ხატწერა, კანონიკა პარამეტრები

[qetevano]

ღვთისმშობლის იკონოგრაფია


ინტერესი ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის გამოსახვისადმი მის სიცოცხლეშივე ჩნდება. მისი პირველი გამოსახულებები ხელთუქმნელი ხატების სახელითაა ცნობილი. ხელთუქმნელ ხატებს უწოდებენ იმ გამოსახულებებს, რომლებიც უხილავად გამოისახებოდა ხოლმე მორწმუნეთათვის და გარკვეული დროის შემდეგ უჩინარდებოდა. თუმცა იხატებოდა მათი ასლები და ასე იღებდა დასაბამს რომელიმე ხატის იკონოგრაფია. ერთ-ერთი ასეთი პირველი ხატი გახლავთ ლუდიის ღვთისმშობლის სახელით ცნობილი გამოსახულება. წმინდა გარდამოცემა, ამ ხატის შესახებ შემდეგს მოგვითხრობს: იერუსალიმის ახლოს მოციქულები აარსებენ შესაკრებალს-ეკლესიას; ერთხელ მოციქულებთან ერთად ყოვლადწმინდა დედას წასვლა ვერ მოუხერხებია, მაგრამ მათთვის დაუბარებია: “თქვენ წადით და მე მოვალ.” დგილზე მისულ პეტრეს და იოანეს ტაძარში, ერთ-ერთ ბურჯზე დახვდათ გამოსახულება ყოვლადწმინდა დედასი - ფეხზე მდგომი, ყრმით ხელში. რამდენიმე საუკუნის შემდეგ პატრიარქმა გერმანემ დააწერინა ასლი ამ ხატისა. ხატმებრძოლეობის დროს კი, ბურჯზე გამოსახული ღვთისმშობლის ხატი გაქრა.

მეორე ხელთუქმნელი ხატის შესახებ, მოგვითხრობს “მოქცევაი ქართლისაჲ”-ეს გახლავთ ხატი, ფიცარი, რომელზეც ღვთისმშობლის სახეზე მიდებით გამოისახა ხატი ყოვლადწმინდა დედისა. სასწაულებრივად შემნილი ხატით შემოვიდა საქართველოში ანდრია მოციქული და ჩვენთვის ეს ხატი „აწყურის ღვთისმშობლის” სახელითაა ცნობილი.

გარდა ამისა, წმინდა გარდამოცემა მოციქულ ლუკას უკავშირებს ოთხი ხატის შექმნას, რომლებიც ასევე ღვთისმშობლის სიცოცხლეშივე შეიქმნა. ერთ-ერთი გახლავთ დედაღვთისას ის სახე, რომელიც ოდიგიტრიის სახელითაა ცნობილი. ღვთისმშობლის სახეთა შორის, ძნელად თუ მოიძებნება აღნიშნული ტიპის მზგავსად პოპულარული სახე. ჩვენშიც ყველაზე უფრო ხშირად დედაღმრთისას ეს სახე გამოისახება და ხატწერის მთელი ისტორიის განმავლობაში ერთ-ერთ მთავარ თემას შეადგენდა. ოდიგიტრია- (გზის მაჩვენებელი) ტიპოლოგიური ეპითეტია და დაკავშირებულია კონსტანტინოპოლის ოდიგონის მონასტერთან, რომლის მთავარ სიწმინდესაც ეს ხატი წარმოადგენდა. ლუკა მარახებელს სწორედ ამ გამოსახულების შექმნისას გამოსახავენ უმეტესად.

ქრისტიანობის გავრცელებასთან ერთად-პირველ ქრისტიანების შესაკრებლებში, კატაკომბებში ჩნდება გამოსახულებები ყოვლადწმინდა დედისა. მათ შორის ჭარბობს მლოცველი ღვთისმშობლის (ორანტას) გამოსახულება-ხელებაპყრობილი პოზით.

უკვე III-IV საუკუნეებიდან კი ჩნდება დღესასწაულთა იკონოგრაფიული სქემები. ერთ-ერთი პირველი დღესასწაული, ღვთისმშობლის სახელთან დაკავშირებული, გახლავთ “ხარება”-რომელიც მოციქულთა მიერ არსდება. ხარების უადრეს გამოსახულებებიდან აღსანისნავია “სანტა მარია მაჯორეს” სცენა, სადაც ღვთისმშობელი გამოსახულია სადედოფლო სამოსით-თვალმარგალიტით მორთული კაბითა და გვირგვინით-ისე როგორც რომაელი დედოფალი. ადრე ქრისტიანული გამოსახულებებისათვის უცხო არ არის ასეთი ნაირგბარობა. აღნიშვნის ღირსია საბერეების IX-X საუკუნის ხარების სცენა-სადაც ღვთისმშობელი თეთრი ლეჩაქითა და ყვავილებით მორთული კაბითაა გამოსახული. მესამე მსოფლიო საეკლესიო კრების შემდეგ, რომელმაც დაამოწმა მისი ღვთისმშობლობა დაადგინა იკონოგრაფიც. ამიერიდან ღვთისმშობელი უნდა გამოესახათ, როგორც უბრალო ებრაელი ქალი, რათა მისი სახე, უფრო ახლობელი და მისაღები ყოფილიყო ყველა ფენის ქრისტიანისთვის. თუმცა სამეთო და სადედოფლო მნიშვნელობა იკისრა არა თვალმარგალიტმა არამედ შესამისლის ფერმა. როგორც ხატთა უმრავლესობაზეა ღვთისმშობელს მოსავს მეწამული მაფორიუმი (ზედა კაბა) და ლურჯი სტოლა (შიგა შესამოსელი) ასევე აუცილებლად წითელი წაღები. წითელი, მეწამული სამეფო ფერად იყო მიჩნეული და ამ ფერის სამოსით მხოლოდ სამეფო კარი იმოსებოდა. უბრალო ფენისთვის კი აკრძალული იყო წითლის ტარება. გარდა სამეფო დატვირთვისა, ფერთა სიმბოლიკაში ღვთისმშობლის კაბათა ასეთი შეფერილობა შინაარსის მიხედვითაც შეირჩა. წითელი ყველაზე აქტიური ფერია, არის ფერი უფლის განკაცებისა. ლურჯი (იგივე დატვირთცვა აქვს ცისფერსაც) ზეცის ფერად, ზეციურ საიდუმლოების აღმნიშვნელ ფერადაა მიჩნეული. როგორც ვნახეთ, ერთი შეხედვით სადა შესამოსელი ყოვლადწმინდა დედისა წარმოაჩენს მას, როგორც მიწიერ და ზეციურ დედოფალს, უფლის განკაცების საიდუმლოს მატარებელს. ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის გამოსახულებას ყოველთვის ახლავს სამი ვარსკვლავი; შუბლზე და მხრებზე; ვარსკვლავები მის მარად ქალწულებაზე მიანიშნებს, ქალწული ქრისტეს შობამდე, შობისას და ქრისტეს შობის შემდეგ.

მიუხედავად ჩვენამდე მოღწეული ღვთისმშობლის ხატების ნაირგვარობისა ყოველ მათგანს აქვს საერთო ხასიათი, პიროვნული ნიშნების მატარებელი სახე, რომელიც ყველასთვის საერთოა.

ხატმებრძოლეობის ერესის შემდეგ, როცა საბოლოოდ ჩამოყალიბდა ტაძრის მოხატულობის პროგრამა, განისაზღვრა ღვთისმშოლის გამოსახვის ადგილი საკუთხეველშიც. ვედრების კომპოზიციაში გამოსახავენ მაცხოვრის მარჯვნივ, როგორც უდიდეს მეოხს კაცობრიობისას, ხოლო თუ “ქრისტეს დიდების” სცენაა, მაშინ უმრავლეს შემთხვევაში ღვთისმშობელი, მეორე რეგისტრში, მოციქულთა შორის გამოისახება. უკვე საქართველოში IX საუკუნიდან გვაქვს საკურთხეველში ღვთისმშობლის გამოსახვის მაგალითები. ადრეული ნიმუშები გვაქვს დავით გარეჯში, საბერეების IX-X საუკუნის სამოცველოებში.

დაკანონდა ღვთისმშობელთან დაკავშირებული სცენების გამოსახვის აუცილებლობაც, რომელიც ცალკე რეგისტრად იყო ტაძარში, ან ერთ-ერთი მკლავი მთლიანად ეთმობოდა ღვთისმშობლის თემას. (ატენი XI ს. ბეთანია XIIს.) გვაქვს ისეთი იშვიათი შემთხვევა, როცა მოხატულობის ყველა სცენა ღვთისმშობელს ეძღვნება. (მაგ: დირბის ეკლესიის მოხატულობა XIV ს. ბერთუბნის მთავარი ეკლესია XIII ს)

გარდა ისტორიული რედაქციებისა გვაქვს ისეთი სცენები, რომლებიც ღვთისმშობლის რელიქვიებს უკავშირდება, ერთ-ერთი ადრეული ვლაქერნობისადმი მიძღვნილი ციკლია, IX საუკუნიდან დამატებული ღვთისმშობის მიძინების სცენას. უმეტესად შემდეგი სცენები გვხვდება: „ღვთისმშობლის სამოსის დიდება~, „ღვთისმშობლის სარეცლის დასვენება წმინდა მოციუქულ თომას მიერ~, „ღვთისმშობელი ანაწილებს თავის სამოსს ორ ქვრივს შორის”, „ღვთისმშობის წმინდა საფარველი”….

შედარებით გვიანი პერიოდის ხატებზე, ხვდებით სხვადასხვა ფერის კაბით შემოსილ ღვთისმშობილის გამოსახულებას, არის ისეთი ხატებიც სადაც თმებიც მოუჩანს, ასეთი გამოსახულებები შედარებით გვიანი ხანის მოვლენაა და დასავლურ ევროპულ გავლენებთან გვაქვს საქმე.

ბიზანტიურმა ხელოვნებამ, ღვთისმშობლის მრავალი სახე შექმანა, რომელთა უმეტესობა „სახატე” სახეს წარმოადგენდა და თავისი სასწაულთმოქმედი ძალით იყო ცნობილი. ღვთისმშობლის მრავალრიცხოვანი იკონოგრაფიული ტიპების არსებობა ამ სახის რთული, მრავალპლანიანი თეოლოგიურ-სიმბოლური მნიშვნელობითაა განპირობებული. ღვთისმშობლის თემა უწინარეს ყოვლისა, უფლის განკაცების მოწმობაა და თავის თავში ქრისტიანული აღმსარებლობის მრავალ ასპექტს აერთიანებს. დედაღმრთისას ხატწერის თემაში პოპულარობა რაღა თქმა უნდა, მისი, როგორც კაცობრიობის მეოხისა და მფარველის როლითაც აიხსნება.

[A.V.M]

qetevano
ასე თუ გააგრძელებ ძალიან გაგვახარებ...

[qetevano]

qetevano
ასე თუ გააგრძელებ ძალიან გაგვახარებ...

თუ წაიკითხავს ვინმე გავაგრძელებ აბა რას ვიზავ... კიდევ ბევრი იფორმაცია მაქვს მომზადებული.

[A.V.M]

qetevano
უკვე წავკითხე...

[qetevano]

qetevano
უკვე წავკითხე...

უახლოეს მომავალში დავდებ ახალ სტატიასაც, შენ მაინც წაიკითხავ

[აკაკი]

qetevano
კარგია... ამჟამად საინტერესოა ჩემთვის ფერების თემა.

[qetevano]

მოკლედ, თან ვთარგმნი ამ სტატიას და თან დაგიდებთ რომ ბევრის წაკითხვა არ დაგეზაროთ ხოლმე.
თუ რამე წინადადებათა წყობა შეცდომით იქნება მაპატიეთ


ფერის სიმბოლიკა ხატში

რუსმა ხატმწერებმა, რომლებიც ბიზანტიელებისგან სწავლობდნენ, მიიღეს და შემოინახეს ფერის სიმბოლიკა. მაგრამ რუსეთში ხატი არ იყო ისეთი მდიდრული და მკაცრი, როგორც იმპერიულ ბიზანტიაში. რუსული ხატის ფერები იყო უფრო ცოცხალი, კაშკაშა და მჟღერი. ძველი რუსეთის ხატმწერებმა ისწავლეს ისეთი ნიმუშების შექმნა, რომლებიც ახლოს იყო ადგილობრივ გარემოსთან, გემოვნებასთან და იდეალებთან. თითოეულ ფერს ხატზე, აქვს განსაკუთრებული აზრობრივი გამართლება და მნიშვნელობა. თუ ამ აზრს ჩვენ ყოველთვის ვერ ვხედავთ და ვერ ვარკვევთ, ეს იმითაა გამოწვეული რომ, ჩვენ ის დავკარგეთ: ჩვენ დავკარგეთ მსოფლიოში ერთადერთი ხელოვნების გაგების გასაღები.

ოქროსფერით ხატში ცხადდება სიხარული. ოქრო ხატზე ღვთიური ენერგიისა და მადლის, თვითონ ღმერთისა და იმ სამყაროს სილამაზის სიმბოლური გამოხატულებაა.

მზიანი ოქრო თითქოს შთანთქავს სამყაროს სიბოროტეს და ამარცხებს მას. მოზაიკებისა და ნახატების ოქროსფერი ბრწყინვალება გვაგრძნობინებს ღმერთის ნათებას და ციური სამეფოს დიდებულებას, სადაც არასდროს არის ღამე. ოქროსფერი გამოხატავს ასევე თვითონ ღმერთსაც.

ყვითელი ანუ ოხრა არის სპექტრით ოქროსფერთან მიახლოებული ფერი, ხშირად გამოიყენება მის შემცვლელად. ასევე წარმოადგენს ანგელოზთა უმაღლესი ძალაუფლების ფერს.

მეწამული ან ჟოლოსფერი ბიზანტურ კულტურაში მნიშვნელოვანი სიმბოლო იყო. ეს მეფის, მეუფის-ციური ღმერთისა და მიწიერი იპერატორის ფერია. მხოლოდ იმპერატორს ჰქონდა უფლება მეწამული ფერის მელნით მოეწერა ხელი ბრძანებისთვის, დაბრძანებულიყო მეწამულ ტახტზე, მხოლოდ ის ატარებდა მეწამულ ტანსაცმელსა და ჩექმებს (ყველა დანარჩენს ეს სასტიკად ეკრძალებოდა). ტაძრებში სახარების ყდა, შემოსილი იყო მეწამული ფერის ქსოვილით, ეს ფერი ზეციური დედოფლის-ღმრთისმშობლის სამოსელშიც ჩანს ხატებზე.

წითელი-ერთერთი სახელგანთქმული ფერია ხატებში. ესაა სითბოს, სიყვარულის, სიცოცხლისა და ცხოველმყოფელი ენერგიის ფერი. სწორედ ამიტომ წითელი ფერი იქცა აღდგომის სიმბოლოდ. სიცოცხლის სიკვდილზე გამარჯვების სიმბოლოდ. ამავე დროს ეს არის სისხლის და ტანჯვის ფერი. წითელი ფერის სამოსელით ხატავენ წამებულებს. წითელი ციური ცეცხლით ანათებს უფლის ტახტთან მიახლოებული ანგელოზ-სერაფიმების ფრთები. წითელ ფონს ხანდახან ხატავდნენ, როგორც უსასრულო ცხოვრების ზზეიმის ნიშანს.

თეთრი ფერი ღვთიური ნათელის სიმბოლოა. ეს არის სისუფთავის, სიწმინდისა და უბვრალოების ფერი. ხატებზე და ფრესკებზე წმინდანებს და მართლებს, გამოსახავდნენ თეთრ სამოსში. მართალნი-კეთილი და პატიოსანი ადამიანები რომლებიც ცხოვრობდნენ სიმართლით. იქვე თეთრად ბრწყინავდა ჩვილის შესამოსელი, გარდაცვლილთა სულები და ანგელოზები. თეთრი ფერით გამოსახავდნენ მხოლოდ მართალთა სულებს.

ლურჯი და ცისვერი ფერები გამოხატავდნენ ზეცის უსასრულობას, მუდმივი სამყაროს სიმბოლოს. ცისფერი ფერი ითვლებოდა ღმრთისმშობლის ფერად, ის აერთიანებდა მიწას და ზეცას. ღმრთისმშობლისადმი მიძღვნილი მოხატულობა ბევრ ტაძარში აღვსილია ციური ლაჟვარდით.

მწვანე ფერი ბუნებრივი და ცოცხალია. ეს არის ბალახის, ფოთლების, სიყმაწვილის, იმედის და მუდმივი განახლების ფერი. მწვანე ფერში ხატავდნენ დედამიწას, ის ფიგურირებდა ისეთ სცენებში სადაც იწყება სიცოცხლე. მაგ:შობის სცენა.

ყავისფერი შიშველი მიწის, ფერფლის, ყოველგვარი დროებითის დამტვრად ქცეულის ფერია. სამეფო ძოწისფერთან შერევისას ღმრთისმშობლის სამოსელში ეს ფერი მიანიშნებდა ადამიანურ ბუნებაზე.

ნაცრისფერი (რუხი)- ეს ის ფერია რომელსაც არასოდეს იყენებენ ხატწერაში. ის აერთებს შავს და თეთრს, ბოროტებას და სიკეთეს. ის გვევლინება გაურკვევლობის, სიცარიელის, არყოფნის ფერად. ასეთი ფერისთვის არაა ადგილი ხატის გასხივოსნებულ სამყაროში.

შავი-ბოროტებისა და სიკვდილის ფერია. ხატწერაში შავით ხატავდნენ გამოქვაბულებს, საფლავის სიმბოლოს და პირღია ჯოჯოხეთის უფსკრულს. ზოგიერთ სიუჟეტში ეს შეიძლებოდა ყოფილიყო საიდუმლოს სიმბოლო. ჩვეულებრივი ცხოვრებიდან წასული ბერების შავი სამოსი არის ძველ სიამოვნებებზე და ჩვევებზე უარის თქმის სიმბოლო, გარკვეულწილად სიკვდილი სიცოცხლეში.

[qetevano]

ვაგრძელებ "ფერის სიმბოლიკის" თარგმანს და აქაც დავდებ პატარა ნაწილს სანამ მოვრჩები ბოლომდე. ძალიან საინტერესო და მნიშვნელოვანია ჩემი აზრით.




მართლმადიდებლური ხატის ფერის სიმბოლიზმის საფუძველია მაცხოვრისა და დედა ღვთისას გამოსახულება. ნეტარი ღმრთისმშობლის გამოსახულებისთჳის დამახასიათებელია მუქი ალუბლისფერი ომფორი და ლურჯი ან მუქი ლურჯი ქიტონი. მაცხოვრის გამოსახულებისთვის დამახასიათებელია მუქი მოყავისფრო-მოწითალო ქიტონი და მუქი ლურჯი ქიმატი. აქაც არის განსაზღვრული სიმბოლიკა: ღმრთისმშობლის გამოსახულებაში, ლურჯი, ციური ფერია, ცის სიმბოლო. მუქი წითელი ფერი ღმრთისმშობლის სამოსში კი თავად მისი სიმბოლოა. მაცხოვრის ლურჯი სამოსი მისი ღვთიურობის სიმბოლოა, მუქი წითელი კი ადამიანური ბუნების. წმინდანები ყველა ხატებზე გამოისახება თეთრ ან ოდნავ მოცისფრო რიზებში. ფერის სიმბოლიზმი აქაც მკაცრად ფიქსირებულია. იმისათვის რომ გავიგოთ თუ რატომაა აუცილებელი თეთრ ფერთა გამა წმინდანებისთვის, უნდა გავიხსენოთ თეთრი ფერის ისტორია ღვთისმსახურებაში. თეთრ სამოსელს ატარებდა ჯერ კიდევ ძველი აღთქმის დროინდელი სამღვდელოება. მღვდელი რომელიც ასრულებს ღვთისმსახურებას, იცმევს თეთრ რიზქვეშას, იმ თეთრი სამოსის ხსოვნის ნიშნად, რომელსაც გადმოცემის მიხედვით ატარებდა მოციქული იაკობი.
ხატწერაში განსაკუთრებული მნიშვნელობა ენიჭება მოოქროებას. ხატმწერისთვის ხატის ფონი ესაა „ნათელი“, ღვთიური მადლის ნიშანი, რომელიც ანათებს ქვეყანას. ხოლო ოქროს ინოკოპი (სინათლის თვალისმომჭრელი ელვარებისგრაფიკული გამოსახვა ოქროს ფოლგის წვრილი ხაზებით, ფოთლებით) ტანსაცმელზე და საგნებზე გადმოსცემს ნაყოფიერი ენერგიის მკვეთრ ანარეკლს. მოოქროვების თანამიმდევრობას აქვს განსაკუთრებული მნიშვნელობა, მანამდე, სანამ დაიხატება ფიგურა და სახე, ხდება ფონის მოოქროვება_ესაა სინათლე, რომელსაც გამოჰყავს ხატის სივრცე სიბნელის სამყაროდან და გარდასახავს მას ღვთიურ სამყაროდ. ასისტის ტექნიკა გამოიყენება მეორე ეტაპზე, როცა გამოსახულება უკვე დახატულია მამა ფლორენსკი წერდა: „ყველა ხატწერული სახე იბადება მადლის ზღვაში და ისინი განწმენდილნი არიან ღვთიური ნათელის ნაკადით. ხატი იწყება შემოქმედებითი სილამაზის ოქროთი და მთავრდება ნაკურთხი სილამაზის ოქროთი. ხატის წერას იმეორებს ღვთიური შემოქმედების მთავარ მოვლენებს:აბსოლუტური არ არსებობიდან ახალ იერუსალიმამდე, წმინდა ქმნილებამდე“

[tamuna m]

qetevano
ძალიან კარგი გოგო ხარ!
წყარო, ან ავტორი მიუთითე ხოლმე, საიდანაც თარგმნი

[qetevano]

tamuna m
წყაროდ შემიძლია მივუთითო მხოლოდ ეს: ნანა ბურჭულაძის მოცემული სტატია. სამწუხაროდ ავტორი არ უწერია.

[A.V.M]

qetevano
,,კარგი ხარ გოგო კარგი ხარ...''

[qetevano]

კიდევ ერთი პატარა ინფორმაცია ფერების შესახებ ხატწერაში:
თეთრი ფერი-ნიშნავს სიწმინდეს, ღვთაებრივ ენერგიებს, რომლებიც ქმნილებას შემოქმედებამდე;
ოქროსფერი-მარადიულობას;
მწვანე-ცხოვრებას;
ლურჯი-საიდმულოს;
წითელი-თავის მსხვერპლად შეწირვას;
ცისფერი-უმანკოება;
ყვითელი-სითბოსა და სიყვარულის ფერია;
ისამნისფერი-სევდას ან შორეულ პერსპექტივას აღნიშნავს;
ძოწისფერი-გამრჯვებას;
მეწამული-დიდებულებას;
იისფერი სამოსლის ფერებში წმინდანის მსახურების განსაკუთრებულობის ანდა ინდივიდუალობის აღსანიშნავად იხმარება;
ფირუზისფერი-ახლაგაზრდობას ნიშნავს;
ვარდისფერი-ბავშობას;
შავი-ხან სიცარიელეს, მადლის უქონლობას მიუთითებს, ხანაც ცოდვასა და დანაშაულს.
ლურჯთან შეერთებული შავი-ღრმა საიდუმლოს აღმნიშვნელია;
მწვანესთან-სიბერის;
ნაცრისფერი-სიკვდილის ფერია;
ხატებზე კლდეები ნაცრისფერით გადმოიცემა, მკაფიო პირობითი ხაზებით;
ნარინჯისფერი-ღვთის მადლს აღნიშნავს;
ქარვისფერი-ჰარმონიას, თანხმობას, მეგობრობას;

[A.V.M]

qetevano
ხატწერაში გასაგებია და ისე რისი დადება შეგიძლია ფერების სიმბოლოების შესახებ?

(ძალიან მიტაცებს სიმბოლიზმი.
ერთხელ როდესაც ტერენტი გრანელის შესახებ ვწერდი თემას მახსოვს ცალკე თავი გამოვუყავი მისსა და ფერების დამოკიდებლებას.
აგრეთვე ცალკე სასაუბროა ,,დიდოსტატის მარჯვენა'' და ფერები.)

[qetevano]

A.V.M
ზოგადად რა ფერი რა გავლენას ახდენს ადამიანის ფსიქიკაზე გინდა დაგიდო? ხვალ დაგიდებ თუ გინდა. სანამ ავკრეფავ....

[A.V.M]

qetevano
ფერებზე რაც იცი და როდესაც შეძლებ ის დადე..

[qetevano]

qetevano
ფერებზე რაც იცი და როდესაც შეძლებ ის დადე..

ოკ, არის უფროსო.

[tamuna m]

ეგ ხელოვნების განყოფილებაში თუ შეიძლება

[qetevano]

ეგ ხელოვნების განყოფილებაში თუ შეიძლება

კიიი მასეც ვაპირებ, უბრალოდ პასუხი აქ გავეცი, მაპატიე

[qetevano]

იმედია არ მეჩხუბებით ასე რომ ავტვირთე

[აკაკი]

ეს წიგნი წავიკითხე. საინტერესო მოსაზრებებია და, ჩემი აზრით, ჯანსაღი კრიტიკა დღევანდელი სიტუაციისა. არ არის უხეში. გასათვალისწინებელია.