, чтобы видеть. Весь чувственный мир заключен в мире мысленном". Имеющие глаза да увидят. Это значит, что грамотные могут читать "по смыслу", то есть, другими словами, тот, кто обладает духовным зрением, может видеть духовным оком духовное, а не только телесными глазами плотское.

6. И апостол Павел говорит об этом так: "Буква убивает, а дух животворит" (2Кор.3:6). И еще: "Теперь мы видим как бы сквозь тусклое стекло, гадательно, тогда же лицем к лицу" (1Кор.13:12). И дальше снова, еще выразительнее: "Мы смотрим не на видимое, но на невидимое: ибо видимое временно, а невидимое вечно" (2Кор.4:18).

7. Из этого ясно, что тот, кто без духа и смысла читает книгу природы, тот читает о смерти, видит смерть, принимает смерть. И кто видимую природу воспринимает как материальную вещественность, а не как загадочное отражение в зеркале духа, тот видит не больше, чем первоклассник, который не продвинулся далее чтения по складам. И кто смотрит на то, что взору видится вечным, как, например, некоторые сторонники натурфилософии, начиная от древних эллинов и заканчивая их тевтонско-латинскими единомышленниками новейших времен, тот поистине неграмотный, бесписьменный идолопоклонник, все знание которого сводится к складыванию и обожествлению бессмысленных букв. Духовная реальность принадлежит вечности, а символы этой реальности существуют во времени.

8. И ветхозаветная скиния, которую художник Веселеил, исполненный Духа Божия, воссоздал по картине, показанной Господом Моисею на Синае, служила образу и тени небесного (Евр.8:5). Однако скиния исчезла с Пришествием Христа подобно тому, как пропадают из виду буквы, когда познается смысл. Когда появилась реальность, символ той реальности исчез. Пришедший Господь расширил символику духовного мира на всю вселенную. С Пришествием Христа вселенная, целиком и полностью, стала служить образу и тени небесного.

9. Можно сказать, что Христос с радостью принял символы природы для объяснения духовной реальности, которую Он явил миру. Когда около Него собирались толпы народа, Господь открывал уста Свои в притче. Славянское слово "притча" (или греческое слово "парабола") означает нравоучительный иносказательный рассказ, поучение на примере обычных событий, которые имеют очевидный смысл воспринимаемого чувствами мира, однако главный смысл этого рассказа находится в области духовной реальности, в царстве духовном. Потому говорю им притчами, - сказал Господь, - что они видя не видят, и слыша не слышат, и не разумеют... ибо огрубело сердце людей сих (Мф.13:11-15). Огрубевшее сердце означает, что духовный взор сердца закрыт, или сердце духовно слепо. Но именно духовное зрение сердца охватывает все, что ученые неясно называют подсознанием, интуицией и так далее.

10. "Вам дано познать тайны Царства Небесного". Так говорил Христос Своим ближайшим ученикам. От кого это было им дано? Да от Него Самого. Это Он снял с их сердец наслоения тьмы, их духовное зрение открылось, и они смогли лицезреть духовные реальности непосредственно, без притч и символов, как Адам до грехопадения. Ибо Адам в Раю был совершенно грамотен и искусен в постижении смысла и значения всех сотворенных Господом существ и предметов. Именно поэтому Адам мог присваивать всякой твари имя, соответствующее ее духовной сущности или смыслу, который эта тварь символически обозначала. Не Творец нарекал имена животным, но привел их к человеку, чтобы видеть, как он назовет их. И Адам безошибочно нарек имена всем скотам и птицам небесным и всем зверям полевым (Быт.2:19-25).

11. Мыслителям-материалистам, людям с огрубевшим сердцем, кажется, что давать имена животным - мелкое и незначительное занятие. Конечно, это не такое уж важное дело, если только предположить, что Адам присваивал имена животным так же походя и бессмысленно, как материалисты сегодня дают клички своим лошадям и собакам, скорее лишая их имени, чем нарекая имя. Однако Адам присваивал имена вовсе не походя и не бессмысленно, но с глубоким и точным видением духовной реальности, которую рассматриваемое животное собой представляет. Эту работу, безмерно тяжкую для грешника, Адам проделал легко и быстро. Он с легкостью читал все символы вещественности, потому что ему было дано познать вещественность и без символов и видеть ее кристально чистым сердцем в Творце и через Творца. Эту способность к видению и проникновению в сущность Спаситель обновил в близких учениках Своих, но обновил не мгновенно и сразу, но медленно и постепенно, долгим вразумлением, очищением и, наконец, просвещением Духом Святым.

12. Способность видеть сущность без притч, которую Адам имел, но потерял, и которую Апостолы, потеряв, получили снова, Господь предназначает всем нам, христианам. Мы все имели бы эту чудесную способность праотца Адама и Апостолов, их чутье и безошибочное восприятие истины, если бы мы после крещения остались бы непогрешимыми. Однако всякий грех заставляет нас стыдливо опускать глаза долу, обращая взор свой от небес к земле и от Творца к бездне. Совершив грех, мы бежим и прячемся от Бога, как и Адам, согрешив, скрылся между деревьями рая (Быт.3:8). Мы скрываемся и прячемся, продолжая грешить, пока окружающая нас природа, наш безвольный сообщник и укрыватель, не станет нам божеством вместо Бога, то есть пока мы постепенно не перестанем видеть истину, реальность, не заметив подмены ее символами истины. Иначе говоря, когда очи сердца ослепнут, мы полностью отдадимся чувственному зрению, как животные, и оно поведет нас. И тогда для нас свершится сказанное: слепец ведет слепца.

13. Христос сказал еще: Дух животворит; плоть не пользует нимало (Ин.6:63). Не только тело человека, но и любое тело во вселенной само по себе ничего не стоит. Тело может что-то значить в течение своей жизни только в том случае, если Дух выберет его Своим орудием, Своим символом. Дух есть реальность, а тело есть символ Духа. Царь есть царь, а могила царя - это могила. Потерявшим разум показался бы тот, кто отверг бы бытие самого царя, но признал бы царем его могилу. К сожалению, и в наши дни, в нашу эпоху хватает таких несчастных. Кажется, будто мы живем в эпоху царя Навуходоносора, за тысячи дней и ночей до Рождества Христова, а не во времена крещеных императоров спустя двадцать пять столетий после идолопоклонника Навуходоносора! Но вы, христиане, не должны оглядываться на безграмотных идолопоклонников нашего времени, даже если они носят царскую корону или докторскую мантию. Вы должны понимать, что вам открыта истина и что вы знаете истину. Однако трудитесь непрестанно, чтобы именно знать.[/b]