მცხეთა... სვეტიცხოველი... პარამეტრები

[marine]

"მცხეთა დასავლეთიდან მდინარე მტკვარს აქვს შემოქობილი, მისი მღვრიე ტალღები ძველ, ჩამუქებულ ვერცხლს ჰგავს. სამხრეთ-აღმოსავლეთით მცხეთას მთის ქედისგან მჩქეფარე არაგვი ჰყოფს, რომლის წყალიც ბროლივით გამჭვირვალე და წმინდაა. აქ, ორი მდინარის შესართავთან, მოხდა ქართველი ერის ნათლობა. მტკვრის სიახლოვეს წამომართულა ცხოველმყოფელი სვეტის ტაძარი - სვეტიცხოველი. იქ არის დაკრძალული საქართველოს უდიდესი სიწმინდე - კვართი უფლისა, რომლის წყალობითაც უძველესი დროიდან მცხეთას "მეორე იერუსალიმს" ეძახდნენ. სვეტიცხოვლის ჩრდილოეთით, როგორც მისი უმცროსი ძმა, დგას ტაძარი, რომელსაც "სამთავროს" ეძახიან. ამ ადგილას დასახლდა წმინდა ნინო უბრალო ქოხში, შემდგომში აქ ეკვდერი აიგო. მცხეთა საქართველოს პირველი დედაქალაქია. ის, გადმოცემით, დააარსა მცხეთოსმა, კავკასიის ხალხთა წინაპრის, თარგამოსის შვილიშვილმა. "მცხეთა" ასევე ზეთის ცხებას ნიშნავს, ანუ წყალობას ღვთისა. სულიერი გეგმით, მცხეთა დღესაც რჩება ივერიის დედაქალაქად, სვეტიცხოველი კი ტახტია ღმრთაებისა."

/არქიმანდრიტი რაფაელი (კარელინი)/

[marine]

"ძველად ჯვარსა და სვეტიცხოველს შორის ჯაჭვის კიბე ყოფილა გაჭიმული, რომლითაც, როგორც უფსკრულზე გადებული ხიდით, მონაზვნები და მომლოცველნი მცხეთიდან ჯვარზე ადიოდნენ და ჩამოდიოდნენ. მაგრამ ვინც ამ კიბეს უნანელი, ცოდვიანი შეუდგებოდა და ულოცველი, ამაო ფიქრით მოცული მიდიოდა, მოწყდებოდა ხოლმე და ქვემოთ ვარდებოდა. ყოველწლიურად უფრო და უფრო ნაკლები ახეხებდა ამ საჰაერო გზის გავლას, მერე კი ადამიანთა ცოდვების სიმძიმის გამო თვითონ ეს ჯაჭვიც გაწყდა."

/"კარიბჭე" N21, 2008, გვ.55/

[marine]

"მგონია, რომ სვეტიცხოველი - ქვის მკერდია საქართველოსი, რომელშიც ცოცხალი გული ფეთქავს".

/არქიმანდრიტი რაფაელი (კარელინი)/

[marine]

"ყველაზე დიდი, საქართველოში არსებულ სიწმინდეთა შორის, სვეტიცხოველის დიდებული ტაძარია".

"სვეტიცხოველი ქრისტიანობის უდიდესი სასწაულია საქართველოში. სვეტიცხოველი სიმბოლოა ქრისტიანობისა ჩვენში და ჩვენი რწმენის აღმნიშვნელია".

/ბერ-დიაკონი ზენონი (ანდრიაშვილი)/

[marine]

"ძველი აღთქმის მღვდელს ეფოდთან, წამოსასხამსა და სხვა შესამოსელთან ერთად აუცილებლად ნაქსოვი კვართიც უნდა სცმოდა. იცოდა ეს ყოვლადწმინდა ღვთისმშობელმა და ამიტომაც ყრმა იესოს, მომავალ "მღვდელმოძღვარს წესსა ზედა მელქისედეკისასა", კვართი მოუქსოვა.

"ხოლო კვართი იგი... იყო უკერველ, ზეით გამოქსოილ ყოვლად". რაც ხანი გადიოდა, "წარემატებოდა სიბრძნითა და ჰასაკითა და მადლითა" იესო და სასწაულებრივად იზრდებოდა ღვთისმშობლის მოქსოვილი კვართიც, რომელსაცა "ნეტარებით შეეცვა ნათელთა ყოველთა მფლობელი გვამი წმიდა ცეცხლისა მის ღვთაებისა".

თეოდორე ზიგაბენის მიხედვით, კვართი სახელოებიანი ყოფილა. მოკლესახელოიანი კვართია გამოსახული გაბრატიონთა გერბზეც. ხოლო XVII საუკუნეში, იერუსალიმში გავრცელებული ერთი გადმოცემის თანახმად, უფლის კვართი ლაჟვარდისფერი ყოფილა, მანტიის მსგავსი, უსახელო, განიერი და გრძელი, მაგრამ რისგან იყო იგი მოქსოვილი, ეს უცნობია.

ერთი კია - ამ ნეტარმა შესამოსელმა, როგორც ღრუბელმა, შეიწოვა ოფლი, სისხლი და ცრემლი, რომელიც კაცთა მოდგმის ხსნისთვის გაიღო და დაღვარა მაცხოვარმა".

/ბერ-დიაკონი ზენონი (ანდრიაშვილი)/

[marine]

"ძველ აღთქმაში იაკობის ხილვას, რომელიც კიბით ზეცად ადიოდა და ჩამოდიოდა, ასე განმარტავენ: კიბე ნიშნავს ღვთისმშობელს, რომელმაც ღმერთი და ადამიანი შეაერთა. იგივე შეიძლება ითქვას სვეტიცხოველზე: ის არის დედა ტაძარი, რომლის ცხოველსმყოფელმა სვეტმა ერთმანეთს შეაერთა ზეცა და მიწა".

/ბერ-დიაკონი ზენონი (ანდრიაშვილი)/

[marine]

"ადგილთა სახელწოდებებისა და სიწმინდეთა მფლობელობის გამო, მცხეთა მეორე იერუსალიმად იწოდებოდა. 7 სვეტზე აგებული სვეტიცხოვლის ტაძარი სოლომონის ტაძარს მიემსგავსა.

სვეტიცხოვლის აღმართვის შემდეგ მცხეთა "ახალ იერუსალიმად" იწოდა, სვეტიცხოვლის ტაძარი - "წმინდათა წმინდად", მსგავსად სოლომონის ტაძრის წმინდათა წმინდისა, სადაც ინახებოდა აღთქმის კიდობანი, ხოლო ქართველი ერი - "ერად საზეპუროდ" და "ვენახად ქრისტესი".


/ბერ-დიაკონი ზენონი (ანდრიაშვილი)/

[marine]

"ძველი საუკუნის ჭაღარა გამშვენებს,
ახალ ასწლეულშიც შერჩი დედამიწას ,
ღვთისმშობლის ნაქსოვი კვართით დაიბეჭდა
უფლის კურთხეული შენი ცა და მიწა".


+

"ახლანდელი [სამთავროს] დედათა მონასტერი XIX საუკუნის შუა ხანებში დაფუძნდა. უხუცესი მონაზვნის, დედა ეფემიას (ხიზანიშვილი) მონაყოლიდან მახსოვს, რომ სამონასტრო ცხოვრების დაწყებამდე სამთავროს ტაძრის ტერიტორია თურმე გაუკაცრიელებული ყოფილა. სამეგრელოდან მცხეთაში შემთხვევით ჩამოსულ ვინმე აზნაურ ფაღავას ფრიად მოსწონებია ეს ადგილი და გული დასწყვეტია იმის გამო, რომ ასეთი სიწმინდე კაცთაგან უპატიოდ იყო დატოვებული. აქ აღარავინ მოღვაწეობდა.

სამეგრელოში დაბრუნებულმა ფაღავამ ეს ამბავი თავის გასათხოვარ დას - დარიას უამბო. დარიას ისედაც გულში ჰქონია მონაზვნობის სურვილი. ამდგარა ჩუმად, მამაკაცის ტანსაცმელი გადაუცვამს და ისე ჩამოსულა მცხეთაში. მონასტერი მასაც ძალიან მოსწონებია, გავლენიანი პირების დახმარებით მაშინდელ ეგზარქოსთან შესულა და ამ ადგილას დედათა მონასტრის დასაფუძნებლად ნებართვა უთხოვია. შეუკრებია დედები და დაუარსებია დედათა მონასტერი, რომელიც, ღვთის მადლით, დღემდე მოქმედებს."

[marine]

+

"ამაღლების ტაძარი სურამის ერთ-ერთი უძველესი დასახლების, გვერდისუბნის, სამხრეთ-დასავლეთით, შემაღლებულ ადგილას დგას. 1999 წელს ის მეუფე იობმა აკურთხა. აქვე დაარსდა დედათა მონასტერი. 2003 წელს მონასტრის გარშემო მოიჭრა მიწა, ეს ფაქტი იქცა ახალი აღმოჩენის საფუძვლად: დღევანდელი ტაძრის სამხრეთით გამოჩნდა მიწის სიღრმეში ჩაფლული ეკლესიის საძირკველი, ხოლო აღმოსავლეთით - სამრეკლოსი. ამ ადგილს კვართისას უწოდებენ, გადმოცემის თანახმად, ელიოზ მცხეთელსა და ლონგინოზ კარსნელს მცხეთისკენ მიმავალ გზაზე სწორედ აქ შეუსვენიათ და მაცხოვრის უკერველი კვართი, რომელსაც იერუსალიმიდან მოაბრძანებდნენ, აქ დაუბრძანებიათ".

[marine]

"თავიდან ტაძარი [სვეტიცხოველი] მაცხოვრის სახელობისა ყოფილა. იგი ხისგან იყო ნაგები. წმინდა მეფე ვახტანგ გორგასალმა ძველი, დაზიანებული ტაძრის ადგილას ააგო ახალი საკათალიკოსო ტაძარი, რომელსაც უკვე სხვა მნიშვნელობა დაეკისრა. მოგეხსენებათ, წმინდა ვახტანგ გორგასლის დროს საქართველოს ეკლესია გამოეყო ანტიოქიის ეკლესიას და ამ დროიდან იგი იწოდება ავტოკეფალიურ ეკლესიად. ავტოკეფალიის ბოძებასთან ერთად გაიზარდა ეპარქიებისა და მღვდელმთავრების რიცხვი და მცხეთის ტაძარი საკათალიკოსო ტაძრად გამოცხადდა. აქამდე მცხეთაში იჯდა მთავარეპისკოპოსი, რომელიც მართავდა საქართველოს ადგილობრივ ეკლესიას. სამთავარეპისკოპოსო ტაძრად განიწესა სამთავროს ტაძარი, რომელშიც თავის დროზე დაიკრძალნენ წმინდა მეფე მირიანი და დედოფალი ნანა. ასე რომ, წმინდა მეფე ვახტანგ გორგასლის საეკლესიო რეფორმის შემდეგ მცხეთაში ახალი სამღვდელმთავრო კათედრა დაფუძნდა.

XI საუკუნეში, პატრიარქ მელქისედეკისა და მეფე გიორგი პირველის დროს აიგო უკვე მესამე ტაძარი სვეტიცხოვლისა, რომელიც საქართველოს ეკლესიის დიდება და მშვენება გახლავთ. ეს ტაძარი წმინდა ვახტანგ გორგასლის დროსვე იკურთხა 12 მოციქულის სახელზე, რაც ისევ და ისევ ავტოკეფალიასთან იყო დაკავშირებული. ეპარქიათა რიცხვიც გაიზარდა."

/მიტროპოლიტი ზოსიმე/

[marine]

"სვეტიცხოველი, ეს ჭეშმარიტად ეკლესიათა დედოფალი"

[marine]

"- სვეტიცხოველში არის წმინდა ილია წინასწარმეტყველის სახელზე ნაკურთხი ტაძარი, სადაც ინახება მისი ხალენი, რომელიც ასევე ერთ-ერთი უდიდესი სიწმინდეა. წმინდა ილია წინასწარმეტყველის ხალენის საქართველოში ჩამოტანაც, რაღა თქმა უნდა, არ იყო შემთხვევითი... რამდენად დიდი წყალობა იყო ეს ჩვენი ერისთვის?

- წმინდა ილია წინასწარმეტყველის ხალენის საქართველოში ჩამოტანა და საერთოდ, ამ უდიდესი წმინდანის საქართველოსთან დაკავშირება ღვთის საკვირველი განგებულება გახლავთ. წმინდა ილია წინასწარმეტყველის დროს გადაგვარდა ებრაელი ერი, წარმართობა გაძლიერდა ძველი აღთქმის ეკლესიაში. ილია წინასწარმეტყველი იყო ერთადერთი მართალი, სიკეთისა და მადლის მატარებელი. ბიბლიიდან ცნობილია, რომ მეფე აქაბს ჰყავდა 400-ზე მეტი ცრუ წინასწარმეტყველი, რომლებიც იმდროინდელ საზოგადოებაში პატივისცემით სარგებლობდნენ. ილიას კი დევნიდნენ და მოსაკლავად დასდევდნენ. ძლივს გადაურჩა მეფის მახვილს, საბოლოდ კი ცეცხლოვანი ეტლით ზეცას იქნა ატაცებული. წმინდა ილია წინასწარმეტყველი იყო განსაკუთრებული წმინდანი ძველი აღთქმის ეკლესიისა. იმ ნიჭსა და მადლს, რომელსაც იგი ფლობდა, ეს სოფელი ვერ იტევდა. სამაგიეროდ, მისი დიდება ზეციდან დამოწმდა. წმინდა ილია წინასწარმეტყველის ხალენთან ერთად საქართველოში შემოვიდა ამ წმინდანის მადლი და ძალა. ვინ იცის, შეიძლება დადგეს ისეთი დრო, რომ მეტად გაძნელდეს ჭეშმარიტი სიკეთის პოვნა დედამიწაზე და სწორედ ჩვენს ქვეყანაში შემოინახოს ღმერთმა ის განსაკუთრებული, ილიასეული ნიჭი და მადლი, რომელიც თავის დროზე ვერ შეიცნო ქვეყნიერებამ.

ილიასეული მადლის საქართველოში შენახვა მაძლევს იმედს, რომ ჩვენს ქვეყანასაც გადაარჩენს უფალი. წმინდა ილია წინასწარმეტყველის ხალენის ჩამოტანასთან ერთად ძველი აღთქმის ებრაელებმა საქართველში შემოიტანეს მესიის მოლოდინის რწმენა. ეს იყო წანამძღვარი, რომელსაც შემდეგ უფლის კვართიც მოჰყვა. ანუ ეს იყო გზა, რომლითაც უფალი მოდიოდა ჩვენთან. და, რაღა თქმა უნდა, მცხეთა იქნა ამისათვის გამორჩეული. საოცარია, ეს ყველაფერი ერთი დიდი წიგნივითაა გადაშლილი - ძველი აღთქმაც აქ არის და ახალიც, მხოლოდ გულდასმით უნდა წაიკითხო, გონების თვალი უნდა გადაავლო და აქ დაინახავ შენს წარსულსაც და მომავალსაც. ასეთი წიგნია მცხეთა. დაე, ღმერთმა აგვიხილოს სულიერი თვალი ამ მადლმოსილი წიგნის წასაკითხად."

/მეუფე ზოსიმე/

[marine]

"ასე მგონია, ყველა ქართული ეკლესია მაინც იქით იყურება, სვეტიცხოვლისკენ, იქ ეგულება მშობელი დედა".

/მეუფე ზოსიმე/

[marine]

"საუკუნეების მანძილზე მრავალ ღირსეულ მღვდელმთავარს უმოღვაწია სამთავროს ეკლესიაში, რომელსაც ზოგჯერ "ღვთაების მონასტერსაც" უწოდებდნენ მე-17 საუკუნიდან მოყოლებული, მას შემდეგ, რაც მთავარეპისკოპოს დომენტის (შემდგომში კათალიკოსს) აქ გადმოუსვენებია ხელთუქმნელი ხატი - პირი ღვთისა."




"[სამთავროს] მონასტრის იღუმენიად დებს დარია (ფაღავა) აურჩევიათ. საინტერესოა მისი შემონაზვნების ისტორია: ოდიშის თავადის, ხიტუ ფაღავას ასულს, დარიას, მცხეთიდან სამეგრელოში ჩასული ვაჭრისაგან შეუტყვია საქართველოს საკათალიკოსოს და ქართლის საეპისკოპოსოს გაუქმება და სამთავროს ტაძრის უპატრონოდ დარჩენა. თავადის ერთადერთ ასულს, ღვთის განგებით, უყოყმანოდ დაუტოვებია მშობლები, შვიდი ძმა და ვაჟურად გადაცმული, როგორც მოსამსახურე, მალვით გამოჰყოლია ვაჭარს მცხეთაში.

სამთავროს მონასტრის ეზოში თავდაპირველად სათონესთან დასახლებულა. ერთხელ არაგვისპირას გასულს ბებრის ციხესთან სამი ცხენოსანი შეუნიშნავს, ძმებად შეუცვნია და არაგვში შეუცურავს. ძმები დასდევნებიან. წყლიდან გასული ქალი მღვდელს შეუფარებია. მღვდელსა და მის მეუღლეს სიზმარეული ჩვენებით სცნობიათ ეს ამბავი და ქალი გულმოდგინედ გადაუმალავთ. იღუმენია დარიას წინამძღვრობისას მონასტერი ოფიციალურად დამტკიცდა. დედა დარიას მონასტრის შენობების აღდგენაზე უზრუნია. მონასტერში წყალი გაუყვანია. იგი მტკიცედ იცავდა მონასტრის ქონებას და უარი განუცხადებია, როცა მოუთხოვიათ სამრეკლოს მიმდებარე მიწაზე სომხური სასაფლაოს გახსნა. სულ ექვსი წელი წინამძღვრობდა მონასტერს. 1853 წელს გარდაიცვალა და სამთავროს დიდი ტაძრის აღმოსავლეთის ფასადის წინ დაუკრძალავთ."




"სიყრმიდანვე მივეც აღთქმა თავსა ჩემსა, რომ შემეწირა ჩემი სიჭაბუკე, სრულასაკობა და მოხუცება კეთილდღეობისათვის ამ მონასტრისა. როგორ შევასრულე ეს ჩემი სიტყვა და რა ნაყოფი მიიღო ჩემმა შრომამ, მისი გასინჯვა მე არ შემიძლიაო"

/იღუმენია ნინო ამილახვარი-უმცროსი/

[marine]

"ქრისტიანებმა ევსტათის წმინდა ნეშტი პატივით და დიდებით დაკრძალეს სვეტიცხოველში, წმინდა ტრაპეზის ქვეშ. ე.ი. მისი მეორე სამშობლო შეიქნა მცხეთა და ამის გამო ეწოდება მას სახელად მცხეთელი."

[marine]

"მცხეთა საქართველოს ისტორიის გასაღებია"

[marine]

+

"სვეტიცხოვლის ტაძარი მუხრანელ ბაგრატიონთა საგვარეულო განსასვენებელი იყო. ამიტომაც მეფეთა გვერდით განისვენებენ ბაგრატიონთა სხვა წარმომადგენლებიც - დედოფალი მარიამი (როსტომ მეფის მეუღლე), ანა (ერეკლე II-ის მეუღლე), ერეკლე II-ის ქალიშვილი თეკლე, მათი შვილები და შვილიშვილები."



"სვეტიცხოვლის ტაძრის მაღალი სარკმლებიდან ეშვება ("ჩამოესვეტება") ნათლის სვეტი ანუ სვეტიცხოველი, ცოცხალი და ცხოველმყოფელი თავისი სულიერებით და აკავშირებს ზეცასა და ქართულ მიწას. ადამიანი მას ვერ ხედავს ჩვეულებრივი მზერით. იგი ყველამ თავისი სულიერი ხედვით უნდა წარმოიდგინოს. ვინც ამას წარმოიდგენს, მის სულში ჩნდება სვეტი-ცხოველი, ზეცისა და მიწის შემაკავშირებელი, ადამიანის სულიერად განმწმენდელი და გამაცხოველებელი. ყველას შეიძლება გვქონდეს საკუთარ სულიერ წიაღში საკუთარი სვეტიცხოველი, ხატი და სიმბოლო იმ მთავარი სვეტი-ცხოვლისა ანუ ღვთაებისა. დღევანდელი სვეტიცხოვლის ტაძარში იმ სულიერ სვეტი-ცხოველს ფრესკებით მოხატული ქვით ნაშენები სვეტი ფარავს."



"მცხეთის მშენებლობას გადმოცემა ბიბლიური ნოეს შვილთაშვილს, ქართველთა მითური წინაპრის ქართლოსის ვაჟს, მცხეთოსს მიაწერს: ,,და აღაშენა ქალაქი შესაკრებელსა შორის მტკვრისა და არაგვისასა და უწოდა სახელი თვისი მცხეთა. ქალაქი მცხეთა განდიდებულ იყო უმეტეს ყოველთასა და უწოდდეს დედა-ქალაქად" ("ქართლის ცხოვრება")."

[marine]

მომავალ თაობას

სვეტიცხოველი მიხმობს
უნდა ვეახლო უმალ
და თაფლის კელაპტრები
ფერხთით დავუნთო უფალს.

სვეტიცხოველი მიხმობს,
ჩამოვქნი სანთლებს ხელით,
თაფლის სიტკბოთი გევლოთ,
გზა გაინათეთ რწმენით!..

სიყვარულს ვეძებ ყველგან,
უფლის სამწყსოსთან ახლოს,
გულით აქა ვარ, თქვენთან,
სულით კი ზეცად ვსახლობ".

/ნანა ბაგრატიონ-დავითაშვილი/

[marine]

"...უბიწოთა დედისა მისისა ხელითა შეთელილისა კუართისა საუფლოსა..."

[marine]

"მცხეთა არის უწმინდესი -
გული - საქართველოსი!"

/კესარია (დოდო) აბაშიძე/