მთავარეპისკოპოსი და მიტროპოლიტი, რომელი მეტია? პარამეტრები

[კანონისტი]

ძალიან საინტერესო თემა გამახსენდა და მინდა თქვენს გაგიზიაროთ

საქმე ისაა, რომ ჩემ წიგნში ("საეკლესიო სამართლის საკითხები") იერარქიაზე საუბრისას ეს საკითხები ვრცლად და მკაფიოდ არ მაქვს განხილული

უპირველესად სახელწოდებები:
მთავარეპისკოპოსი, ანუ არქიეპისკოპოსი (ბერძნ. αρχί.. - მთავარი, επί.. - ზემოთ, ზედა, σκόπος - მხედველი) მიტროპოლიტი (ბერძნ. μητρός - დედისა πολίτης - ქალაქური)

ჩვენში დღეს არსებული წესით მიტროპოლიტი უფრო მაღალი ხარისხია, ვიდრე მთავარეპისკოპოსი

თუმცა ეს არის მხოლოდ და მხოლოდ რუსული ეკლესიის გავლენა

საქმე ისაა, რომ ბერძნულენოვან ეკლესიებში (და უწინ ჩვენს ეკლესიაშიც) უმაღლესი სამღვდელმთავრო ხარისხი არის მთავარეპისკოპოსი, შემდგომ იყო მიტროპოლიტი, ხოლო ყველაზე დაბალი - ეპისკოპოსი. ეს შემორჩენილია უძველეს ეკლესიათა სამეთაურო ტიტულატურაში - მსოფლიო პატრიარქი და კონსტანტინოპოლის მთავარეპისკოპოსი, საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქი და მცხეთა-თბილისის მთავარეპისკოპოსი, ათენისა და სრულიად ელადის მთავარეპისკოპოსი და ა.შ.

მიტროპოლიტები, როგორც წესი ჰყავდა ბიზანტიის იმპერიაში შემავალ სამთავროთა ეკლესიებს, მათ სამიტროპოლიტოები ერქვა. სამიტროპოლიტოებში გაერთიანებული იყო საეპისკოპოსოები. სამიტროპოლიტოები კი, თავის მხრივ, ქმნიდნენ სამთავარეპისკოპოსოს. სამთავარეპისკოპოსო ზოგ შემთხვევაში ერთ ავტოკეფალურ ეკლესიაში რამდენიმე იყო (მაგ. მსოფლიო საპატრიარქოს კონსტანტინოპოლის, კრეტის, ელადის (ამჟამად ავტოკეფალური) სამთავარეპისკოპოსოები), ან მხოლოდ ერთი (მაგ. მცხეთის სამთავარეპისკოპოსო).

როგორც წესი მცირემრევლიან ეკლესიებში სამთავარეპისკოპოსო პირდაპირ საეპისკოპოსოდ იყოფოდა (მაგ. ჩვენში).

მიტროპოლიტის აღმატებული ხარისხი უკავშირდება რუსეთის ეკლესიას. ამ ეკლესიის მეთაური ისტორიულად იყო კიევის მიტროპოლიტი. რამდენადაც ეკლესიის მეთაური მიტროპოლიტის ტიტულს ატარებდა, ეს "ჩაითვალა" აღმატებით ხარისხად, ვიდრე მთავარეპისკოპოსი. ამიტომაც, სლავური ტრადიციის ყველა ეკლესიაში მიტროპოლიტები ითვლებიან ყველაზე მაღალი სამღვდელმთავრო ხარისხის პირებად და მათ აქვთ პატივი თეთრი ფერის კუნკულ-ბარტყულის ტარებისა.

თუ დავაკვირდებით ავტოკეფალურ ეკლესიათა სამეთაურო ტიტულებს, ბერძნული ტრადიციის ეკლესიებში (კონსტანტინოპოლი, ალექსანდრია, ანტიოქია, იერუსალიმი, საქართველო, კვიპროსი, საბერძნეთი, ალბანეთი) შეინიშნება შავი ფერის კუნკულ-ბარტყული და მთავარეპისკოპოსის ტიტული, ხოლო სლავური ტრადიციის ეკლესიებში (რუსეთი, სერბეთი, რუმინეთი, ბულგარეთი, პოლონეთი, ჩეხეთ-სლოვაკეთი, ამერიკა) თეთრი ფერის თავსაბურავი და მიტროპოლიტის ტიტული.

ერთი მცირედი კურიოზიც მოხდა აღნიშნულთან დაკავშირებით. როდესაც ჩვენი ეკლესიის დელეგაცია საბერძნეთში იმყოფებოდა და უწმიდესმა გააცნო ადგილობრივ მეთაურს ჩვენი მიტროპოლიტები და მთავარეპისკოპოსები, ბერძნებმა თავისთავად მთავარეპისკოპოსები უფრო საპატიო ადგილას დააყენეს...