ვაჟა-ფშაველა, უდიდესი ადამიანი პარამეტრები

[marine]

"ძალიან უყვარდა ვაჟა [აკაკის] და იმედით შეჰყრებდა მის შემოქმედებას; ამ დროს (დღესაც საზოგადოებაში) არასწორადაა გაგებული ამ ორი ტიტანის ურთიერთდამოკიდებულება - არადა, ვაჟასთვის აკაკი მშობელი ქვეყნის ჭეშმარიტი "მოზარე" იყო, ვინც ამოიცნო "წყლულები საქართველოსი", ხოლო ვაჟა აკაკის "მარგალიტების მთესველ" ჭეშმარიტ გმირად ჰყავდა აღიარებული და თუ რამ საწყენი აკადრა, ისევ და ისევ იმიტომ, რომ სურდა თავანკარა ქართულით შექმნილი პროზის მსგავსად, ვაჟას შეუდარებლად გენიალურ პოეზიასაც, იგივე როლი ეთამაშა ქართული ერის სალიტერატურო ნორმების დამკვიდრებაში, რომლის მშენებლობაში, დიდი ილიას თაოსნობით, თავდავიწყებით იბრძოდნენ აკაკი და 60-იანელთა მთელი თაობა (დაბეჯითებით ვერავინ იტყვის, რამდენად მოიგებდა, ამ შემთხვევაში ენა ან რა ზიანი მიადგებოდა ვაჟას პოეზიას... თუმცა გერმანელი მასში ჩადებული სიბრძნის წყალობით მაინც იტყოდა: ამას არაგერმანელი ვერ დაწერდაო -ქართველი მკითხველი კი მთის "მარგალიტების" სურნელს მხოლოდ ფოლკლორის მეშვეობით უნდა ზიარებოდა)".

[marine]

"ვაჟა-ფშაველა პეტერბურგიდან დაბრუნების შემდეგ ერთხანს გორის მახლობლად არსებულ ერთ-ერთ სოფელში, ოთარაშენში მუშაობდა.

იგი მიიწვიეს ოთარ ამილახვრის ოჯახში შიდა მასწავლებლად და, ამავე დროს, ბიბლიოთეკის მოსაწესრიგებლად, ვაჟამ ამ ოჯახში ორი წელი გაატარა, რა დროსაც თავდავიწყებით შეუყვარდა ოთარ ამილახვრის უკანონო ასული კეკე ნებიერიძე.

იგი ამ დრომდე აწ უკვე გათხოვილი, დაქვრივებული და შინ მობრუნებული გახლდათ.

გასაკვირი არაა, რომ კეკემ ადვილად მოახერხა ვაჟას ყურადღების მიპყრობა, ის იყო: სათნო, ნასწავლი, ჭკვიანი, ლამაზი, კეთილი, ამასთან ერთად იყო ტანდაბალი, მომცრო და იასავით მოხდენილი.

ვაჟას და კეკეს ერთმანეთი შეუყვარდათ, ვაჟას მისი ხელიც უთხოვია ამილახვრისათვის, ამილახვარს თავი ქალიშვილი ძალიან ჰყვარებია და ვაჟასთვის უარი უთქვამს, "გლეხი ხარ და ჩემი ქალიშვილი ასეთი ცხოვრებისთვის არ მემეტებაო".

ამაყ ვაჟას მიუტოვებია ამილახვრის სასამხური და ჩარგალში წასულა,

მანამ კი კეკეს საიდუმლოდ შეხვედრია და გულახდილად გაუმხელია, თუ როგორი გლეხური და დუხჭირი ცხოვრება ელოდა მასთან ერთად მყოფს ჩარგალში.

კეკეს ისე უყვარდა ვაჟა, რომ უკან არ დაუხევია და ყველაფერზე დათანხმებია,

ვაჟამ პირობა მისცა, რომ დაბრუნდებოდა და მოიტაცებდა კეკეს. მან პირობა შეასრულა თავისი მეგობრის დახმარებით, ამილახვარს ასული მოსტაცა და ჩარგალს წაიყვანა, მათი სიყვარულის შესახებ ფშავში ლეგენდები დადიოდა.

მთაში გავრცელებული წესის მიხედვით, სიყვარულის ღიად, საზოგადოდ გამოხატვა მიუღებლად მიიჩენოდა, ვაჟას მეორე მეუღლე, თამარ დიდებაშვილი ირონიის საგნად იყენებდა და კეკეზე ყვებოდა:

"თურმე ისეთი თავშეუკავებელი ქალი იყო და ისე უყვარდა ვაჟა რომ, როდესაც ჩარგლის აღმართზე ამომავალს დაინახავდა გაექანდებოდა და კისერზე ჩამოეკიდებოდაო".

თუმცაღა ბარელი ქალისთვის ეს იყო იმ დიდი სიყვარულის გამოხატულება, რომელსაც მთის მკაცრი წესიც კი ვერაფერს აკლებდა, ვაჟა ღიმილით შეეგებებოდა და ზოგჯერ ხელში აყვანილსაც კი მიაბრძანებდა თავის გლეხურ კერამდე.

ალაბთ, ამ სიყვარულის დამსახურება იყო ისიც, რომ ვაჟამ ამ პერიოდში შექმნა თავისი ყველაზე მნიშვნელოვანი ნაწარმოებები,

ამ სიყვარულის წყალობით შეეძინათ ოთხი შვილი: თამარი, ლევანი, გულქანი და მარიამი.

კეკე მეხუთე ბავშვზე იყო ფეხმძიმედ, როდესაც ვაჟა თავის დასთან ყვარელში წასულა სტურმად, იქ შეყოვნებულა, მთებზეც თოვლს ჩამოუყრია და მობრუნება გაჭირვებულა, როგორც ირკვევა ამ ფეხმძიმობის ხანს უნებლიედ კეკე საოჯახო საქმეებით ზედმეტად დატვირთულა, რასაც ნაადრევი მშობიარობა მოჰყვა, თურმე სოფელში საშველი ვერავინ დააყენა და კეკეც, ამ ნაადრევ მშობიარობას გადაჰყვა,

არც კი იცოდნენ, როგორ გაეგებინებინათ ვაჟასთვის ეს ამბავი. ღამე ყოფილა ვაჟამდე რომ ამ ამბავმა მიაღწია, მაშინვე მოუნდომებია ჩარგალს წასვლა, მაგრამ მართას არ გაუშვია რომ გზაში ღამით ხიფათს არ გადაყროდა,

თუმცაღა მიცვალებულს ასე ვერ დატოვებდნენ და ვაჟას ძმამ, ბაჩანამ (ნიკომ) მიიღო გადაწყვეტილება, რომ კეკე დაემარხათ.

თურმე როდესაც ვაჟამ ჩარგალს მიაღწია, სოფლელები მწუხარებით და გლოვით ეგებებოდნენ პოეტს, იგი სახლშიც კი არ მისულა, არამედ პირდაპირ სასაფლაოს მიაშურა, სადაც მისი ტურფა ია, კეკე ეგულებოდა, ადგილზე მისულმა ერთI, თითქოსდა უბრალო, ლირიკული ლექსით, რომელიც სინამდვილეში უზომოდ დიდი სიყვარულით, გულისტკივილითა და მწუხარებით იყო გაჟღენთილი, ხმით ნატირალივით შეატოვა კეკეს ჯერ ისევ თბილ საფლავს.

იას უთხარით ტურფასა:
მოვა და შეგჭამს ჭიაო,
მაგრე მოხდენით, ლაამაზო,
თავი რომ აგიღიაო!
შენ თუ გგონია სიცოცხლე
სამოთხის კარი ღიაო,
ნუ მოხვალ, მიწას ეფარე,
მოსვლაში არა ყრიაო.
ნუ ნახავს მზესა, ინანებს,
განა სულ მუდამ მზეაო!
მიწავ, შენ გებარებოდეს
ეს ჩემი ტურფა იაო,
შენ უპატრონე, ემშობლე,
როგორაც შენი ზნეაო".