სინანულის საიდუმლო, აღსარება პარამეტრები

[მაშიკო]

„არ უგულებელყოთ აღსარების საიდუმლო, - ამბობს დიდი ათონელი ბერი მამა პაისი, - ის მეტად დიდი რამ არის. სრულიად ცვლის ადამიანს და განაქარვებს დემონთა ძალაუფლებას მასზე. იმდენად დიდი ცვლილებები შეიმჩნევა სინანულის საიდუმლოს აღსრულების შემდეგ, რომ ზოგიერთს ვეუბნები კიდეც, ფოტოსურათი გადაიღოს აღსარებამდე და მის შემდგომ, მაშინ დაინახავს, განსხვავება როგორი აშკარაა და დიდი. როდესაც სინანულის საიდუმლომდე სახეზე იხატება სისასტიკე, შფოთი, ბრალეულობის განცდა და ა.შ. აღსარების შემდეგ სულ სხვა სურათია - მდუმარება და სიმშვიდე მოიცავს ხოლმე კაცს“.
ბევრმა სათანადოდ არ იცის, რომ ხშირად ჩვენი შფოთვის, ნერვიულობის, მოუსვენრობის, ადვილად წყობიდან გამოსვლის მიზეზი მოუნანიებელი ცოდვებია.
ამიტომაც ერთ-ერთი პირველი, რაც უნდა გაკეთდეს მაშინ, როცა ადამიანი გამოსულია წყობიდან, ატყობს, რომ ამოვარდნილია კალაპოტიდან, ადვილად ღიზიანდება, ხშირად ნერვიულობს, ეძალება სასოწარკვეთილებითი თუ სხვა უარყოფითი განცდები, არის ის, რომ საჩქაროდ წავიდეს და აღსარება თქვას. სინანულის საიდუმლო ამ შემთხვევაში წამალივითაა, რომელსაც რაც ადრე მიიღებ, მით უფრო მალე დაიწყებ გამოჯანმრთელებას და თუ ასე არ გააკეთე, მეტად გაგეწელება დრო, თან ძირეულ გარდატეხასაც ადგილი არ ექნება. სამწუხაროდ, აღსარების, როგორც ერთ-ერთი უპირველესი სულიერი, ფსიქოლოგიური დახმარების საშუალების, დიდი მნიშვნელობა ბევრს სათანადოდ არ ესმის, კარგად არა აქვს გაცნობიერებული, მათ შორის, უნდა ითქვას, მრევლის არცთუ მცირე ნაწილსაც. ალბათ დადგა დრო, რომ დღეს განსაკუთრებით გაესვას ხაზი სინანულის საიდუმლოს სწორედ ამ მხარეს.
სულიერი ცხოვრების ერთ-ერთი კანონია ის, რომ ბოროტის მხრიდან წარმოებულ აზრობრივ ბრძოლას ჩვენდამი, რაც ხშირად სხვადასხვა სახის უარყოფითი, დამთრგუნველი აზრების, წარმოდგენების, განცდების გაჩენაში გამოიხატება, მეტად კარგად აქარვებს, აფერმკრთალებს სინანულის საიდუმლო. მამა იოსებ ათონელი წერს: „გინდა შემოსურო გველის თავი? თქვი შენი ფიქრების შესახებ აღსარების დროს. ეშმაკის ძალა ცბიერ აზრებშია, თუ შენთან აკავებ - ის იმალება, სინათლეზე გამოგაქვს და ქრება. ხარობს მაშინ მაცხოვარი, გულისხმიერი ლოცვაც ძლიერდება და ნათელი მადლის კურნავს, ამშვიდებს შენს გულს და გონებას“..
აღსანიშნავია ის გარემოება, რომ დემონური ძალა განსაკუთრებით მხილებას ვერ იტანს და როცა აღსარებაში ითქმება ამა თუ იმ ვნებითი გახელების შესახებ, ამით დიდი დარტყმა მიეყენება მას, ასეთ დროს ქრება, საგრძნობლად სუსტდება ის უარყოფითი მუხტი, რომელიც თან ახლავს ხოლმე სულიერ ბრძოლას. ეკლესიურ ცხოვრებაზე დაკვირვებით ნათლად ჩანს, რომ ხშირად მრისხანების, სასოწარკვეთის, მრუშული აღტყინების თუ სხვა რომელიღაც ვნების გამძაფრების შემთხვევაში, მარტოოდენ აღსარებაში მათი თქმის შემდეგ აქვს ხოლმე გარდატეხას ადგილი, საგრძნობლად მცირდება ის დაძაბულობა, რომელიც აწუხებს კაცს, იგი თავის პირვანდელ მდგომარეობას უბრუნდება, იმ მდგომარეობას, რომელსაც ვნებით გახელებამდე ჰქონდა ადგილი.
ხშირად აღსარების შემდეგ არა მხოლოდ სულიერად გრძნობენ შვებას, დამშვიდებას, უბრუნდებათ რწმენა, იმედი ღვთისა, განცდა აქვთ სიხარულის, არამედ ფიზიკურადაც კი შეიგრძნობენ სინანულის საიდუმლოთი მოტანილ დიდ მადლს. გრძნობენ სიმსუბუქეს სხეულში, განთავისუფლებას დაძაბვის, შებოჭვის შეგრძნებებისგან, თითქოს რაღაც მძიმე ლოდი ჩამოეხსნათო ზურგიდან, უფრო მჩატე გახდაო სხეული.
ბევრმა არ იცის, რომ აღსარება მეტად შველის კაცს სხვადასხვა სახის შიშის გამძაფრების შემთხვევაშიაც, იქნება ეს სიკვდილის, ავადმყოფობის თუ სხვა სახის ნევროზული განცდები - დახურული სივრცის, სახლში მარტო დარჩენის და ა.შ. ბოროტი ძალის ადამიანზე ზემოქმედების ერთ-ერთი უმთავრესი ხერხია ის, რომ გაამძაფროს, გააზვიადოს რაც მისი ბუნებისთვის არის დამახასიათებელი, დაამახინჯოს, პათოლოგიურ დონემდე მიიყვანოს იგი. თავისთავად შიშის განცდა, რადგანაც იგი დამახასიათებელია ჩვენთვის, განკვეულ დადებით ფუნქციასაც ასრულებს, ხშირად ის სიფრთხილისკენ მოუწოდებს კაცს, საჭიროების შემთხვევაში აყოვნებს, რათა ნაბიჯი არ წადგას განსაცდელის მიმართულებით, ხელს უწყობს აერიდოს მას. მაგრამ შესაძლოა ამ განცდამ მეტად დამთრგუნველი სახეც მიიღოს, სასოწარკვეთილებაში ჩავარდნის, დიდი ნერვიულობის მიზეზიც გახდეს ჩვენთვის. გვხვდება ისეთი სახის პანიკური შიშები, რაც ქცევის დეზორგანიზაციას, არევას იწვევს კაცთან, ხელს უწყობს სხვადასხვა ფსიქიკურ აშლილობებს. ასეთ დარღვევებს ხშირად აქვს ადგილი ნევროზის, შიზოფრენიის, სხვა ფსიქიკური აშლილობების დროს, მაგრამ ამასთან, მათ შესაძლოა ამ აშლილობებისგან დამოუკიდებლად ყველა ადამიანის ცხოვრებაშიც ჰქონდეს ადგილი. ვის არ მოძალებია ზოგჯერ დაუძლეველი შიში სიკვდილის, ჩაუთვლია, რომ მეტად სერიოზული, მძიმე დაავადება აქვს, ძალიან შეშფოთებულია საკუთარ მომავალზე. თუ არა აღსარებაში ნაკლოვანებების, მავნე ჩვევების დასახელება, ისე როგორც ცხოვრება, ნათლად გვიჩვენებს, ძალიან ხშირად ჩვენი წამოწყება რაიმე შევცვალოთ ცხოვრებაში ენთუზიაზმის დონეზე რჩება, გადის მცირე ხანი და კაცი ისევ ძველ ყოფას უბრუნდება. განსაკუთრებით კარგად ეკლესიური ცხოვრების მნიშვნელობა ადამიანური ბუნების სუსტი მხარეების დაძლევის თვალსაზრისით კარგად მჟღავნდება ალკოჰოლიზმის, ნარკომანიის შემთხვევაში. თუ არა აღსარება, ლოცვა, ტაძარში სიარულის დაწყება, ისე ადამიანი უმთავრესად უძლურია სძლიოს მათ. ნარკომანის და ლოთის განკურნება უფლის სასწაულს უკავშირდება და ყველა სხვა ხერხს, თუნდაც მეცნიერულს, მათ შორის ფსიქოთერაპიულსაც, ძირითადად უკეთეს შემთხვევაში მხოლოდ დროებითი გაუმჯობესება მოაქვს. ისინი დამხმარე საშუალებად შეიძლება იქნას გამოყენებული, ხოლო უმთავრესი კი მაინც ღვთის შეწევნაა, მარტოოდენ ასე შეიძლება გამოსწორდეს ამ ვნებით შეპყრობილი, სძლიოს საკუთარ თავს. ამისთვის კი აუცილებელია ამ მავნე ჩვევათა გამოვლინებების ხშირად აღსარებაში დასახელება, აღწერა, ამასთან მონდომებაც სძლიო მათ. საკუთარი თავის იძულებასაც, სურვილს, ძალისხმევას შეებრძოლო ამგვარი სახის მიდრეკილებებს, ასევე ძალიან დიდი მნიშვნელობა აქვს თუ თავად არ მოინდომე ბრძოლა, მარტოოდენ აღსარებაში ხშირად თქმა რას გიშველის, ღმერთი მას ეხმარება, ვინც გამოსწორებას ცდილობს, ის კი, ვინც მარტოოდენ საუბრობს ამის შესახებ, საქმის მხოლოდ ნახევარს აკეთებს, ნაწილს, რომელსაც შედეგი ნაკლებად მოაქვს. როცა კი ორივე ეს მხარე სახეზეა, სინანულის საიდუმლოს აღსრულებისას აღინიშნება საკუთარი ნაკლოვანებების, მავნე ჩვევების შესახებ, თან, ამასთან, მცდელობაცაა დაუპირისპირდე მათ, თავს იჩენს ერთი მეტად მნიშვნელოვანი კანონზომიერება „შეუძლებელ კაცთათვის, შესაძლებელია ღვთისათვის“ და ადამიანი მართლაც დიდ ნაბიჯს დგამს თავისთა სასიკეთო მიმართულებით.
რას უნდა მიექცეს ყურადღება აღსარების ჩაბარების დროს. მღვდელთან საუბრის სწორად წარმართვას, მის თანმხლებ განცდებს ამ შემთხვევაში დიდი მნიშვნელობა ენიჭება. უპირველეს ყოვლისა, ყურადღება უნდა გამახვილდეს იმ მთავარ ნაკლოვანებებზე, ცოდვებზე, რაც შეიმჩნევა ჩვენთან მიმართებით და რაზეც ყველაზე მეტად გვქეჯნის სინდისი. გამოცდილ მართლმადიდებელ მამათა მიხედვით თითოეულ კაცთან ერთი რომელიღაც ვნება გამოიყოფა, ყველაზე მეტად რომ ებრძვის მას, აგდებს კალაპოტიდან, ის უნდა განისაზღვროს და მასთან დაპირისპირებაზე გაკეთდეს განსაკუთრებული აქცენტი. ზოგი სასოწარკვეთილებისკენ არის მიდრეკილი, ზოგიც მრისხანებისკენ, ზოგიერთთან კი სხვა ვნება მძლავრობს. ამასთან, დროის ყოველ მოცემულ მონაკვეთში შეიძლება უფრო ძლიერად რომელიღაც სხვა ვნებამ წამოყოს თავი, ნაკლოვანებამ, ან ის შეიძლება რამდენიმეც იყოს. სწორედ მათი აღნიშვნა, განსაკუთრებით გამოყოფაა საჭირო, იმ მთავარი შეცდომების, ცოდვების შემოსაზღვრა, რომელიც ყველაზე მეტად გაგდებს კალაპოტიდან, უარყოფითად მოქმედებს შენს სულიერ მდგომარეობაზე, სარწმუნოებრივ ზრდაზე. ჯერ ამას უნდა მიექცეს სინანულის საიდუმლოს დროს ყურადღება, შემდეგ კი უკვე შესაძლებელია უფრო ნაკლებმნიშვნელოვანით, მეორეხარისხოვნითაც დაკავდე.
აღსანიშნავია ისიც, რომ ეკლესიური შეხედულებით რვა მთავარი ვნება გამოიყოფა, რომელთა გახელებაც განსაკუთრებით აზიანებს სულს, იწვევს ადამიანის უფალთან დამოკიდებულების გამრუდებას. ესენია ამპარტავნება, მრუშობა, სასოწარკვეთილება, მრისხანება და ა.შ. ამ ვნებების გამოვლინებებს, მასთან დაპირისპირების ხერხებს გვამცნობს ისეთი რელიგიური დისციპლინა, როგორიცაა „ასკეტიკა“. მას ზოგიერთი გამოცდილი ქრისტიანი მოღვაწე ერთგვარ ფსიქოლოგიურ განხრასაც კი უწოდებს ეკლესიის წიაღში და ყველაზე მნიშვნელოვან რელიგიურ საგნადაც კი გამოყოფს ჩვენთვის. სწორედ ამ რელიგიური დისციპლინით განსაზღვრულ რვა უმთავრესი ვნების გამოვლინებებს უნდა მიექცეს აღსარების დროს განსაკუთრებული ყურადღება და შევეცადოთ ვისწავლოთ მათთან ბრძოლა.
თან შეგრძნებაც ძალიან ხშირად ისეთია, რომ არის ცოდვები, რომლებიც მართალია უარყოფითად მოქმედებს ჩვენს სულიერ მდგომარეობაზე, მეტად კარგი იქნებოდა, თუ არ ჩავიდენდით მათ, მაგრამ მაინც ჩვენი სუსტი, დაცემული ადამიანური ბუნებიდან გამომდინარე, ძნელია ავცდეთ ამგვარ გამოვლინებებს, ხშირად დიდი დროა საჭირო განვთავისუფლდეთ მათგან. ისინიც გვაშორებენ ღმერთს, მაგრამ მაინც არა ისე, როგორც ზოგიერთი. განა ერთია, ვთქვათ სხვისი განკითხვა, ზედმეტად ჩაცმაზე ყურადღების გამახვილება და სხვასთან სასტიკი ჩხუბი, ცხოვრებაზე ხელის ჩაქნევა. არის ცოდვები, რომელთა ჩადენისასაც განსაკუთრებით გრძნობს კაცი თუ როგორ სცილდება ის უფალს და სანამ აღსარებაში არ იტყვის მათ შესახებ, ვერ თავისუფლდება ბოროტის მარწუხებიდან, სრულფასოვნად ვერ დგება კავშირი ღმერთთან. ამასთან არის შეცოდებები, რომლებსაც თუ შევეცდებით არ გავიმეოროთ, დავნებდეთ მათ, გარკვეული ხნის შემდეგ, თითქოს ეს მონდომება აღსარების გარეშეც გვიდგენს კავშირს ღმერთთან, ისევ გვაახლოებს მას. შეგრძნება ისეთია, რომ უფალი მალე კვლავ ბრუნდება ჩვენსკენ. რა თქმა უნდა, შემდეგში სინანულის საიდუმლოს აღსრულების დროს ისინიც უნდა იქნას აღნიშნული, მაგრამ მაინც მათი დასახელება, თითქოსდა არც ისე საჩქაროა.
მოძღვართან საუბრისას ერთი მხრივ, უმრავლეს შემთხვევაში უნდა ვერიდოთ ზედმეტ დაწვრილმანებას, დეტალურად იმ ვითარების, პირთა აღწერას, რომლებმაც შესაძლოა ხელი შეუწყვეს ჩვენს ცოდვით დაცემას, გვატკინეს გული, მაგრამ ამასთან არც ძალიან ზოგადი უნდა იყოს ჩვენი მონათხრობი. .
მიუხედავად იმისა, რომ აღსარების დროს განსაკუთრებული მნიშვნელობა ენიჭება მთავარი ნაკლოვანებების, ვნებების, ცოდვების გამოყოფას და მათ თქმას, მაგრამ, ამასთან, ეს არ ნიშნავს, რომ შედარებით ნაკლებად მძიმე ცოდვები დავივიწყოთ და არ მოვყვეთ მათ შესახებ. დიდ ოპტინელ ბერ მამა მაკარისთან ორი ქალი მივიდა. ერთს დიდი ცოდვა აწუხებდა, უფორიაქებდა სულს და ამიტომაც მეტად დათრგუნული იყო იმის გამო, მეორე კი ხალისიანად გამოიყურებოდა, რადგან რაიმე მძიმე ცოდვას ვერ ხედავდა თავისთან. მამა ამბროსიმ ორივეს მოუსმინა და მდინარის ნაპირას გაუშვა. ერთს დაავალა ყველაზე დიდი ქვა მოეტანა იქიდან, რის ზიდვასაც შეძლებდა, ხოლო მეორეს კი უბრძანა კაბის კალთის ქვეშ პატარა ქვები მოეგროვებინა და ისე მისულიყო მასთან. როცა მათ დავალება შეასრულეს, ბერმა ისევ უკან გაუშვა და მოტანილი ქვების თავთავიანთ ადგილას დაწყობა მოსთხოვა. პირველმა ადვილად მოახერხა ეს, რადგან ერთი ქვა ჰქონდა დასადები, მეორემ კი ვერ შეძლო იგი, ყველა იმ ადგილის გახსენება, სადაც კი ჰქონდა პატარა ქვები მოგროვილი. მამა მაკარის ახსნით, ყოველივე ეს მათ ცოდვებს განასახიერებდა, პირველს სულ ახსოვდა თავისი დიდი ცოდვის შესახებ და ნანობდა მას, ამიტომაც შეეძლო მოეცილებინა ის, მეორე კი არ აქცევდა რა თავის ბევრ წვრილმან ცოდვას ყურადღებას და დავიწყებული ჰქონდა რა ისინი, ვერ ახერხებდა სინანულის საიდუმლოთი განწმენდილიყო მათგან.
მოძღვართან აღსარების დროს ცოდვებზე, ნაკლოვანებებზე საუბრისას დიდი მნიშვნელობა აქვს, მთელი გულით ინანიებ მათ, თუ ეს ყველაფერი ფორმალურ ხასიათს ატარებს. როცა აღსარების საიდუმლოს დიდი სინანულიც ახლავს თან, შესაბამისი ემოციური განწყობა, გრძნობათა დატვირთვა შეინიშნებ, ამ დროს, ბუნებრივია, ეს უფრო სათნო, მისაღებია უფლისთვის, ვიდრე ის, როცა ცივად, შესატყვისი განცდების გარეშე ხდება მღვდელთან საუბარი. სულიერ ცხოვრებაზე დაკვირვება ნათლად მიგვანიშნებს, რომ ღმერთი განსაკუთრებით გვეხმარება სწორედ იმ ნაკლოვანებების, მავნე ჩვევების დაძლევაში რისი გამოსწორებაც გულით გვინდა, რასთან დაკავშირებითაც დიდი წუხილი, შფოთვა შეიმჩნევა ჩვენთან. თუ რა მნიშვნელობა აქვს შესაბამის განწყობას, სინანულს აღსარების ჩაბარებისას, ამაზე მიგვითითებს სხვადასხვა შემთხვევა მართლმადიდებელ მამათა ცხოვრებიდან, მიგვანიშნებს მათი მრავალი დარიგება. „მამა ზაქარიასთან აღსარების ჩასაბარებლად ორი ქალი მიდიოდა. ერთი მთელი გზა დიდ სინანულს განიცდიდა თავის ცოდვებთან დაკავშირებით და გულში ამბობდა: „უფალო, რა ცოდვილი ვარ, მე ხომ ასე და ასე გავაკეთე, ის განვიკითხე, გთხოვ შემინდე ღმერთო! გულით და გონებით თითქოს დაცემული იყო უფლის ფეხებთან და მოთქვამდა: „მაპატიე, მაპატიე, მომეცი ძალა, რომ აღარ შეურაცხგყო, შემინდევ ჩემი ცოდვები. მთელი თავის ცხოვრება გადასინჯა და სულ ინანებდა და ინანებდა.
მეორე კი მშვიდად მიდიოდა. მივალ და ვიტყვი აღსარებას, ფიქრობდა ის, აღვნიშნავ, რომ ყველაფერში ცოდვილი ვარ, ხვალ კი ვეზიარები. ახლა იმაზე ვიფიქრებ, რა მატერია ვუყიდო ჩემს შვილს კაბისთვის, რა შევურჩიო კი მის სახეს რომ მოუხდეს. ამგვარი ყოფითი აზრებით იყო ის დაკავებული.
ისინი ორივე ერთად შევიდა მამა ზაქარიასთან. მან პირველს მუხლებზე დაჩოქება უბრძანა და უთხრა, რომ ცოდვებს მიუტევებდა. „როგორ, მამაო, მე ხომ ჯერ არაფერი მითქვამს“, - აღმოხდა ქალს... არ არის თქმა საჭირო, მიუგო ბერმა, მათ შესახებ შენ სულ ეუბნებოდი უფალს, მთელი გზა ინანიებდი მათ, მე კი ყველაფერი მესმოდა, ასე რომ, ახლა წაგიკითხავ შენდობის ლოცვას, ხვალ კი კურთხევას მოგცემ, რომ ეზიარო.
- შენ კი, - მიმართა მეორეს გარკვეული ხნის შემდეგ, - წადი და იყიდე ქალიშვილის კაბისთვის მატერია, შეკერე როგორც ჩაიფიქრე და როცა მობრუნდება სინანულისკენ შენი გული, მაშინ მოდი აღსარებაზე. ახლა კი მე მას ვერ მივიღებ“.
უნდა აღინიშნოს ისიც, რომ მიუხედავად იმისა, რომ მეტად მნიშვნელოვანია აღსარების დროს არა ფორმალურად, ცივად ცოდვების ჩამოთვლა, არამედ სინანულის განცდის თანხლებაც, ამ შემთხვევაში, მაინც რა კარგად გაცნობიერებულიც არ უნდა ჰქონდეს კაცს ეს ყველაფერი, ესმოდეს მისი ღირებულება, ხშირად ვერ ხერხდება შესაბამისი განწყობის შექმნა. ძალიან ძნელია აიძულო თავი, რა შეგნებულიც არ უნდა გქონდეს შენი ცოდვების, ნაკლოვანებათა მავნებლობა, მათგან მოტანილი ზიანი თუ ბუნებრივად არ შემოვიდა ეს, ხელოვნურად გამოიწვიო მათდამი დიდი სინანულის შეგრძნება. ჩვეულებრივ, ასე ხდება, მივდივართ აღსარების სათქმელად და ცივად, ხშირად სინანულის განცდის გარეშე ვაკეთებთ ამას. არადა, მაინც რა გამოსავალი შეიძლება არსებობდეს ამ შემთხვევაში. უნდა ვიფიქროთ ის, რომ საკუთარი ცოდვების, ნაკლოვანებების, შეცდომების სულ უთქმელობას ისევ შესაბამისი განწყობის გარეშე თქმა სჯობს, ასეთ დროს ჩვენი უმწიფარობის, ნაკლოვანი ბუნების გამო ამასაც შეიწირავს უფალი, მასაც ჩაგვითვლის სათვალავში. თან ისიც გაუმართლებლად მოჩანს, ზედმეტად აიძულო თავი, ხელოვნურად შეიქმნა ცოდვების შესაბამისი განცდები. ჯობია რაც ხარ, იგივე იყო, არ მოიტყუო თავი და უფალს შეჰვედრო, მოგანიჭოს ჭეშმარიტი სინანულის შეგრძნება. ამგვარი სინანული მისი წყალობაა და ლოცვა-ვედრებაა საჭირო, რათა მოგვემადლოს ის.