მონოზონნი(სამონაზვნო წესით ცხოვრება), რაოდენ დიდი ყოფილა მონაზვნობის პატივი... პარამეტრები

[marine]

„მონაზვნები, რომლებიც მონასტერში იმყოფებიან, ვითარცა მწირნი და წარმავალნი, იმავე დროს, ჩვეულებრივი ცხოვრებითაც ცხოვრობენ და ყოველდღიურად ურთიერთობენ ერთმანეთთან. მაგრამ ისინი ყველანი გზას ერთი საწყისი პუნქტიდან შესდგომიან, მათი მიზანი სულიერ კიბეზე აღმასვლა და ჩვენი ეკლესიის წმინდანთა თანა შერაცხვაა, სანატრელი უფლის სასუფევლის მოხვეჭა. „და ვიხილე ცაი ახალი და ქუეყანაი ახალი... და ქალაქი იგი წმიდა, იერუსალემი ახალი, ვიხილე, გარდამომავალი ზეცით ღმრთისაგან, განმზადებული, ვითარცა სძალი... აჰა სამკვიდრებელი ღმრთისაი კაცთა თანა“. ეს ხატება ჩვენთვის მნიშვნელოვანია: ის სიმბოლოა მონასტრისა, რომელიც თავადაა სიცოცხლე და ჭეშმარიტი ცხოვრების მაგალითი. მონასტერი ჯაჭვის ის რგოლია, რომელიც ყველაფერს ლოგიკურად აერთებს და ყველაფერს აწესრიგებს. ღმერთს ყველაფერი წინასწარ აქვს გამზადებული მონაზვნის მოწოდების განსახორციელებლად, ღმერთისა და ადამიანის ორმხრივი „თანაარსებობისა“ და ქორწინებისთვის. მონასტერი საძმოა, ღრმა ცხოვრების მიზეზი და ხატება, ღმერთისმიერად მოწყობილი. ისაა „სახლი ღმრთისაი და... ბჭენი ცისანი“. ადამიანის ყოფნის ადგილი და, იმავე დროს, ადგილი, რომელიც ღმერთის არჩეულია და გზნებით ინახავს ხსოვნას საშინელ სამსჯავროზე. მონაზვნური ცხოვრება „ქალაქში“ მიმართულია არა ამქვეყნიური და იდეოლოგიური მიზნების განხორციელებაზე, არამედ სულიერების მიღწევაზე, რაც ასკეზისა და ღმერთის მისტიკური ჭვრეტის გზით მიიღწევა. ქალაქი-მონასტერი ცხოვრობს, ვით სახელოსნო, რომლის შიგნითაც განაწილებული და გათვლილია ყველა მოვალეობა, მაგრამ სწრაფვა მიმართულია არა რაიმე სასურველზე, არამედ სატრფოსაკენ, ანუ ღმერთისკენ, ზეციდან რომ ჩამოდის და ყოველ ჩვენგანში ბინადრობს.

მონაზონთა ამ რწმენას ღრმა ფესვები და ტრადიციები მოსდგამს. ხოლო მათი ცხოვრების ნირი, რომელიც სულითა და ძალით აღემატება ჩვეულებრივ ადამიანურს, ანგელოზურია და მათ გმირობას საყრდენად უდევს. მონაზვნებსაც, ყველა ადამიანის მსგავსად, თავისი სისუსტეები, შფოთვები, ბრძოლები აქვთ, ისინი ეცემიან და წამოდგებიან, მაგრამ არასოდეს ეძლევიან სასოწარკვეთილებას, წუთიერ გრძნობას დამორჩილებულნი. თავიანთი შრომის წყალობით ისინი დღეს მოწამეებს არიან შეთანადებულნი, ხვალ კი ყველა წმინდათან ერთად დაბრძანდებიან. შესაბამისად, ქალაქ-მონასტრის გალავანი ჰორიზონტს კი არ ფარავს, არამედ პირიქით, საიდუმლოთა და ცის კარიბჭის სახილველ თვალს აახელს.

მაშ, მოდით, დავიწყოთ დაკვირვება იმ ჩრდილისმფენ და სურნელოვან სიცოცხლის ხეზე, ამ მონასტრულ ქალაქში რომ ზრდილა“.

/არქიმანდრიტი ემილიანე (ვაფიდისი)/

[marine]

„ღირსი აბბა ესაია მონაზონთა დარიგებაში წერდა: „მე ბიჭუნას მიერ დაჭერილ და ფეხზე ძაფშებმულ ჩიტს ვგავარ. როცა ბიჭი ძაფს მოუშვებს ჩიტი აფრთხიალდება, ჰგონია, რომ გათავისუფლდა; მაგრამ ბიჭი ძაფს ისევ მოჭიმავს და ჩიტს კვლავ მიწაზე დასცემს“. ყველა ჩვენთაგანს ეს უსათუოდ უნდა გვახსოვდეს, როცა გვგონია, რომ „თავისუფალნი ვართ ვნებებისაგან“. მხოლოდ მორჩილებას - გულწრფელს, გამუდმებულს და სრულს - შეუძლია გაწყვეტა ბაწრისა, რომლითაც დემონს ვუჭერივართ.

წმიდა იოანე ოქროპირი ერთ, თითქოსდა უცნაურ რამეს ამტკიცებდა: მათხოვრებზე ქრისტეს სახელით მოწყალების გამღები უფრო მაღლა დგას, ვიდრე ის, ვინც ქრისტეს სწყალობდა მის მიწიერ ცხოვრებაში. ტკბილი იყო ქრისტეს სიტყვები, სახე მისი მშვენიერი, ის სასწაულებს აღასრულებდა, აქ კი ადამიანი ხედავს მათხოვრებს - ჭუჭყიანებს, აყროლებულებსა და საძაგლებს, მაგრამ ქრისტეს გულისთვის სიკეთეს უკეთებს და მის მოწყალებას ამ მათხოვრების სახით თვით ქრისტე შეიწირავს. ამიტომ დავემორჩილოთ ჩვენს დამრიგებლებს - ასევე ქრისტეს გულისათვის, მათ უძლურებასა და ნაკლს ნუ მივაქცევთ ყურადღებას და შესაძლოა ასეთ მორჩილებას მეტი ფასი ჰქონდეს ვიდრე მორჩილებას ანგელოზთა სადარი ბერებისადმი, რომლებსაც სასწაულმოქმედების ნიჭი ჰქონდათ.

მონაზონი, რომელიც მორჩილებაში არ არის - ცრუა თავისი სამონაზვნო აღთქმის წინაშე. მის სულს არ ძალუძს ქრისტესთან ერთად აღდგომა. ის ამქვეყნის ჰაერით სუნთქავს. ამიტომაც მონაზვნური ცხოვრება მას არ ანიჭებს სიხარულს და სულიწმიდის მადლს არ განაცდევინებს. მას კი ეს არ ესმის, თავის დამრიგებლებს კიცხავს და წუხს, რომ ათასი წლის წინ არ დაიბადა“.

/არქიმანდრიტი რაფაელი (კარელინი)/

[marine]

„დასჭირდა მონაზონს ერში გასვლა? - გავიდეს, მხოლოდ უნდა ჰქონდეს ფხიზელი თვალი, რომ გაფრთხილდეს: როცა სხვისთვის სიკეთე მოაქვს, შემთხვევით თვითონ არ დაზიანდეს.

ძალიან საშიშია ახალგაზრდა ბერებისა და მონაზვნებისთვის ერში გასვლა: ასაკის გამო ისინი დაგებულ მახეებს შორის დადიან.

მათთვის, ვინც ასაკოვანი და ბრძოლაგამოვლილია, ეს ასეთი საშიში არ არის. ისინი იმდენად არ ზიანდებიან, რამდენი სარგებლის მოტანაც შეუძლიათ, თუკი აქვთ ცოდნა და გამოცდილება.

საერთოდ, არცერთი მონაზვნისთვის ერი სარგებლის მომტანი არ არის; იქ მხოლოდ ქება-დიდებაა, რაც მას ყველაფრისგან განძარცვავს და შიშველს ტოვებს. ვაი მას, ღვთის მადლი რომ არ იფარავს იმ საჭიროებისა და მიზნის შესაბამისად, რისთვისაც ის ერში გადის“.

/წმ. იოსებ ისიქასტი/

[marine]

“ან ახალგაზრდობაში დაქორწინდი, ან ახალგაზრდობაში აღიკვეცე“. ამბობს ანდაზა“.

/ღირსი პაისი ათონელი/

[marine]

„წმინდა მთის მცხოვრები თავის ალაგას ცხოვრობს, ყოველივეს განშორებული. ამ ადგილს „ღვთისმშობლის ბაღი“ ეწოდება. აქ იყენებენ ბიზანტიურ დროს [დღე-ღამის საათების ათვლა მზის ჩასვლისას იწყება], რომელიც განხვავდება საერო დროის ათვლისგან - ეს ღვთისმსახურების დროა და მას მონაზონი გადაჰყავს ქრისტეს ცხოვრების უდიდეს მოვლენებთან, გადასცემს მას ღვთისმსახურების იმ განცდებს, წმინდა მამებს რომ ეუფლებოდათ. მონაზონს განსხვავებული, „მამებისგან გადმოცემული“ კალენდარი აქვს. ამ კალენდარს ის არ იყენებს რაღაც-რაღაც „საქმიანი შეხვედრებისთვის“, არამედ მით გამოითვლის მხოლოდ წმინდანთა ხსენების დღეებს, ანუ, გეგმავს თავის ყოველდღიურ შეხვედრებს, რომლებიც მას ყოველდღე აქვს დანიშნული უკვე წმინდანად შერაცხილ ღვთისმოსავ მოღვაწეებთან ტაძარში, სენაკში, საკუთარ გულში“ .

/არქიმანდრიტი ემილიანე (ვაფიდისი)/

[marine]

„წრფელი მორჩილი ყოველთვის მოძღვართანაა, თუნდაც ათასობით კილომეტრით იყოს დაშორებული მისგან. ჩვენ უკვე ვთქვით იმის შესახებ, რომ წინამძღვრის ლოცვას განსაკუთრებული ძალა აქვს იმის მიმართ, ვინც მორჩილებას იმარხავს. თუმც არის ამ სულიერი ცხოვრების გამოვლენის ერთგვარი უმაღლესი ხარისხი: როცა მორჩილს თავის სულში მოძღვრის პასუხი ესმის დიდ მანძილზე. მაგრამ ეს ჩვენი საზომი არ არის“.

/არქიმანდრიტი რაფაელი (კარელინი)/

[marine]

„დამწყებმა მონაზონმა, რომელიც ლოცვას სწავლობს, ბაგეებით უნდა ილოცოს:

„უფალო იესუ ქრისტე, შემიწყალე მე“ და ეცადოს გონება ყოველივე ამქვეყნიურს მოსწყვიტოს. გამოცემული ხმა, ხმის ჟღერადობა მიიზიდავს გონებას, რომ ლოცვას მიაპყროს ყურადღება. მაშინ გონება ნელ-ნელა მიეჩვევა კონცენტრირებას და აღარ გაიფანტება“.

/არქიმანდრიტი ეფრემ არიზონელი/

[marine]

“როდესაც სინას მთაზე ვცხოვრობდი, ხანგრძლივი გვალვა იყო. წლების მანძილზე წვიმის წვეთიც კი არ ჩამოვარდნილა, რამაც დიდი სირთულეები შეუქმნა მონასტერსაც და ბედუინებსაც, რომლებიც მონასტრის მახლობლად ცხოვრობდნენ. მონაზვნებმა უწვიმობის ლოცვები აღავლინეს, მაგრამ უშედეგოდ. ზეთისხილის ხეების გასხვლის პერიოდში მეც წავედი მონაზვნების დასახმარებლად. როცა ბედუინებმა ხეები გასხლეს, მონაზვნებმა მსხვილი ტოტები მონასტრისთვის წაიღეს, ხოლო წვრილები განზე გადადეს. ბედუინებმა მათ წვრილი ტოტები სთხოვეს ცეცხლისთვის, რომ საჭმელი მოემზადებინათ და ღამით გამთბარიყვნენ, რადგან ძალიან ციოდა, მაგრამ მონაზვნებმა უარი უთხრეს და ბედუინები დამწუხრებულნი წავიდნენ. მეორე დღეს, როცა ბედუინები მოვიდნენ და ისევ ითხოვეს ტოტები, მე ყველა წვრილი ტოტი კონებად შევკარი და ბედუინებს მივეცი. მაშინ ერთმა მხცოვანმა ბედუინმა მითხრა: „შენ კეთილი ადამიანი ხარ, იწვიმებს“. მართლაც, მონასტრამდე მისულიც არ ვიყავი და წვიმა წამოვიდა, თანაც უხვად იწვიმა. ბედუინის ლოცვამ ცა გახსნა. მე ეს ამბავი არავისთვის მითქვამს“.

/ღირსი პაისი ათონელი/

[marine]

„რატომ მოვედით მონასტერში? იმიტომ, რომ აქ ლოცვის გარემოა და ყველაფერი ლოცვით კეთდება. თუ ლოცვა არ აღევლინება, ან არასწორად აღევლინება, მაშინ როგორ გავხდეთ სულიერი ადამიანები? სწორი ლოცვა ყველაფერს აწესრიგებს, გვაშორებს ყველა სიძნელეს, დაბრკოლებას, ტანჯვას, ცოდვას - ყველაფერს აგვარებს; და, ამის გარდა, შეუძლია, სასწაულები მოახდინოს ჩვენს გზაზე, ჩვენს საგმირო საქმეებში, ცხოვრებაში“.

/არქიმანდრიტი ემილიანე (ვაფიდისი)/

[marine]

„ეკლესიაში შვიდი საიდუმლოა, მაგრამ მონაზვნებისთვის არსებობს მერვე საიდუმლო - მორჩილება. შესაძლოა ჩვენი დრო საშუალებას გვაძლევს უფრო მეტად დავიმდაბლოთ თავი: სულიწმიდით შემოსილი მამებისადმი მორჩილება გაცილებით იოლია ვიდრე აშკარად უძლური ადამიანებისადმი, მაგრამ ვინც მათ ღვთის გამო მორჩილდება, ვინც მათში ქრისტეს ეკლესიის „რგოლებს“ ხედავს, ის ჯილდოს მიიღებს იმისათვის, რომ არ შეაძრწუნა უკვდავების სასმლით სავსე ფიალამ, რომელიც არა ვერცხლისგან, არამედ ტყვიისგანაა დამზადებული. წმინდა მამები გვასწავლიდნენ: „მორჩილება მარხვასა და ლოცვაზე აღმატებულია“. ჩვენ გავბედავთ და ვიტყვით, რომ მორჩილება თვით სიყვარულზე აღმატებულია, რამეთუ სიყვარული მორჩილების გარეშე მხოლოდ მშვინვიერი გრძნობაა, სიყვარული თავმდაბლობის გარეშე - ხმაა დაფარულ ვნებათა. მორჩილება თავმდაბლობას ბადებს, თავმდაბლობა - სინანულს, სინანული კი - სიყვარულს, მაგრამ არა იმ სიყვარულს, რომელიც შეიძლება ემოციურად განიცადო ან წარმოისახო, არამედ სულის აღხილვას, რომელიც თითოეულ ადამიანში ღვთის ხატების სილამაზეს ჭვრეტს“.

/არქიმანდრიტი რაფაელი (კარელინი)/

[marine]

„საეჭვოა ისეთი ადამიანის აღკვეცა, რომელსაც გონისმიერი ლოცვა არ გააჩნია. ამიტომაც დაკნინდა ჩვენს დროში მონაზვნობა და სულ უფრო გაიშვიათდა გონისმიერი ღვაწლი. ზოგიერთი გამონაკლისის გარდა, წინამძღვრებს არა აქვთ ამ ანგელოზებრივი საქმის გამოცდილება, თუმცა კი გარეგნულად ანგელოზებრივად არიან შემოსილნი, რაც მათივე სამხილებელია. არც მათ მიერ აღსაკვეცად წარდგენილნი, ანგელოზებრივ ხატებას რომ არ შეესაბამებიან, არაფრით გამოირჩევიან. ასე შეივსო ჩვენი სავანეები მონაზვნებით, მეცნიერული ცოდნით რომ არიან გატაცებულნი და განსხვავდებიან საეროთაგან მხოლოდ შესამოსლით და არა ადამიანის შინაგანი წყობით, რომელიც განუწყვეტელი ლოცვის ანგელოზებრივ საქმეს უნდა აღასრულებდეს. და რაც კიდევ უარესია, ბევრი მათგანი გონისმიერ ღვაწლს შეცდომად და ხიბლად მიიჩნევს, რადგან მონაზვნური ღირსება მხოლოდ მონასტრული ცხოვრების გარეგნული ყოველდღიურობა ჰგონია. ღმერთს კი ჩვენი გული სჭირდება. თუკი განვიწმენდთ შინაგანს, გარეგანიც სუფთა იქნება. ღმერთს უნდა ჩვენი სული, ჩვენი გონება და გული, და არა ტანსაცმლით შემოსილი სხეული“

[marine]

„როცა ზოგადცხოვრებულთა მონასტერში წავედი, როგორც დამწყები მონაზონი ტრაპეზის დამხმარედ დამნიშნეს. ერთმა ოთხმოცი წლის მონაზონმა, რომელიც სრულიად მოუძლურებული იყო, მთხოვა, მისთვის სენაკში წვნიანი მიმეტან ხოლმე. ამრიგად, როცა მორჩილებას ვამთავრებდი, მისთვის წვნიანი მიმქონდა. ერთ დღეს ერთმა ძმამ დამინახა და მითხრა: „ნუ გაანებივრებ მას, რადგან მერე სულ დახმარებას მოგთხოვს და მოსვენებას არ მოგცემს; სულიერი მოვალეობების შესრუელბასაც კი ვეღარ შეძლებ. იცი, მე რა დამემართ? ერთხელ სურდო ჰქონდა და დასახმარებლად მივედი, მერე კი მოსვენებას აღარ მაძლევდა, წამდაუწუმ კედელზე მიკაკუნებდა, ტაკ-ტუკ, „გამოიჩინე სიყვარული, ჩაი მომიმზადე“, „გამოიჩინე სიყვარული, მოდი, ცოტა გვერდზე გადამაბრუნე“. ცოტა ხანში, ტაკ-ტუკ, „გამოიჩინე სიყვარული, ცხელი აგური მომიტანე“. აგური-ჩაი, აგური-ჩაი, სადღა მომესწრო პირადი კანონის შესრულება! აღშფოთებული ვიყავი!“. გესმით, რა ხდება? საშინელი რამაა! ბერიკაცი იტანჯება, კვნესის, მეზობელს დახმარებას სთხოვს, რათა ცოტათი შვება იგრძნოს, მას კი წასვლა არ უნდა, რომ პირადი კანონი არ შეწყვიტოს! ასეთი ლოცვა მშრალი და უნაყოფოა. ღვთის წინაშე „აგური-ჩაი“ უფრო მეტად შეიწირებოდა, ვიდრე მეტანიები და სკვნილი, რომლებსაც „ზედმიწევნით“ ასრულებდა. ხან ამბობდა „უფალო იესო ქრისტე, შემიწყალე მე“, ხანაც „მომეშვი, თავი დამანებე!“

/ღირსი პაისი ათონელი/

[marine]

„მოდით, შევხედოთ, როგორია ჭეშმარიტი მონაზონი. ის განმარტოების სურვილითაა შეპყრობილი და მუდამ ამ სურვილით ცხოვრობს: წყვდიადშიც, ტკივილშიც, ნაღველშიც, კრიზისის წუთებშიც, როდესაც ეჩვენება, რომ ძალიან შორს დგას ქრისტესგან და ამქვეყნად არავინაა მასზე დიდი ცოდვილი.და უფალი მისთვის უხილავი და შეუცნობელია. ახსოვს, რომ სმენია და წაუკითხავს, ქრისტე ხილულიაო, და მაშინ ამბობს: „იქნებ, ეს ყვლაფერი გამოგონილია?“

აუცილებელია, ცხოვრება ქმედითად გალიოთ, არ მიატოვოთ განმარტოებისას თავსდატეხილი ბრძოლების ველი, და ეს აკეთოთ არა გულის აცრუების ან ხელმოცარვის გამო, არამედ იმისთვის, რომ მოიპოვოთ ქრისტიანული ცხოვრების პირადი გამოცდილება, რომელიც მხოლოდ სატრფოსთან, ქრისტესთან ურთიერთობითაა შესაძლებელი“.

/არქიმანდრიტი ემილიანე (ვაფიდისი)/

[marine]

„სტრუქტურისა და უმდაბლესის უმაღლესისადმი დაქვემდებარების პრინციპი კიდევ უფრო მეტად მონაზვნობისთვისაა აუცილებელი. მონაზონისათვის მორჩილება თითქოსდა „მეორე სუნთქვა“ ხდება. თუკი ის დარღვეულია, ნელ-ნელა აგონია ისადგურებს. მონაზვნისათვის დაუმორჩილებლობა პატარა რევოლოციას ჰგავს, ურჩი მონაზონი რევოლუციის მეტაფიზიკურ სტიქიაში - იერარქიის ნგრევაში ერთვება. უნდა გვახსოვდეს, რომ ბოროტება თავისი დემონური სახით იშვიათად მჟღავნდება. სატანა უფრო ხშირად ნათელი ანგელოზის სახეს იღებს. ადამიანი მხოლოდ შემდეგ ხვდება, რომ მასთან ის ბოროტი გველი საუბრობდა, რომელმაც პირველმამანი წარსაწყემედელში ჩაიყვანა. თუმცა ასეთი სიცხადე ყოველთვის არ დგება“.

/არქიმანდრიტი რაფაელი (კარელინი)/

[marine]

„მაგრამ იღვაწე, ნუ ითხოვ, რომ სიკეთე თვითონ მოვიდეს. ადვილად ვერ გახდები მონაზონი. მონაზონი უნდა გაილანძღოს, გამოიცადოს, უნდა დაიცინოს; ის უნდა დაეცეს, ადგეს, გახდეს ადამიანი, ოღონდ არა საკუთარი დედის მკლავებში. განა შესაძლებელია ან გაგიგონია, რომ ვინმე მონაზონი გამხდარიყოს დედის სიახლოვეს, რომელიც მის ყოველ ამოოხვარზე მაშინვე ეუბნება: „შეჭამე რამე, თორემ ავად გახდები!“

/წმ. იოსებ ისიქასტი/

[marine]

„ვხედავ მონაზვნებს, რომლებიც გამუდმებით მუშაობენ, ლოცვა და სულიერი საკითხავი კი გვერდზე აქვთ გადადებული. „მოდი ამასაც გავაკეთებ, მოდი ამასაც მივაყოლებ“, - ამბობენ ისინი, ხოლო ლოცვა ავიწყდებათ, საბოლოოდ კი სულიერად უხეშდებიან, ერისკაცებს ემსგავსებიან“.

/ღირსი პაისი ათონელი/

[marine]

„სულიერ მამად ყოფნა ნიშნავს, შექმნა ჰარმონიული თანამშრომლობა შენსა, ანუ ბერ-მოძღვარსა, და აღსაზრდელ მონაზონს შორის, მასში თავისუფლებისა და სრულყოფის გამოსამუშავებლად. მოწაფეობა კი არ უნდა გადაიქცეს ბერმოძღვრის მაამებლობად, არამედ უნდა იყოს მამაცური და მორჩილი სწრაფვა ღმერთისკენ“.

/არქიმანდრიტი ემილიანე (ვაფიდისი)/

[marine]

“არის სხვა სახეც ღვთის უარყოფისა - სამონაზვნო აღთქმის უარყოფა. სიძვაში მცხოვრები მონაზონი - გამუდმებულად გამტეხია ფიცისა: თუკი ასეთი ადამიანი მოუნანიებელი მოკვდება, საეკლესიო წესებით მისი დაკრძალვა ქრისტიანულად არ შეიძლება. განსაკუთრებულად საშინელია, როცა ასეთ ადამიანს მღვდელმსახური წარმოადგენს და ლიტურგიას ასრულებს: თითოეულ ლოცვით შეძახილში ის როგორღაც თავისი თავის ანათემას წარმოთქვამს. გამოცხადების მიხედვით, რომელიც ჰქონდა ღირს მაკარი ეგვიპტელს, ასეთი ადამიანების სულები ჯოჯოხეთის ყველაზე მრუმე სიღრმეებში მიდიან“.

/არქიმანდრიტი რაფაელი (კარელინი)/

[marine]

„უმჯობესია, თუ სენაკში მარტო იცხოვრებ და მისი მოწყობისას დაიცავ უბრალოებას, რომ ზედმეტ საზრუნავს გაექცე“.

[marine]

„როდესაც მონაზონი მხოლოდ ტაძარში ლოცვით კმაყოფილდება, იმ ერისკაცებს ჰგავს, რომლებიც მხოლოდ კვირაობით დადიან ეკლესიაში. ამიტომ ნუ შემოიფარგლები მხოლოდ ტაძარში ლოცვით, თქვი იესოს ლოცვა მორჩილებისას, სენაკშიც, როცა დასასვენებლად წამოწვები, მაშინაც ილოცე. მორჩილების დროს ყურადღებით იყავი, მშვიდად და გონივრულად იმოქმედე, რათა ეშმაკმა შენი გონება არ წარიტაცოს და ლოცვას არ დაგაშოროს“.

/ღირსი პაისი ათონელი/