მოგეხსენებათ მირზა გელოვანის ცხოვრება ლადო ასათიანის მსგავსად ტრაგიკულად დასრულდა.
მირზა გელოვანი დაიბადა 1917 წლისს 2მარტს სოფელ ნაქალაქარში და გარდაიცვალა 1944წლის ივლისში. დაკრძალულია ბელორუსეთში.
აქვე ერთ პატარა ლექსს შემოგთავაზებთ:
დედამიწა შეიმოსა თეთრი სამოსელით,
თეთრ კარავებს დაემგვანენ ატეხილი მთები,
მახსოვს შენი გუნდაობა უხელთათმნო ხელით.
ახლაც მინდა შენი ნახვა, ახლაც მენატრები.
ეს სურვილი ძლიერია, როგორც ქარიშხალი,
სისპეტაკით შემოსილი, ვით ეს თოვლი წმინდა.
მომაგონდა შენს სახეზე პაწაწინა ხალი
და თუ შენი ღიმილი მსურს, შენი გულიც მინდა.
1935 წელი, (თიანეთი)
ისევ გზაში ვარ, სიჩუმეს ვუსმენ,
მიწის საუბრის გაგებას ვცდილობ,
ხანდახან ჩემი მეეტლე უსტვენს,
რომ რბილ კოფოზე არ ჩაეძინოს.
ჩქარა, მეეტლევ, ისეთ ალაგას,
რომ დაისვენოს სულმა ჩეროში,
და უკანასკნელ ჯიბის ბარაქას
სულ შენ გაჩუქებ გასამრჯელოში.
ამ სიჩუმეში ფსალმუნს მღერიან
ბაგენი, შენგან უამბორები,
და გზას კი არა, ჩემს გულზე სცემენ'გაჭენებულიცხენთა ტორები
1936 წელი, თბილისი
misdevs mela loms
უსაყვარლესი თემაა
დადეთ ლექსები ამონარიდები და მოაყოლეთ თქვენი ნაფიქრიც
ჩემი ლექსები
შენ არ მოდიხარ, დიდება მიცდის,
ვითვლი საათებს, ყვითელ უწყებებს...
ჩემი ლექსები, როგორც მილოცვა,
მათ, ვინც არასდროს არ მივიწყებენ.
გაბზარულ სხივებს-აღმართულ ხელებს,
საღამოს, დღეში-თრთოვას, ძიებას,
ძვირფას სახელებს, უცნობ სახელებს
ჩემი ლექსები, ვით პატიება!
მეგობართ ჩრდილებს, მეგობართ წყებას.
ტრფობას დამალვის, არგამოჩენის,
როგორც სიკვდილშიც არდავიწყება,
არ დაივიწყებს ლექსები ჩემი
1944 წელი, ფრონტი.
თუ არ ვცდები ეს მისი უკანასკნელი ლექსია
kato_Bato
***
მე მხოლოდ მახსოვს, რომ გასაშრობად
ცას ეწვა ნისლი უკაბადონო.
მე არ მქონია ქვეყნად ბავშვობა,
თქვენ უსირცხვილოდ სტყუით, ბატონო,
შეხედეთ ჩემს გულს ათასგზის ნაგმობს,
ქარმა, ღამემ და სიცივემ აცრა.
თქვენ რაღაც სუფთა ყვავილზე ამბობთ
ჩემი უსიტყვო ცრემლების ნაცვლად.
მე მხოლოდ მახსოვს, ქარი ულხინოდ
მიაქანებდა ბედს უპატრონოს,
თქვენ უსირცხვილოდ, ო, უსირცხვილოდ
ჰო, უსირცხვილოდ სტყუით, ბატონო.
ხომალდი ჩემი ტალღებს ქაფიანს
არც შველას სთხოვდა, არც სთხოვდა
შეხლას.
მე მაქვს უბავშვო ბიოგრაფია
და ერთადერთი ამით ვარ ქვეყნად.
1940
შენ
შენ ნახე, როგორ იწვოდა ზეცა
გაუგონარი, მღვრიე დაწვითა,
შენ გახსოვს, ტყვია მე როგორ ამცდა
და ამხანაგის გულში გაცივდა.
როგორ დაეცა იგი დაჭრილი,
როგორ კაწრავდნენ მიწას თითები
და გაზაფხულის შორი აჩრდილი
როგორ მოჰქონდა დღეს გაფითრებით.
მაგრამ მითხარი, განა გიშველის,
რომ შედრკე ახლა სიკვდილის გამო!
რამდენი ნახე შენ ფეხშიშველი
ბავშვი უსახლო და უდედმამო!
შენ მიდიოდი... გზა იყო სისხლის
და ბავშვის თვალებს უცვლიდა იერს...
სიკვდილისაგან შენ ვერრა გიხსნის,
თვითონ სიკვდილი თუ არა სძლიე.
1942
ბედმა უცნობი გზით გამაქამანა,
თქვენ დარჩით შორი... ცაზედაც შორი...
და, როგორც კარტში აგურის ქალებს,
გქონდათ ქერა თმა და ყელი ბროლის.
მე გპირდებოდით, რომ დავბრუნდები,
რომ თქვენი თმები დამაბრუნებენ,
მაგრამ დღეები, როგორც ქურდები,
ჩემს შეპირებას ანადგურებენ.
და სადმე ტყვია თუ გააციებს
გულს საშინელი განადგურებით,
თქვენ მაპატიეთ, ჰო, მაპატიეთ,
დანაშაული არდაბრუნების.
"დანაშაული არდაბრუნების "
მე ვიცნობდი ერთ ქალბატონს რომელსაც ეტრფოდა მირზა გელოვანი , მახსოვს ძალიან თბილად იხსენებდა მირზას მიუხედავად ასაკისა ყოველთვის როცა არ უნდა გეკითხათ მირზაზე თვალები ძველებული ახაგაზრდული სინაზით აუკიაფდებოდა და ცდილობდა ყველაფერი დაწვრილებით და ამაღელვებლად გადმოეცა ნაამბობში , რა გასაკვირია როგორც ქალბატონი ნინა იხსენებდა მირზა ძალიან ემოციური განსაკუთრებული და სპონტანური ახალგაზრდა იყო ყველაფრის განსხვავებული აღქმას იმხელა მრავალფეროვნება შექონდა მის პიროვნებაში რო შეუძლებელი იყო ამით არ დაეტყვევებინეო
სადღაც ამომიკითხია რო განქტიონი აფასებდა მას ძალიან და მისი წიგნი გულის უბეში ჩადებული დაქონდაო ...
ლილიანა
თამარი_ცქნაფო
მირზა გელოვანის თითქმის ყველა ლექსში დიდი სევდა იგრძნობა და სწორედ ეს მიზიდავს მე
ჭიამაია
ვერსად შევჩერდი მგზავრი,
გზა შენს სიყვარულს მართმევს,.
მე ხან ლომი ვარ მძლავრი,
ხან გულწითელას მართვე.
და გულნაკლული დავალ,
დავალ, ცალს ვეძებ ირემს,
ხან უმკაცრესი ხმა ვარ,
ხან უნაზესი ვინმე.
ვთვლემ ბალახებზე დაბლა,
შენი ლოდინით ვთვრები.
მაქვს უჭრელესი კაბა
ჭიამაიას ფრთები.
ამიყვან: ფრთათა ბრჭყვიალს
შემინაოჭებს ქარი,
აბა, გამიგევ, ჭიავ,
საით წამიყვანს ქმარი...
არ გავფრინდები, მომკლა,
არ აგისრულებ სურვილს,
და შენს თითებზე ვტოკავ
უნეტარესი სული.
1938 წელი, თბილისი
მომწონს ეს პოეტი.
ცხრაკარა
ჩემს ბავშვობაში ცხრა მთათა კალთას
ციხე რად იდგა მთაზე მაღალი,
ცხრაკარა ერქვა და თითო კართან
ცხრა ლოდი იწვა, ცხრა ძმის მაგვარი.
ციხე მდუმარე დარბაზი ჰქონდა
დამხობილი და უენო ზარი,
და ღამღამობით ცხრაპირად ქროდა
ცხრა კარებიდან ამდგარი ქარი.
მე ყოველ დილა ავდევდი აღმართს
მოწყენილი და უმიზნოდ ჩუმი
ჩამოვჯდებოდი დანგრეულ თაღთან
და ყურს ვუგდებდი წარსულის დუმილს
მეგონა, ქარი უშორს ზღაპრად
მომახარებდა რამეს საოცარს,
მიმასწავლიდა თამარის საფლავს
და დაუწერელ ვეფხისტყაოსანს.
მაგრამ ნელ-ნელა შევიგენ თითქოს,
ძნელია უხმო აჩრდილებს მიჰყვე
ყოველდღე ლოდი ცვიოდა თითო
და მტკინვეულად ოხრავდა ციხე.
ასე დაინგრნენ ცხრაკარას ბჭენი,
მაგრამ ნანგრევთან როცა გავივლი
დამხვდება თაღთან ბავშვობა ჩემი,
როორც ლამაზი თეთრი ყვავილი.
დამხვდება ქარიც დაროგორც ღრუბელს
გამაქანებს და წარსულში მიხვევს.
კედლები დგება და ჩემს ვრცელ უბეს
შეეფარება მდუმარე ციხე
მიყვარს ეს ლექსი, უზომოდ მიყვარს რადგან ბავშვობის თბილი მოგონებებია მასთთან დაკავშირებული.. დედა მიკითხავდა ხოლმე პატარაობისას ამ ლექსს...
თვითონ ჩუმი სევდაც ამ ლექსში, ჩემს ხასიათს ესადაგება...
ასეთი კარგი თემა ჯერ არ მინახავს
ეს ლექსი ძალიან მიყვარს : ))
ფოთოლი
მსუბუქი ტანი გაქვს,
სურვილს აყოლილი,
ნეტა შენ...
არ ვგავართ ერთმანეთს
მე და შენ.
ქარს გინდა რომ აჰყვე
და სივრცეს სულ ევლო?
დედიკოს რომ მოსწყდე,
დასჭკნები, სულელო.
1933 წელი
სადგურზე
სადგური, სავსე ჯარისკაცებით,
ხმაური არხევს მღვრიე ვაგონებს...
შენ მითხარი, რომ ეს გატაცება
რაღაც შორეულ სიზმრას გაგონებს.
შენ მითხარი, რომ ჩემს დაბუნებას
დაუცდის შენი ბავშვობა წმინდა,
მაგრამ შენ გქონდა ქალის ბუნება
შენ ქალი იყავ და დაგავიწყდა.
და არც გამტყუნებ, არ მაქვს უნარი
გავკიცხო შენში, რაც ასე გშვენის.
ამქვეყნად მე ვარ გასამტყუნარი,
რომ სიკვდილამდის მჯეროდა შენი.
1943 წელი
tiko282
misdevs mela loms
გაიხარე,კარგი თემა გახსენი.
ძალიან მიყვარს,მირზა გელოვანი.
kh@tia
"...მე დავბრუნდები, ჰო, დავბრუნდები,
მე თქვენი თმები დამამბრუნებენ!..."
"ნუ მწერ"-იც ძალიან მიყვარს
მელოდე
მე დაბრუნებით ტკივილებს წავშლი,
ოღონდ მოსვლამდის, ოღონდ ბოლომდის,
როგორც გაზაფხულს ელიან მთაში, -
შენი ლამაზი გული მელოდეს.
შევყრი მეგობრებს, მაღალ მაყრიონს,
ორღობეებში გასროლას დოღის,
ზეცის ჩამოხსნას, მთების შერყევას
ჯილდოდ მივუტან მხურვალე ლოდინს.
და შენს ეზოში დაუკრავს ზურნა,
დაბალი ხმებით დუდუნი დოლის,
აგიცხადდება სიზმარი შორი,
გაგახსენდება დობილთა ზრუნვა.
გეტყვიან... ოი, ჰკარგავ ბავშვობას,
ოი, დობილებს გვტოვებ ბავშვებად,
მშვიდობა ყრმობას და თამაშობას,
მშვიდობის შუქი ნურც მოგეშვება.
... და ქორწილს ზეცის სუფრაზე გავშლი,
ოღონდ მოსვლამდის, ოღონდ ბოლომდის,
როგორც გაზაფხულს ელიან მთაში, -
შენი ლამაზი თრთოლვა მელოდეს.
არაჩვეულებრივი ლექსია
აუ,მმმაგარია.ეს ლექსები არ ვიცოდი...
ლადო ასათიანი, მირზა გელოვანი, შალვა დემეტრაძე და იაკობ ბალახაშვილი, 1940 წ.
***
წახვალ ლოდინი გამაწვალებს,
მოხვალ სიხარულს დაგიფენ,
შენ მე სიყვარულში ისე გამათავებ,
ვერაფერს გაგიგებ.
მე ის გრიგალი ვერ წამაქცევდა
იწვა რუსეთი უსასრულო, ფართო, კეთილი,
ხვდებოდა ბრძოლით დღის გატენებას,'და ჩემს გულს, შენი ორლესული დანით გაკვეთილს,
კვლავ ზარავდა შენი ხსენება.
დღეს გადავწყვიტე, ვერასოდეს ვეღარ შევხვდებით.
სიყვარულს შენსას ერქვა გაცემა.
ო, შენ რომ არა... შენი ხელის მკვლელი შეხება,
მე ეს გრიგალი ვერ წამაქცევდა.
1944 წელი, ფრონტი
სამწუხაროა რომ ისეთი პოეტები როგორებიც იყვნენ ლადო ასათიანი, მირზა გელოვანი და ალექსანდრე საჯაია ახალგაზრდა ასაკში წავიდნენ ამ ქვეყნიდან, ალბათ დამერწმუნებით რომ ისინი კიდევ უფრო დიდი კალიბრის მწერლები გახდებოდნენ
დედას
ჩემთვის რა იყო ეს საღამო... არავინ იცის,
მე მივდიოდი, შორს რჩებოდა ყრმობის ბუნება,
დედავ, გრიგალში გადაკარგულს წუხილით მიცდით
და ჩემს სიცოცხლეს ლოცულობთ და ჩემს დაბრუნებას.
როდესაც ვწევარ ცივ სანგარში და ბრძოლა დამღლის,
მოდის თქვენი ხმა, როგორც კვნესა საკუთარ ძვლების
და თქვენ რომ არა, თქვენი ლოცვა, მე, ჩვილი ბალღი,
ამ სასტიკ გრიგალს ვერ გავუძლებდი.
გახსოვთ თენება?
მე გტოვებდით თქვენა და თბილისს,
თქვენ არ სტიროდით; წვიმა სცრიდა, სციოდა ქუჩებს,
ერთი თენება გულს ააგდებს, დაფარავს თრთოლვით
და სხვა ათასი ვერც გაალხობს, ვერც დააყუჩებს,
მთაწმინდის თავზე ინგრეოდა ნისლის ნინევი,
ინგრევდა წუხილს, განშორებას, დარჩენის წადილს,
შორს მიქანავდა ორთქმავალი, როგორც ირემი
და მეც - ესოდენ ახლობელი მთაწმინდისათვის.
თქვენ მაპატიეთ, თუ დავკარგე ბავშვის სიცილი,
თუ ჩემს თვალებში საშინელი სხივი კიაფობს.
ჰკითხეთ ქარს, ეგებ მან გიამბოთ ჩემი სიკვდილი
და უცნაური დაბადება ჩემი გიამბოთ.
მე გამარჯვება დამაბრუნებს თქვენთან, სწორებთან,
მე გამარჯვება გადამიყვანს მთებზე, ქედებზე,
ყოველი წვიმა თქვენს მდუმარე ცრემლს მაგონებდა,
და ის ცრემლები გამარჯვების გზებს მიქეზებდნენ.
1943 წელი,
ფრონტი
დამშვიდება
რისი გეშინია?
შენი ჩრდილია,
დაგდევს და სურვილი აწვალებს.
შენი კოცნა უნდა?
არც გასაკვირია,
მას კოცნა აკვანში ასწავლეს.
თოვლი
თოვლი მოვიდა, ო, არა თეთრი,
სულ სხვანაირი თოვლი მოვიდა.
მგონია მოხვალ, შენ მოხვალ ერთი
და თოვლის სპეტაკ კუბოს მომიტან.
დამმარხე თოვლში, დამმარხე ქარში,
თორემ მომბეზრდა მიწა ბოროტი.
იჩქარე, ვიდრე თოვლივით წავშლი
შენზე ფიქრებს და შენზე მოლოდინს.
წახვედი როდის, ჰბრუნდები როდის -
დამწვარი თოვლის მსუბუქი ბოლი,
ჩემსკენ, ო, ჩქარა, გზაც აქეთ მოდის -
თოვლი, თოვლი, თოვლი.
მათოვდა წუხელ, ავად ვარ ახლა
და თვალზეც ბინდი ჩამორხეულა.
ამდენი ვნება, ამდენი დაღლა
სად დაიტიოს ჩვილმა სხეულმა.
თოვლი მოსულა. რომელ მხარეში,
სად გიღამდება დღე თოვლნარევი,
დავრჩი მზისა და თოვლის გარეშე,
ამ თოვლზე უფრო ნამტირალევი.
წახვედი როდის, ჰბრუნდები როდის -
დამწვარი თოვლის მსუბუქი ბოლი,
წამოდი ჩემთან, გზაც აქეთ მოდის -
თოვლი, თოვლი, თოვლი.
გაიხარეთ ამ თემის გახსნისათვის,ლექსებს კარგად ვერ ვიმახსოვრებ ,მაგრამ მთელი სულით და გულით მიყვარს პოეზია,მათ შორის ერთ-ერთი გამორჩეული ადგილი უკავია მირზა გელოვანის შემოქმედებას.მის ლექსებში დიდი სიყვარული ჩანს ვაჟა ფშაველასი და საერთოდ მთიული ხალხის,რასაც ეს ლექსიც მოწმობს:
სხვაგან სად არის ვაჟას ბუნება,
სხვაგან სად ხარობს დეკა და ქუჩი,
სხვაგან სად მოდის მზე, ვით ცდუნება,
სხვაგან სად ჩადის მზე დანაყუჩი,
სხვაგან სად არის ასეთი რამე,
მცხუნვარე მზე და შავთვალა ღამე?!
1936 წელი,
თბილისი
ასევე ეს ლექსიც,განსაკუთრებულია ხევსურულისადმი სიყვარულით...
მირზა გელოვანი
ხევსურული ნანა
- დაიძინე, ქალავ, თორო
შავი ღამე ფშვინავს,
დაიძინე დედის თოლო,
დაიძინე, შვილავ!..
ახლა გარეთ ოჩოპინტრე დადის,
ნისლის ქუდი პატარა რქებს მალავს,
მძივს აგისხამ, სამძჲმარას დარდო,
დაიძინე, ქალავ!..
ღამეა და უღამური ღამე -
არც ვარსკვლავი ბზინავს.
დავიღალე...
დაიძინე, ქალავ!
დაიძინე, დედის თოლო,
ძილს სიმშვიდე მოჰყავს.
დაიძინე, ქალავ, თორო
გაბაცდება ლოყა.
მამაშენი ქარაფებში ათევს,
ჯიხვის მწვადებს ჩამოგიტანს მამა...
იქნებ ახლა ლეკურ ხანჯალს ფართეს
წმინდა სისხლი კალმახივით ნამავს.
ჭრაქის შუქი ფარფატებს და ლანდობს,
კერას უკვე სძინავს.
დაიძინე, სამძიმარას დარდო,
დაიძინე, ძილავ...
1937
ან კიდევ, ეს ლექსი რად ღირს...
ქართლის მიწავ, უტკბილესო,
საყვარელო ქართლის მიწავ,
ჩვენს ცხრათვალა დიად მზეს და
ჩვენს ალისფერ დროშას ვფიცავ!
ამ მწვანე ხეს, ძვლებზე გაზრდილს,
ამ ლოდების ხავსს და ნაჟურს,
კავკასიონს ცამდე აწვდილს,
შავნაბადას, გულდაჟანგულს,
ამ ბუჩქებს და იმ ქერა ნისლს,
დილაობით შენ რომ იცვამ,
დაცემულთა დაქცეულ სისხლს,
დაღუპულთა ხსოვნას ვფიცავ,
ქარსა ვფოცავ, ხეს რომ არხევს,
სანამ ნისლებს შემოახვევს,
სააკაძის ხმალის ნატეხს,
უკვდავებით ნათილისმარს,
ნარიყალას წარსულ სახეს,
აწ დარჩენილ ლიბოს ვფიცავ!
ვფიცავ სვანის ნათქვამ ლილეს,
ვფიცავ ჩემი ლექსის ნინევს! -
თუ ოდესმე, როგორც ძველად,
ამ ცას ვინმე შეგვეცილოს...
წმინდა ვალის მოსახდელად
უყოყმანოდ შეგეწირო.
მოვკვდე ისე ღიმილმჩენი,
ვით კვდებოდნენ გმირნი ძველად,
რომ, სამშობლოვ, საქმე ჩემი
დარჩეს შენდა სადღეგრძელოდ
ძალიან კარგი თემაა
* * *
ჩვენ განვშორდებით, შეხვედრის ჟამი,
დარჩება, როგორც თეთრი ზღაპარი,
შენი მსუბუქი ნაბიჯის ჩქამი,
შენი მზერა და ხმა გასახარი.
მე დამავიწყდა ქართული ხმები,
მე შენი ხმები ვით დამახსოვდეს,
ვიცი: გრიგალებს ერთად შევხვდებით,
მაგრამ ერთმანეთს – ვეღარასოდეს.
და წავლენ დღენი... ჩვენს საფლავებზე
ეპიტაფიებს დაფარავს ხავსი,
მაგრამ ჩემს ლექსში ჩამრჩალ თვალებზე
ვინმე შეკრთება გრძნობებით სავსე.
ადგება ქართულ სიმღერის ფეთქვა
შენი რუსული ხმების შეხებად.
როგორც ყოფნაში შეუხვედრელთა
მოუხუცებელ ლექსში შეხვედრა.
1943
xornabujeli
მირზას ეს სიტყვები ამოვიკითხე ადრე სადღაც და დამამახსოვრდა: "თუ გიყვარდე ყვავილს ფეხს ნუ დააბიჯებ, ნუ გასრეს, ნუ გასთელავ. თუ გიყვარდე ნურავის შეხედავ თვალგაუმართავი ძაღლური ლაქუცით. კაცურ კაცს არ შეჰფერის მასავით მეორე კაცის კაცი იყოს და მიელაქუცოს მას გამორჩომის მიზნით".
დამაცადე,ნატყვიარში დავიფიო ბალახი,
კვლავ ვიხილო მთები ქარში,ჩემგან გადანალახი.
გაგიტაცო,ლურჯა მალი მიგვაფრენდეს მალვითა,
მომკიოდეს შენი ქმარი ასი მეომარითა.
ასსა ვკრავ და ასს მივაწვენ,
სისხლს გავუშვებ ღვარადა,
ჩემს მეგობარ ხეს მივაღწევ,
ტოტს ვიფარებ ფარადა.
ბაგე მალო,ვერ დამალავ,კოცნას მაინც დავაჩენ,
ერთი წუთით შენს შავ დალალს ბალახებში დავაფენ.
მერე მომწვდნენ,მერე მნახონ,აღარ მედარდებოდეს,
გადამკრან და გადამჩეხონ,ხმალი მიწას სწვდებოდეს.
ბევრჯერ ვლესე შავი დანა ბრაზით და გახელებით,
სისხლმა ბევრჯერ გადანამა ჩემი თეთრი ხელები.
უფრო ბევრჯერ ღიმის ჩენით ვზიდე გულის ტკივილი,
ახლაც ახსოვს ღამეს ჩემი არწივული ყივილი
და სიკვდილმაც ჩემთან ახლოს
ბევრის თვალი მოფისა,
მთებსაც ახსოვს,ქარსაც ახსოვს
ეხო ჩემი თოფისა...
დამაცადე,შავ ღამეში დაგილეწო კარები,
მოვიხვიო შენი ეშხი,შენი შმაგი მკლავები...
მერე მომწვდნენ,მერე მნახონ,აღარ მედარდებოდეს,
გადამკრან და გადამჩეხონ,ხმალი მიწას სწვდებოდეს.
უზრუნველყოფა Invision Power Board (http://www.invisionboard.com)
© Invision Power Services (http://www.invisionpower.com)