წმ. ნიკოლოზ სერბი, ფიქრები სიკეთესა და ბოროტებაზე პარამეტრები

[ნიკოლოზ_V]

წმიდა ნიკოლოზ სერბი,
ეპისკოპოსი ოხრიდის და ჟიჩისა

ეპისკოპოსი ნიკოლოზი (ერისკაცობაში ნიკოლა ველიმიროვიჩი) დაიბადა 1880 წლის 23 დეკემბერს სიფელ ლელიჩში. ზეცისა და მიწის, ხილულისა და უხილავის შემოქმედმა უხვად დააჯილდოვა იგი ტალანტით; პატარა ნიკოლამ მალე შეიცნო ღვთის სიყვარული და ღვთივბოძებული ნიჭების გამრავლება დაიწყო. მამამ, დრაგორირმა სწავლისა და კითხვის სიყვარული შთაუნერგა, დედას, კატერინას (შემდგომში მონაზონი ეკატერინე) კი იგი უახლოესმონასტერ, ჩელიეში დაჰყავდა ღვთისმსახურებაზე და ხშირად აზიარებდა. როდესაც ბიჭი წამოიზარდა, მშობლებმა გადაწყვიტეს, იგი მონასტრის სკოლაში მიებარებინათ, რომლის დამთავრების შემდეგ ნიკოლაიმ ბელგრადის საღვთისმეტყველო სემინარიაში ჩააბარა, სადაც მისმა ნიჭმა მასწავლებელთა ყურადღება მიიპყწო.
სემინარიის დასრულების შემდეგ იგი სოფლის სკოლაში გაამწესეს. პედაგოგიურ მოღვაწეობასთან ერთად იგი ეხმარებოდა სამრევლო მღვდელს, საეკლესიო და საერო გამოცემებში აქვეყნებდა თავის პირველ ნაშრომებს. მალე ახალგაზრდა მასწავლებელმა განათლების მინისტრისაგან სტიპენდია მიიღო შვეიცარიაში, ბერნის უნივერსიტეტში სწავლის გასაგრძელებლად. აქ იგი გულმოდგინედ სწავლობდა ღვთისმეტყველებას და ფილოსოფიას, შეისწავლა გერმანული ენა; ამავე ენაზე დაიცვა დისერტაცია თემაზე "ქრისტეს აღდგომის რწმენა, როგორც წმიდა სამოციქულო ეკლესიის ძირითადი დოგმატი". 1909 წლის დეკემბერში ახალგაზრდა ღვთისმეტყველი ბერად აღიკვეცა რაკოვიცის მონასტერში; მას ჯერ დიაკვნად დაასხეს ხელი, შემდეგ კი მღვდელმონაზვნად. იგი ბელგრადის საღვთისმეტყველო სემინარიაში დაბრუნდა, მაგრამ ახლა უკვე მასწავლებლის ხარისხით. დიდი სიყვარულითა და თავგანწირვით აღზრდიდა იგი მომავალ ღვთისმსახურებს, ღვთის საკურთხევლის მსახურებს.
სერბეთის მიტროპოლიტ დიმიტრის კურთხევით მღვდელმონაზონი ნიკოლოზი 1910 წელს რუსეთში, სანკტ-პეტერბურგის სასულიერო აკადემიაში გაიგზავნა სასწავლებლად. მან ჩვეულებრივად ჩააბარა, როგორც რიგითმა სემინარისტმა, ისე, რომ, არც კი მოუხსენებია მის მიერ მიღებული ევროპული განათლების შესახებ. ერთ-ერთ სასულიერო ლიტერატურულ საღამოზე მღვდელომონაზონმა ნიკოლოზმა თავისი ცოდნით გააოცა აკადემიის პედაგოგები და სტუდენტები, განსაკუთრებით მიტროპოლიტი ანტონი (ვადკოველი), რომელმაც იმპერატორს აკადემიის ნიჭიერი სტუდენტისათვის მთელს რუსეთში უფასოდ მოგზაურობის უფლება გამოსთხოვა.
დაიწყო პირველი მსოფლიო ომი და სერბეთის მთავრობამ ამ დროისთვის უკვე ცნობილი მქადაგებელი, მამა ნიკოლოზი ინგლისა და ამერიკაში გაგზავნა, რათა ამ ქვეყნის საზოგადოებისთვის ემცნო მართლმადიდებელი სერბეთის განმათავისუფლებელი მოძრაობის შესახებ. ოთხი წლის განმავლობაში, 1915_დან 1919 წლამდე მამა ნიკოლოზი სიტყვით გამოდიოდა კოლეჯებში, უნივერსიტეტებში, სხვადასხვა კრებებზე, ტაძრებში, განმარტავდა, რატომ იბრძოდა სერბი ხალხი თავისი სამშობლოს ერთიანობისათვის. ინგლისის ჯარების სარდალი იხსენებდა, რომ თავისი მისიონერული მოღვაწეობით მღვდელმონაზონმა ნიკოლოზმა იმდენივე გააკეთა, რამდენიც მთელმა არმიამ ბრძოლის ველზე.
1919 წელს სერბეთის სახელმწიფოს უწმიდესმა სინოდმა მამა ნიკოლოზი ჟიჩის ეპისკოპოსად აირჩია, მაგრამ ქიროტორიიდან სულ მალე, 1920 წელს ეპისკოპოსი ნიკოლოზი პირადი თხოვნით იგი სლავური სულიერების, კულტურისა და მწერლობის აკვანში,ოხრიდში გაგზავნეს. ახალგაზრდა, ბრწყინვალედ განათლებულმა ეპისკოპოსმა თავისი სამღვდელმთავრო მსახურება წმიდა კირილე და მეთოდეს სამოციქულო ტრადიციებზე დაყრდნობით დაიწყო; მათ მსგავსად იგი ადამიანებს უნერგავდა რწმენას, იმედს, ღვთის სიყვარულს; საეკლესიო, ბერმონაზვნობის ცხოვრების აღორძინება, ხალხის გაეკლესიურობა - აი, ეპისკოპოსი ნიკოლოზის სამოციქულო მოღვაწეობა.
1931 წელს ოხრიდისა და ბიტოლის ეპარქიები გაერთიანდა ერთ. ორხიდ-ბიტოლის ეპარქიად, რომლის რეზიდენციაც ბიტოლში მდებარეობდა. ეპისკოპოსმა ნიკოლოზმა წმიდა ნაუმის სახელობის მონასტერი დაარსა ათონის ტიპიკონის საცხოვრებელი, კალიშტას მონასტერში კი - დედათა სამონასტრო ცენტრი, რომლის დედებმაც შემდგომში პირველი მსოფლიო ომის დროს დაცარიელებული და მიტოვებული სავანეები ააღორძინეს.
"ოხრიდის მეუდაბნოე" - ასე უწოდა უწოდა სამართლიანად ეპისკოპოს ნიკოლოზს აბბა იუსტინემ(პოპოვიჩი), დააფუძნა აგრეთვე ე.წ " საღვთისმეტყველო მოძრაობა"; ღვთის ჭეშმარიტი სიტყვის სამქადაგებლო ნიჭის წყალობითაა და თავისი პიროვნული ძალით იგი აღვივებდა და მართლმადიდებლური კალაპოტისაკენ მიმართავდა ხალხის რწმენას. ეს მოძრაობა ოციან წლებში დაფუძნდა; მასში უმეტესად გლეხობა შედიოდა, გამოირჩეოდა ღვთისმოშიშებისა და ლოცვისაკენ მიდრეკილებით; მრავალი მონასტერი, მათ შორის, ხილანდრის, ივსებოდა მორჩილებითა და ბერებით, რომლებიც ამ მოძრაობიდან მოდიოდნენ. ამ მოზრაობის წყალობით ოვჩარისა და კაბლარის მონასტრებში სამონასტრო ცხოვრება აღორძინდა.
ეპისკოპოსმა ნიკოლოზმა დააარსა მისიონერული კურსები, ქრისტიანულ თემათა ერთობა, რომლისკენაც მიისწრაფიდნენ ათასობით მორწმუნენი მთელი სერბეთიდან. კრებულმა გამოსცა რამდენიმე სასულიერო ჯურნალი, ბროშურა, წიგნი. "ოხრდის შესავალი" და "მისიონერული წერილები", რომლებიც მეუფემ ამ პერიოდში დაწერა, იყო და არის სულიერი საკვები ღვთისმოყვარე სულთათვის. 1936 წელს მეუფე ნიკოლოზი კვლავ ჟიჩის ეპისკოპოსად აირჩიეს. ამ საეპისკოპოსო კათედრაზე მისი მოსვლის შემდეგ ჟიჩის ეპარქიამ დიდი სულიერი ცვლილებები განიცადა. აღდგა მრავალი მონასტერი, პირველ რიგში, ჟიჩისა და სტუდენციის, რომლებიც ყოველთვის იყო სერბეთის მართლმადიდებლობის სულიერი საყრდენი, შენდებოდა ახალი ტაძრები. იგი სერბეთის ეკლესიის უდიდესი მქადაგებელი იყო და ეს პრაქტიკა დანერგა კიდეც სერბეთის ეკლესიაში. მისი თხზულების კრებული 30 ტომს სეადგენს. მეუფის მისიონერული მოღვაწეობა მრავალფერონებითა და მნიშვნელობით მხოლოდ წმიდა საბა სერბთა განმანათლებელის ღვაწლს თუ შეედრება. როგორც სერბეთის ეკლესიის მისიონერი, იგი მოგზაურობდა ევროპაში, ამერიკაში, მეზობელ ბალკანეთის ქვეყნებში, იყო კონსტანტინეპოლში, საბერძნეთსი, ათონის წმიდა მთაზე, სადაც განსაკუთრებით ზრუნავდა ხილანდარის მონასტრის აღორძინებისათვის. მონაწილეობას რებულობდა მრავალრიცხოვან საერთაშორისო და საეკლესიათაშორისო შეხვედრებში; 1930 წელს მეუფემ მონაწილეობა მიიღო მართლმადიდებელ ეკლესიათა კრების წინა კონფერენციაში, რომელიც ვათოპედის მონასტერში შედგა. მისი მზრუნველობით აშენდა საბავშო სახლები და თავშესაფრები მთელს სერბეთში, ბიტოლიდან ჩაჩკამდე, ზემო მილანოვეცში, კრალევოში და კრაგუევცაში.
დაიწყო მეორე მსოფლიო ომი. ჰიტლერმა პირადად უბრძანა ჩრდილოეთ ფრონტის სარდალს: "მოისპოს სერბეთის ინტელიგენცია, განადგურდეს სერბეთის ეკლესიის მეთაურნი. პირველ რიგში, განადგურდეს პატრიარქი გაბრიელი (დოჟიჩა), მიტროპოლიტი პეტრე (ზიმონიჩი) და ეპისკოპოსი ნიკოლოზი (ველიმიროვიჩი)". მეუფე ნიკოლოზი და პატრიარქი გაბრიელი ერთად ერთადერთი ევროპელი იერარქები არიან, რომლებიც დახაუს სასიკვდილო ბანაკში აღმოჩნდნენ. უფალმა გადაარჩინა მოღვაწენი: 1945 წლის 8 მაისს ისინი 36_ე ამერიკულმა დივიზიამ გაათავისუფლა. ბანაკში ეპისკოპოსმა დაწერა თავისი ერთ-ერთი ცნობილი ნაშრომი - წიგნი "ციხის სარკმლიდან", რომელშიც მართლმადიდებლებს საკუთარი ცოდვების აღიარებისა და სინანულისაკენ მოუწოდებდა. ბანაკიდან გათავისუფლების შემდეგ ეპისკოპოსი ნიკოლოზი ვეღარ დაბრუნდა იუგოსლავიაში, რომელიც კომუნისტური გახდა ათეისტ ტიტოს მეთაურობით. მან განაგრძო თავისი მისიონერული მოღვაწეობა ევროპასა და ამერიკაში, ბევრს წერდა, ლექციებს კითხულობდა, ქადაგებდა. ემიგრაციაში იგი ასწავლიდა ნიუ-ორკის წმიდა ვლადიმერის სახელობის აკადემიაში, წმიდა სამების აკადემიაში ჯორდანვილში, წმიდა ტიხონის აკადემიაში პენსილვანში. წმიდა ტიხონის რუსულ მონასტერში გაატარა მან სწორედ თავისი მიწიერი ცხოვრების უკანასკნელი დღეები.
მეუფემ ღვთისგანისვენა სენაკში ლოცვის დროს, 1956 წლის 18 მარტს. რუსული მონასტრიდან მეუფის სხეული წმიდა საბას სერბულ მონასტერში გადაასვენეს ლიბეტსვილში და მონასტრის სასაფლაოზე დაკრზალეს. იმ დროში მისი ნაწილების სამშობლოში გადასვენებაზე ლაპარაკიც არ შეიძლებოდა: ტიტოს რეჟიმმა იგი მოღალატედ და ხალხის მტრად გამოაცხადა. დახაუს საკონცენტრაციო ბანაკის პატიმარს, მეუფე ნიკოლოზს კომუნისტები სახალხოდ უწოდებნენ " ოკუპანტთა თანამშრომელს" მისი ნაშრომების პუბლიკაცია აკრძალული იყო.
მხოლოდ 1991 წელს მოიპოვა სერბეთმა უდიდესი სიწმიდე - მეუფე ნიკოლოზ სერბის ნაწილები. ახლა ისინი განისვენებენ მის მშობლიურ სოფელში- ლელიჩში, ოდესღაც მის მიერვე აშენებულ ტაძარში. მართლაც ჭეშმარიტია მის შესახებ ღირსი მამა იუსტინე ჩელელის (პოპოვიჩი) ნათქვამი: "მეუფე ნიკოლოზი სერბი ხალხის უდიდესი შვილია წმიდა საბა სერბეთის განმანათლებლის შემდეგ! ამინ".

[guest]

(გაგრძელება)

Глава 2. Земля, солнце и звезды как символы

1. Сказано: в начале сотворил Бог небо и землю. Под "небом" подразумевается царство духовных реальностей, невидимых и бестелесных. Под "землей" понимается собрание видимых и телесных символов, то есть условных вещественных знаков, обозначающих эти духовные реальности. Следовательно, земля есть символическая картина неба.

2. Все физические силы земли, такие, как притяжение и отталкивание, теплота, электричество, радиация и другие, есть символы духовных сил Царства Небесного. Сами по себе эти физические силы не были бы силами и не смогли бы существовать, если бы они не проистекали из неизмеримо больших духовных источников. И если бы над физическими силами не было бы контроля и мощи вечных разумных сил, физические силы взбунтовались бы и обратили бы весь мир в хаос, как и написано о Господе и творениях Его: скроешь лице Твое - мятутся, отнимешь дух их - умирают (Пс.103:29).

3. Солнце есть символ самого Господа Бога, святой Григорий Богослов писал: "То, что для плотского человека солнце, то для духовных - Бог". Подобно тому, как солнце сияет и светом своим освещает и согревает все живые существа на земле, так и Бог освещает все души разумом Своим и согревает их любовью Своей. Без солнца - смерть телам, без Бога - смерть душам. Пророк Моисей говорил народу израильскому: "Жизнь и смерть предложил я тебе, благословение и проклятие. Избери жизнь, чтобы жил ты" (Втор.30:19). Другими словами, познай Бога, единственного и живого, невидимого, и Ему лишь одному поклоняйся, но не преклоняйся пред видимыми символами, принимая их за богов, иначе станешь идолопоклонником. Первое есть жизнь, а второе - смерть.

4. "Господь Бог есть солнце и щит", утверждает Богодухновенный Пророк (Пс.83:12), солнце и щит праведникам. Разумеется, пророки считают Бога вечным светом, вечным светилом истины, правды и любви. Пророк Малахия называет Господа Солнцем правды (Мал.4:2). Тайновидец Иоанн Богослов рассказывает в своем Откровении, что видел он вышний Иерусалим, град Царя Небесного: И город не имеет нужды ни в солнце, ни в луне для освещения своего, ибо слава Божия осветила его (Откр.21:23). А в другом месте, описывая славу праведника, Иоанн Богослов говорит: И ночи не будет там, и не будут иметь нужды ни в светильнике, ни в свете солнечном, ибо Господь Бог освещает их (Откр.22:5).

5. Кто-то может заметить: не Христос ли сравнил праведников с солнцем и не потому ли солнце является символом всех праведников? Действительно, сказал Господь: тогда праведники воссияют, как солнце, в Царстве Отца их (Мф.13:43), причем воссияют и ярче, и прекраснее нашего видимого, физического солнца. Иначе говоря, они воссияют подобно Богу, Солнцу правды. Однако их сияющий свет пойдет не от них самих, но от Господа, точно так же, как звезды светят отраженным светом солнца. Об этом ясно говорит апостол Павел: Иная слава солнца, иная слава луны, иная звезд (1Кор.15:41).

6. Пророк Даниил говорит о праведниках, что они воссияют, как звезды, вовеки, навсегда (Дан.12:3). Другие пророки тоже уподобляли святителей звездам, сияющим на своде небесном и освещающим вселенную. Они всегда считали звезды символами ангелов, праведников и угодников Божьих, а солнце считали символом самого Царя, Всевышнего Господа.

7. Поэтому и мы, христиане, считаем землю, солнце и звезды символами, обозначающими духовную реальность, но никак не саму реальность. В отличие от нас, язычники, как в древности, так и новейшие времена, считают эти астрономические объекты единственно существующей реальностью, а где есть нечто материальное, вещественное, там возникает и обожение до преклонения! Вот почему язычники всех времен впадали в страшное заблуждение, преклонясь перед творениями Творца как перед божествами. Древние греки обожествили землю под именем Гея, а солнце считали богом Аполлоном. Бога солнца в Египте называли Осирисом, а божество луны Изидой. В Вавилоне, Ассирии и Аравии особо почитали богиню луны под именем Астарты. Огнепоклонники-персы молились звездам как божествам.

8. Заблуждение и древних, и современных идолопоклонников имеет источником то, что не дух руководит их взором, а как раз наоборот: взор ведет за собой дух. Дух, как слепец, плетется за зрением и поклоняется тому, что глаза принимают за реальность и называют божеством. Должен был явиться Спаситель, чтобы укрепить расслабленный дух и дать ему первенство перед зрением и материей. Спаситель сошел к людям и объявил вечную истину: Бог есть дух (Ин.4:24). У тех, кто это прочувствовал и принял, спала пелена с духовных глаз, как у ослепшего Савла, и они внезапно духовно прозрели и провидели. Они увидели и поняли, что все творения на свете, которых они прежде обожествляли как богов, как истину и реальность, есть не что иное, как притча о едином, вечном и живом Господе Боге.



Глава 3. Познание истины

Так как Бог есть дух, то и вся истина должна быть духовна, ибо Бог и Истина - одно и то же.

Когда мы рассуждаем о предметах, воспринимаемых чувствами, об их свойствах и отношениях, и говорим: это истина, то в этом случае мы не имеем в виду Истину в абсолютном и вечном смысле, но только лишь в смысле относительном, практическом, ибо в абсолютном смысле только Бог есть вечная и неприкосновенная Истина.

Значит ли это, что сотворенная природа есть ложь? Боже сохрани! Однако она может показаться ложной философам двух типов: европейскому материалисту и индийскому нигилисту. Когда материалист говорит: природа, которую мы видим и изучаем, со всеми своими видимыми особенностями и проявлениями, представляет собой всю истину, всю реальность, все, что вообще может существовать, - тогда природа на самом деле являет собой ложь. Точно так же природа будет казаться ложью нигилисту, когда он исповедует свою точку зрения, что природа, со всеми ее характеристиками и проявлениями, есть обман, сон, ничто.

Поэтому и тот, кто твердит, что природа, воспринимаемая чувствами, есть сущая правда, и другой, который говорит, что она есть настоящая ложь, сон и иллюзия, - оба не правы.

Природа есть символ истины. Физический мир есть видимый образ невидимого духовного мира. Поэтому физический мир есть символ, а духовный мир - смысл символа, дух и реальность.

Некогда христианский поэт, святой Иоанн Дамаскин, сказал: "...поистине все есть суета, а жизнь - лишь тень и сон". Он, конечно же, не разделял мнение буддистов. Просто он всматривался духовным зрением в реальную и вечную жизнь, по отношению к которой телесная жизнь на земле действительно есть "тень и сон". Он называет суетой все то, за что борются бездуховные люди на этом свете, стремясь к истине и счастью. Наш мир сам по себе не может быть обманом, ибо его Творцом был истинный Бог. Разве из родника истины может проистечь ложь, если ее нет в самом источнике? Однако мир может показаться обманом тому, кто ищет в нем то, чего в нем нет, пытаясь поймать луну, отражающуюся в луже!