საქართველოს ყველა მეფე, ბიოგრაფიები, ბრძოლები, ისტორიკოსთა შეფასებები პარამეტრები

[ნათია]

დიდი ქართველი მეფეები:

• ფარნავაზი

• ფარსმან მეორე - ქველი

• მირიან მეფე

• ვახტანგ გორგასალი

• დავით კურაპალატი

• ბაგრატ მესამე

• დავით მეოთხე - აღმაშენებელი

• გიორგი მესამე

• თამარ მეფე

• დემეტრე მეორე

• ლუარსაბ მეორე

• გიორგი მეხუთე - ბრწყინვალე

• ლუარსაბ პირველი

• სიმონ პირველი

• სოლომონ პირველი

• ერეკლე მეორე

P.S. თანმიმდევრულად განვიხილოთ ზემოთჩამოთვლილ მეფეთა ბიოგრაფიები, ბრძოლები და ისტორიკოსთა შეფასებები...

[marine]

ხსეფარნუგი

ქართლის (იბერიის) მეფე II ს-ის 60-იან წწ-ში. მას მოიხსენიებს არმაზისხევის ნეკროპოლში აღმოჩენილი ხსეფარნუგის ეზოსმოძღვრის უდროოდ გარდაცვლილი მეუღლის სერაფიტის საფლავის ქვის წარწერა. მასში ნათქვამია, რომ იოდმანგმანის (ეზოსმოძღვარი) მამა ფარსმან მეფის ეზოსმოძღვარი იყო, სერაფიტის მამა კი - ფარსმან მეფის პიტიახში. ე. ი. ხსეფარნუგის წინამორბედი ფარსმან II იყო.

წარწერაში ყველა პიროვნების მამის სახელია მოხსენიებული, გარდა ხსეფარნუგ მეფისა. ლეონტი მროველის მიხედვით ფარსმან II ქველი მოწამლულ იქნა. ამის გამო გ. მელიქიშვილი ფიქრობს, რომ შეიძლება ფარსმან II მართლაც შეთქმულების მსხვერპლი გახდა და ტახტი მისმა უშუალო მემკვიდრემ კი არ დაიკავა, არამედ ხსეფარნუგმა.

წარწერაში იოდმანგანი იწოდება "ძლევამოსილად და მრავალი გამარჯვების მომპოვებლად". ე. ი. ამ დროს იბერია წარმატებით აწარმოებდა საგარეო ომებს.

ხსეფარნუგი არც ლენოტი მროველთან და არც "მოქცევაჲ ქართლისაჲ"-ს ფარნავაზიან წარმართ მეფეთა სიაში შესული არ არის.

ლიტ.: იხ. სტატიასთან საურმაგი; გ. წერეთელი, არმაზის ბილინგვა, ენიმკის მოამბე, 1942, ტ. 13;


ღადამი

ქართლის იბერიის მეფე II ს-ის დასასრულს. მას "მოქცევაჲ ქართლისაჲ" უწოდებს ღადამს, "მეფეთა ცხოვრება" - ადამს. ლეონტი მროველის მიხედვით ღადამი მეფობის მესამე წელიწადს გარადაიცვალა და დარჩა 1 წლის მემკვიდრე - ფარსმანი. მისი ყრმობის პერიოდში ქართლში მეფობდა ღადამის მეუღლე და ფარსმანის დედა ღადანა.

პ. ინგორყვა კონკრეტულ თარიღს გვთავაზობს ღადამისა და ღადანას მეფობის შესახებ. მისი აზრით, პირველი მეფობდა 161-164 წწ-ში, ხოლო მეორე - 164-180 წწ-ში.

ლიტ.: იხ. სტატიასთან საურმაგი.

[sable]

ხსეფარნუგი



ქართლის იბერიის მეფე II ს-ის დასასრულს. მას "მოქცევაჲ ქართლისაჲ" უწოდებს ღადამს, "მეფეთა ცხოვრება" - ადამს. ლეონტი მროველის მიხედვით ღადამი მეფობის მესამე წელიწადს გარადაიცვალა და დარჩა 1 წლის მემკვიდრე - ფარსმანი. მისი ყრმობის პერიოდში ქართლში მეფობდა ღადამის მეუღლე და ფარსმანის დედა ღადანა.

პ. ინგორყვა კონკრეტულ თარიღს გვთავაზობს ღადამისა და ღადანას მეფობის შესახებ. მისი აზრით, პირველი მეფობდა 161-164 წწ-ში, ხოლო მეორე - 164-180 წწ-ში.

ლიტ.: იხ. სტატიასთან საურმაგი.

რადამისტი
ინგოროყვას დათარიღება არ გაიშვა არსად


ღადამი არის იგივე რადამი ანუ რომაული წყაროების რადამისტი მისი მამა იყო ფარსმან II ქველი (35-75) ხოლო

დედა რადანა (ან როდანა) ქართული წყაროების ღადანა. ის მეფობდა მხოლოდ კ დღე ან 20 დღე დაახ. 54 წელს

როდესაც შეეცადა ტახტიდან ჩამოეგდო მამამისი ფარსმანი მაგრამ ამ ბრძოლაში საბოლოოდ დამარცხდა და ამ 20

დღიანი მეფობის შემდეგ მოკლეს მამის ბრძანებით.

რადამისტი მსგავსად მამისა ფარსმან ქველისა საკმაოდ დაუნდობელი ადამიანი იყო მან მამის ბრძანების დახოცა

მისი ბიძა მირდატი მისი და (რომელიც ამასთან ბიძამისის მეუღლე იყო) და მისი ორი დიშვილები (ბიძაშვილები)

ხელი აიღო მამაზეც ფეხმძიმე ცოლს მახვილი ჩასცა მუცელში (წყაროს მიხედვით თითქოს ეს თავად მეუღლემ

თხოვა რაც ნაკლებ შეეფერება სიმართლეს, მითუმეტეს რომ მისი ცოლი მისგან მოკლული ბიძის მირდატის

ქალიშვილი იყო ანუ მისი ბიძაშვილი) და მუდმივი შფოთის თავი იყო კავკასიაში.

51 წელს ის მამის - ფარსმანის დავალებით მისი ბიძისსომხეთის მეფის მირდატის სანახავად მიდის სომხეთის

დედაქალაქში.

ფარსმანისვე დავალებით შეუთანხმდება ბიძას მამის წინააღმდეგ შეთქმულებაზე ხოლო პარალელურავ ასევე

ფარსმანის დავალებით კავშირს გააბავს პროიბერიულად და პრორომაულად განწყობილ სომეხ მთავრებთან და

ბიძის სასახლეს შემოარტყავს არყას, მირდატი ციხე-სიმაგრიდან მხოლოდ უვნებლობის პირობით გამოვა რაც

რადამისტმა დაარღვია და თუ შეთანხმება ითვალისწინებდა სომხეთის სამეფო ოჯახის სისხლის არ დაღვრას

რადამისტმა ის ''ჩინებულად შეასრულა'' საბლებით მოაშთობინა რა ბიძა და და დიშვილები.

ამის შემდეგ ის 51 -54 წლებში მართავდა სომხეთს და მისი მეფე გახლდათ. ის ემორჩილებოდა მამას ფარსმან

ქველლს მაგრამ მისი მეთოდები რომლითაც ის სომხეთში წინააღმდეგობას აჩშობდა ზედმეტად სისხლიანი და

დაუნდობელი აღმოჩნდა. რადამისტო იმდენად შესძულდათ რომ სპარსელების დახმარებით აჯანყება მოუწყვეს,

სხვათაშორის სანამ სპარსელთა ჯარი არ შემოვიდა ამ ტირანის წინააღმდეგ ვერცერთი სომეხი ფეოდალი ვერ

ბედავდა გამოსვლას, ხოლო მას მერე რაც პართიელები გამოჩნდნენ შაჰის ვოლოგერზისა და მისი ძმის ტირიდატის

წინამძღოლობით, მთელი სომეხი მთავრები გაექცნენ რადამისტს, ესეც მცირე რიცხოვანი ქართველების ამარა

ტოვებს სომხეთს და ქართლში გადადის.

სომხეთში ამის შემდეგ არა მარტო ქართლის არამედ რომის გავლენაც შესუსტდა, რამაც სენატი გააღიზიანა ისინი

ყველაფერში ფარსმანსა და მის შვილს ადანაშაულებდნენ, ამან და კიდევ რადამისტის უზარმაზარმა ავტორიტეტმა ,

რომელიც მას ჰქონდა ქართველებში მამასა და შვილს შორის კონფლიქტი წარმოშვა. ამ კომფლიქტს რადამისტის

დედინაცვალი, ამაზასპუხი - რადამისტის დეიდა (დედის ღადანას ღვიძლი და) უწყობდა ხელს რომელსაც მისი

შვილის მირდატის (მითრიდატე) ხილვა უნდოიდა ტახტზე.

ამან რადამისტს გადააწყვეტინა აჯანყება! "მოქცევაჲ ქართლისაჲ"-ს მიხედვით რადამისტი კ დღე ანუ 20 დღე

მეფობდა ხოლო ''ქართლის ცხოვრების'' ერთ-ერთი წყაროს ''მეფეტა ცხოვრების'' მიხედვით 3 წელი; მაგრამ ეს

სამი წელი არეულია სომხეთში გატარებული სამწლიანი მეფობაში, ქართლში რადამისტს მხოლოდ 20 დღე უმეფის

ანუ 54 წ. ახლო ხანაში 54 ან 55 წელს, რაც ფარსმანის მიერ დროებით ძლაუფლების დაკარგვასაც მიანიშნეს

საბოლოოდ რადამისტი დამარცხდა და ის მოკლეს. მისი თავი ფარსმანმა რომაელებს გაუგზავნა. მისი სიკვდილით

დასჯის საბაბად კი რადამისტის მიერ სომხეთის დაკარგვა დაასახელა რისი სიმცდარეც პირდაპირ მიანიშნა

რომაელმა ისტ.-ებმა მაღ პირდაპირ აღნიშნეს რომ რადამისტი ფარსმანთან დაპირისპირებას შეეწირა და ამ

დაპირისპირებაში არცერთი მხარე არ ყოფილა ''უცოდველი კრავი''.

ამდენად რადამისტი 51-54 წწ სომხეთში

ხოლო 54/55 წწ კი 20 დღე ქართლში მეფობდა.

რადამისტზე ისიც არის ცნობილი რომ ის ფრიად განსწავლული იყო მშობლიურ მეცნიერებებში ანუ როგორც

მკვლევარები თვილიან ის მშობლიურ ისტორიის კარგი მცოდნე ყოფილა.

ეს იმას ადასტურებს რომ ქართლში რადამისტის [დაახ. 20 - 54/55] ცხოვრებამდე მშობლიური მეცნიერებები ანუ

ისტორია დაწერილი ყოფილა და მასში ბევრს განათლების მიღებაც შეეძლოთ. ამდენად პირველი ისტორიული

ნაწარმოებები რომაული წყაროების მიხედვით ძვ.წაღ. ! - ახ.წაღ. I საუკუნეებისათვის სახეზე გვაქვს და მეფე

რადამისტიც მისი ერთ-ერთი მცოდნე ან შესაძლოა წარმომადგენელიც კი იყო.

[marine]

რადამისტი
ინგოროყვას დათარიღება არ გაიშვა არსად

ჩემი თხოვნა იქნება, რომ ცინიზმს შევეშვათ.

ამავდროულად მინდა მადლობა გადაგიხადოთ ყველა საინტერესო პოსტისთვის და იმედი მაქვს, ჩემს შენიშვნას გაითვალისწინებთ.

[sable]

ჩემი თხოვნა იქნება, რომ ცინიზმს შევეშვათ.

ეგ არ არის ცინიზმი ხუმრობით ვთქვი, რომ მისი დათარიღება არ არის სწორი

და არამარტო მისი დათარიღება, არამედ, მაგალითად სხვა მრავალი რომელიც თქვენ მოიყვანეთ.

თუმცა სტატიები საინტერესოა უდაოდ.

ამავდროულად მინდა მადლობა გადაგიხადოთ ყველა საინტერესო პოსტისთვის და იმედი მაქვს, ჩემს შენიშვნას გაითვალისწინებთ.

სამადლობელო არაფერია!

ვაჩე

ქართლის (იბერიის) მეფე III ს-ის II ნახ-ში. "მეფეთა ცხოვრების" მიხედვით რევ I-ის ძე.

ლიტ.: იხ. სტატიასთან საურმაგი.
ბაკურ I

ქართლის (იბერიის) მეფე III ს-ის II ნახ-ში. "მეფეთა ცხოვრებისა" და "მოქცევაჲ ქართლისაჲ"-ს მიხედვით ქართლის მეფის ვაჩეს-ძე.

ლიტ.: იხ. სტატიასთან საურმაგი.
მირდატი

ქართის (იბერიის) მეფე III ს-ის დასასრულს ან IV ს-ის დასაწყისში. "მეფეთა ცხოვრების" მიხედვით ბაკურ I-ის შვილი

ლიტ.: იხ. სტატიასთან საურმაგი.

ასფაგური

ქართლის (იბერიის) მეფე III ს-ის დასასრულს ან IV ს-ის დასაწყისში. ლეონტი მროველის მიხედვით, ფარნავაზიანთა დინასტიის უკანასკნელი წარმომადგენელი. მირდატ მეფის ძე. სომხეთის მეფესთან ერთად ებრძოდა სპარსელებს და დაამარცხა ისინი. მაგრამ მისი მეფობის ბოლოს სპარსელებმა დაიპყრეს სომხეთი და ქართლში შემოიჭრნენ. ასფარუგი ოსეთში გადავიდა დამხმარე ლაშქრის მოსაყვანად, მაგრამ იქ გარდაიცვალა.

ლიტ.: იხ. სტატიასთან საურმაგი.

მაგ მეფეების არსებობა საერთოდ ეჭვ ქვეშ არის დაყენებული, დღევანდელ ქართულ ისტორიოგრაფიაში
იხ. მანანა სანაძე ’’ქართლის ცხოვრება უძველესი დროიდან მირიანამდე’’, თბ., 2003.

[marine]

ეგ არ არის ცინიზმი ხუმრობით ვთქვი, რომ მისი დათარიღება არ არის სწორი

და არამარტო მისი დათარიღება, არამედ, მაგალითად სხვა მრავალი რომელიც თქვენ მოიყვანეთ.

თუმცა სტატიები საინტერესოა უდაოდ.
სამადლობელო არაფერია!
მაგ მეფეების არსებობა საერთოდ ეჭვ ქვეშ არის დაყენებული, დღევანდელ ქართულ ისტორიოგრაფიაში
იხ. მანანა სანაძე ’’ქართლის ცხოვრება უძველესი დროიდან მირიანამდე’’, თბ., 2003.

მე პირადად სახუმაროს ვერაფერს ვხედავ ჩვენი ისტორიკოსების, კერძოდ ინგოროყვას მიმართ. ასეთ ხუმრობას ჯობია, დაასაბუთო რატომ იწვევს მისი დათარიღება შენში იუმორს, იქნებ ჩვენც დავრწმუნეთ რომ ის არაა კარგი ისტორიკოსი და არ ვენდოთ მას.

სტატიებს ვიღებ წიგნიდან "საქართველოს მეფეები", რომელიც გამოცემულია 2000 წელს მარიამ ლორთქიფანიძის რედაქტორობით.

რაც შეეხება წარმართი მეფეების არსებობის ეჭვ ქვეშ დაყენებას, აქვე განვათავსებ ციტატას წინასიტყვაობიდან:

"ქართლის სამეფოს ფარნავაზიანი წარმართი მეფეების შესახებ ცნობების გაანალიზებისას ჩნდება საკმაოდ ღრმა წინააღმდეგობა ქართულენოვან და არაქართულენოვან (განსაკუთრებით ბერძნულ-რომაულ) წყაროთა მონაცემებს შორის. თვით ქართველ მემატიანეთა ცნობებშიც არის წინააღმდეგობები. ამის გამო, წარმართი მეფეების ქრონოლოგიული სია საბოლოოდ დადგენილი არ არის. ვინაიდან წინამდებარე ნაშრომი გამიზნულია ფართო მკითხველისათვის, ამ პერიოდის მეფეთა საკუთარი სახელებისა და მათი გენეალოგიის ნიმუშად ვიღებთ გ. მელიქიშვილის მიერ მოცემულ წარმართ მეფეთა სიას. შეიძლება, აქაც ბევრი რამ საკამათო იყოს, მაგრამ ჩვენ მაინც მასზე შევჩერდით, ვინაიდან აქ შედარებით უფრო სრულყოფილადაა წარმოდგენილი ყველა (ქართული და არა ქართული) წყაროს მიერ დასახელებული მეფეები."