სასულიერო პირების სამოსი და მათი დანიშნულება, ყველა სასულიერო პირის სამოსი პარამეტრები

[gio--->13]

თუ მოგენატრა ფორუმი, დაგვიბრუნდი, გიო

ჰო და აქ ვარ.

განვაგრძობ ამ თემას და თქვენი დახმარება მჭირდება.

მჭირდება კუნკულ-ბარტყულის, ასევე კამილავკას და სკუფიას შესახებ წყაროები, რომ სტატიები გავასწორო.

Куколь - როგორც კუნკულა და Клобук - ?

[gio--->13]

მანტია - მოსასხამი, რომელიც კისრიდან ფეხებამდე ფარავს მთელ სხეულს. მოსასხამი იკვრება საყელოსთან და მთლიანი ნაჭერი დაშვებულია, ისე რომ უკან წაგრძელებული ფორმა აქვს და ძირს ეხება. ზემო და ქვემო კიდეებში დაკერებული აქვს კვადრატული ნაჭრები, რომელიც გამოხატავს „სჯულის ფიცარს“. მანტია სიმბოლურად გამოხატავს ფრთოსან ანგელოზს. ტანის მთლიანად დაფარვა კი ნიშანია მკაცრი მონაზვნური ცხოვრებისა, მოკრძალებისა და სიმდაბლისა.


ღვთისმსახურების დროს მანტიით უნდა იმოსებოდნენ მღვდელმსახურები, მაგრამ, ჩვენთან სამწუხაროდ მხოლოდ მღვდელმთავრები იმოსებიან ეკლესიაში შესვლისას მცირე ხნით და აქა-იქ მონასტერში არქიმანდრიტები.

[gio--->13]

ბისონი იგივე საკოსი - მღვდელმთავრის შესამოსელი. ეპისკოპოსის ზედა სამოსი, რომელიც ქვემოდან და სახელოებიდან დამოკლებულ დიაკვნის სტიქარს ჰგავს. ბისონი სიმბოლურად მაცხოვრის სუდარას გამოხატავს.

ბისონს ატარებდნენ ქართველი და ბიზანტიის მეფეებიც. ქართველების ბისონი უფრო ფართო და უფრო მოკლე იყო, ყელზე ზოგჯერ მრგვლად და ზოგჯერ სამკუთხედად იყო ჩაჭრილი. ბისონში გამოწყობილი ქართველი მეფეების ფრესკები გვხვდება: ატენში ბაგრატ IV-ის, ბედიაში ბაგრატ III-ის, ვარძიასა და ყინწვისში გიორგი III-ის, ბეთანიასა და ბერთუბანში თამარ მეფის და უდაბნოს მონასტერში დემეტრე II-ის.

ბისონი იკერებოდა როგორც მძიმე, ასევე მსუბუქი ქსოვილისაგან. სავარაუდოდ, ბისონის შესაკერად გამოიყენებოდა სტავრა, ატლასი, ზარქაში, სხვადასხვა სახის ოქროქსოვილები და ფერადი ძოწეულები.




შემოსვის ლოცვა არის იგივე, რაც ფილონის: „მღვდელთა შენთა, უფალო, შეიმოსონ სიმართლე, და წმიდანი შენნი სიხარულით იხარებდენ ყოვლადვე, აწ და მარადის და უკუნითი უკუნისამდე. ამინ.“ (კონდაკი; გვ. 93)

[marine]

ჰო და აქ ვარ.

განვაგრძობ ამ თემას და თქვენი დახმარება მჭირდება.

მჭირდება კუნკულ-ბარტყულის, ასევე კამილავკას და სკუფიას შესახებ წყაროები, რომ სტატიები გავასწორო.

Куколь - როგორც კუნკულა და Клобук - ?

ღმერთმა გაგახაროს

თუ რამე ინფორმაცია მექნება, დავდებ

[marine]

"ენქერი განასახიერებს სულიერ მახვილს - ღვთის სიტყვას, რომლითაც უნდა იყოს შეიარაღებული სასულიერო პირი. ის არის რომბისებური ფორმის ნაჭერი - ერთ წვეროზე მიკერებული ზონრით. და რომელსაც ეპისკოპოსი ბისონის ზემოდან მარჯვენა თეძოზე ატარებს. გამონაკლის შემთხვევაში ეპარქიის მმართველი ეპისკოპოსისგან ღირსეული მსახურებისათვის მღვდელი ჯილდოვდება ენქერის ტარების უფლებით. როგორც ეპისკოპოსის, ისე არქიმანდრიტისათვის ენქერის ტარება აუცილებელია"

[gio--->13]

ენქერი - ოთხკუთხოვანი რომბისებური ფორმის ქსოვილი ჯვრის გამოსახულებით, რომელსაც ერთ კუთხეზე თასმა აქვს დამაგრებული მხარზე დაკიდვისთვის. ენქერს ეპისკოპოსი სამოსის ზემოდან იკეთებს, მარჯვენა გვერდზე. ღვაწლმოსილი და გულმოდგინე მსახურებისათვის, ენქერის ტარების უფლებით მღვდელმთავრისაგან ჯილდოვდებიან დამსახურებული მღვდლები, რომლებიც მას ასევე მარჯვენა მხარეს ატარებენ. ასეთ შემთხვევაში საგვერდული მარცხენა მხარეს კეთდება. არქიმანდრიტისათვის, ისევე, როგორც მღვდელმთავრისათვის, ენქერი სამოსის აუცილებელი ნაწილია.

სიმბოლურად ენქერი ნიშნავს ღვთის ძალის სიდიადეს და მაცდურზე, ეშმაკზე გამარჯვებას. ისევე როგორც საგვერდული, ენქერიც აღნიშნავს სულიერ მახვილის, ანუ ღვთის სიტყვას, რომლითაც შეიარაღებულნი უნდა იყვნენ სასულიერო პირები ურწმუნოებასა და უწმინდურებასთან საბრძოლველად. გარდა სიმბოლური დატვირთვისა, მას აქვს პრაქტიკული დანიშნულებაც. სასულიერო პირს შეუძლია გამოიყენოს დაჩოქვისას, მუხლების დასადებად.

წმინდა გერმანე კონსტანტინოპოლელი ენქერზე წერს:

„სარტყელზე ჩამოკიდული ენქერი ქრისტეს ხელსაწმენდს ნიშნავს. სარტყელზე ენქერის ქონა მოასწავებს, აგრეთვე, პილატეს, რომელმაც ხელები შეიმშრალა მასზე და ეს თქვა: „უდანაშაულო ვარ“ (მათე XXVII.24).“




შემოსვის ლოცვა: „შევიბ მახვილი შენი წელთა შენთა ძლიერო, შვენიერებითა შენითა და სიკეთითა შენითა და გარდააცუ და წარემართე და სუფევდი ჭეშმარიტებისათვის და სიმშვიდისა და სიმართლისა და გიძღოდეს შენ საკვირველად მარჯვენე შენი ყოვლადვე აწ და მარადის და უკუნითი უკუნისამდე, ამინ.“

[marine]

ენქერის ტარების უფლებით მღვდელმთავრისაგან ჯილდოვდებიან დამსახურებული მღვდლები, რომლებიც მას ასევე მარჯვენა მხარეს ატარებენ. ასეთ შემთხვევაში საგვერდული მარცხენა მხარეს კეთდება.

გიო, ეს ვერ გავიგე, რა შემთხვევაში კეთდება ენქერი მარცხენა მხარეს?

[gio--->13]

გიო, ეს ვერ გავიგე, რა შემთხვევაში კეთდება ენქერი მარცხენა მხარეს?

არც ერთ შემთხვევაში. ენქერი კეთდება ყოველთვის მარჯვნივ. მანდ ხაზი გასმული აქვს საგვერდულის მარცხენა მხარეს გაკეთებას იმ შემთხვევაში, როდესაც ენქერითაც და საგვერდულითაც უნდა შეიმოსოს მღვდელი.

[marine]

არც ერთ შემთხვევაში. ენქერი კეთდება ყოველთვის მარჯვნივ. მანდ ხაზი გასმული აქვს საგვერდულის მარცხენა მხარეს გაკეთებას იმ შემთხვევაში, როდესაც ენქერითაც და საგვერდულითაც უნდა შეიმოსოს მღვდელი.

მადლობა

გიო, საგვერდულს რა დანიშნულება აქვს და რითი განსხვავდება ენქერისგან?

[gio--->13]

მადლობა

გიო, საგვერდულს რა დანიშნულება აქვს და რითი განსხვავდება ენქერისგან?

არაფრის.

საგვერდული გულმოდგინე, ხანგრძლივი მსახურებისათვის მღვდელს ჯილდოდ ეძლევა, რომელიც თასმაზეა მიკერებული და მხარზე გადმოტარებით მარჯვენა თეძოზე იკიდება (თუ ენქერიც აქვს, მაშინ მარცხნივ). იგი სულიერ მახვილს აღნიშნავს, ისევე, როგორც ენქერი, კუნკული და ბარტყული.

სამწუხაროდ, ქართულ ენაზე ძალიან მცირე ინფორმაციია საეკლესიო შესამოსელზე. ახლა ვმუშაობ, რომ ამ ინფორმცაიას მოვუყარო თავი და ცოტა ვრცლად მაინც იყოს წარმოდგენილი.

[marine]

არაფრის.

საგვერდული გულმოდგინე, ხანგრძლივი მსახურებისათვის მღვდელს ჯილდოდ ეძლევა, რომელიც თასმაზეა მიკერებული და მხარზე გადმოტარებით მარჯვენა თეძოზე იკიდება (თუ ენქერიც აქვს, მაშინ მარცხნივ). იგი სულიერ მახვილს აღნიშნავს, ისევე, როგორც ენქერი, კუნკული და ბარტყული.

სამწუხაროდ, ქართულ ენაზე ძალიან მცირე ინფორმაციია საეკლესიო შესამოსელზე. ახლა ვმუშაობ, რომ ამ ინფორმცაიას მოვუყარო თავი და ცოტა ვრცლად მაინც იყოს წარმოდგენილი.

მადლობა, ჩემო კარგო

"საბუხარეები შეახსენებს ეპისკოპოსს, რომ იგი მსახურებას აღასრულებს არა საკუთარი ძალებით, არამედ მაცხოვრის ყოვლისშემძლე ძალითა და შემწეობით"

[gio--->13]

მადლობა, ჩემო კარგო

"საბუხარეები შეახსენებს ეპისკოპოსს, რომ იგი მსახურებას აღასრულებს არა საკუთარი ძალებით, არამედ მაცხოვრის ყოვლისშემძლე ძალითა და შემწეობით"

საბუხარებზე ჯერ არ მივსულვარ.



ოლარი ანუ ეპიტრაქილი - მღვდელმსახურის შესამოსელი. გრძელი, გულზე ჩამოსაკიდი, ორნაწილიან ფართო ლენტი, გინგილას მსგავსი. მღვდლის ოლარი დიაკვნის გინგილისაგან იმით განსხვავდება, რომ ორმაგადაა მოკეცილი, კისერზე შემოხვეული და წინიდან ორი ბოლოთი ეშვება ქვემოთ, რომლებიც ერთმანეთთან ღილებითაა დამაგრებული. ბოლოვდება ფოჩებით. ამკობენ ნაქარგი ჯვრებით და ვაზის, თევზის ან სხვა მსგავსი სიმბოლური გამოსახულებებით. იქარგება ოქროს ან ვერცხლის ძაფებით. ოლარი და საბუხარები ერთნაირი ქსოვილისაგან იკერება.

მღვდლის ოლარი დიაკვნის გინგილაზე ორმაგად აღმატებულ მადლს აღნიშნავს, რომელიც მღვდელს საიდუმლოთა აღსრულებისათვის ეძლევა. ოლარზე სულ შვიდი ჯვარი უნდა იყოს გამოსახული. თითოეულ მხარეს სამ-სამი ერთნაერი ჯვარი, რაც განასახიერებს იმ ექვს საიდუმლოს, რომელსაც აღასრულებს მღვდელი: ნათლისღება, მირონცხება, აღსარება, ზიარება, ზეთისკურთხევა და ჯვრისწერა. მეშვიდე პატარა ჯვარი კი შუაშია ანუ კისერზე, რომელიც აღნიშნავს ეპისკოპოსისგან მღვდლისთვის მიცემულ კურთხევას, ზიარების საიდუმლოს დამოუკიდებლად აღსრულებისათვის. ოლარის გარეშე მღვდელს, ისევე როგორც დიაკონს, არანაირი მსახურების აღსრულება არ შეუძლია. ოლარით შემოსვა, მადლთან ერთად, განასახიერებს ღვთისადმი მსახურების უღელში შებმასაც.

წმინდა გერმანე კონსტანტინოპოლელი ოლარზე წერს: „ეპიტრაქელიონი არის სახე ფაკელისა, რომელიც კისერზე შემოახვიეს ქრისტეს და რომლითაც საწამებლად მიმავალ უფალს წინ ეწეოდა მღვდელთმთავარი. ეპიტრაქელიონის მარჯვენა მხარე ის ლერწამია, რომელიც მოკიცხარებმა მარჯვენა ხელში ჩაუდეს ქრისტეს. მარცხენა მხარე გულისხმობს ბეჭებით ჯვრის ტვირთვას.“





შემოსვის ლოცვა: ,,კურთხეულ არს ღმერთი, რომელმან მოსცა მადლი ესე მღდელთა მისთა, ვითარცა ნელსაცხებელი თავსა ზედა, გარდამომავალი წვერთა ზედა, წვერთა ზედა აარონისთა, რომელი გარდამოვიდოდა სამხართა ზედა სამოსლისა მისისათა.’’ (კონდაკი; გვ. 91-92)

[marine]

gio--->13



"ოლარს განსაკუთრებული მნიშვნელობა აქვს ის სიმბოლურად სამღვდელო მადლს ნიშნავს, რასაც ის მღვდლად კურთხევისას იღებს და გამომხატველია იმისა, რომ მღვდელს იესო ქრისტეს უღელი ადგას.

ოლარი ასევე იმის გამომხატველია, რომ მღვდელი ემორჩილება მაცხოვარს და ავრცელებს მის სწავლა-მოძღვრებას.

როდესაც მოძღვარი აღსარებას იღებს, ის აღმსარებელს ოლარს აფარებს და უკითხავს შენდობის ლოცვას. როგორც დიაკონს გინგილის გარეშე, მღვდელსაც არ შეუძლია არც ერთი მსახურების შესრულება ოლარის გარეშე".

[gio--->13]

ომოფორი - გრძელი და განიერი ლენტისებური ქსოვილი. იკერება სქელი ქსოვილისაგან და შემკულია ნაქარგი ჯვრებით, გარს შემოუყვება ლენტი და ბოლოვდება ორივე მხარეს ფოჩებით. სამღვდელმთავრო სამოსის ნაწილი, რომელსაც მხოლოდ მღვდელმთავარი ატარებს ბისონის ზემოდან შემოხვეულს ისე, რომ მისი ერთი ბოლო (მარცხენა) წინაა ჩამოშვებული, ხოლო მეორე მკერდზე ქვემოდან ზემოთაა ამოტრიალებული და მხარზე ზურგისკენ ეშვება. ადრინდელი ომოფორები შემკული იყო ქრისტეს ცხოვრების ამსახველი სიუჟეტებით ან მოციქულთა ან მღვდელმთავართა გამოსახულებებით, რაც საქართველოს ხელოვნების მუზეუმში არსებული მასალითაც დასტურდება.

ომოფორი მსგავსია ბიბლიური პირველი მღვდლის, აარონის სამოსელისა, რომელსაც სჯულისეული მღვდელმთავრებიც ატარებდნენ. მათ მარცხენა ბეჭზე გრძელი სუდარები ეხვიათ რაც ქრისტეს მცნებათა უღელს მოასწავებდა. ომოფორი აღნიშნავს უფლის განკაცებას, სიტყვის განხორციელებას ქალწულ მარიამისგან. სიმბოლურად გამოხატავს დაკარგულ ცხვარს, ადამიანთა დაკარგულ მოდგმას. ომოფორით შემოსილი მღვდელმთავარი კი განასახიერებს იესო ქრისტეს, რომელმაც, როგორც კეთილმა მწყემსმა, დაკარგული ცხვარი მხარზე შეისვა და ფარასთან მიიყვანა. ამრიგად ეპისკოპოსს ომოფორი ახსნებს, რომ იგი უნდა ზრუნავდეს გზააბნეული სამწყსოს ცხონებისათვის და სახარებისეული კეთილი მწყემსის მსგავსად, მოძებნოს დაკარგული „ცხვარი“ და საკუთარი მხრებით მიიყვანოს სახლში.

არსებობს ორი სახის: დიდი ომოფორი და მცირე ომოფორი. თავად ტერმინი გვიჩვენებს, რომ მათ შორის განსხვავება არის ზომა. წირვისას, სამოციქულოს წაკითხვის წინ, ეპისკოპოსი იხსნის დიდ ომოფორს და წირვის დასრულებამდე, იმოსება მცირეთი. ომოფორის გარეშე ეპისკოპოსი, მთავარეპისკოპოსი და მიტროპოლიტი, ისევე, როგორც მღვდელი ოლარის და დიაკვანი გინგილას გარეშე, მსახურებას ვერ აღასრულებს.

წმინდა გერმანე კონსტანტინოპოლელი ომოფორზე წერს:

„ეპისკოპოსის მიერ მოსხმული ომოფორი ასაჩინოებს იმ გზააბნეული ცხვრის ტყავს, რომელიც უფალმა იპოვა, ბეჭებზე შეისვა და მის ფარაში აღრიცხა. ჯვარსაც აღნიშნავს ომოფორი, რადგანაც ქრისტემ სწორედ ბეჭზე იტვირთა თავისი ჯვარი. ამასთან, ისინი, რომლებიც ქრისტესებრ ცხოვრებას ეშურებიან, ბეჭებით ეზიდებიან თავის ჯვარს ანუ — ტანჯვა-წამებას, რადგანაც ვნების სიმბოლოა ჯვარი.“


ბისონი, დიდი ომოფორი და კვართი


მცირე ომოფორი


შემოსვის ლოცვა: „ჯვარსა ზედა ქრისტე შეცდომილი კაცობრივი ბუნება აღიხვენ და ამაღლდი და მიჰგვარე ღმერთსა და მამასა, ყოვლადვე აწ და მარადის და უკუნითი უკუნისამდე. ამინ.“

[marine]

"ომოფორი ბერძნული სიტყვაა და სამხრეს ნიშნავს. ის მხოლოდ ეპისკოპოსის სამოსია"

[gio--->13]

საბუხარები, სამკლაურები‎ - მაჯაზე წამოსაცმელი, ვიწრო სამკლაურები, რომელიც თასმებით იკვრება და მსახურებისას კვართის სახელოებს იჭერს. ოლარი და საბუხარები ერთნაირი ქსოვილისაგან იკერება. საბუხარები ბიზანტიის საიმპერატორო სამოსიდან, სასულიერო პირთა შესამოსელში გადავიდა. XI საუკუნიდან ეპისკოპოსების შესამოსელში გამოჩნდა, XIII საუკუნიდან – მღვდლების, ხოლო XIV საუკუნიდან დიაკვნების შესამოსელში. იმპერატორები სამოსის სახელოებს იმაგრებდნენ ისე, რომ მანტიიდან მხოლოდ სამაჯურები გამოჩენილიყო.

სამაჯურების გაკეთებისას მღვდელმსახურები კითხულობენ ფსალმუნებიდან საგანგებოდ ამოკრებილ სტრიქონებს, რომლებიც მათ ახსენებს, რომ ისინი ქრისტეს საიდუმლოთა აღსრულების ან მასში მონაწილეობის ჟამს, ამას საკუთარი ძალით კი არა, არამედ ღვთის ძალითა და მადლით აკეთებენ. სიმბოლურად საბუხარები ბორკილებს აღნიშნავს, რომელიც მაცხოვარს ვნების დროს ხელზე ჰქონდა.



შემოსვის ლოცვა მარჯვენა ხელზე - „მარჯვენე შენი უფალო დიდებულ არს ძალითა შენითა მარჯვენემან ხელმან შენმან მოსრნა მტერნი და სიმრავლითა დიდებისა შენისათა შემუსრნა მხდომნი იგი.“
შემოსვის ლოცვა მარცხენა ხელზე - „ხელთა შენთა შემქმნეს მე და დამბადეს მე გულისხმა მიყავ და ვისწავლნე სიმართლენი შენნი.“

[marine]

"ჯვარი, რომელსაც მღვდელი მკერდზე ატარებს, სიმბოლოა თავის უარყოფისა და ღვთისადმი თავის მიძღვნისა"

[gio--->13]

საგვერდული - ოთხკუთხოვანი, მართკუთხა ფორმის ქსოვილი ჯვრის გამოსახულებით, რომელსაც ორ კუთხეზე თასმა აქვს დამაგრებული და მხარზე გადმოტარებით მარჯვენა თეძოზე იკიდება. ბოლოვდება ფოჩებით. გულმოდგინე და ხანგრძლივი მსახურებისათვის მღვდელმთავრისაგან მღვდელს ჯილდოდ ეძლევა საგვერდული, ისევე როგორც ენქერი. ხოლო ორივე ჯილდოს შემთხვევაში მარცხენა მხარეს კეთდება საგვერდული, მარჯვნივ კი – ენქერი.

საგვერდული რუსულ მართლმადიდებლურ ეკლესიაში XVI საუკუნეში გამოჩნდა და უმაღლეს იერარქიულ ჯილდოს წარმოადგენს. სავარაუდოდ, XIX საუკუნის დასაწყისიდან, რუსულის გავლენით, ქართული მართლმადიდებლური ეკლესიის მღვდელმსახურთა შესამოსელშიც შემოვიდა და XX საუკუნის ბოლომდე გამოიყენებოდა. სხვა მართლმადიდებლურ ეკლესიებში მსგავსი შესამოსელი არ არსებობს.

სიმბოლურად საგვერდული ნიშნავს სულიერ მახვილის, ისევე, როგორც ენქერი, კუნკული და ბარტყული, ანუ ღვთის სიტყვას, რომლითაც შეიარაღებულნი უნდა იყვნენ სასულიერო პირები ურწმუნოებასა და უწმინდურებასთან საბრძოლველად.



შემოსვის ლოცვას ვერ მივაგენი.

[marine]

gio--->13

გიო, საგვერდული დღევანდელ რეალობაში აღარ გამოიყენება?

[gio--->13]

gio--->13

გიო, საგვერდული დღევანდელ რეალობაში აღარ გამოიყენება?

იშვიათად. მე პრაქტიკაში მინახავს მღვდელი, რომელიც იმოსება საგვერდულითაც, დაახლოებით 10 წლის წინ. ალბათ ვისაც ძველად აქვს მიღებული ისენი იყენებენ.