პირველი საუკუნეების ეკლესია, დევნებიდან კონსტანტინე დიდამდე ( I - IV სს.) პარამეტრები

[KAIROS]

ეს ეპოქა ყველაზე წმიდაა და ყველაზე სათუთი, ახალდაბადებული და თავგანწირული, ეს არის ღვთის სასწაულის ისტორია, ჭეშმარიტების ქადაგების ისტორია...
შევეცადოთ დავუბრუნდეთ ფესვებს, ვისწავლოთ მათგან, გავიგოთ მათი ისტორიები, მათი ცხოვრება, აქ მოვყვეთ მოწამეთა ისტორიები, მოციქულთა ღვაწლი, აქვე დავდოთ წიგნები და სტატიები ( რომელიც შესაბამისად იქნება ასევე ღვთისმეტყველების ბიბლიოთეკაში) რომლებიც პირველი ოთხი საუკუნის ქრისტიანობაზე ისაუბრებს...
აბა გთხოვთ იაქტიუროთ, მოძებნოთ და აქ თავი მოვუყაროთ ყველა ინფორმაციას, რომელიც ამ საუკუნეებზე მოგვიყვება:

აქ ახლა პირველ საეკლესიო ისტორიკოსს გთავაზობთ: ევსები კესარიელს

http://www.4shared.com/file/13075045/3d408...KL_ISTORIA.html

ეს კი პირველ ქრისტიანულ ღვთისმსახურებას შეეხება:

http://www.4shared.com/file/11631280/d93f2...__LITURGIA.html

აბა, გელით

პატივისცემით,

კაიროსი!

[მარიამი]

KAIROS
მეორე სტატიის ავტორი ვინაა?

[შოთა]

ცოტა დიდი რომ მოვრცები მეც შემოგიერთებით...

[მნათე]

ახლა სენკევიჩს ვკითხულობ და სურვილი მიჩნდება ნერონის დროის ცხოვრების დავამთავრებ და უამრავ დეტალს გავიხსენებ

პ.ს კაიროს კუბოს კარამდე მადლიერი ვიქნები
პ.პ.ს იხარეთ, კაიროსი

[მარიამი]

პ.ს კაიროს კუბოს კარამდე მადლიერი ვიქნები

ნახე წიგნი ვინ გათხოვა ნეტა?

[მნათე]

ნახე წიგნი ვინ გათხოვა ნეტა?

მთავარია არა საშუალება არამედ რჩევა თენთა ლასაკვილველია თან ისე მიყვარს ძველი წიგნები ძალით ვაყვითლებ ხოლმე ფურცლებს

[გლახა]

წაიკითხეთ საქმე მოციქულთა წიგნის მე-2 თავი..
ეკლესიის დაბადების შესახებ მოგვითხრობს...


ეკლესიის ისტორიის პირველი ფურცლებია

[მნათე]

ეკლესიის ისტორიის პირველი ფურცლებია

რომელი ეკლესიის?

[მარიამი]

ფაბრიციო მანჩინელი

რომის კატაკომბები და ქრისტიანობის სათავეები

შესავალი

ამ წიგნის საილუსტრაციო მასალა პროფესორმა ენრიკო იოზიმ თავისი დღეგრძელი და ნაყოფიერი ცხოვრების ბოლო წლებში შეაგროვა. მისი საქმიანობის მთავარი მიზანი ძველი ქრისტიანული ძეგლების პოპულარიზაცია იყო. ამ წიგნში სინთზურად არის წარმოდგენილი რომის თავდაპირველი ეკლესიის კატაკომბებისა და საღვთისმსახურო ნაგებობების ყველაზე დამახასიათებელი ნიშუშები. ეს არის რომის ქრისტიანული თემის დასურათებული ისტორია. ამ თემმა, ალბათ, ყველაზე მეტი კვალი დატოვა სასაფლაოებსა და ეკლესიებში მატერიალური ძეგლების სახით. რომის მიწისქვეშეთში მეცნიერებმა მიაკვლიეს მორწმუნეთა თემის კვალს, მათი ყოველდღიური ცხოვრების დეტალებით, მათი დარდით და იმედით, მათი რელიგიური განცდებით. ეს იყო უძველესი თემი, რომელიც ქრისტიანობის ქადაგების ეშუალოდ პირველ წლებში ჩამოყალიბდა. როდესაც წმ. პავლე მოციქული რომში ჩავიდა ქრისტეს შობიდან 61 წელს, მას უკვე ძლიერი და ორგანიზებული თემი დახვდა. ქრისტიანებმა მისი ჩასვლის შესახებ წინასწარ შეიტყვეს და მაშინვე შეკრიბეს ჯგუფი, რომელიც მოციქულს შესაბამისი პატივით და სიხარულით მიიღებდა. პავლე მოციქული ჯაჭვით იყო შეკრული და სხვა პატიმრებთან, ალბათ, ბოროტმოქმედებთან ერთად, მოდიოდა ჯარისკაცების ბადრაგის თანხლებით. ქრისტიანები ქალაქიდან 50 კმ-ზე გავიდნენ მის შესახვედრად, ვია აპიას სადგურამდე, რომელსაც Tres Tabernae ერქვა, ზოგი უფრო შორსაც, Forum Appii-მდე. „საქმე მოციქულთა“ მოგვითხრობს: „და მიერ ძმათა ესმა ჩუენთვის და გამოვიდეს შემთხვევად ჩუენდა ვიდრე აპპიოფორადმდე და მესამედ ღვინის საფარდულად, რომელნი იხილნა რა პავლე, ჰმადლობდა ღმერთსა და ნუგეშინის-იცა“ (28,15). მოციქული დარწმუნდა, რომ ქრისტიანობას აქ ღრმა ფესვები გაედგა. ამაო აღმოჩნდა ნერონის დევნა, რომელმაც, ტაციტუსის მოწმობით, უთვალავი ქრისტიანი შეიწირა; ვერც მომდევნო ორი საუკუნის მძვინვარებამ შეარყია ეკლესიის საფუძველი.
ქრისტიანთა სულ უფრო მეტი რიცხვის შემატებამ აიძულა მათი წინამძღვრები ეფიქრათ გონივრულ ორგანიზაციაზე. ეს ბუნებრივიც იყო რომაელებისათვის - მაშიწდელი ცივილიზებული სამყაროს ადმინისტრატორებისათვის. თემი დაიყო რამდენიმე ჯგუფად, შესაძლოა რომის მრავალრიცხოვანი ებრაული კოლონიის მიბაძვით. მართლაც, რომის ეკლესიაში დიდხანს ახსოვდათ თავიანთი იუდაური ფესვები. ჯერ კიდევ V ს. წმ. პუდენციანას და წმ. საბინას ბაზილიკათა მოზაიკებში განსხვავებული ფიგურებით გამოისახებოდა ecclesia ex circumcisione და ecclesia ex gentibus, როგორც ორი ჯგუფისა და ორი ტრადიციის სიმბოლოები, რომლებიც შეადგენდნენ რომის პირველ ქრისტიანულ მრევლს. თითქმის უდავოა, რომ ერთ რომელიმე მახარებელს რომში არ უქადაგია, როგორც ეს მოხდა მრავალ ქალაქში. პავლე მოციქული ამას დაამოწმებდა, მითუმეტეს თუ ეს იქნებოდა პეტრე მოციქული. ქრისტიანობა რომში, შეიძლება ითქვას, სპონტანურად გავრცელდა იუდეველთა ერთობის წიაღში, რომელთა უმრავლესობა ვაჭრობას მისდევდა და დედა-სამშობლოსთან მუდმივი კავშირი ჰქონდა. მათ ძალიან მალე შეიტყვეს იესო ნაზარეველისა და მისი მოწაფეების შესახებ. „საქმე მოციქულთა“ ახსენებს რომაელ მწირებსაც, რომლებიც სულთმოფენობის დღეს იერუსალიმში იმყოფებოდნენ (2,10). უეჭველია, რომ სწორედ რომის ებრაელთა შორის ახალ მოძღვრებაზე მოქცეულთა გამო ამტყდარმა კამათმა და შფოთმა აიძულა იმპერატორი კლავდიუსი დაახლოებით 50 წ. რომიდან გაეძევებინა ყველა ებრაელი, როგორც ამას გვაუწყებს წარმართი სვეტონიუსი და თვით წმ. პავლე მოციქული, რომელიც საბერძნეთში შეხვდა დედაქალაქიდან ლტოლვილ ებრაელებს. იმპერატორის სიკვდილის შემდეგ დევნილები უკან დაბრუნდნენ და ამიერიდან საბოლოოდ ჩამოყალიბდა ორი რელგიური კონცეფცია და ორგანიზაციული სახე. ქრისტიანულმა თემმა კარი გაუღო წარმართობიდან მოქცეულებს და საზოგადოების ყველა ფენის წარმომადგენლებს. წარმართების მიმართ ასეთმა გახსნილობამ, რაც ძალიან ეწინააღმდეგებოდა იუდეველთა თემის მკაცრ ჩაკეტილობას დიასპორის პირობებშიც კი, გამოიწვია ებრაული გარემოსგან მათი საბოლოო დაცილება.
რომის ქრისტიანთა უმეტესობა ღარიბი ხალხი იყო. ისინი ძირითადად გარეუბნებში სახლობდნენ, სადაც ცხოვრება დუღდა და საიდანაც დედაქალაქი მარაგდებოდა - ტიბრის სანაპიროხე, ან კიდევ, ვია აპიას დასაწყისში. ქრისტიანული იდეის გასავრცელებლად თავიდანვე ნაყოფიერი ნიადაგი მომზადდა არმიაში. გარდა ამისა, მრავალი ქრისტიანი მუშაობდა გასართობ ადგილებში - ცირკებში, ამფითეატრებში, თეატრებში. ისინი მრავლად იყვნენ მშენებლობის, წყალსადენების, კანალიზაციების, გზების მუშათა, მეხანძრეთა, მეეზოვეთა და მონათა შორის; თუმცა ისინი მდიდართა და გავლენიანთა შორისაც მრავლად იყვნენ. I ს. ბოლოს, თვით იმპერატორ დომიციანეს ნათესავი, ფლავია დომიტილა, ქრისტიანობის გამო გადაასახლეს და, ნეტარი იერონიმეს თქმით, პონცას კუნძულზე აღესრულა მოწამებრივად. სწორედ მდიდართა შემოწირულობებით ხერხდებოდა ეკლესიის ორგანიზება. მათს სახლებში იკრიბებოდნეწ წირვა-ლოცვაზე, ინათლებოდნენ, იღებდნენ საეკლესიო განათლებას და ეხმარებოდნენ გაჭირვებულებს. III ს. ამ სახლების გარკვეული ნაწილი ქრისტიანობის გავრცელების მყარ ცენტრებად იქცა (სურ. 1). IV ს-ში ასეთი ცენტრების რიცხვი უკვე ოცდახუთს აღწევდა. მათ „ტიტული“ ეწოდებოდათ და ერთმანეთისაგან მფლობელის სახელის მიხედვით განირჩეოდნენ. მფლობელს საერო ხელისუფლების წინაშე იურიდიული პასუხისმგებლობა ეკისრებოდა იმის გამო, რაც მისი საკუთრების შიგნით ხდებოდა. რომის თემმა დიდხანს შეინახა მადლიერებით პირველ კეთილისმყოფელთა სახელები. მშვიდობიანობის პერიოდში, როდესაც ამ სახლების ადგილას დიდებული ტაძრები აიგო, ყველას შეუნარჩუნეს ძველი სახელი.

არქეოლოგიურ გათხრებში იშვიათად აღმოუჩენიათ პირველი პერიოდის საოჯახო ეკლესიების კვალი. ასევე იშვიათად მიუკვლევიათ ისეთი ქრისტიანული სიმბოლოსათვის, როგორიცაა მლოცველის ფიგურა ორანტის პობით (სურ. 2). ამას მრავალი მიზეზი შეიძლება ჰქონდეს. ზოგჯერ ახალ ეკლესიას აშენებდნენ არა ზუსტად ძველ, არამედ მეზობელ, უფრო მოხერხებულ ადგილზე. ზოგჯერ ძველი სამრევლო ცენტრი მრავალსართულიანი სახლის ზედა სართულზე მდბარეობდა. ცნობილია, რომ მოსახლეობის სიჭარბის გამო რომის საცხოვრებელი სახლების არქიტექტურა სიმაღლეში განვითარდა, ოთხ ან ხუთ სართულამდე, პომპეისა და სხვა ქალაქებში აღმოჩენილი ამავე პერიოდის საცხოვრებელი სახლებისაგან განსხვავებით. გასაკვირი არ არის, რომ IV-V ს.ს. ეკლესიებს ძველი ნაგებობისგან არაფერი შემორჩენიათ. სამაგიეროდ, კარგად არის შემონახული მდიდარ რომაელთა ქველმოქმედების კვალი მიწისქვეშა სასაფლაოებზე. მათი უმეტესობა ატარებს კერძო პირთა, ამ ტერიტორიის მფლობელთა, სახელებს: პრისკილა, დომიტილა, მაქსიმე, ტრაზონი, კომოდილა, აგნესა, ოქტავილა და სხვ. კონსტანტინემდელი პერიოდის სხვადასხვა კატაკომბაში ძნელი არ არის თავდაპირველი ბირთვის დადგენა, რომელიც შემდეგ გაფართოვდა და სადაც მხოლოდ ერთი ოჯახის წევრები არ იმარხებოდნენ. თანდათანობით ყველა სასაფლაო ეკლესიის საკუთრება გახდა, თუმცა მშვიდობიანობის დროსაც არსებობდა გამონაკლისი ოჯახები კერძო სასაფლაოებით. 1956 წ. აღმოაჩინეს ერთი ასეთ ოჯახური სასაფლაო ვია ლატინაზე: მცირე ზომის მიწისქვეშა ნაგებობა საოცარი მხატვრობით, IV ს-ის ნამდვილი სამხატვრო გალერეა.

სურ. 2
საეკლესიო ორგანიზაციას სათავე დაედო ჯერ კიდევ პაპი ფაბიანეს დროიდან (236-250). მან ქალაქი შვიდ ნაწილად გაყო და მათი მართვა შვიდ დიაკონს მიანდო, რომელთაც უნდა ეზრუნათ სატაძრო საქმიანობაზე, კათაკმევლებზე და მოწყალების საქმეზე. მათვე ევალებოდათ დაკრძალვის საქმე, ამიტომაც ყოველ ნაწილს თავისი სასაფლაო უბანი მიეცა ქალაქის გალავნის გარეთ. უბანი რამდენიმე სასაფლაოს მოიცავდა. მიწისქვეშა სასაფლაოების თხრა არ იყო დევნისაგან თავდაცვის აუცილებლობით გამოწვეული, როგორც ამას რომანებში აღწერენ. ძველი რომაელები ხშირად სხვადასხვა მიზნით თხრიდნენ მიწის ქვეშ. ლაციოს რეგიონის რბილ ტუფში უძველესი დროიდან ჭრიდნენ საკანალიზაციო არხების ქსელს, სამარხებს; საცხოვრებელი ვილების ქვეშ თხრიდნენ გასართობ სივრცეს, კრიპტოპორტიკებს - მიწისქვეშა თაღოვან გალერეებს. რომის ებრაელებმა და ქრისტიანებმა თავიანთი მრავალრიცხოვანი ოჯახებისთვის გამოსავალი იპოვეს მიწის ქვეშ, - კრემაციის მაგივრად ისინი მიცვალებულს მარხავდნენ, - რადგან მიწა ძვირი ღირდა. მრავალსართულიანი კატაკომბური გვირაბების ქსელი, რომელიც სიღრმის მიმართულებით ხუთ მეტრამდე შეიძლებოდა გაზრდილიყო, კედლებში და მიწაში ათასობით საფლავის არსებობის შესაძლებლობას იძლეოდა.

სურ. 3
საფლავის ყველაზე მარტივი ფორმა იყო ლოკული - მართხკუთხა ფორმის ღრმული ტუფის კედელში (სურ. 3). ლოკულებს ერთმანეთის თავზე ჭრიდნენ. სხეულს სუდარაში გახვეულს ათავსებდნენ, ზოგჯერ ერთი ოჯახის ორ ან მეტ წევრსაც კი. თიხის ან მარმარილოს დაფაზე, რომელსაც ღრმულს აფარებდნენ, ხატავდნენ ან კვეთდნენ განსვენებულის სახელს ან რაიმე მითითებას, უფრო ხშირად, გარდაცვალების დღეს; თუმცა საფლავთა უმეტესობა წარწერის გარეშე რჩებოდა. ხშირად დებდნენ თიხის კანდელს და საკმევლის ფიალას. კანდელთა ციმციმი ამ მიწისქვეშეთში უთუოდ შთამბეჭდავი სანახაობა იქნებოდა. საფლავის უფრო მდიდრული ფორმა იყო არკოსოლიუმი - ტუფში გამოკვეთილი სარკოფაგი ჰორიზონტალური ხუფით, რომლის ზემოთ თაღი იყო გადაყვანილი (სურ. 4). თაღი უმრავლეს შემთხვევაში შელესილია და ფრესკებით დამშვენებული. ასეთი საფლავები უფრო ხშირად გვხვდება ე.წ. კუბიკოლებში -სხვადასხვა არქიტექტურული ფორმის მომცრო ოთახებში, რომლებიც ოჯახის ან კორპორაციის სასაფლაოს წარმოადგენდა (სურ. 5). ზოგჯერ კუბიკოლი ნათდებოდა კამარაში დატანებული ღიობიდან, ჭის მსგავსი ერდოდან, რომელსაც ამოთხრილი მიწის გასატანად აკეთებდნენ.

სურ. 4
კატაკომბებს სასაფლაოდ იყენებდნენ V ს.-ის დასაწყისამდე. ზოგმა მათგანმა მოწამეთა კულტის წყალობით კოლოსალურ ზომებს მიაღწია, რადგან მორწმუნეებს სურდათ დაკრძალულიყვნენ სათაყვანო საფლავების ახლოს. დაკრძალვების შეწყვეტის შემდეგ კატაკომბები სამლოცველოებად იქცა. რომში, წმინდა ქალაქში, მთელი ევროპიდან უამრავი მომლოცველი ჩადიოდა. მიუხედავად გუთებთან ომისა, ლონგობარდების შემოსევისა, სულ უფრო მზარდი სიღარიბისა და დაუცველობისა, პაპები აღადგენდნენ და ალამაზებდნენ კატაკომბებს. იტინერარიებად წოდებული VII-VIII ს.ს. შედგენილი მომლოცველთა გზამკვლევები გვიჩვენებს, როგორი ცოცხალი იყო ამ გარეუბნების სამლოცველოებისადმი სასოება და რწმენა. თითქმის ყველა მათგანი პაპმა ადრიანემ (772-795 წ.) აღადგინა. მაგრამ IX ს. პირველი ათწლეულიდან სულ უფრო გახშირდა წმინდა ნაწილების გადაბრძანება ქალაქის გალავნის შიგნით მდებარე ეკლესიებში. ეს კატაკომბების აღსასრულს მოასწავებდა - მომლოცველობისა და რესტავრაციების ძირითადი მიზეზი მოწამეთა კულტი იყო. მიწისქვეშა სამყაროს შესასვლელები მიწამ და მცენარეებმა დაფარა და კატაკომბები, რამდენიმე გვირაბის გარდა, XVI საუკუნემდე უცნობი დარჩა ხალხისთვის.

სურ. 5
XVI ს-ში ანტონიო ბოზიომ, მიწისქვეშა რომის ამ კოლუმბმა, მიაკვლია 30-მდე კატაკომბას, რომელთა რიცხვი დროთა განმავლობაში გაიზარდა. პროფესორ იოზის მიერ მოპოვებულ მასალას ფაბრიციო მანჩინელიმ დაუმატა მოკლე ცნობები იმ საკულტო ნაგებობების შესახებ, რომლებმაც მშვიდობის პერიოდში იმპერიის დედაქალაქს მთელი საქრისტიანოს დედაქალაქის სახე შესძინა.

ჟურნალიდან "რწმენა და ცოდნა" N 1(13) 2005 წ.

გაგრძელება იქნება (იმედია )

[KAIROS]

საოცარია!

არ ვიცოდი ამ მასალის არსებობის შესახებ!

ყოჩაღ მარიამ!

[athos]

აქ დავდებ კანადელი ისტორიკოსის ადალბერ-გუსტავ ამანის წიგნიდან "პირველი ქრისტიანების ყოველდღიური ცხოვრება 95-197 წწ" ნაწყვეტებს.
სამწუხაროდ წიგნი რუსულადაა და თავიდან რუსულ ტექსტს დავდებ, მერე შევეცდები ცოტ-ცოტა ვთარგმნო



День: работа, молитва, досуг

Императорский Рим просыпался столь же рано, как и деревня,- при первых проблесках зари. Богатые и бедние старались максимально использовать дневной свет. В те времена электричество еще не смешало естественный суточный ритм жизни. "Жить,- говорил Плиний Старший,- значит бодрствовать". Дневной свет, воспевавшийся поэтами, представлял собой феерию, постоянно возрождавшуюся в череде сменявшихся времен года. Исчерпав все прочие аргументы, друзья-язычники, желавшие спасти от смерти и мучений христианина Пиония, прибегли к последнему доводу, против которого не мог устоять ни один грек: "Не стремись умереть, ведь жизнь так приятна, а дневной свет столь прекрасен".
На рассвете и с наступлением ночи христианин предается молитве. Это два важнейших момента суточного цикла, когда христианин пребывает в покое, размышляет о Священном Писании и поет псалмы. Частный характер этих двух молитв объясняет, почему для них не было создано канонического текста.
Тертуллиан советует опуститься утром на колени для первой молитвы, открывающей новый день. дабы тем самим показатьсвое смирение перед Богом, поклонение ему. Молящийся обращается лицом на восток, "откуда приходит истинный свет". Восток, поясняет Климент Александрийский, служит символом Того, Кто есть наш День; На востоке загорается свет истины, озаряющий наши головы. "Христианами,- писал Тертуллиан,- являются все, кто с изумлением увидел сияние света истины".
Евреи диаспоры строили свои синагоги - по крайней мере на западе, - обращенными к Иерусалиму, своей духовной столице. Прежде чем строить свои церкви, обращенные на восток, христиане сами обращались к странам, "лежащим между двух рек", где, как полагали, находится "райский сад", куда их должен ввести Христос; Вера внушала им что оттуда придет день вечной жизни. Мученик Гиппарх изобразил на восточной стене своего дома крест, перед которым молился семь раз в день.
Ориген советовал христианам по возможности выделять в доме специальное место для молитв. И действительно, начиная с III века в частных домах, по крайней мере у зажиточных христиан Египта, существовали молельни.
Вновь христианин молился на заходе солнца. Тертуллиан требовал, чтобы христианин осенял себя знаком креста в форме буквы "Т".
Согласно "Дидахе", христиане должны были придерживаться иудейского обычая молиться трижды в день, повторяя молитву "Отче наш", завещанную верующим самим Иисусом Христом. Эта молитва объединяет общину, даже пребывающую в рассеянии, и позволяет в любом месте, в любое время молиться от лица многих. Однако в этом документе не уточняется, в какое именно время дня следует молиться, из чего можно сделать заключение, что выбор оставляется на усмотрение верующего. Спустя век на латинском Западе, стремившемся всё и вся упорядочить, время молитвы было приурочено к третьему, шестому и девятому часу. В ту эпоху уже получили распространение водяные и солнечные часы, показывавшие время на рынках, на общественных зданиях, у входа в термы.
Христиане имели обычай молиться стоя, возведя руки вверх, с открытыми ладонями, по манере молившихся в катакомбах, и уподобляясь тому, как Христос раскинул свои руки на кресте. Видимо именно такую позу принимали молившиеся в Антиохии и Риме, Карфагене и Александрии. Пришедшая из мира шумеров и из иудаизма, эта поза казалась наиболее приемлемой для физического, телесного выражения движения души, ее устремленности к Богу.
Молитва на коленях выражала смирение, настоятельную мольбу. Она могла сопровождаться прострацией, касаниями головой земли - обычай, сохранявшийся церквами Сирии и Халдеи, на севере Ирака. Те же церкви сохранили верность еще одной молитвенной позе: молились стоя, скрестив руки на груди, как изображено на статуях шумерских и аккадских царей. Вместе руки не складывали - этот жест германского происхождения применялся во время принесения феодальной присяги на верность (оммаж)

[მარიამი]

საოცარია!

არ ვიცოდი ამ მასალის არსებობის შესახებ!

ყოჩაღ მარიამ!

ჯერ სადა ხარ? სამი მაგდენია კიდე

[მარიამი]

გაგრძელება

ლატერანის წმ. იოანე ნათლისმცემლის ბაზილიკა
(San Giovanni in Laterano)

ლატერანის წმ. იოანე ნათლისმცემლის ბაზილიკა პირველი დიდი საკულტო ნაგებობაა, რომელიც ქალაქის გალავნის შიგნით ააგო იმპერატორმა კონსტანტინემ, რომელიც 313 წ. გამოცემული მილანის ედიქტით ქრისტიანებს რწმენის თავისუფლებას ანიჭებდა. ლატერანების ოჯახის საცხოვრებელთან ახლოს მდებარე ეს ადგილი კონსტანტინემ გამოირჩია, როგორც მისი პირადი საკუთრება (მართლაც, აქ იდგა იმპერატორის პირადი დაცვის ყაზარმა - equites singulares), როგორც ფორუმიდან და დიდი წარმართული ტაძრებიდან მოშორებული ადგილი, რომელიც არაქრისტიანებს ნაკლებად დააბრკოლებდა. ბაზილიკა დგას უფრო ადრინდელი ნაგებობების, მათ შორის, ყაზარმის ადგილზე. მისი მშენებლობა დაიწყო 313-314 წლებს შორის პაპი მილკიადეს (311-313) ან სილიბისტროს (313-335) დროს მაცხოვრის სახელზე. წმ. იოანე ნათლისმცემლის და წმ. იოანე მახარებლის სახელი მოგვიანებით, გრიგოლ დიდის დროს (590-604) ეწოდა. ჩრდილოეთის უბანში, ჩრდილო-აღმოსავლეთით, აღიმართა საპატრიარქო, რომის ეპისკოპოსის, ანუ პაპის რეზიდენცია, ხოლო ჩრდილო-დასავლეთით, აფსიდის უკან - სანათლავი, ერთადერთი შენობა, რომელიც კონსტანტინეს დროიდან შემორჩა. აქ წელიწადში ერთხელ, აღდგომას, პაპი ნათლობის საიდუმლოს აღასრულებდა. ბაზილიკის დღევანდელი სახე არ შეესაბამება პირვანდელს, ადრექრისტიანულს, მიუხედავად იმისა, რომ ბორომინის მიერ 1646-1650 წ.წ. ბაროკოს სტილში შესრულებული ნავების რეკონსტრუქცია არსებითად იმეორებს კონსტანტინესეული ბაზილიკის პროპორციებს, ასევე სივრცის დანაწევრებისა და შუქის განაწილების პრინციპს. პირვანდელ ბაზილიკას ისევე, როგორც დღევანდელს, ხუთნავიანი ბაზილიკის გეგმა ჰქონდა. ცენტრალური ნავი მთავრდებოდა ფართოფანჯრებიანი, ნახევრადწრიული ფორმის ღრმა აფსიდით და განაპირა ნავებიდან იგი გამოყოფილი იყო წითელი გრანიტის არქიტრავულად დაკავშირებული 19 სვეტის რიგით. შუქი შემოდიოდა თაღოვან საყრდენებზე მოთავსებული ოთხკუთხა სარკმლებიდან. შიდა ნავები უფრო დაბალი იყო და ნახევარწრიული ფორმის სარკმლებით ნათდებოდა. განაპირა ნავებისგან მათ ყოფდა მაღალ ბაზისიანი და თაღებით დაკავშირებული ძველებური მწვანე მარმარილოს 21 სვეტი. განაპირა ნავები უფრო დაბალი და ნაკლებ განათებული, მთავრდებოდა ორი მცირე ზომის განყოფილებით, რომლებიც ნაწილობრივ ექსტერიერში გადიოდა და ქმნიდნენ ერთგვარ ტრანსეპტულ ნავს (სურ. 6). ბაზილიკის კედლები, სავარაუდოდ, მარმარილოთი იყო მოპირკეთებული და მოხატული ფანჯრების სიმაღლეზე. ცენტრალური ნავის იატაკი ძველებური ყვითელი მარმარილოთი იყო დაფარული, აფსიდის კონქი კი - ფურცლოვანი ოქროთი.
კონსტანტინეს დროინდელი საპატრიარქოს კვალი მიწის ზედაპირზე შემორჩენილი არ არის. დღევანდელი ლატერანის სასახლე სიქსტე V დროით თარიღდება (1585-1590), ასევე Scala Sancta - „წმინდა კიბე“ (შენობა, რომელშიც იერუსალიმის პრეტორიუმიდან ჩამოტანილი კიბეა. ეს კიბე პილატეს სამსჯავროზე მიყვანილმა მაცხოვარმა აიარა. მინის საფარის ქვეშ მაცხოვრის წმინდა სისხლის ლაქები მოჩანს. მორწმუნეები ამ კიბებე ჩოქვით ადიან - მთარგმნელის შენიშვნა). შენობაში ჩართულია ადრექრისტიანული სტრუქტურებიც, როგორიცაა XIII ს. Sancta Sanctorum, V-VI ს.ს. ფრესკით, სადაც ნეტარი ავგუსტინეა გამოსახული, ასევე შუასაუკუნოვანი სტრუქტურებიც, როგორიცაა XIII ს. Sancta Sanctorum-ის სამლოცველო. შუა საუკუნეების საპატრიარქოს სატრაპეზო თავის დროზე ლეონ III (795-816) ბრძანებით ააგეს და მოხატეს.
არსებითად ადრექრისტიანულია ბაპტისტერიუმი, გეგმით თავდაპირველად წრიული, ამჟამად კი რვაკუთხა ნაგებობა, რომელიც V ს.-ში გადაკეთდა. ინტერიერში ცენტრალურ სივრცეს ყოფს თაღებით დაკავშირებული 8 სვეტი, რომელიც გუმბათით გვირგვინდება.
ნაგებობის შინ მდებარე ორმკლავიანი ატრიუმი, ამჟამად წმ. სეკუნდას და წმ. რუფინას, ან წმ. კვიპრიანეს და წმ. იუსტინეს კაპელები, შემკული იყო ნაწილობრივ დღესაც შემორჩენილი მოზაიკებით და მარმარილოს ინკრუსტაციებით.
ახლანდელი შესასვლელის მარჯვნივ და მარცხნივ მდებარე წმ. იოანე ნათლისმცემლის და წმ. იოანე ღვთისმეტყველის სამლოცველოები პაპი ილარიონის დროინდელია (V ს.). თაღში შემორჩენილია თავდაპირველი მოზაიკის ფრაგმენტი შუაში მისტიკური კრავით. შედარებით გვიანდელია წმ. ვენანციუსის სამლოცველო, პაპი იოანე IV დროს აგებული და პაპი თეოდორეს დროინდელი დეკორით (VII ს.).

[მარიამი]

წმ. პეტრეს ტაძარი

წმ. პეტრეს ბაზილიკა იმპერატორმა კონსტანტინემ და პაპმა სილიბისტრომ ააშენეს მოციქულთა თავის საფლავზე. ეს ადგილი წარმოადგენდა წარმართული ნეკროპოლის ნაწილს რომელიც გაიუსის და ნერონის ცირკთან ახლოს ვატიკანის ბორცვის ფერდობზე მდებარეობდა და სადაც, გადმოცემის მიხედვით, მოციქული მოწამებრივად აღესრულა ქრისტეს შობიდან 64. წელს ნეკროპოლი ცირკის ჩრდილოეთ ნაწილში ვრცელდებოდა, აღმოსავლეთიდან დასავლეთისაკენ (სურ. 7). I და II საუკუნეების მიჯნაზე აქ მრავალი საფლავი აიგო, მათ შორის ზოგი ქრისტიანულიც. მათგან ზოგიერთი, თავდაპირველად წარმართული, შემდეგში ქრისტიანებმა შეამკეს, როგორც, მაგალითად, იულიუსთა მავზოლეუმი. ამ მავზოლეუმის თაღს ამშვენებს მოზაიკა, სადაც იესო გამოსახულია, როგორც მზე-ღმერთი. II ს. ბოლოდან საფლავები სამხრეთისაკენ ისე გავრცელდა, რომ დაფარა უკვე გაუქმებული ცირკის მთავარი ღერძი. ამ მონუმენტებიდან ყველაზე შთამბეჭდავი იყო როტონდა, წინ ატრიუმით, რომელიც ცირკის ობელისკიდან რამდენიმე მეტრით იყო დაშორებული. ეს ობელისკი XVI ს.-ში წმ. პეტრეს მოედანზე გადაიტანეს. პაპი სვიმაქეს დროს (V ს.) როტონდა აკურთხეს წმ. ანდრია მოციქულის სახელზე.

პეტრე მოციქულის საფლავზე, ნეკროპოლის ჩრდილო-დასავლეთ ნაწილში, რომელსაც მავზოლეუმები და სასაფლაო უბანი ეკრა გარს, აღმართული იყო მემორიალური მონუმენტი. ის შედგებოდა კედელში გამოკვეთილი ორი, ერთმანეთზე დაშენებული, ნიშისაგან, ხოლო მესამე ნიშა, მიწისქვეშა და ამიტომაც უხილავი, მოციქულის საფლავს უკავშირდებოდა. ქვედა ნიშის კედელზე შემორჩენილია ნაკაწრი ტექსტი მოციქულისადმი ვედრებით. ბაზილიკა დაახლოებით 320-329 წლებში ააგეს, როგორც მონუმენტი, რომელიც პატივს მიაგებდა მოციქულის ხსოვნას და ხალხის უწყვეტ ნაკადს აქ მსახურების აღსრულებას გაუადვილებდა. იმისათვის, რომ ტაძრისთვის პლატფორმა შეექმნათ, კონსტანტინეს არქიტექტორებს დასჭირდათ ნეკროპოლის დაფლვა და, ნაწილობრივ, ბორცვის გასწორება ჩრდილოეთის მხარეს. ბაზილიკის შიგნით 5 ნავი სხვადასხვა ფერის 20 სვეტით იყო გამოყოფილი, ცენტრალურ ნავში არქიტრავულად, ხოლო გვერდითა ნავებში თაღედით დაკავშირებული. აფსიდის ცენტრში დავანებული იყო მოციქულის საფლავი. კონსტანტინეს დროინდელ ბაზილიკას მრავალი ფუნქცია გააჩნდა: მრევლის შესაკრები აუდიტორია, მარტირიუმი, სამლოცველო, დახურული სასაფლაო, ქელეხის პურის გასატეხი ადგილი. მას არ გააჩნდა მუდმივი ტრაპეზი. პირველი ასეთი ტრაპეზი თარიღდება გრიგოლ დიდის დროით, რომელმაც აამაღლა საკურთხეველი და დაფარა მოციქულის საფლავი მის ქვემოთ მდებარე კრიპტაში. მორწმუნეებს საფლავზე მიანიშნებდა ჩარდახი და ტრაპეზი სწორედ საფლავის თავბე (სურ. 8).

პირვანდელი ეკლესიიდან აღარაფერი ჩანს თუ არ ჩავალთ ე.წ. ვატიკანის მღვიმეებში, რომლებიც კონსტანტინეს ნაგებობის, ანუ მიწისქვეშა ნეკროპოლის დონეზე მდებარეობს. თავდაპირველ ბაზილიკაზე შედარებით ზუსტი წარმოდგენა შეიძლება შეგვექმნას ზოგიერთი ძველი გამოსახულების წყალობით: V ს. სპილოს ძვლის ყუთის რელიეფი, XVI ს. ფრესკა, XVII ს. ნახაზები გვიჩვენებენ ბაზილიკის როგორც ინტერიერს, ასევე ექსტერიერს ატრიუმით და გირჩის ფორმის შადრევნით, ასევე ძველი ბაბილიკის ფასადს (სურ. 9).


შემდეგი თავები უშუალოდ კატაკომბებს ეხება. ხვალ გავაგრძელებ. მანამდე კატაკომბების რუკას შემოგთავაზებთ

[athos]

Молитва в определенные часы была не единственным наследием иудаизма. То же происхождение имела молитва о благословении перед едой. В этом христианская община следовала примеру самого Христа. Для израильтянина, как и для всех людей древности, трапеза имела религиозный характер, хотя несколько и притупившийся, но еще сохранявшийся в эпоху Империи, что особенно отчетливо ощущалось во время определенных празднеств.
День разбивался несколькими трапезами различной важности. Завтракали в третьем или четвертом часу утра (დაახლ. დილის 9 სთ), обычно хлебом, смоченным в вине. В постные дни, среду и пятницу, христиане отказывались от первой трапезы.
Вторая трапеза была в шестом или седьмом часу, то есть около полудня по современному исчеслению времени, когда возвращались с рынка или завершали другие дела. Она была легкой. Блюда могли быть горячими или холодными. Долгое время традиционным блюдом римлян была жидкая каша на молоке, приготовленная из обжаренных и раздробленных в ступке зерен пшеницы или полбы. В постные дни эта трапеза переносилась на девятый час. Истовые христиане, а также приверженцы таких сект, как монтанисты, постились до самого вечера.
Третья трапеза, обед, в Риме и Александрии совершалась в восьмом или девятом часу(около трех часов пополудни), когда завершались все дела дня. Это была семейная трапеза или застолье друзей. Дружба позволяла приходить без приглашения и даже приводить с собой других друзей. Для греков и римлян это была главная трапеза, совпадавшая с временем отдыха. "Грек обычно не ужинал, если это не был ужин с друзьями.
Мозаика в доме богатого жителя города Удны(Утики), находящегося поблизости Карфагена, относящаяся ко временам Тертуллиана позволяет нам узнать меню одного из таких званных обедов:пирожки с яйцами, рыбные спинки и головы, дыни, лимоны, дробленая фасоль и проросший горох.
Климент предостерегал христиан от употребления роскошной посуды и изысканной пищи. Самаритянка, напоминает он, дала напиться Христу из простого кувшина, а не из одного из тех серебряных сосудов, которые только портят вкус воды. Золотое правило застолья - умеренность и благопристойность. "Педагог" излагает целый кодекс раскошной жизни, заставляющий задуматься над нравами высшего общества той эпохи. По Клименту и Тертуллиану, агапе, общая трапеза членов христианской общины, должна была открываться молитвой и проходить с надлежащей благопристойностью.
Трапеза носила настолько религиозный характер, что в христианских домах к столу не допускались язычники; вероятно также, что во время еды читались отрывки из Священного Писания и пелись псалмы. Отец семейства при этом напоминал о таинстве Евхаристии

[გლახა]

მნათე
რომელი ეკლესიის?
დიდუბის რომ არ არის დანამდვილებით ვიცი

[KAIROS]

მარიამ, არ ველოდი თუკი ქართულად ასეთი სტატიები იქნებოდა

ახლა გთავაზობთ მთელ ქრონოლოგიას, რომლის მიხედვით I ს.ის ისტორია ჩვენს წინ გადაიშლება, ქვემოთ შემოგთავაზებთ ასევე რუკებს, სხვადასხვა წყაროდან, ვიმეორებ, გამოყენება წყაროს მითითების გარეშე არ შეიძლება, კარგი რუკებია ასევე ახალ ქართული "ახალი აღთქმის" ბოლოში.


I век: история отношения к призванию


1 г. На территории будущей Чехии вождь германского племени маркоманов Маробод встает во главе военного союза, который Римская империя считает угрозой себе.

2 г. Император Рима создает личную гвардию ("преторианскую") из 10 отборных когорт во главе с двумя префектами.

4 г. Император Октавиан Август усыновляет Тиберия Клавдия Нерона, сына своей третьей жены.

4 г. Наместником Сирии назначается Волузий Сатурнин (до 5 г.)
5 г. Римский полководец Тиберий разбил лангобардов в устье Эльбы, вынудив их отступить на восток.

6 г. Рим по просьбе евреев и самарян смещает царя Иудеи Архелая и вводит в этой стране, входившей в состав провинции Сирия, прямое управление через прокуратора (первым назначается Сульпиций Квириний). Прокуратором Иудеи назначается Копоний (до 9 г.).
6 г. Римские полководцы Тиберий и Гай Сатурнин выступают в поход на маркоманов, но вынуждены отступить, заключив с ними мирный договор.

6-9 гг.. Иллирийское восстание. Введение провинциального правления в Паннонии.

9 г., осень. В трехдневной битве трех римских легионов с германским племенем херусков в Тевтобургском лесу римляне были побеждены, их полководец Публий Вар покончил с собой. Прокуратором Иудеи назначается Марк Амбивий (до 12 г.).

10 г., ок. В почти столетнем возрасте умер римский архитектор Марк Витрувий, автор единственного сохранившегося от той эпохи сочинения по архитектуре.

12 г. Прокуратором Сирии назначается Квинт Цецилий Кретик Силан (до 17 г.). Прокуратором Иудеи назначается Анней Руф (до 15 г.).
14 г. Перепись населения Римской империи: около 5 млн. граждан и 54 млн. не имеющих гражданства жителей.
14 г. Восстание дунайских и рейнских легионов.

14 г., 19 августа. Смерть Октавиана Августа. Начало правления императора Тиберия (14 - 37 г.), приемного сына Августа. Римский полководец Германик начал походы за Рейн (14 - 16 г), одержал победу над германскими племенами во главе с Арминием.
15 г., ок. Император Тиберий организует провинцию Рецию с центром Аугуста Винделикум (ныне Аугсбург). Прокуратором Иудеи назначается Валерий Грат (до 26 г.).

17 г., 26 мая. В Риме прошел триумф Германика, победителя германских племен хаттов и херусков). Образована римская провинция Каппадокия. Началось (по 24 гг.) восстание Такфарината в Нумидии.


17 г. Прокуратором Сирии назначается Гней Кальпурний Пизон (до 19 г.).
19 г. Готы во главе с Кадуальдом завоевали первое государство германцев-маркоманов. Вождь маркоманов Маробод нашел убежище в Римской империи.

21 г. Восстание во Фракии и Галлии. Прокуратором Сирии назначается Гней Сентий Сатурнин.


24 г. Восстание рабов в Южной Италии.

26 г. Понтий Пилат назначен прокуратором Иудеи и Самарии (до 36 г.).
28 г. Начал свою проповедь Иоанн Предтеча. Около этого года умер греческий историк Страбон.
30 г, 7 апреля (или 33 г., 3 апреля). Казнь Иисуса Христа.
32 г. Прокуратором Сирии назначается Помпоний Флакк (до 35 г.).

Персоналии второй трети 1 века:

34-35 г., ок. Казнь диакона Стефана. Фарисей Савл (впоследствии Павел) становится верующим в Христа.
35 г. Прокуратором Сирии назначается Луций Вителлий (до 39 г.).
36 г. Прокуратором Иудеи назначается Марцелл (до 37 г.).
36 - Апостол Андрей Первозванный рукоположил первого еп. селения Византия святителя Стахия (легенд.).
36-37 - Святитель Стахий, первый еп. Византийский. (легенд.).

37 г., 16 марта. Смерть императора Тиберия Августа (в 79 лет). В этот день прокуратор Иудеи Пилат находился на пути в Рим, куда был вызван для расследования его деятельности. 18 марта - провозглашен императором Гай Калигула (до 41 г.). "Калига" -- военные сапоги. Прокуратором Иудеи назначается Марулл (до 41 г.).
37-38 гг. Проповедь апостола Павла в Иерусалиме, Сирии, Киликии.
39 г. Поход римского полководца Сервия Гальбы на германское племя хаттов; победа над ними на Рейне и дальнейшее завоевание Севера. Прокуратором Сирии назначается Петроний (до 42 г.).

40 г. Образование римских провинций: Цезарийская и Тингитанская Мавритании

41 г., 24 января. Убийство Калигулы. Преторианцы провозглашают новым императором Тиберия Клавдия Нерона Германия (до 54 г.). Воцарение Ирода Агриппы I в Палестине. Римские войска безуспешно пытаются покорить германское племя хавков на р. Эльбе.
42 г. Прокуратором Сирии назначается Гай Вибий Марс (до 45 г.).
44 г. Римляне завоевывают Британию. В Иерусалиме по риказу тетрарха Иудеи Ирода Агриппы I казнен апостол Иаков Старший. Смерть Агриппы. Прокуратором Иудеи назначается Куспий Фад (до 47 г.).
45 г. Первое миссионерское путешествие ап. Павла по Малой Азии. Прокуратором Сирии назначается Гай Кассий Лонгин (до 49 г.).
46 Г. Образование провинции Фракия: окончательное покорение Римом земель южнее Дуная.

47 г. Имп. Клавдий организует Столетние ("секулярные") игры в ознаменование конца "старого", "проклятого" века ("секулюм" -- "век"). Прокуратором Иудеи назначается Тиберий Александр (до 48 г.).
48 г. Прокуратором Иудеи назначается Вентидий Куман (до 52 г.). Второе путешествие ап. Павла - в Грецию (до 51 г.). По приказу Тиберия покончила с собой его третья жена Мессалина, чье имя стало символом "римского разврата". Она была обвинена в попытке государственного переворота. 48 г. (или ранее). Собор апостолов в Иерусалиме решет обращаться с проповедью о Христе не только к иудеям, но и к язычникам.
49 г. Изгнание иудеев (возможно, вместе с христианами-иудеями) из Рима. Смерть правителя Халкиды Ирода.
50 г. Павел пишет свои послания в Коринфе ("пастырские"). 25 февраля 50 г. - Клавдий основывает на месте рождения своей племянницы Агриппины Младшей (на которой женился, усыновив ее сына Луция Агенобарба) колонию "Колония Агриппина", ныне Кельн. Начало правления Агриппы II (до 100 г.).

51 г. Прокуратором Сирии назначается Уммидий Квадрат (до 60 г.).
52 г. Прокуратором Иудеи назначается Антоний Феликс (до 60 г.).
53 - Онисим, еп. Византийский. (легенд.).
54 г., 13 октября. Отравлен имп. Клавдий (своей четвертой женой Агриппиной). Начало правления его приемного сына Агенбарба, взявшего имя Нерон Клавдий Цезарь (род. 37 г., правил до 68 г., т.н. "золотое пятнадцатилетие"). Разрешение вернуться в Рим иудеям, изгнанным в 49 г.
56 (или 57-58) г. Ок. 56 г. Павел пишет послание в Рим. Арест ап. Павла в Иерусалиме.
59 г., 25 февраля. В Байях по приказу Нерона убита его мать Агриппина Младшая.

60 г. Прокуратором Сирии назначается Домиций Корбулон (до 63 г.). Прокуратором Иудеи назначается Порций Фест (до 62 г.).
62 г. Разгром римского войска армянами и парфянами, мирное соглашение в Рондее. В Риме казнен ап. Павел, в Иерусалиме ап. Иаков Младший. Традиционная дата казни ап. Петра (неверна; казнен позднее). Прокуратором Иудеи назначается Альбин (до 64 г.).
62 - Мученическая кончина апостола Андрея Первозванного в г. Патры. (легенд.).
64 г., 18-19 июля. Девятидневный пожар в Риме. Сожжение христиан, обвиненных в поджоге. Прокуратором Сирии назначается Цестий Галл (до 65 г.). Прокуратором Иудеи назначается Гессий Флор (до 66 г.).
65 г. Нерон убивает свою вторую жену, беременную Поппею Сабину.Заговор сенаторов во главе с Пизоном против Нерона. Заговор подавлен, по приказу Нерона покончил с собой философ Луций Сенека, учитель Нерона (в Средние века Сенеку считали христианином и сочинили его переписку с ап. Павлом).

66 г. Нерон делает парфянского царевича Тиридата правителем Великой Армении. 15 мая 66 наместник римлян Гессий Флор устраивает в Иерусалиме резню: убито 3600 человек, вопреки закону распято несколько иудеев, имевших звание римских всадниов. Восстание в Иудее против римлян, освобождение Иерусалима: 15 августа евреи взяли штурмом замок Антония. Начало Иудейской войны-- подавления восстания римской армией (до 73 г). 6 сентября - евреи во главе с Манаимом штурмом взяли Иерусалим, убив при этом первосвященника Ананию. В этот же день еврейский погром в Кесарии, погибло 20 тыс. человек. 30 октября неудачный штурм Иерусалима римским полководцем Цестием. 8 ноября - разгром армии Цестия евреями в Бет-Хорон. Христианская община Иерусалима уходит в Пеллу, к востоку от Иордана.
Персоналии последней трети I в.: Иосиф Флавий;Плутарх (ум. 120); Отон. Веспасиан. Тит. Домициан.
См. ямнийская школа - языко-христианские общины -
67 г. 25 июня. Веспасиан берет штурмом галилейский город Яфу, убив до 15 тыс. человек. 27 июня Веспасиан истребляет 11 600 самаритян на горе Гаризим.1 июля 67 г. римская армия берет штурмом Иотапату, оборону которой возглалял Иосиф Флавий. 8 сентября 67 г. римские войска в битве Капернауме берет в плен тысячи евреев. 23 октября римская армия захватывает Гамалу, восставшую 24 сентября. Прокуратором Сирии назначается Лициний Муциан.

67-76 гг. Легендарные даты понтификата папы Лина.
68 г., 4 марта римские войска входят в Гадару (в Палестине). 3 июня армия Веспасиана захватывает Иерихон. 9 июня преторианцы свергают Нерона, который кончает с собой; конец династии Юлиев-Клавдиев. Римляне уничтожают общины ессеев в Кумране. 9 июня испанские и галльские легионы провозгласили императором наместника в Испании Сервия Сульпиция Гальбу.
69 г. 2 января - германские легионы провозглашают императором Авла Вителлия. 15 января убит имп-р Гальба, преторианцы провозглашают правителем Отона, наместника Лузитании. 14 апреля - в битве при Бедриаке армия Вителлия разгромила войска Отона, который покончил с собой. 5 июня Веспасиан выступает в поход из Кесарии и успешно завоевывает Бевилу и Хеброн. 1 июля в Египте провозглашен императором Тит Флавий Веспасиан. 15 июля торжественное вступление в Рим Вителлия. Восстание Аникета в Трапезунде. 20 декабря в Риме в ходе боев погибли Вителлий и брат Веспасиана Сабин. 22 декабря императором провозглашен 60-летний Веспасиан (до 79 г), основавший династию Флавиев (69 - 96 г.). Началось (до 70 г) восстание германских племен (батавы, фризы, узипеты, хатты) против Рима.
70 г. 14 апреля перед Пасхой в Иерусалиме на зилотов нападают сторонники Иоанна Гискальского. 10 сентября римские войска под руководством Тита взяли Иерусалим и сожгли Храм в тот же день, когда Храм был сожжен Навуходоносором в 587 г. до р.Х. Подавлены восстания в Галлии и Понте. В честь победы в Риме сооружается триумфальная арка, стоящая и ныне. Наиболее ранняя из предполагаемых дат написания Нового Завета. Прокуратором Иудеи назначается Секст Цереалий Вителлиан (до 71 г.).
См. Иосиф Флавий, "Иудейская война".

70 - Поликарп, еп. Византийский. (легенд.).

71 г. Прокураторами Иудеи назначаются Луцилий Басс и Ливерий Максим (до 73 г.).
72 г. Присоединение Коммагены. Казнь Гельвидия Приска, изгнание из Рима философов.
73, 15 апреля. Римляне после долгой осады захватили иудейскую крепость Масада у Мертвого моря. Защитники крепости, не желая сдаваться захватчикам в рабство, покончили с собой (погибло 960 человек). Прокуратором Иудеи назначается Флавий Сильва.
74 г. Присоединение к Риму западной Киликии.
76-88 гг. Легендарные даты понтификата папы Анаклета.
77 г. Началось (до 85 г) покорение Северной Британии римскими войсками под руководством Гнея Юлия Агриколы (вплоть до Шотландии).

79 г. Эпидемия чумы в Риме. 24 июня ум. Веспасиан. Императором стал его сын Тит (до 81 г). 24 августа. Извержение Везувия, гибель Помпеи, Геркуланума и Стабия. Во время спасательных работ погиб их руководитель (и историк) Гай Плиний Старший.
80 г. Пожар в Риме. Щедрые раздачи императором Титом компенсаций за ущерб от пожара. Окончание строительства амфитеатра Флавиев ("Колизея") на 50 тысяч зрителей.
81 г, 13 сентября. Смерть имп. Тита. Начало правления его брата Домициана (до 96 г.).
83 г. Поход Домициана на германцев, завоевание земель к востоку от Рейна, строительство пограничного вала ("лимеса").
84 г. Первые репрессии Домициана против сената. 84/86 - Плутарх, еп. Византийский. (легенд.).
85 г. (ок.) - в синагогальную службу вставляется проклятие на христиан: "Да будут внезапно разрушены и выкинуты из книги жизни назаряне и еретики".
86 г. Начались войны римлян против даков (86 - 89 г.) Первые капитолийские состязания. Домициан принимает обращение "господин и бог".

88-97 гг. Легендарные даты понтификата папы Климента.
88 г. Легат римской армии в Германии Антоний Сатурнин поднял восстание (подавлено в начале 89 г.). Второй дакийский поход Домициана. Столетние игры в Риме.

89 г. Мятеж Антония Сатурнина. Мир с дакийцами. Изгнание философов из Рима. На Востоке появление лже-Нерона.

90 г. В Дакии образуется союз племен во главе с Децебалом. Смерть Юлии, дочери Тита и любовницы Домициана.

91 г. В Риме суд над весталкой Корнелией.

93/95 - Седекий, еп. Византийский. (легенд.).

95 г., прибл. Ап. Иоанн пишет Апокалипсис. Послание Климента, еп. Рима, в Коринф. Репрессии против иудеев в име, казнь Флавия Клемента за "атеизм", изгнание из Италии философов.
96 г, 18 сентября. В результате заговора погиб Домициан. Начало правления императора Нерва (до 98 г), основавшего династию Антонинов (до 192 г.). Нервы усыновил и сделал своим соправителем полководца Марка Траяна. Гонения на христиан в Риме.
96 г., гонения на христиан в Риме - статья Левинской, 1996;

97-105 гг. Легендарные даты понтификата папы Эвариста (грека из Вифлеема).
98 г., 28 января. Начало правления императора Траяна (98 - 117 г), высший подъем Римской империи.
98 - Изгнание по указу имп. Траяна святителя Климента, папы Римского, в ссылку в Крым. (легенд.).
100 г., ок. Смерть Агриппы II. Смерть Иосифа Флавия (автора "Иудейской войны", "Иудейских древностей"). В Риме греческий философ Дион Хризостом ("Златоуст") произносит перед Траяном 4 речи в защиту неограниченной монархии.

ок. 100 - Мученическая кончина святителя Климента, папы Римского, в Херсонесе Таврическом. (легенд.).

რომის იმპერია I ს.ნე

ეს ერთერთი საუკეთესო რუკაა, მე ორიგინალი მაქვს ნანახი, ძალიან დაზუსტებული და ძალიან დაკონკრეტებულია, აქ ნაჩვენებია იმპერიის განვითარება, საქართველო და კავკასიის ალბანეთი, ერთმანეთის გვერდითაა და დიდი არმენიისაგან განსხვავებით არ შეადგენენ რომის იმპერიის ნაწილს!



ეს უბრალო რუკაა სადაც სჩანს რომის იმპერიის ტერიტორია I ს-ეში




იგივე პერიოდი, სირია, პალესტინა, ისრაელი და იერუსალიმი

[მარიამი]

ფაბრიციო მანჩინელი
რომის კატაკომბები და ქრისტიანობის სათავეები
გაგრძელება

წმ. სებასტიანეს კატაკომბა

წმ. სებასტიანეს ეკლესია, ძველად basilica postolorum, აღმართულია ვია აპიას მარჯვენა მხარეს. ეს ადგილი ღრმა ტაფობს წარმოადგენდა, რადგან აქ იყო პოცოლანის - რბილი ტუფის კარიერი და ეწოდებოდა ad catacombas, რაც „მიწისქვეშა სასაფლაოს“ სინონიმია. ამ კარიერის მიტოვებულმა გვირაბებმა, შესაძლოა I საუკუნეშივე, სათავე დაუდეს წმ. სებასტიანეს კატაკომბას, რომელიც შემდეგ, განსაკუთრებით III ს. ჩრდილოეთის და აღმოსავლეთის მიმართულებით გავრცელდა. ამ ზონის უძველესი ნაგებობა იყო I ს. ვილა და მის ირგვლივ ორ სართულბე განლაგებული ნაგებობები. უფრო გვიანდელი, ე.წ. „პატარა ვილა“, რომელიც ბაზილიკის ქვეშ აღმოაჩინეს, შემკულია იმ პერიოდის კედლის მხატვრობისათვის დამახასიათებელი დეკორით. II ს. ტაფობის ცენტრი მიწით ამოავსეს (ბაზილიკის ქვეშ 9 მ. სიღრმეზე) და შექმნეს ბაქანი, რომლის განაპირას სამი მავზოლეუმი ააშენეს (სურ.1). III ს. ეს ბაქანი მიწით კიდევ 6 მ. აამაღლეს და ზედ აღმართეს წმ. პეტრე და პავლე მოციქულთა მემორიალური ნაგებობა. თავდაპირველი ქრისტიანული ბაზილიკა IV ს. I ნახევარში აშენდა მემორიალისა და ადრევე არსებული ნეკროპოლის ზონაში. ბაზილიკის ცენტრალური და ორი მცირე ზომის გვერდითა ნავი ერთმანეთს უკავშირდებოდა გარშემოსავლელით აფსიდის მხარეს. თავიდან იატაკი მიწისა იყო, რაც, ალბათ, იმით აიხსნება, რომ ნაგებობა სასაფლაოსთვის იყო განკუთვნილი. წმ. სებასტიანეს კრიპტა ეკლესიაზე ადრინდელი უნდა იყოს. ის, ალბათ, წარმოიქმნა კატაკომბის ერთ-ერთი გვირაბის გაფართოების ხარჯზე. ადგილი, სადაც თავიდანვე საფლავი იყო წმინდა მოწამისა, ვის სახელზეც შემდეგ ტაძარი იკურთხა, დღეს კატაკომბის შესასვლელს წარმოადგენს. ბაზილიკის სამხრეთით IV ს. აგებული მრავალი მავზოლეუმია, რომელთა შორის აღსანიშნავია ურანიუსების როტონდა (349 წ.). დასავლეთით პაპი დამასეს (366-380) მიერ აშენებული მავზოლეუმია წმ. პეტრეს და პავლეს სახელზე, როგორც ეს ტრადიციულად მიაჩნდათ. სინამდვილეში ეს არის რომში მცხოვრები პანონიელების (უნგრელების) ასოციაციის სასაფლაო, სადაც V ს-ში დაიკრძალა პანონიელი მოწამის, კვირინეს, წმინდა ნაწილები.

სურ. 1

წმ. კალისტოს კატაკომბა

წმ. კალისტოს კატაკომბა რომის ქრისტიანული თემის ყველაზე ძველი ოფიციალური სასაფლაოა. ის სათავეს იღებს ცეცილიუსების ოჯახის კუთვნილი ღია სასაფლაო უბნიდან. სახელი ეწოდა პაპ კალისტოსაგან (217-222), რომელმაც მნიშვნელოვნად გააფართოვა იგი. III ს-ში ცხრა მწყემსმთავარმა განისვენა ამ სასაფლაოზე. კრიპტას, სადაც მათი წმინდა ნაწილები დაიკრძალა, ასავე ეწოდება, „პაპების კრიპტა“ (სურ.2). სასაფლაოს კომპლექსი ზოგ ადგილას ხუთ სართულამდე ვრცელდება, გვირაბების სიგრძე 10 კმ-ზე მეტია. ამ კატაკომბის ადგილმდებარეობა, ისევე როგორც სხვებისა, აღარავინ იცოდა მას შემდეგ რაც წმინდა მოწამეთა ნაწილები ქალაქის გალავნის შიგნით მდებარე ეკლესიებში გადაასვენეს. მთელი ვია აპიას უბნის მემორიალური კერა შემოიფარგლა ერთადერთი ადგილით, წმ. სებასტიანეთი, სადაც ხალხი ძველებურად დადიოდა. წმ. კალისტოს კატაკომბა შემთხვევით აღმოაჩინა ერთმა მეცნიერმა 1849 წელს, როდესაც წააწყდა პაპი კორნელიუსის ეპიტაფიის ნატეხებს. პაპმა პიუს IX-მ სასწრაფოდ შეისყიდა ეს მიწები და გათხრები გაგრძელდა. 1854 წ. აღმოაჩინეს პაპების კრიპტა, ხოლო 1856 წ. დიაკონ სევეროსის სამარხი კუბიკოლი. პაპების კრიპტაში განისვენებდნენ 230-283 წლებში მოღვაწე მღვდელმთავრები: პონტიანე, ანტეროტე, ფაბიანე, ლუკიუსი, სტეფანე, სიქსტე III, დიონისე, ფელიქსი, ევტიქიანე, ასევე რომში მოგზაურობის დროს გარდაცვლილი სამი აფრიკელი ეპისკოპოსი: ურბანი, ნუმიდიანე, ოქტატი. პაპების კრიპტა წარმოადგენს მართკუთხა ფორმის სივრცეს, რომელიც ერდოდან ნათდება. საფლავის და სარკოფაგის ნიშები გვერდითა კედლებშია გამოჭრილი. სიღრმეში მდებარე კედელზე მოთავსებულია მარმარილოს ფილა, რომელმეც ამოტვიფრულია პაპი დამასეს მიერ შედგენილი (IV ს.) კატაკომბაში დაკრძალულ ეპისკოპოსთა და მოწამეთა სახოტბო ტექსტი. დიაკონ სევეროსის კუბიკოლში, რომელიც მან პაპი მარკელინეს (296-304) ნებართვით თავისი ოჯახის სამარხად გაათხრევინა, მარმარილოს ტიხარზე არის წარწერა, სადაც რომის ეპისკოპოსი პირველად იწოდება პაპად. დიაკონ სევეროსის კუბიკოლის პირდაპირ 5 მოწამის კუბიკოლია, ფრესკით შემკული. ფრესკაზე გამოსახულია 6 ფიგურა ორაბტის პოზით, გვერდით მიწერილია სახელი და „განუსვენე“. ფრესკა IV საუკუნისაა და ფიგურები დახატულია თავისებური ტექნიკით, მხოლოდ ძირითადი შტრიხებით.

სურ. 2
წმ. კალისტოს სასაფლაო კომპლექსის ყველაზე ძველი ბირთვია ლუკინას კრიპტა, საიდანაც დაიწყო კატაკომბის დანარჩენი სივრცის ხელახლა აღმოჩენა. აქ დაკრძალული იყო პაპი კორნელიუსი. ის გადასახლებაში გარდაიცვალა და ამ კატაკომბაში მოგვიანებით გადმოასვენეს. მის საფლავზე იკითხება გვიანდელი მინაწერი „მარტვილი“. ფრესკაზე გამოსახული „მწყემსი კეთილი“ III საუკუნისაა. ასევე უძველესია „საიდუმლოთა კუბიკოლი“, ამგვარად წოდებული ნათლისღებისა და ევქარისტიის გამომსახველი სცენების გამო. ფრესკებბე გამოსახულია იონა წინასწარმეტყველი, განრღვეულის განკურნება, აბრაამის მსხვერპლშეწირვა, მაცხოვრის ნათლისღება და ევქარისტიული პურის განტეხა, სადაც შვიდკაციანი გრაპეზის გვერდით გამოსახულია თევზი და რამდენიმე გოდორი, რომელიც მიანიშნებს პურის გამრავლების სასწაულზე (სურ.3). (ამ ფოტოზე მხოლოდ ფრაგმენტია, მთლიანად ვერ ვიპოვე - მარიამი)

სურ. 3

გაგრძელება იქნება

[athos]

ვაგრძელებ ნაწყვეტებს ზემოთაღნიშნული წიგნიდან ქართულად



თემში მიღება

განხილულ ეპოქაში ქრისტიანული თემი, თუ ის არ იყო დიდ ქალაქში, შეიძლებოდა დატეულიყო ერთ სტუმართმოყვარე სახლში. ძმობის ცნება აქ კონკრეტულ აზრს იძენდა. ყველა ძმა და და ერთმანეთს კარგად იცნობდნენ სახეზე და ერთმანეთს სახელებით მიმართავდნენ
დურა-ევროპოსის ბაზილიკა, რომელიც ჩვენამდე მოღწეულთა შორის ყველაზე ძველია პირველი ქრისტიანების შეკრების ადგილასაა აღმოცენებული. დურა-ევროპოსი პატარა ქალაქი იყო მცხოვრებთა საშუალო რაოდენობით, ქრისტიანული თემი აქ დაახლოებით სამოცამდე ადამიანს შეადგენდა.
"სირიულ დიდასკალიებში" აღწერილია ქრისტიანული თემი, სადაც ეპისკოპოსი თვითონ უნაწილებს დახმარებას, რადგან კარგად იცნობს ყველა გაჭირვებულს. თუ გზად მიმავალი ძმა შემოუერთდებოდა დროებით თემს, უნდა ეჩვენებინა რომ ცარიელი ხელებით მოვიდა.
რჩევები რომელიც მოცემულია დიდასკალიაში შთამბეჭდავია თავისი პატრიარქალური და ასევე პიროვნული ხასიათით. არავითარი მინიშნება რაიმე სახის ბიუროკრატიაზე ან ადმინისტრაციაზე. დიაკონი დგას კარებთან და ხვდება ყველა შემოსულს. ის ყველას იცნობს. მან იცის ვინ არის მდიდარი და ვინ ღარიბი. არჩევს კეთილმსახური მშობლების ბავშვებს და ობლებს, ადამიანებს, რომელთაც არა აქვთ სამუშაო და ქვრივებს. მან იცის რას ნიშნავდა თითოეულისთვის ნათლობა, მრავალმა უარი თქვა თავის ძველ ცხოვრებაზე და ეხლა ერთადერთი დასაყრდენი ეს ახალი ოჯახია, რომელთან შეერთებისთვის მათ უარი თქვეს ყველაფერ დანარჩენზე
"დიაკონი უნდა იყოს ეპისკოპოსის ყურები, მისი ბაგეები, მისი გული და სული" წერია "დიდასკალიაში". ამ რეკომენდაციებს უდიდესი მნიშვნელობა ქონდა დიაკვნისთვის. "მისი გული" და "მისი სული" ეკუთვნოდა მთელ ძმებს და დებს, ყველას გააჩნდა თავისი ისტორია, მატერიალური და სულიერი მოთხოვნილებები. ამ დროს არ იყო არც ართი ადამიანი ვისთვისაც რწმენა არ იქნებოდა დაკავშირებული რისკთან, ვინც არ თქვა უარი ძველ ცხოვრებაზე ახლის მოლოდინში
დიაკვნები დღეღამის ნებისმიერ დროს მიდიოდნენ ციხეებში რომ შეემსუბუქებინათ ქრთამის საშუალებით ტუსაღთა ხვედრი. ასეთი იყო სახე ურთიერთძმობისა და დახმარებისა

[athos]

თემში შესვლა არ იყო ადვილი. როგორც წესი ერთერთი ქრისტიანი წარუდგენდა თემს ნათლობის მსურველს. წარმართი, რომელიც მიიზიდა ქრისტეს სწავლებამ იწყებდა იმით, რომ დაყვებოდა თავის ქრისტიან მეგობარს, რომელიც განუმარტავდა ქრისტიანულ სწავლებას. ქრისტიანობის მიღებისთვის მოსამზადებელ პერიოდს კატეხუმინატი ეწოდებოდა. ეკლესია ფრთხილი და მომთხოვნი იყო ახალი წევრების მიღებისას, ამ სიფრთხილითა და ხანგრძლივი გამოსაცდელი პერიოდითაა განპირობებული იმ მრავალი მოწამის არსებობა, რომლებმაც ვერ მოასწრეს წყლით ნათელღება და სისხლით მოინათლნენ. იმ დროს უკვე არსებობდა გარკვეული ფორმულა "მრწამსი" რომელსაც მორწმუნე წარმოთქვავდა ნათლობისას.
"დიდახე" ასე მოგვითხრობს ნათლობის შესახებ: "ასე მონათლეთ:როცა წარმოთქვამთ ყველაფერ ამას, სახელითა მამისა, ძისა და სულიწმიდისა მდინარი წყლით ნათელი ეცით. თუ არა გაქვთ მდინარი წყალი, მონათლე სხვა წყლით. თუკი ვერ ძალგიძს რომ ცივში იყოს, თბილში მონათლე. თუ არც ერთი გაქვს და არც მეორე, სამგზის დაასხი თავზე წყალი სახელითა მამისა, ძისა და სულიწმიდისა. ნათლისღებამდე უნდა იმარხულონ ნათლისმცემელმა და ნათლულმაც, ასევე სხვებმაც, თუკი ძალუძთ. ნათლულს უბრძანე იმარხულოს ერთი-ორი დღე"
დაახლოებით 150 წელს იუსტინმა აღწერა თავის აპოლოგიაში ნათლობის წესი. კათაკმეველი ემზადებოდა ლოცვით და მარხვით, ნათლობაში მონაწილეობდა მთელი თემი, რადგან ის მომზადებული უნდა დახვედროდა ახალ წევრებს "შემდეგ ჩვენ ისინი მიგვყავს იმ ადგილას სადაც არის წყალი. და იქ იმის მსგავსად როგორც ჩვენ უკვე განვიცადეთ აღორძინება, ისინიც აღორძინდებიან. სახელითა ღმრთისა, მამისა და უფლისა ყოვლისა არსებულისა და იესო ქრისტესი მხსნელისა ჩვენისა, და წმიდისა სულისა, ისინი განიბანებიან წყალში. ამ განბანვას განათლვაც ეწოდება, რადგან ვინც იღებს ქრისტიანულ სწავლებას იღებენ ნათლით სავსე სულს. რაც შეგვეხება ჩვენ, განბანვის შემდეგ ჩვენთან ახალ შემოერთებულები მიგვყავს იქ, სადაც უკვე არიან შეკრებილი ისინი, ვისაც ჩვენ ძმებს ვუწოდებთ და იქ ჩვენ მთელი გულმოდგინებით აღვავლენთ ერთობლივ ლოცვებს ჩვენთვის, ახლად ნათელღებულთათვის და ყველა სხვისთვის."
წყლიდან ამოსული ახლად მონათლული იმოსებოდა თეთრი სამოსით.
რა დროიდან ხდებოდა ნათელღებულისთვის თაფლის და რძის მირთმევა ძნელი სათქმელია, თუმცა ნათელია რომ ეს ჩვეულება აღთქმულ ქვეყანაში შესვლის სიმბოლო იყო