საქართველოს ეკლესიის აკლება., რუსული ეკლესიის მიერ ივერიის ეკლესიის განადგურების ფაქტი. პარამეტრები

[ლეონტი]

საქართველოს პატრიარქი , უწმინდესი და უნეტარესი ილია მეორე დელეგაციითურთ მოსკოვს ეწვია, რათა დასწრებოდა "მართლმადიდებლური ენციკლოპედიის" 13 ე ტომის პრეზენტაციას, რომელშიც სხვა მასალებთან ერთად შევიდა ინფორმაცია საქართველოს ეკლესიის შესახებ.
პატრიარქმა აღნიშნა რომ წიგნში შეტანილია მთელი რიგი უზუსტობები, რაც შემდგომ გადამუშავებას მოითხოვს.
რეალურად კი რუსულმა ეკლესიამ გამოსცა წიგნი მოძმე საქართველოს ეკლესიაზე, რომელშიც ჩვენთვის მთავარი, ანუ რუსეთის წმინდა სინოდის მიერ ივერიის ეკლესიის პირწმინდად განადგურება არაა შეტანილი.
ქვემოთ მოგაწვდით ფაქტებს, რომელიც 1907 წელს რუსი ავტორის მიერ იქნა გამოქვეყნებული:
"რუსეთის სინოდმა აუწერელი ვნებისა და ბოროტების მეტი არაფერი მისცა ქართულ ეკლესიას.მისთვის ეს ეკლესია ნამდვილი ბარბაროსული ქვეყანის ეკლესია იყო. სინოდის მოხელეებმა მტკვარში გადაყარეს ყველა კანონები და დადგენილებანი, რომელნიც ქართულ ეკლესიას ეკუთვნოდა,დასწვეს აუარებელი უძველესი საეკლესიო დოკუმენტი,რაც დარჩა პეტერბურგში წაიღეს და ბოლოს ივერიის ეკლესიას ავტოკეფალია წაართვეს.
(ერთი ცნობით ეს დოკუმენტები მოგვიანებით ლენინმა დააბრუნა, მაგრამ გზაში ეშელონს, "შემთხვევით" ხანძარი
გაუჩნდა და გადაიბუგა)
გაანადგურეს მრავალი ძველი მონასტერი და ქართული საეკლესიო მამულებიც ხაზინას გადასცეს.
გარყვნილი ეგზარხოსი ფეოფილაქტი (საუბარია რუსეთის "წმინდა" სინოდის მიერ მოვლინებულ მიტროპოლიტზე)
პირდაპირ ახრჩობდა ქართველებს და იქამდის მივიდა, რომ შეეხო წმინდა ნინოს საფლავსაც, მაგრამ ღმერთმა აღარ დააცალა და იქვე საფლავთან ამოართვა სული. ეგზარხოსმა ევგენი ბაჟენოვმა, მონასტრები და ეკლესიები დაქურდა,ისიდორემ ქართულ ეკლესიებს მამულები წაართვა, ეგზარხოსმა ევსევი ილინსკიმ, რომელიც მეტად გახრწნილი, თავაშვებული და ქალის მოყვარე იყო,გაყიდა ქართველ კათალიკოსთა უძვირფასესი სამოსელი,
ხატებსა და სამოსლებს ძვირფასი თვლები ჩამოხსნა და მონაწილეობა მიიღო გელათის მონასთრის სამოსლების დატაცებაში. ეგზარხოსმა ევსევიმ,რამდენიმე ასი ათასი მანეთი იშოვა.იმის ეგზარხოსობის დროს, კი ქართულ ეკლესიას 2 მილიონი მანეთის ნივთები დაეკარგა.
ეგზარხოსი პავლე, კაცი ფიცხელი, გადარეული და მხეცის მსგავსი, რომელმაც ბესარაბიაში მართლმადიდებლობა დააქცია, ამავე საშვილიშვილო მოღვაწეობისთვის საქართველოში გადმოიყვანეს.რათქმაუნდა მან ივერიის ეკლესიაშიც ჩვეული არეულობა შემოიტანა. კიშინიოვიდან მას დეკანოზი ჩუდეცკიც გამოაყოლეს სემინარიის რექტორად, რომლის მეუღლესთან ეგზარხოსს სამარცხვინო კავშირი ჰქონდა. რექტორი ტფილისში ქართველმა სემინარიის ნამოწაფარმა, პირადი ანგარიშის გამო მოჰკლა და მისი ანდერძის აგებაზე ეგზარხოსმა მთელი ქართველი ერი დასწყევლა, რის გამოც თავად აზნაურთა წინამძღოლმა,დიმიტრი ყიფიანმა 1887 წლის 8 ივნისს ეგზარხოსს წერილი მისწერა და შეუთვალა, რომ ბოდიში მოეხადა ქართველი ერის წინაშე. მაგრამ საქმე სხვანაირად დატრიალდა, დონდუკოვ-კორსაკოვმა ეგზარხოსის თხოვნით, ყიფიანი სტავროპოლში გადაასახლა. მალე ყიფიანი პეტერბურგში გაიწვიეს საქმის გამოსაკვლევად, მაგრამ იგი მოკლეს იმ სასტუმროში, რომელშიც ცხოვრობდა, მოსყიდული მკვლელი ვერ იპოვნეს.
1870 წლამდე გელათის მონასტერს აუარებელი სიმდიდრე ჰქონდა. იმ დროს გელათში ინახებოდა: უძველესი, 11 ესაუკუნის ქართული სახარება ოქროს ყდით, იშვიათის საუცხოო ტიხრული მინანქრით.ეს სახარება ეგზარხოსის ნებართვით წაიღო ქუთაისის გუბერნატორმა ლევაშოვმა,რომელმაც ოქრო ჩამოხსნა და სანაცვლოდ ვერცხლის ყდა გააკეთებინა.ეხლა წინანდელი ოქროს ყდა ინახება პეტერბურგის სტროგანოვის მუზეუმში, რომელსაც იგი გრაფმა პანინმა გადასცა.
ამ ყდაში ინგლისელები იძლეოდნენ 1 მილიონ მანეთს. ამავე ეკლესიაში ინახებოდა იმერეთის კატალიკოსთა საპატრიარქო სამოსელი,რომელიც სტამბოლის აღებამდის იყო გაკეთებული და ზალიან ძვირი ღირდა. ამ სამოსლიდან გადაადნეს 8 გირვანქა ოქრო,ხოლო მარგალიტებიდან და ფირუზებიდან, ქალებს სამკერდულები გაუკეთეს. გელათის მონასტერი გაძარცვეს პანინმა და ლევაშოვმა ეგზარხოსის ნებართვით. ამავე ხანებში ამავე ეგზარხოსის ნებართვით სიონის უძვირფასეს ტაძრიდან დაიკარგა აუარებელი სიმდიდრე: ოქრო,რამდენიმე ფუთი მარგალიტი, ფირუზი და სხვა ძვირფასი ქვა. ასეთივე დღე დააყენეს მცხეთისა, ალავერდისა, ბოდბისა, ნინოწმინდისა, იოვანე ნათლისმცემლისა,ჯუმათისა, შემოქმედისა და სხვა მონასტრებს და ტაძრებს.
რამდენიმე წლის წინად სიონის ტაძრიდან გრაფმა ბობრინსკიმ ეგზარხოსის ნებართვით მრავალი ძველი ხელნაწერი წაიღო,გელათის მონასტრიდან დაიკარგა საპატრიარქო თვალ მარგალიტით შემკული მიტრა, რომელსაც ამშვენებდა მეფე ვახტანგის გვირგვინის ბრილიანტის ჯვარი.პავლეს დროს მეტეხის ტაძრიდან დაიკარგა ხუთი ატას თუმნად ღირებული მეტეხის ღვთისმშობლის ხატი, რომელიც წინათ სამკლიტურში ინახებოდა.1891 წ.ეს ხატი ამავე ეკლესიის სახურავ ქვეშ იპოვნეს,მაგრამ ზედ აღარაფერი ჰქონდა.ამავე ეგზარხოსის დროს სიონის ტაძრიდან დაიკარგა ძვირფასი ნინოწმინდის ღვთისმშობლის ხატი.პალადიმ ერთ სომეხ მხატვარს ნება დართო საქართველოს მონასტრებიდან მრავალი ხატი წაეღო და გაეყიდა.
ამ ჟამად ქართულ საეგზარხოსოზე იხარჯება 809000 მანეთი. აქედან 200000 მანეთი იხარჯება ბერძენ და რუს სამღვდელოებაზე და "ქრისტიანობის აღმადგენელ საზოგადოებაზე" (ეს იყო დანგრეული ქართული ეკლესიის ,რუსული ეკლესიით ჩანაცვლებისთვის მოღვაწე ორგანიზაცია, რომელმაც რათქმაუნდა ნაყოფიერად იმუშავა.) მაგრამ ამაზე უფრო საინტერესო ის არის, თუ რამდენი სახალხო ქონება წაიღო რუსეთის მთავრობამ საქართველოდან.... (აქ მოდის გრძელი ნუსხა, რომელსაც გამოვტოვებ).
ამრიგად რუსეთის მთავრობამ ქართველ ერს 150 მილიონი მანეთი წაართვა.მერე იცით რას ნიშნავს ერთი მუჭა ხალხისთვის 150 მილიონი მანეთი? ამ აუარებელი ქონებით, სულ ცოტა წელიწადში 15 მილიონი მანეთი წმინდა შემოსავალი ექნებოდა.
საყურადღებო ის არის რომ სომხებს 1905წ. მთავრობამ უკანვე დაუბრუნა საეკლესიო მამულები, საქართველოს საეკლესიო მამულების შემოსავალი კი,რომელიც წელიწადში 10 მილიონ მანეთს უდრის, დღესაც ხაზინას მიაქვს და ამ ფულიდან ქართულ ეკლესიაზე 3-4% ი იხარჯება....
... ახალციხისა და ახალქალაქის მაზრები, რომელნიც ზემო ქართლის გულს შეადგენენ, ქართველებისთვის სამუდამოდ დაიკარგნენ, სომხებმა კი იქაურობა გაავსეს. მრავალი მონასტრები და ეკლესია,უძველესი სიმდიდრე ქართველი ერისა, აუარებელი მინგრეულ მონგრეული სოფელი და სამშობლო შოთა რუსთაველისა, სულ უფასოდ და მუქთად შერჩათ ოსმალეთიდან გადმოსულ სომხებს...
....რუსეთის მთავრობამ ქართველებს დასახლება და მიწის შეძენა აუკრძალა სოხუმის ოლქში, სადაც ქართველ მეფეებს რამდენიმე ასწლეულის განმავლობაშისასახლეები ჰქონდათ და სადაცმე 17 საუკუნემდე არსებობდა სახაზინო იმერეთის კათალიკოსთა კათედრა...
ივერიის ეკლესიის საქმეებში ერეოდა არა მარტო რუსეთის სასულიერო კოლეგია (სინოდი) , არამედ კავკასიის სამოსწ. ოლქის მზრუნველი იანოვსკი და ზავადსკიც ხშირად ეჩხირებოდნენ. იანოვსკი წუხდა რომ საქართველოში4 ქართველი ეპისკოპოსია, ეს ხომ მთავრობის მიზნისთვის ძლიერ საშიშიაო.მათი აზრით ეპისკოპოსებს არ უნდა სცოდნოდათ ის ენა რომელზეც საწმყსო ლაპარაკობდა.(რათა დაჩქარებულიყო ღვთისმსახურების სლავურ ენაზე გადასვლა).
1811 წლიდან დაობლებულ ივერიის ეკლესიას სათავეში ედგა კაცი, რომელსაც ქართული ენის არაფერი ესმოდა.
საქართველოს ეგზარხოსი ნიკონი თავის სამწყსოს ვერ ეჩვენება შიშით, მას შემდეგ რაც თბილისში ჩამოვიდა, გარეთ იშვიათად გამოდის და თუ გამოვა ყაზახების თანხლებით.
სტატს სეკრეტარის ამხანაგი ზვენიგოროდსკი,რომლის კოლექციას ეხლა 1 200000 მანეთად ჰყიდიან მემკვიდრენი,
პალადის წერილით დადიოდა ქართულ ეკლესიებში და უვიცი ბერებისგან ძვირფას ნივთებს ყიდულობდა. ევსევის დროს ხახულის ღვთისმშობლის ხატს, რომელიც მოციქულ ლუკას მიერ იყო დაწერილი, ჩამოხსნეს 4 უშველებელი და 7 პატარა ლალი. ეს ძვირფასი თვლები ერთ დროს ეკუთვნოდა თამარ მეფეს და თითო ლალს საკუთარი სახელი ჰქონდა: "ობოლა", "კედელა" და "მედეგა". ყველა ქართველმა იცის ისტორიული ლეგენდა ამის შესახებ, თუ როგორ და რა მიზნით შესწირა თამარ მეფემ ეს ძვირფასი ქვები გელათის მონასტერს და ვის ჩაუვარდა ხელში შემდეგ ეს ძვირფასი ისტორიული ნაშთი.
ეგზარხოს ევსევის შიშით, ერთმა ქართველმა არქიმანდრიტმა უძველესი ქართული ხელნაწერები მიწაში ჩაფლა და დაალპო. აუარებელი სიმდიდრე გაიტანა ბარონ დე ბაიმ.დაწვას ისევ სჯობია რომ ეს სიმდიდრე საზღვარგარეთის მუზეუმებში ეწყოს, ეგზარხოსი პავლე კი ამ სიმდიდრესა და ძველ ნაშთებს კიშინიოვშიაც სწვავდა და ტფილისშიაც.
1895 წელს სინოდალურმა კანტორამ აფხაზეთში ქართული წირვა ლოცვა და სწავლა აკრძალა, თუმცა იქ 40 000
ქართველი და მხოლოდ 3 420 რუსი ცხოვრობდა.1906 წელს ეპისკოპოსმა კირიონმა დაიბრუნა ეს უფლება, მაგრამ
კოვნოში ვიკარის ადგილი მისცეს და საქართველოდან გაისტუმრეს.
...გაბრიელს ,ამ იშვიათ გმართლმადიდებელი ეკლესიის განათლებულ მწყემსთავარს და უაღრესად წმინდა ცხოვრების კაცს სდევნიდა რუსი ეგზარხოსი ევსევი,კაცი მეძავი, რომელიც საქართველოდან 1877 წელს გააძევეს.
აი რას წერდა მას 1875 წელს ეპისკოპოსი გაბრიელი: " იმის მაგივრად რომ ყურადღება მიაქციოთ ჩემ თხოვნას, თქვენო მაღალ ყოვლად უსამღვდელოესობავ, ჩემი წერილი ჩემი გულის ტკივილის გასაორკეცებლად გამოიყენეთ.
რადგან წამკიდეთ მეზობელ (გურიის) ეპისკოპოსს, რომელთანაც მუდამ მეგობრული დამოკიდებულება მქონდა.
აგერ უკვე 15 წელიწადია რაც თქვენი მაღალ ყოვლად უსამღდელოესობა მდევნით მე და ყოველი შემთხვევით სარგებლობთ რამე მაწყენინოთ, ან ცუდი სიტყვა მომახვედროთ. არ არის ისეთი ცილისწამება და ჭორი, რაც თქვენ არ მიგეღოთ და არ გერწმუნოთ ჩემს შესახებ. ყოველივე ამას მე ვითმენ, არ ვჩივი, გარნა მხოლოდ თქვენთან, მაგრამ ვერაფრით ვერ შევძელი თქვენი გულის მორბილება. ღმერთი იყოს მსაჯული ჩვენ შორის."
ბოლო დროს როგორც ვიცით, საქართველოს სასულიერო სასწავლებლების ზედამხედველების და მათი თანაშემწეების ადგილებზე მხოლოდ რუსებს ნიშნავენ. ისინი კი ქართველების შეურაცხყოფაზე და შევიწროებაზე აშენებენ თავიანთ კარიერას და მერე საუკეთესო ადგილებს შოულობენ რუსეთში. ამ გეგმას ადგია ახლანდელი რუსი ეგზარხოსი კირნიკონიც.
.... ქართველებზე უფრო უბედური ერი ქვეყანაზე არ მოიძებნება... ამნაირად არავინაა ივერიის ეკლესიის ქომაგი,
პატრიოტი სულაც არ არის ის რუსი, ვინც უცხო ერის ძალმომრეობაზე და შევიწროვებაზე თავიანთ პირადობის განსადიდებელ გზას კაფავს და ჩინ ორდენებით გულ მკერდ იმშვენებს.
ჭეშმარიტ მართლმადიდებელს ერთ წამსაც არ უნდა ავიწყდებოდეს მოციქულის მცნება,რომ ქრისტეს ეკლესიაში არაა არც ურიაობა,არც წარმართობა,,რომ სიყვარულზე უდიდესი ქვეყანაზე არაფერია.ეს ღვტაებრივი ბრძანება,რომ დავიწყებული არ ქონდეთ საქართველოს რუსიფიკატორებს, მუდამ რომ ახსოვდეთ მეფური აღთქმა ეკატერინე მეორისა,პავლე და ალექსანდრე პირველისა ქართველი ერის შესახებ, ქართველების ერთგულებაში ეჭვის შემოტანასაც ადგილი არ ექნებოდა.
ჩვენმა საერო და სასულიერო ბიუროკრატიამ ამ მრავალტანჯული ერისადმი სიყვარული სიძულვილად შეცვალა, უფლება- უკანონობად და ზალმომრეობად, სიმართლე- შეწუხებად და შევიწროებად."

[ლეონტი]

ზემოთ მოტანილი მძიმე ინფორმაციის წაკითხვის შემდეგ მიჩნდება რამდენიმე კითხვა:
ვიყავით თუ არა რუსეთთან შეერთების მომენტში, რაიმე გარეგნული ან შინაგანი ნიშნით ესოდენ საზიზღარი და ამაზრზენი ერი, რომ წმინდა და განათლებული რუსეთი ასე პირუტყვულად მოგვექცა?
თუ არა, მაშ იყო თუ არა 19 ე საუკუნის რუსეთი სასულიერო და საერო ელიტით (რითაც გამუდმებით ამაყობენ)
მუსულმან ან თუნდაც მონღოლ მოძალადეებზე უკეთესი, ჩვენი ტანჯული ერისთვის?
ზემოთ მოყვანილი ტექსტი ეკუთვნის ეროვნებით რუსს, ერთ ერთი ოპოზიციური პოლიტიკური მოძრაობის წევრს,ომელმაც არასრული მაგრამ ნათელი სურათი დახატა.
ცხადია რომ რუსული ეკლესიის სინოდი ამა ქვეყნის მეუფის, ეშმაკის მსახურებაში იყო, მაგრამ რატომ დუმდნენ დიდი რუსი წმინდანები, რომლებიც სასულიერო და საერო ელიტის მიერ აღიარებულ წარმოჩინებულნი იყვნენ სიცოცხლეშივე და ყველაფერი კარგად იცოდნენ რაც იმპერიაში ხდებოდა. რატომ დუმდა მათი წმინდა სინდისი და განათლებული გონება, მაშინ როცა მათ თვალწინ ღვთისმშობლის წილხვედრ წმინდა საყდარს ანადგურებდნენ?
და როგორი განწყობით წავიკითხო დღეს მათივე შეთხზული ტომები მაღალსულიერი სწავლებებით?(რუსების საყვარელი ტერმინი რომ ვიხმარო: მათ ხომ ახალი ველოსიპედი არ გამოუგონიათ, არამედ მეათასედ გაიმეორეს ადრეული მამების მემკვიდრეობა , რომელსაც მათი ეგზარხოსები აქტიურად ანადგურებდნენ ძველი ქართული ხელნაწერების სახით) ანდა რა განწყობით ვილოცო მათი ხატების წინაშე?როდესაც ვიცი რომ მათი ძმური სიყვარული იქ მთავრდებოდა სადაც იწყებოდა ველიკოდერჟავულ მესიანისტური იდეები.
(ყური მაქვს მოკრული რომ იყო გამონაკლისიც, მაგრამ არსად ამის დამადასტურებელი წყარო არ შემხვედრია, გარდა კულუარული საუბრისა, თუ ვინმეს რაიმე დოკუმენტი გაქვთ გთხოვთ დადოთ).
რატომ არავინ არ აანალიზებს დღევანდელ "სულიერ" რუსეთში ისტორიულ შედეგებს, რომ ბოლშევიკური ბნელეთის მიერ მათი ეკლესიის დაქცევა და შუაზე გახლეჩა სწორედ მათივე ჩადენილი საქმეების ლოგიკური შედეგი იყო? და ნიშანდობლივია რომ ანტიქრისტეს რჩეული იოსებ ჯუღაშვილი სწორედ საქართველოდან მიევლინათ?
ისტორია ხომ ციკლურად მეორდება და თუ გამოცდილებიდან დასკვნა არ გააკეთე ,პოტენციურად იგივე პრობლემის წინაშე დგები.
დაბოლოს რატომ არ კეთდება ამ მწარე წარსულის , ისტორიული, ეკლესიოლოგიური და საღვთისმეტყველო
ანალიზი ჩვენი მეცნიერების და სასულიერო პირების მიერ? რათა დასაბუთებულად წარედგინოს რუსეთის მხარეს
მოთხოვნა მიყენებული სულიერი მორალური და მატერიალური ზარალის კომპენსაციისთვის, ან თუ ეს არარეალურია უბრალოდ ,როგორც დოკუმენტური , ისტორიული მასალა. (ჩვენი საგანძურის ნაწილი ხომ დღესაც რუსეთის საცავებშია გაფანტული.)
მაშინ როდესაც არც ერთი სინანულის თუ ბოდიშის ფრაზა მათი მხრიდან , პირიქით აგრესიული მაყვედრებელი მზერა, თითქოს ჩვენ მათ საქართველოს სამწყსო დავაკარგინეთ და "წმინდა რუსეთის", მართლმადიდებლობის უკანასკნელი ბურჯის ,მტრებს მივეკედლეთ.
მე პირადად ღრმად ვარ დარწმუნებული, რომ ისტორიის გამეორების შემთხვევაში რუსები მსგავსად და უფრო სასტიკად გაგვისწორდებიან. ხოლო თუ ესე დავსვამთ საკითხს თუ რატომ დაუშვა ღმერთმა ჩვენზე ამგვარი განსაცდელი,რა უძღოდა ამას წინ ქართულ სინამდვილეში, მეფე თეიმურაზის დროიდან მოყოლებული, ნამდვილად მართებულად საკვლევი საკითხი იქნება.(რამეთუ ყველაფრის სხვაზე გადაბრალება არასწორია, მტერი და მომხდური ყოველთვის შინაურის დახმარებით მოქმედებდა).
დაბოლოს ზემოთ მოყვანილი ავტორის ციტატით დავასრულებ:
"ზიზღისა და გაკიცხვის ღირსი იქნება ქართველი სამღდელოება და ერი, თუ მან მედგრად არ მოითხოვა დაბრუნება იმ უფლებისა, რომელიც მას ძალმომრეობითა და უსამართლოდ წაართვა რუსეთის მთავრობამ."

[შოთა]

მძიმე წასაკიტხია, შენი შეკითხვებიც სამართლიანია, მაგრამ ეგ მოთხოვნები რომ წამოვაყენოთ ახლა რელაურად ისედაც დაძაბული სიტოაცისა უფრო გაურესებას მივიხებთ, თანაც როგორც შენ უკვე ახნიშნე ცოდვები მაგათაც დაუბრუნდათ, ღმერთი არავის არ არჩენს ცოვებს.

[ზურა]

აქა მშვიდობა,

ზოგადად ცნობილი მიზეზების გამო, ამ თემაზე საუბარი მსგავს უარყოფით ემოციებს იწვევს/იწვევდა ჩემშიც;
რასაც შესაბამისად: წყრომა, რისხვა და განსჯის მეტი არაფერი მოუტანია...

მადლობა უფალს, რომ მეხმარება ვნებათა დაძლევაში და მისი ნებით,
ემიგრაციაში ქართულ ეკლესიას მოკლებულს,
რუსულ ეკლესიაში სიარული და ყოველ საღვთო ლიტურგიაზე
რუსულ მართლმადიდებლურ ეკლესიაზე ლოცვა მიწევს.

უფალო შეგვიწყალე.

[დათიკო]

სწორედ ეს არის ჩვენი სიძლიერე, რომ მიუხედავად ყოველივე ამისა, მაინც ვინარჩუნებთ სიმშვიდეს. ის რაც რუსეთმა საქართველოს გაუკეთა, საშინელებაა, მაგრამ არაფერი ხდება ამ ქვეყანაზე უფლის დაშვების გარეშე. ეს კი ნიშანდობლივი უნდა იყოს ჩვენთვის. ეს ტყუილად არ მომხდარა. საერთოდ არაფერი ხდება ტყუილად ამ ქვეყანაზე. მთავარია რა გაკვეთილს მივიღებთ ჩვენ ამისგან. ჩემი აზრით, არაა გამართლებული მტრის ხატის შექმნა, მიუხედავად ასეთი საშინელი ქმედებებისა, ჩვენს მიმართ.
ღმერთმა დაიფაროს, გააძლიეროს და გაამთლიანოს საქართველო!

[შოთა]

ზურა
მეც შენ მდგომარეობაში ვარ, და ყოველთვის ასეთი თემების წაკითხვის შემდეგ რახაცნაირად თითქოს დილემის წინ ვდგებოდი რომ მეთვითონაც რუსული ეკლესისი მრევლი ვარ, მაგრამ კაი და ცუდი ყველგან არის, და რაც მოხდა ჩვენი ცოდვების გამოც იყო გამოწვეული

[ქავთარაძე]

ლეონტი
ჩვენ მამა გიორგიმ მოწამეთაში საინტერესო რაღაცეები მოგვიყვა და ასევე გვთხოვა რაც ცუდი გვიქნეს რუსებმა დაივიწყეთო. ისინიც მართლმადიდებლები არიან და როგორც ჩვენი თავი ისე უნდა გვიყვარდესო

[G_I_O_R_G_I_]

მე ზოგადად ვიტყვი რომ ხშირად არასწორი მიდგომა გვაქვს რუსეთის მიმართ ხშირად მთელი რუსეთი გვგონია ჯირინოვსკები,მიტროფანოვები,ზ
ატულინები და სხვა რომლებიც მეც არ მეხატება გულზე.არამედ ის ჩვეულებრივი ხალხი რომლებსაც არც რამე დაუშავებიათ ჩვენთვის და არც მათ აზრს იზიარებენ ასეთი კი 160მილიონ კაცში მრავლადაა.ამიტომ მე ვანსხვავებ ერთის მხრივ იმპერიალისტური იდეებით შეპყრობილ მთავრობას და მის მომხრეებს და ჩვეულებრივ ხალხს და თუ არ გვეყვარება ის ერთმორწმუნე ჩვეულებრივი ხალხი აბა ვინღა უნდა გვიყვარდეს.

[ირგე]

შოთა

მძიმე წასაკიტხია, შენი შეკითხვებიც სამართლიანია, მაგრამ ეგ მოთხოვნები რომ წამოვაყენოთ ახლა რელაურად ისედაც დაძაბული სიტოაცისა უფრო გაურესებას მივიხებთ, თანაც როგორც შენ უკვე ახნიშნე ცოდვები მაგათაც დაუბრუნდათ, ღმერთი არავის არ არჩენს ცოვებს.

მართალია.
გიყვარდეს მტერი შენი, ვითარცა მოყვასი შენი.

[Lenus]

ჩვენ მამა გიორგიმ მოწამეთაში საინტერესო რაღაცეები მოგვიყვა და ასევე გვთხოვა რაც ცუდი გვიქნეს რუსებმა დაივიწყეთო. ისინიც მართლმადიდებლები არიან და როგორც ჩვენი თავი ისე უნდა გვიყვარდესო

ამაში ვეთანხმები მამაოს, მაგრამ რასაც ახლა გვიშვებიან? ისიც დავივიწყოთ და ვუღიმოთ? არაა ადვილი. ბიზნატიელებიც მართლმადიდებელები იყვნენ მაგრამ სიქა გვქონდა მაგათგან გაცლილი. პატიება სხვაა და და შეურახყოფის იგნორირება სხვა (ჩემი აზრით რათქმაუნდა, შესაძლოა ვცდებოდე)

[marine]

პატიება სხვაა და და შეურახყოფის იგნორირება სხვა (ჩემი აზრით რათქმაუნდა, შესაძლოა ვცდებოდე)

გეთანხმები, შეცდომები უნდა მივუტევოთ, დანაშაული კი არასოდეს..

[tamara]

ლეონტი - ეს ტექსტი - რუსულად ხომ არ გაქვთ ან საიტზე ხომ არ გინახავთ სადმე? იმ რუსი-ოპოზიციონერის გვარს ხომ ვერ მეტყვით, ვინც ეს ყველაფერი დაწერა?

[Sotiris]

დურნოვოს ეს ტექსტი არ წარმოადგენს სამეცნიერო ნაშრომს, პამფლეტის სტილშია. კათოლიკოს კირიონის Краткий очерк истории Грузинской Церкви и Экзархата в XIX веке რომ წაიკითხოთ (დაიბეჭდა თბილისში 1901 წ.), ცოტა სხვანაირი სურათი წარმოგიდგებათ. ნამდვილად არ არის საჭირო ცუდზე თვალის დახუჭვა, მაგრამ რუსეთის ეკლესიას მარტო ნეგატივი არ მოუტანია ჩვენთვის.

[მნათე]

Sotiris

გეთანხმები, არ ღირს შავის უფრო შავად წარმოჩენა, თვარა მალე თეთრიც შავად მოგვეჩვენება

[მართა]

ნაპატიები არ აქვთ? მათი ნახელავიდან მარტო ის კმარა რომ უამრავი სიმდიდრე გაიტანეს და უძველესი ფრესკები გაათეთრეს!

[tamara]

დურნოვოს ეს ტექსტი არ წარმოადგენს სამეცნიერო ნაშრომს, პამფლეტის სტილშია. კათოლიკოს კირიონის Краткий очерк истории Грузинской Церкви и Экзархата в XIX веке რომ წაიკითხოთ (დაიბეჭდა თბილისში 1901 წ.), ცოტა სხვანაირი სურათი წარმოგიდგებათ. ნამდვილად არ არის საჭირო ცუდზე თვალის დახუჭვა, მაგრამ რუსეთის ეკლესიას მარტო ნეგატივი არ მოუტანია ჩვენთვის.

საინტერესოა პოზიტივი რა იყო?
ქართული ეკლესია რუსეთის გარეშე დაიღუპეოდა, ისევე როგორც ერეკლეს მიერ დატოვებული საქართველო?
სკოლაშიც ხომ ამას გვასწავლიდნენ - დიდმა რუსეთმა საქართველო გადაარჩინაო...

[Sotiris]

საქართველოს პატრიარქი , უწმინდესი და უნეტარესი ილია მეორე დელეგაციითურთ მოსკოვს ეწვია, რათა დასწრებოდა "მართლმადიდებლური ენციკლოპედიის" 13 ე ტომის პრეზენტაციას, რომელშიც სხვა მასალებთან ერთად შევიდა ინფორმაცია საქართველოს ეკლესიის შესახებ.
პატრიარქმა აღნიშნა რომ წიგნში შეტანილია მთელი რიგი უზუსტობები, რაც შემდგომ გადამუშავებას მოითხოვს.
რეალურად კი რუსულმა ეკლესიამ გამოსცა წიგნი მოძმე საქართველოს ეკლესიაზე, რომელშიც ჩვენთვის მთავარი, ანუ რუსეთის წმინდა სინოდის მიერ ივერიის ეკლესიის პირწმინდად განადგურება არაა შეტანილი.

ლეონტი

თუ ეს არ იცი, მაშინ მე გეტყვი: ქართული მხარის კატეგორიული მოთხოვნა იყო, რომ საქართველოს ეკლესიის შესახებ სტატიები ამ მე-13 ტომში დაწერილი უნდა ყოფილიყო ქართველი ავტორების მიერ, რაზეც რუსული მხარე დათანხმდა. ქართველი ავტორების მუშაობას ქართველი კოორდინატორის (ჟორდანიას) მეშვეობით, რეალურად საპატრიარქო უწევდა კონტროლს (სტატიები გადაიკითხა მაგალითად მამა გიორგი გამრეკელმა). ასე რომ თუ რამე პრეტენზიები გაქვს მე-13 ტომთან, ეგ პრეტენზიები საპატრიარქოს უნდა წაუყენო პირველ რიგში. და პატრიარქის ის სიტყვებიც ცოტა სხვა კონტექსტში ითქვა.

პ.ს. ხარვეზები მართლაც არის, ხშირად სერიოზული.

[tamara]

ხახულის ხატზე არაფერი წერია - ხომ არ გახსოვთ იმ ჩინოვნიკის გვარი - ხატის მინანქარი ჩექმებით რომ დალეწა?

[Freethought]

საქართველოს პატრიარქი , უწმინდესი და უნეტარესი ილია მეორე დელეგაციითურთ მოსკოვს ეწვია, რათა დასწრებოდა "მართლმადიდებლური ენციკლოპედიის" 13 ე ტომის პრეზენტაციას, რომელშიც სხვა მასალებთან ერთად შევიდა ინფორმაცია საქართველოს ეკლესიის შესახებ.
პატრიარქმა აღნიშნა რომ წიგნში შეტანილია მთელი რიგი უზუსტობები, რაც შემდგომ გადამუშავებას მოითხოვს.
რეალურად კი რუსულმა ეკლესიამ გამოსცა წიგნი მოძმე საქართველოს ეკლესიაზე, რომელშიც ჩვენთვის მთავარი, ანუ რუსეთის წმინდა სინოდის მიერ ივერიის ეკლესიის პირწმინდად განადგურება არაა შეტანილი.
ქვემოთ მოგაწვდით ფაქტებს, რომელიც 1907 წელს რუსი ავტორის მიერ იქნა გამოქვეყნებული:
"რუსეთის სინოდმა აუწერელი ვნებისა და ბოროტების მეტი არაფერი მისცა ქართულ ეკლესიას.მისთვის ეს ეკლესია ნამდვილი ბარბაროსული ქვეყანის ეკლესია იყო. სინოდის მოხელეებმა მტკვარში გადაყარეს ყველა კანონები და დადგენილებანი, რომელნიც ქართულ ეკლესიას ეკუთვნოდა,დასწვეს აუარებელი უძველესი საეკლესიო დოკუმენტი,რაც დარჩა პეტერბურგში წაიღეს და ბოლოს ივერიის ეკლესიას ავტოკეფალია წაართვეს.
(ერთი ცნობით ეს დოკუმენტები მოგვიანებით ლენინმა დააბრუნა, მაგრამ გზაში ეშელონს, "შემთხვევით" ხანძარი
გაუჩნდა და გადაიბუგა)
გაანადგურეს მრავალი ძველი მონასტერი და ქართული საეკლესიო მამულებიც ხაზინას გადასცეს.
გარყვნილი ეგზარხოსი ფეოფილაქტი (საუბარია რუსეთის "წმინდა" სინოდის მიერ მოვლინებულ მიტროპოლიტზე)
პირდაპირ ახრჩობდა ქართველებს და იქამდის მივიდა, რომ შეეხო წმინდა ნინოს საფლავსაც, მაგრამ ღმერთმა აღარ დააცალა და იქვე საფლავთან ამოართვა სული. ეგზარხოსმა ევგენი ბაჟენოვმა, მონასტრები და ეკლესიები დაქურდა,ისიდორემ ქართულ ეკლესიებს მამულები წაართვა, ეგზარხოსმა ევსევი ილინსკიმ, რომელიც მეტად გახრწნილი, თავაშვებული და ქალის მოყვარე იყო,გაყიდა ქართველ კათალიკოსთა უძვირფასესი სამოსელი,
ხატებსა და სამოსლებს ძვირფასი თვლები ჩამოხსნა და მონაწილეობა მიიღო გელათის მონასთრის სამოსლების დატაცებაში. ეგზარხოსმა ევსევიმ,რამდენიმე ასი ათასი მანეთი იშოვა.იმის ეგზარხოსობის დროს, კი ქართულ ეკლესიას 2 მილიონი მანეთის ნივთები დაეკარგა.
ეგზარხოსი პავლე, კაცი ფიცხელი, გადარეული და მხეცის მსგავსი, რომელმაც ბესარაბიაში მართლმადიდებლობა დააქცია, ამავე საშვილიშვილო მოღვაწეობისთვის საქართველოში გადმოიყვანეს.რათქმაუნდა მან ივერიის ეკლესიაშიც ჩვეული არეულობა შემოიტანა. კიშინიოვიდან მას დეკანოზი ჩუდეცკიც გამოაყოლეს სემინარიის რექტორად, რომლის მეუღლესთან ეგზარხოსს სამარცხვინო კავშირი ჰქონდა. რექტორი ტფილისში ქართველმა სემინარიის ნამოწაფარმა, პირადი ანგარიშის გამო მოჰკლა და მისი ანდერძის აგებაზე ეგზარხოსმა მთელი ქართველი ერი დასწყევლა, რის გამოც თავად აზნაურთა წინამძღოლმა,დიმიტრი ყიფიანმა 1887 წლის 8 ივნისს ეგზარხოსს წერილი მისწერა და შეუთვალა, რომ ბოდიში მოეხადა ქართველი ერის წინაშე. მაგრამ საქმე სხვანაირად დატრიალდა, დონდუკოვ-კორსაკოვმა ეგზარხოსის თხოვნით, ყიფიანი სტავროპოლში გადაასახლა. მალე ყიფიანი პეტერბურგში გაიწვიეს საქმის გამოსაკვლევად, მაგრამ იგი მოკლეს იმ სასტუმროში, რომელშიც ცხოვრობდა, მოსყიდული მკვლელი ვერ იპოვნეს.
1870 წლამდე გელათის მონასტერს აუარებელი სიმდიდრე ჰქონდა. იმ დროს გელათში ინახებოდა: უძველესი, 11 ესაუკუნის ქართული სახარება ოქროს ყდით, იშვიათის საუცხოო ტიხრული მინანქრით.ეს სახარება ეგზარხოსის ნებართვით წაიღო ქუთაისის გუბერნატორმა ლევაშოვმა,რომელმაც ოქრო ჩამოხსნა და სანაცვლოდ ვერცხლის ყდა გააკეთებინა.ეხლა წინანდელი ოქროს ყდა ინახება პეტერბურგის სტროგანოვის მუზეუმში, რომელსაც იგი გრაფმა პანინმა გადასცა.
ამ ყდაში ინგლისელები იძლეოდნენ 1 მილიონ მანეთს. ამავე ეკლესიაში ინახებოდა იმერეთის კატალიკოსთა საპატრიარქო სამოსელი,რომელიც სტამბოლის აღებამდის იყო გაკეთებული და ზალიან ძვირი ღირდა. ამ სამოსლიდან გადაადნეს 8 გირვანქა ოქრო,ხოლო მარგალიტებიდან და ფირუზებიდან, ქალებს სამკერდულები გაუკეთეს. გელათის მონასტერი გაძარცვეს პანინმა და ლევაშოვმა ეგზარხოსის ნებართვით. ამავე ხანებში ამავე ეგზარხოსის ნებართვით სიონის უძვირფასეს ტაძრიდან დაიკარგა აუარებელი სიმდიდრე: ოქრო,რამდენიმე ფუთი მარგალიტი, ფირუზი და სხვა ძვირფასი ქვა. ასეთივე დღე დააყენეს მცხეთისა, ალავერდისა, ბოდბისა, ნინოწმინდისა, იოვანე ნათლისმცემლისა,ჯუმათისა, შემოქმედისა და სხვა მონასტრებს და ტაძრებს.
რამდენიმე წლის წინად სიონის ტაძრიდან გრაფმა ბობრინსკიმ ეგზარხოსის ნებართვით მრავალი ძველი ხელნაწერი წაიღო,გელათის მონასტრიდან დაიკარგა საპატრიარქო თვალ მარგალიტით შემკული მიტრა, რომელსაც ამშვენებდა მეფე ვახტანგის გვირგვინის ბრილიანტის ჯვარი.პავლეს დროს მეტეხის ტაძრიდან დაიკარგა ხუთი ატას თუმნად ღირებული მეტეხის ღვთისმშობლის ხატი, რომელიც წინათ სამკლიტურში ინახებოდა.1891 წ.ეს ხატი ამავე ეკლესიის სახურავ ქვეშ იპოვნეს,მაგრამ ზედ აღარაფერი ჰქონდა.ამავე ეგზარხოსის დროს სიონის ტაძრიდან დაიკარგა ძვირფასი ნინოწმინდის ღვთისმშობლის ხატი.პალადიმ ერთ სომეხ მხატვარს ნება დართო საქართველოს მონასტრებიდან მრავალი ხატი წაეღო და გაეყიდა.
ამ ჟამად ქართულ საეგზარხოსოზე იხარჯება 809000 მანეთი. აქედან 200000 მანეთი იხარჯება ბერძენ და რუს სამღვდელოებაზე და "ქრისტიანობის აღმადგენელ საზოგადოებაზე" (ეს იყო დანგრეული ქართული ეკლესიის ,რუსული ეკლესიით ჩანაცვლებისთვის მოღვაწე ორგანიზაცია, რომელმაც რათქმაუნდა ნაყოფიერად იმუშავა.) მაგრამ ამაზე უფრო საინტერესო ის არის, თუ რამდენი სახალხო ქონება წაიღო რუსეთის მთავრობამ საქართველოდან.... (აქ მოდის გრძელი ნუსხა, რომელსაც გამოვტოვებ).
ამრიგად რუსეთის მთავრობამ ქართველ ერს 150 მილიონი მანეთი წაართვა.მერე იცით რას ნიშნავს ერთი მუჭა ხალხისთვის 150 მილიონი მანეთი? ამ აუარებელი ქონებით, სულ ცოტა წელიწადში 15 მილიონი მანეთი წმინდა შემოსავალი ექნებოდა.
საყურადღებო ის არის რომ სომხებს 1905წ. მთავრობამ უკანვე დაუბრუნა საეკლესიო მამულები, საქართველოს საეკლესიო მამულების შემოსავალი კი,რომელიც წელიწადში 10 მილიონ მანეთს უდრის, დღესაც ხაზინას მიაქვს და ამ ფულიდან ქართულ ეკლესიაზე 3-4% ი იხარჯება....
... ახალციხისა და ახალქალაქის მაზრები, რომელნიც ზემო ქართლის გულს შეადგენენ, ქართველებისთვის სამუდამოდ დაიკარგნენ, სომხებმა კი იქაურობა გაავსეს. მრავალი მონასტრები და ეკლესია,უძველესი სიმდიდრე ქართველი ერისა, აუარებელი მინგრეულ მონგრეული სოფელი და სამშობლო შოთა რუსთაველისა, სულ უფასოდ და მუქთად შერჩათ ოსმალეთიდან გადმოსულ სომხებს...
....რუსეთის მთავრობამ ქართველებს დასახლება და მიწის შეძენა აუკრძალა სოხუმის ოლქში, სადაც ქართველ მეფეებს რამდენიმე ასწლეულის განმავლობაშისასახლეები ჰქონდათ და სადაცმე 17 საუკუნემდე არსებობდა სახაზინო იმერეთის კათალიკოსთა კათედრა...
ივერიის ეკლესიის საქმეებში ერეოდა არა მარტო რუსეთის სასულიერო კოლეგია (სინოდი) , არამედ კავკასიის სამოსწ. ოლქის მზრუნველი იანოვსკი და ზავადსკიც ხშირად ეჩხირებოდნენ. იანოვსკი წუხდა რომ საქართველოში4 ქართველი ეპისკოპოსია, ეს ხომ მთავრობის მიზნისთვის ძლიერ საშიშიაო.მათი აზრით ეპისკოპოსებს არ უნდა სცოდნოდათ ის ენა რომელზეც საწმყსო ლაპარაკობდა.(რათა დაჩქარებულიყო ღვთისმსახურების სლავურ ენაზე გადასვლა).
1811 წლიდან დაობლებულ ივერიის ეკლესიას სათავეში ედგა კაცი, რომელსაც ქართული ენის არაფერი ესმოდა.
საქართველოს ეგზარხოსი ნიკონი თავის სამწყსოს ვერ ეჩვენება შიშით, მას შემდეგ რაც თბილისში ჩამოვიდა, გარეთ იშვიათად გამოდის და თუ გამოვა ყაზახების თანხლებით.
სტატს სეკრეტარის ამხანაგი ზვენიგოროდსკი,რომლის კოლექციას ეხლა 1 200000 მანეთად ჰყიდიან მემკვიდრენი,
პალადის წერილით დადიოდა ქართულ ეკლესიებში და უვიცი ბერებისგან ძვირფას ნივთებს ყიდულობდა. ევსევის დროს ხახულის ღვთისმშობლის ხატს, რომელიც მოციქულ ლუკას მიერ იყო დაწერილი, ჩამოხსნეს 4 უშველებელი და 7 პატარა ლალი. ეს ძვირფასი თვლები ერთ დროს ეკუთვნოდა თამარ მეფეს და თითო ლალს საკუთარი სახელი ჰქონდა: "ობოლა", "კედელა" და "მედეგა". ყველა ქართველმა იცის ისტორიული ლეგენდა ამის შესახებ, თუ როგორ და რა მიზნით შესწირა თამარ მეფემ ეს ძვირფასი ქვები გელათის მონასტერს და ვის ჩაუვარდა ხელში შემდეგ ეს ძვირფასი ისტორიული ნაშთი.
ეგზარხოს ევსევის შიშით, ერთმა ქართველმა არქიმანდრიტმა უძველესი ქართული ხელნაწერები მიწაში ჩაფლა და დაალპო. აუარებელი სიმდიდრე გაიტანა ბარონ დე ბაიმ.დაწვას ისევ სჯობია რომ ეს სიმდიდრე საზღვარგარეთის მუზეუმებში ეწყოს, ეგზარხოსი პავლე კი ამ სიმდიდრესა და ძველ ნაშთებს კიშინიოვშიაც სწვავდა და ტფილისშიაც.
1895 წელს სინოდალურმა კანტორამ აფხაზეთში ქართული წირვა ლოცვა და სწავლა აკრძალა, თუმცა იქ 40 000
ქართველი და მხოლოდ 3 420 რუსი ცხოვრობდა.1906 წელს ეპისკოპოსმა კირიონმა დაიბრუნა ეს უფლება, მაგრამ
კოვნოში ვიკარის ადგილი მისცეს და საქართველოდან გაისტუმრეს.
...გაბრიელს ,ამ იშვიათ გმართლმადიდებელი ეკლესიის განათლებულ მწყემსთავარს და უაღრესად წმინდა ცხოვრების კაცს სდევნიდა რუსი ეგზარხოსი ევსევი,კაცი მეძავი, რომელიც საქართველოდან 1877 წელს გააძევეს.
აი რას წერდა მას 1875 წელს ეპისკოპოსი გაბრიელი: " იმის მაგივრად რომ ყურადღება მიაქციოთ ჩემ თხოვნას, თქვენო მაღალ ყოვლად უსამღვდელოესობავ, ჩემი წერილი ჩემი გულის ტკივილის გასაორკეცებლად გამოიყენეთ.
რადგან წამკიდეთ მეზობელ (გურიის) ეპისკოპოსს, რომელთანაც მუდამ მეგობრული დამოკიდებულება მქონდა.
აგერ უკვე 15 წელიწადია რაც თქვენი მაღალ ყოვლად უსამღდელოესობა მდევნით მე და ყოველი შემთხვევით სარგებლობთ რამე მაწყენინოთ, ან ცუდი სიტყვა მომახვედროთ. არ არის ისეთი ცილისწამება და ჭორი, რაც თქვენ არ მიგეღოთ და არ გერწმუნოთ ჩემს შესახებ. ყოველივე ამას მე ვითმენ, არ ვჩივი, გარნა მხოლოდ თქვენთან, მაგრამ ვერაფრით ვერ შევძელი თქვენი გულის მორბილება. ღმერთი იყოს მსაჯული ჩვენ შორის."
ბოლო დროს როგორც ვიცით, საქართველოს სასულიერო სასწავლებლების ზედამხედველების და მათი თანაშემწეების ადგილებზე მხოლოდ რუსებს ნიშნავენ. ისინი კი ქართველების შეურაცხყოფაზე და შევიწროებაზე აშენებენ თავიანთ კარიერას და მერე საუკეთესო ადგილებს შოულობენ რუსეთში. ამ გეგმას ადგია ახლანდელი რუსი ეგზარხოსი კირნიკონიც.
.... ქართველებზე უფრო უბედური ერი ქვეყანაზე არ მოიძებნება... ამნაირად არავინაა ივერიის ეკლესიის ქომაგი,
პატრიოტი სულაც არ არის ის რუსი, ვინც უცხო ერის ძალმომრეობაზე და შევიწროვებაზე თავიანთ პირადობის განსადიდებელ გზას კაფავს და ჩინ ორდენებით გულ მკერდ იმშვენებს.
ჭეშმარიტ მართლმადიდებელს ერთ წამსაც არ უნდა ავიწყდებოდეს მოციქულის მცნება,რომ ქრისტეს ეკლესიაში არაა არც ურიაობა,არც წარმართობა,,რომ სიყვარულზე უდიდესი ქვეყანაზე არაფერია.ეს ღვტაებრივი ბრძანება,რომ დავიწყებული არ ქონდეთ საქართველოს რუსიფიკატორებს, მუდამ რომ ახსოვდეთ მეფური აღთქმა ეკატერინე მეორისა,პავლე და ალექსანდრე პირველისა ქართველი ერის შესახებ, ქართველების ერთგულებაში ეჭვის შემოტანასაც ადგილი არ ექნებოდა.
ჩვენმა საერო და სასულიერო ბიუროკრატიამ ამ მრავალტანჯული ერისადმი სიყვარული სიძულვილად შეცვალა, უფლება- უკანონობად და ზალმომრეობად, სიმართლე- შეწუხებად და შევიწროებად."

ეს ყველაფერი რასაც ნიკოლოზ დურნოვო აღწერს, ხდებოდა არამარტო საქართველოში, არამედ მთელი რუსეთის იმპერიის მასშტაბით. ასეთი იყო რუსეთის ეკლესიის სახე, რომელიც მაშინ სახელმწიფოს უბრალო დანამატს წარმოაგენდა და სოფლის მეურნეობის სამინისტროსავით იმართებოდა. დღეს მრავალი მისტირის რუსეთში იმ დროს და სამწუხაროდ არა მარტო რუსეთში, არამედ ჩვენშიც.

[ზვარე]

პეტრე პირველის დროიდან მოყოლებული რუსეთს თვითონ არ ჰყავდა პატრიარქი და ეკლესია სიმპერიის დანამატად და იარაღად იყო ქცეული. საკუთარი ეკლესიის გამანადგურებელი იმპერიისაგან სხვა არაფერი იყო მოსალოდნელი.
საქართველოს და რუსეთის ეკლესიებმა 1917 წელს ფაქტიურად ერთად მოიპოვეს დამოუკიდებლობა, თუმცა ახლადგათავისუფლებულ რუსულ ეკლესიას რუსული იმპერიის ამბიციები გადმოჰყვა.