ქრისტიანული სიმბოლიზმი, სახე და მნიშვნელობა პარამეტრები

[KAIROS]

ეს უძლიერესი თემაა და ამოუწურავი, ამიტომ ნელნელა მივხედოთ ხომ?
მე რაც მაქვს და რასაც მოვიძიებ დავდებ, მერე კი ვიკითხოთ და განვიხილოთ...

Символы христианства
Самые ранние символы христианства относятся еще к первым векам новой эры, ко временам гонения на первых христиан, когда проводилась работа по созданию символов христианства, строительство новой веры. В то время символы христианства имели особое назначение. Символы христианства тогда употреблялись как некая тайнопись, криптограмма, своего рода зашифрованная «одежда» христианской веры, по которой единоверцы могли узнать друг друга. Вместе с тем, символы христианства были воплощением религиозных переживаний, и соответственно все символы христианства, дошедшие до нас, являются воплощением ранней христианской церкви.



Многие символы христианства, имеют свои корни в Ветхом Завете. Однако они так органично вошли в новую, христианскую веру, что эти символы христианства и сегодня являются важной частью христианской символики. Обобщенно, символы христианства можно представить как особый, видимый знак, являющийся воплощением определенной религиозной идеи. От символов христианства не требуется детальное, максимально реалистическое изображение, которое копирует первый созданный подобный образ. Символы христианства, как и все символы несут в себе совсем иную идею. Все истинное содержание идеи, её главный смысл не истекает из непосредственно точного образа символа, а являются более широкими, более глубокими понятиями, нежели графическое их выражение. Символ – только отправная точка той или иной религиозной идеи, которая позволяет самостоятельно развить, расширить и сконцентрировать её в поступок, или некое чувственное восприятие конкретного понятия христианской веры. Таким образом поясняется, что символы христианства не обязательно должны быть красочно изображены, красота здесь не главное, вполне достаточно простого, схематического рисунка, наброска, который должен только указывать на определенную идею христианства.



Многие символы христианства имеют свою интересную историю происхождения. Полумесяц, например, являющийся сегодня символом ислама, в свое время был позаимствован именно у христианства. Это был символ Константинополя, после захвата которого турками, этот, и многие другие символы христианства были преобразован в символы ислама. История большинства символов христианства длительна, интересна и неповторима.


მანამ ეს სტატიაც წავიკითხოთ მონდომებით და ყურადღებით

ДРЕВНЕХРИСТИАНСКАЯ ИЗОБРАЗИТЕЛЬНАЯ СИМВОЛИКА



Самые ранние христианские символические изображения относятся ко временам древней катакомбной Церкви и первых гонений. Тогда символика употреблялась в первую очередь как криптограмма, тайнопись, чтобы единоверцы могли узнавать друг друга во враждебном окружении. Однако смысл символов был всецело обусловлен религиозными переживаниями; тем самым можно утверждать, что они донесли до нас богословие ранней Церкви.

Мир "иной" приоткрывается в этом мире через символы, поэтому и символическое видение есть свойство человека, который предназначен к бытию в этих двух мирах. Поскольку Божественное в той или иной степени открывалось людям всех дохристианских культур, то неудивительно, что Церковь использует некоторые из "языческих" образов, уходящих своими корнями не собственно в язычество, а в глубины человеческого сознания, где даже у самых пламенных атеистов дремлет жажда богопознания. При этом Церковь очищает и проясняет эти символы, показывает стоящую за ними истину в свете Откровения. Они оказываются подобными дверям в другой мир, прикрытыми для язычников и распахнутыми настежь в христианстве. Отметим, что в дохристианском мире в наибольшей полноте была просвещена Богом ветхозаветная Церковь. Израиль знал путь познания Единого Бога, а следовательно, и язык его символов был наиболее адекватным тому, что за ними стояло. Потому многие ветхозаветные прообразовательные символы естественно входят в христианскую символику. Объективно это связано и с тем, что первыми христианами были в основном выходцы из иудейской среды.

Символизм христианского искусства этой поры был проявлением "естественного" для религиозного человека видения мира, был способом познания сокровенных глубин мироздания и его Творца.

Отношение к непосредственному изображению Бога и "мира невидимого" было неоднозначным даже среди ранних Отцов Церкви; у всех перед глазами был пример язычества, в котором религиозное почитание отнималось у первообраза божества и переносилось на его воплощенную в том или ином материале форму.

Художественно передать тайну Воплощения и Креста представлялось весьма трудной задачей. По замечанию Леонида Успенского, "для того, чтобы понемногу подготовить людей к воистину непостижимой тайне Боговоплощения, Церковь сначала обращалась к ним на языке, более для них приемлемом, чем прямой образ". Этим и объясняется обилие символов в раннехристианском искусстве.

Богатый материал для изучения раннехристианской символики дают творения Климента Александрийского, который пишет о предпочтительных для христиан изображениях. Сплав образов ветхозаветных и общекультурных мы находим в гимне Христу его сочинения (ок. 190 г.):

15 Подпора страждущих,
Вечный владыка,
Смертного рода
Спаситель Иисус,
Пастырь, пахарь,
20 Кормило, устье,
Крыло Небесное
Святого стада.
Рыбарь всех смертных,
Тобою спасенных
25 В волнах неприязненных.
Из моря нечестия
Сладкою жизнью уловляющий,
Веди нас, овец
30 Разумных Пастырь
Святый, веди нас,
Царь детей непорочных.
Стопы Христа -
Путь Небесный.

Здесь мы приведем лишь основные символы из той совокупности древнехристианской символики, которая передает целостную картину миропонимания Церкви и чаяния Небесного Царствия.

Главные символы естественным образом связаны с самым существенным в жизни Церкви - Спасителем, Его крестной смертью и утвержденным Им таинством Богообщения - Евхаристии. Таким образом, главные евхаристические символы: хлеб, виноград, предметы, связанные с виноградарским делом, - получили наиболее широкое распространение в живописи катакомб, в эпиграфике; они изображались на священных сосудах и предметах обихода христиан. К собственно евхаристическим символам относятся изображения виноградной лозы и хлеба.

Хлеб изображается и в виде колосьев (снопы могут символизировать собрание Апостолов), и в виде хлебов причащения. Приведем рисунок, явно апеллирующий к чуду приумножения хлебов (Мф 14:17-21; Мф 15:32-38) и в то же время изображающий хлеб Евхаристии (о символике изображения рыбы см. ниже).

Виноградная лоза - евангельский образ Христа, единого источника жизни для человека, которую Он подает через причастие.Символ лозы имеет также значение Церкви: ее члены - ветви; виноградные грозди, которые нередко клюют птицы, суть символ Причащения - способа жизни во Христе. Виноградная лоза в Ветхом Завете - символ земли обетованной, в Новом - рая; в этом значении лоза еще долго используется в качестве декоративного элемента. Вот совершенное изображение лозы из мозаик мавзолея Сан-Констанца в Риме.

К символике винограда относятся также изображения чаш и бочек, используемых при его уборке.

Виноградная лоза, чаша и крестообразная монограмма Христа.

Приведем фрагмент равеннской мозаики VI в., изображающей лозу, монограмму Христа и павлина, - птицу, символизирующую возрождение к новой жизни.

С самим Спасителем связаны изображения рыбы как своеобразной отсылки к имени Христа; Доброго Пастыря (Ин 10:11-16; Мф 25:32); Агнца - Его ветхозаветного прообраза (например, Ис 16:1, ср. Ин 1:29), а также Его имени, выраженного в знаке (монограмме) и в прикровенном изображении Креста в образе якоря, корабля.

Остановимся прежде всего на монограмме имени Христова. Эта монограмма, состоящая из начальных букв Х и Р, получила большое распространение, возможно, начиная с апостольских времен. Мы находим ее в эпиграфике, на рельефах саркофагов, в мозаиках и пр. Возможно, монограмма восходит к словам Апокалипсиса о "печати Бога Живого" (Откр 7:2) и "новом имени побеждающему" (Откр 2:17) - верному в Царствии Божием.

Греческое название монограммы crisma (собств. "помазание, миропомазание") может переводиться как "печать". Форма монограммы существенно видоизменялась с течением времени. Древние формы: . Наиболее раcпространенный вариант усложняется в раннеконстантиновское время: , ок. 335 г. он преобразуется в (исчезает буква Х). Такая форма имела большое распространение на востоке, особенно в Египте. Нередко она украшается пальмовыми ветвями или утверждается в лавровом венке (античные символы славы), сопровождается буквами и . Приведем изображение детали саркофага II в., в которой собственно хризма не присутствует, но значение сохраняется. Такое употребление и восходит к тексту апокалипсиса: Я есмь Альфа и Омега, начало и конец, говорит Господь, Который есть и был и грядет, Вседержитель. (Откр 1:8; см. также Откр 22:13). Начальная и конечная буквы греческого алфавита являют таким образом Божественное достоинство Иисуса Христа, а их соединение с Его именем (хризма) подчеркивает "...Его собезначальное бытие со Отцем, Его отношение к миру, как первоисточника всего и конечной цели всякого бытия". Таково изображение хризмы на монете императора Константина II (317-361).

Дополнительной отсылкой ко Христу могла служить надпись, которая была шифрограммой Его имени Christos - ikhthus, "рыба". Помимо простого анаграммного сходства, это слово приобретало и дополнительную символическую нагрузку: его читали как аббревиатуру фразы Иисус Христос, Сын Божий, Спаситель, Iesus Christos Theu Yu Sotir. Ср. серебряную пластинку IV в. (Трир).

Изображение хризмы - постоянный мотив христианского искусства. Приведем и интересный современный графический вариант хризмы - эмблему журнала "Sourozh".

Все эти изображения - действительно тайнопись: за известными формами букв алфавита и др. скрывается образ Распятия Воплотившегося Бога и возможность для человека измениться через приобщение к тайне Креста.

Таково изображение на могильном камне (Тунис, VIII в.).

К таким образам относится также и якорь - символ христианской надежды на будущее Воскресение, как говорит о том апостол Павел в послании к Евреям (Евр 6:18-20). Вот изображение якоря из римских катакомб.

В раннехристианской гемме сливаются изображения креста и якоря. Его сопровождают рыбы - символы Христа, а из основания произрастают пальмовые ветви - символы триумфа. В прямом смысле, как образ спасения, используется якорь в изображении с двумя уловляемыми рыбками-христианами из римских катакомб II века. А это - еще один, графически проработанный вариант того же сюжета.

Другой распространенный символ - корабль, который также нередко включает образ Креста. Во многих древних культурах корабль - символ человеческой жизни, плывущей к неизбежной пристани - смерти.

Но в христианстве корабль ассоциируется с Церковью. Церковь как корабль, ведомый Христом, - распространеннейшая метафора (см. выше в гимне Климента Александрийского). Но и всякий христианин тоже может уподобляться кораблику, следующему за кораблем-Церковью. В христианских изображениях корабля, несущегося по волнам житейского моря под знаком креста и направляющегося ко Христу, адекватно выражен образ христианской жизни, плод которой - обретение вечной жизни в единении с Богом.

Обратимся к образу Христа - Доброго Пастыря. Основной источник этого образа - евангельская притча, в которой Сам Христос называет Себя так (Ин 10:11-16). Собственно образ Пастыря коренится в Ветхом Завете, где нередко предводители народа израильского (Моисей - Ис 63:11, Иисус Навин - Числ 27:16-17, царь Давид в псалмах 77, 71, 23) называются пастырями, о Самом же Господе говорится - "Господь, Пастырь мой" (Пс Господе говорится - "Господь, Пастырь мой" (Пс 23:1-2). Таким образом, Христос в евангельской притче указывает на исполнение пророчества и обретение утешения народом Божьим. К тому же образ пастыря имел и имеет всем понятный смысл, так что и поныне в христианстве принято называть священников пастырями, а мирян - паствой.

Христос-Пастырь изображается в виде античного пастуха, одетого в хитон, в пастушеских зашнурованных сандалиях, нередко с посохом и сосудом для молока; в руках он может держать тростниковую флейту. Сосуд для молока символизирует Причастие; жезл - власть; флейта - сладость Его учения ("Никто никогда не говорил так, как этот человек" - Ин 7:46) и упования, надежды. Такова мозаика начала IV в. базилики из Аквилеи.

Художественными прототипами образа могли послужить античные изображения пастуха, покровителя стад Гермеса , с ягненком на плечах, Меркурия с барашком у ног - образ Богообщения. Агнец на плечах Доброго Пастыря божественной радости о пропавшей овце - кающемся грешнике - в Евангелии от Луки (Лк 15:3-7), где раскрывается и пророчество Исайи: "Агнцев будет брать на руки и носить на груди своей, и водить дойных" (Ис 40:11). Тут тайна искупления мира во Христе, отношения Бога, "полагающего жизнь свою за овец" (Ин 10:11), к людям. Овца в данном случае есть образ падшей человеческой природы, воспринятой Богом и возведенной Им к Божественному достоинству.

С образом Доброго Пастыря в раннехристианском искусстве соседствует образ Агнца - ветхозаветного прообраза жертвы Христа (жертва Авеля; жертва Авраама, пасхальная жертва) и евангельского Агнца, "вземлющего грехи мира" (Ин 1:29). Агнец - Христос нередко изображается с принадлежностями пастуха, что буквально следует словам Откровения "Агнец <...> будет пасти их и водить их на живые источники вод" (Откр 7:17). Агнец есть евхаристический образ, и в христианской иконографии он нередко изображается на дне литургических сосудов. Агнцем называется в современной литургической практике и часть просфоры, освящаемая в Евхаристии.

Агнец может изображаться на скале или камне, из подножия которого бьют струи четырех источников (символы Четвероевангелия), к которым устремляются другие агнцы - апостолы или, шире, вообще христиане. Агнец из мозаик Равенны (VI в.) изображен с нимбом, на котором - хризма; тем самым его соотнесенность с Христом предстает как совершенно бесспорная.

Изображение Христа в виде Агнца намекало на тайну Крестной Жертвы, но не обнаруживало ее перед нехристианами; однако во времена широкого распространения христианства оно было запрещено 82 правилом VI (V-VI) Вселенского собора 692 г., поскольку первенство в почитании должно принадлежать не прообразу, а самому образу Спасителя "по человеческому существу". По отношению к "прямому образу" такие символы являлись уже пережитками "иудейской незрелости".

В Новом Завете символика рыбы связывается с проповедью; бывших рыбаков, а после апостолов, Христос называет "ловцами человеков" (Мф 4:19; Мк 1:17), а Царствие Небесное уподобляет "неводу, закинутому в море и захватившего рыб всякого рода" (Мф 13:47).

Евхаристическое значение рыбы связывается с прообразовательными евангельскими трапезами: насыщением народа в пустыне хлебами и рыбами (Мк 6:34-44; Мк 8:1-9), трапезой Христа и апостолов на Тивериадском озере по Воскресении (Ин 21:9-22), которая нередко изображается в катакомбах, смыкаясь с Тайной Вечерей. В Писании Христос говорит: "Есть ли между вами такой человек, который, когда сын его попросит у него хлеба, подал бы ему камень? И когда попросит рыбы, подал бы ему змею?"(Мф 7:9-10). По мысли толкователей образ рыбы относится ко Христу как истинному Хлебу Жизни, в противоположность змее, которая символизирует диавола Изображение рыбы нередко сочетается с изображением корзины с хлебами и вином, и таким образом символ рыбы связывается с Самим Христом. Выше мы писали, что этой соотнесенности способствует и графический облик греческого названия рыбы. Символика рыбы оказывается связанной и с таинством Крещения. Как говорит Тертуллиан: "Мы маленькие рыбки, ведомые нашим ikhthus, мы рождаемся в воде и можем спастись не иначе, как пребывая в воде."

На рисунке - изображение рыбы, служившее заставкой к письму свт. Василия Великого.

Крест Христов и Его Воскресение, апокалиптические чаяния всеобщего воскресения и настоящая жизнь Церкви в Таинстве Евхаристии - вот суть образов, скрывающихся за символами первых веков христианства, часть которых постепенно, начиная со времени Константина Великого, вытеснялась более прямыми образами.



Елена Луковникова


წყარო:

http://church.ge/index.php?showtopic=5268&hl=

ფოტოები:

1) ეს იგივე ანი და ჰოე-ა დასაწყისი და დასასრული, იგივე ალფა და ომეგა
სიმბოლო ღმერთის



2) ეს სიმბოლო უამრავ III- VI სს.ების მოზაიკებში და სარკოფაგებზეა, აქაა კრავი ქრისტე, რომელიც მოჭრილ ხეზე დგას, რაც ჯვრის ხეს განასახიერებს, საიდანაც მოედინება ოთხი წყარო, ოთხი სახარების, მსოფლიოს ოთხი კუთხის, სამოთხის ოთხი მდინარის სიმბოლო და საიდანაც წყურდებიან ორი ირემი, ანუ ებრაელები და წარმართები ანუ მთელი მსოფლიო



3) თევზი და ღუზა



4) კონსტანტინეს ჩვენების სიმბოლო ალფა და ომეგა და შუაში ხ,რ , ანუ ხრისტუს.

[ikaragua]

ეს ხატი ვნახე და ფოტო გადავუღე.. ძალიან საინტერესო ხატი ჩანს..
სამივე მთავარანგელოზია გამოსახული..

იქნებ სიმბოლიკაზეც გვითხრათ რამე KAIROS??

[A.V.M]

მხევალის თხოვნით შემოგთავაზებთ მოკლე მიმოხილვას მართლმადიდებლობისა და ვარსკვლავის სიმბოლიკასთან დაკავშირებით.
ჩემი დამოკიდებულება იკი იცით ყველამ ფორუმ-გესთან დაკავშირებით ამიტომ ამაზე არ შევჩერდები.არც იმაზე დავკარგავ დიდ დროს ვინ რა თქვა თუ რა დააბრეხვა ამა თუ იმ სიმბოლოთან დაკავშირებით. მე მოკლედ დავწერ მართლ;მადიდებლობისა და ვარსკვლავის ურთიერთდამოკიდებულების შესახებ.
სანამ უშუალოდ ბიბლიაში ვარსკვლავის მდებარეობასა და მის დანიშნულებაზე ვიტყოდეთ უნდა მოგახსენოთ რომ ზოგადად მართლმადიდებლობას არანაირი კავშრი არ აქვს ოკულტიზმთან და სხვა მისნაერ გაუკუღმართებულ სწავლებებთან.ამას ეკლესია პირველივე საუკუნეებიდან გმობდა ხოლო დაკავშირებას ჩვენი რელიგიისას სხვადასხვა ასტრონომ~უიულ სხეულებთან ცდილობდნენ ისეთი გაუკუღმართებული ადამიანები რომლებიც ეკლესიისადმი მებრძოლ სხვადასხვა ჯგუფებში იყვნენ გაერთიანებულები.(მაგალითად შტაინერის მოძღვრების მიმდევარნი,
მათ სურდათ რომ ქრისტიანობა წარმართული რელიგიის – საბეიზმის ნაირსახეობად წარმოგვიდგინონ. ისინი ქრისტეს მზის სულთან აიგივებენ, ხოლო ძველი აღთქმის თორმეტ პატრიარქსა და თორმეტ მოციქულს – ზოდიაქოს ნიშნებთან. საყურადღებოა ისიც, რომ გასული საუკუნის ოციანი წლების ათეისტები თავიანთ ენციკლოპედიებსა და სახელმძღვანელოებში წერდნენ, თითქოს ქრისტე ამონის, მითრასა და მზის სხვა ღვთაებათა მოდიფიკაციაა.)
დარწმუნებული ვარ მხევალს ეცოდინება თუმცა მაინც დავწერ რომ საქართველოში.(წინარექრისიანულ ხანაში) ვარსკვლავებს სხვადასხვა დატვირთვა გააჩნდათ. მაგალითად-მზე დედა იყო,მთვარე მამა ხოლო დანარჩენი ვარსკვლავები მათი სვილები. აღარ დავკარგავ დროს ეგვიპტურ თუ ანტიკური ეპოქის წარმოდგენებზე და აღარაფერს ვიტყვი ,,რაეს'' კულტის სემოღებაზე ეგვიპტეში.
მოკლედ რომ ვთქვათ ამ ჩვენს ვარსკვლავებს სხვადასხვა რელიგიურ წარმოდგენებში სხვადასხვაგვარად ატრიელებდნენ. ვნახოთ ბიბლიაში რას ვიგებთ ამის შესახებ.
პირველად ვარსკვლავების შესახებ საუბარი ჯერ კიდევ დაბადების წიგნშია აღწერილი
:13. იყო საღამო, იყო დილა - მესამე დღე.

14. თქვა ღმერთმა: იყოს მნათობები ცის მყარზე დღისა და ღამის გასაყრელად, დროჟამის აღმნიშვნელად - დღეებისა და წელიწადებისა;

15. იყვნენ მანათობლებად ცის მყარზე რომ გაანათონ მიწა. და იქმნა ასე.

16. გააჩინა ღმერთმა ორი მთავარი მნათობი, - დიდი მნათობი დღის განმგებლად და მცირე მნათობი ღამის განმგებლად - და ვარსკვლავები.

17. დასხა ისინი ღმერთმა ცის მყარზე, რომ გაენათებინათ მიწა.''(დაბ.1)

თუმცა აქ ნათქვამია რომ შეიქმნა და მეტი არაფერი.არავითარ სიმბოლურ დატვირთვაზე საუბარი არ გვაქვს.
ვარსკვლავის ერთ-ერთ გამოვლენად შესაძლებელ იქნას მიჩნეული ებრაელების წინამძღოლი ვარსკვლავი,რომელიც მათ ეგვიპტიდან გამოსვლის შემდეგ გზას უნათებდა.
ვარსკვლავების შესახებ საუბრობს დავით წინასწარმეტყველიც არაერთგან.აი ერთ-ერთი მათგანი:
,,მზე მფლობელ დღისა რამეთუ უკუნისამდე არს წყალობა მისი და მთვარე მფლობელად ღამისა რამეთუ უკუნისამდე არს წყალობა მისი.''
დავითის შვილმა -სოლომონმა უფრო აქტიური გამოყენება დაიწყო ამ ციური სხეულის და საკუთარი ტაძრის ტავ-საკიდურზეც ამოაჭდევინა.არსებობს ვარაუდი რომ ანტიქრისტე სწორედ ახლადაღდგენილ სოლომონის ტაძარში უნდა ეკურთხოს მეფედ ამიტომაცაა შეიძლება გამოწვეული ის ფაქტი,რომ ეს სიმბოლო უმალ აიტაცეს მასონურ-კაბალისტიკურმა წრეებმა და საკუთრად გაიხადეს. (რამდენადაც ჩემთვის ცნობილია ტრადიციული ვარსკვლავი თეთრი მაგიისაა ,ხოლო ამობრუნებული შავი მაგიის) ხოლო კიდევ უფრო მოგვიანებით კომუნისტებმაც აიღეს ეს სიმბოლო. საერთო ჯამში მივდივართ იმ დასკვნნამდე რომ მოცემული ვარსკვლავი ქვეყანაზე მონოპოლიის ნიშნად აღიქმებოდა და აღიქმება , მაგრამ ამისთვის არ გამოუსახავს იგი სოლომონს ტაძარზე.
ესაა ვარსკვლავი.



ხოლო ეს კი უკვეა რიტუალური დანიშნულების იარაღი.



ამ საკითხზე საუბრისას არ შეიძლება არ აღინიშნოს იმ საოცარი ვარსკვლავი,რაც ვარსკვლავთმრიცხველებს მიუძღოდათ იესოს შობის ადგილზე.

(არასერიოზულად მიმაჩნია ვისაუბრო ისეთ საკითხზე როგორიცაა ქურდული ვარსკვლავი. ,,კაი ბიჭებს'' რომ მხრებზე აქვთ (უფრო სწორად ქონდათ) მხრებზე გამოსახული)

უბრალოდ დავსძენ იმას,რომ თავად ხუთქიმიანი ვარსკვლავი ადამიანის სქემატური გამოსახულებაა. (თავი და კიდურები) და სქემატურად იგი ძალიან გავს ჯვარს.რომლიდანაც აგრეთვე ადამიანის გამოსახულება ,,გამოსჭვივის.''

თუმცა ძველი აღთქმიდან ბევრი რამე შეიცვაა და ვფიქრობ მხევალს აუცილებლად აინტერესებს თუ როგორია ახალ აღთქმაში ამ ასტრონომიული სხეულის ადგილი.
ოთხთავში რამდენიმე ადგილზსე ვხვდებიტ ვარსკვლავზე საუბარს მაგრამ მე ყურადღებას გავამახვილებ თქვენის ნებართვით იოანე მახარებლის აპოკალიფსზე.ვნახოთ რა წერია იქ:


,,1. ხოლო სარდეს ეკლესიის ანგელოზს მისწერე: ამას ამბობს, ვისაც აქვს შვიდი სული ღვთისა და შვიდი ვარსკვლავი: ვიცი შენი საქმენი: სახელი ისეთი გაქვს, თითქოს ცოცხალი იყო, და მკვდარი კი ხარ. 2. იფხიზლე და განამტკიცე დანარჩენი, რაც უახლოვდება სიკვდილს, რადგანაც ვერ ვნახე, რომ შენი საქმენი გასრულებულიყვნენ ჩემი ღვთის წინაშე. 3. გახსოვდეს, რაც მიგიღია და მოგსმენია, დაიცავი და მოინანიე; ხოლო თუ არ იფხიზლებ, მოვალ შენთან, როგორც მპარავი, და ვერ გაიგებ, რა დროს მოგივალ. 4. თუმცა გყავს სარდეში რამდენიმე კაცი, რომელთაც არ შეუბილწავთ თავიანთი სამოსი; და სისპეტაკით მოსილნი ივლიან ჩემთან, ვინაიდან ღირსნი არიან. '' (გამ.3.1-4)

საკმაოდ საინტერესოა ამ მუხლის განმარტება.ვნახოთ ერთ-ერთი მოსაზრება რის შესახებაა სდაუბარი მოცემულ მომენტში.
,,სარდე ძველად იყო ლიდიის ოლქის დიდი და მდიდარი ქალაქი, აქ მდებარეობდა კრეზის ბრწყინვალე სასახლე; აქ ქადაგებდა ეზოპე თავის ზნეობრივ აპოლოგიებს, ხოლო სოლონი ჭკუას ასწავლიდა ძველი საუკუნეების უმდიდრეს მონარქებს და ეუბნებოდა, რომ სიმდიდრე ბედისწერის სიმუხთლისგან ვერ იხსნისო ადამიანს. ქრისტეს შობამდე 550 წლით ადრე სარდე კიროსმა დაიპყრო; ხოლო ნახევარი საუკუნის შემდეგ ის ათინელებმა დასწვეს; ტიბერიუსის დროს მიწისძვრამ მთლიანად დაანგრია იგი, მაგრამ ძალიან მალე განახლდა და მცირე აზიის ეკლესიათა რიგშიც აღმოჩნდა" (Христианские Чтения, 1843 г., ч. III, стр. 428; приводится по «Сборнику статей» М. Барсова, стр. 74). იულიანე განდგომილის დროს სარდე კერპთაყვანისმცემლობას დაუბრუნდა და ძალიან მალე აღიგავა კიდევაც პირისაგან მიწისა.

"ვისაც აქვს შვიდი სული ღვთისა და შვიდი ვარსკვლავი". ქრისტე აქ წარმოსდგება, როგორც "ღვთის შვიდი სული ღვთისა და შვიდი ვარსკვლავის" მქონე. ამ "შვიდ სულში" რა იგულისხმება ზემოთ უკვე ვისაუბრეთ. საკითხი იმის შესახებ, იგულისხმება თუ არა მათში სულიწმიდის მადლი თუ ეს უბრალოდ ღმრთის საყდრის შვიდი ანგელოზია, - ღიად რჩება. წმ. ანდრია კესარიელი ბრძანებს, რომ "შვიდი ვარსკვლავი", როგორც უკვე ვთქვით, შვიდ ანგელოზს ნიშნავს; "შვიდი სული" ან შვიდი ანგელოზი ან ცხოველმყოფელი სულის შვიდი ნიჭია, რამეთუ ერთნიცა და მეორენიც ქრისტეს ხელმწიფების ქვეშ არიან. პირველთ ის განაგებს, როგორც მეუფე, ხოლო მეორის მომნიჭებელია, როგორც მისი (სულიწმიდის) თანაარსისა. საყვედურობს ეკლესიას იმის გამო, რომ მკვდარია კეთილ საქმეთაგან და ცოცხალი სარწმუნოების ოდენ სახელწოდებასღა ატარებს".
(apocalypse)


დარწმუნებული ვარ მხევალ აინტერესებს თუ როგორია დღეს-დღეისობიტ ეკლესიაში თუ მსახურების დროს ვარსკვლავის ადგილი. უპირველესად გამახსენდა სვეტიცხოვლის ფრესკის ფრაგმენტი-ზოდიაქოს რკალი. (საუბარი მაქვს ამ ნაწილზე.)

ამ საკითხზე ვრცელი გამოკვლევა აქვს დაწერილი ჩემს ლექტორს-(დეკ.ბიძინა გუნიას. ვფიქრობ ნინოს დააინტერესებს ამონარიდი მოცემული შრომიდან)

(მეტი თვალსაჩინოებისთვის წარმოგიდგენთ სქემატურ მოდელსაც)

,,განსახილველი საკითხი სვეტიცხოვლის ტაძრის სამხრეთ კედელზე, აღმოსავლეთიდან დასავლეთისაკენ განფენილ ერთ-ერთ ფრესკას უკავშირდება, რომელზეც აპოკალიფსის ამსახაველი ფრაგმენტებია გამოსახული. ამ ფრესკის მთლიანად განხილვა ფრიად საინტერესოა, მაგრამ ჩვენი საუბრის თემატიკიდან გამომდინარე, ამჯერად მხოლოდ მის ცენტრალურ ნაწილში გამოსახულ ფრაგმენტს შევეხებით, სადაც კონცენტრულ წრეებში მაცხოვარი და მის გარშემო ოთხი ცხოველი, ანგელოზთა დასი, ზოდიაქოს რკალის თანავარსკვლავედების აღმნიშვნელ ცხოველთა გამოსახულებები, (ხოლო მათ შორის) მზე, მთავარე და ვარსკვლავებია წარმოდგენილი (იხ. ამ ფრაგმენტის სქემატური გამოსახულება).

მეტი სიცხადისათვის, განსახილველ ფრაგმენტთან დაკავშირებით, ძალზე მოკლედ ზოგიერთ ასტრონომიულ ცნებას განვიხილავთ.

მზის გარშემო დედამიწის ჭეშმარიტი მოძრაობა, დედამიწაზე მყოფი დამკვირვებლისათვის, ცაზე - ვარსკვლავების ფონზე, მზის წლიური ხილული მოძრაობით გამოიხატება. ამრიგად, ცის სფეროს დიდ წრეწირს, რომელზეც წარმოებს ვარსკვლავების შორის მზის ხილული წლიური მოძრაობა, ეკლიპტიკა ეწოდება. ეკლიპტიკის წრე იმავე სიბრტყეში ძევს, რა სიბრტყეშიც მდებარეობს მზის გარშემო დედამიწის გარემოქცევის ტრაექტორია (ორბიტა).

ჯერ კიდევ შორეულ წარსულში, ვარსკვლავები გააერთიანეს ჯგუფებად, ე.წ. თანავარსკვლავედებად, რომლებსაც სახელებიც მიაკუთვნეს. სულ მთელ ცაზე გამოყოფილი და სახელდებულია 88 თანავარსკვლავედი, რომელთაგან თითოეული გარკვეულ საზღვრებშია მოქცეული. ამ 88 თანავარსკვლავედს შორის ეკლიპტიკის გასწვრივ მხოლოდ 12 თანავარსკვლავედია განლაგებული. ამდენად, მზე წელიწადის სხვადასხვა დროს თავისი ხილული გადაადგილებისას, სხვადასხვა თანავარსკვლავედში იმყოფება. იმ წრიულ ზოლს, სადაც განლაგებულია ეს თანავარსკვლავედები, ზოდიაქოს უწოდებენ.

თითოეულ თანავარსკვლავედს ზოდიაქოს გასწვრივ დაახლოებით 30˚ უკავია. მაშასადამე, მზე, რომელმაც მთელი ზოდიაქოს ზოლი 12 თვეში უნდა გაიაროს, დაახლოებით თითო თვეს იმყოფება თითოეულ თანავარსკვლავედში. საგულსხმოა, რომ ზოდიაქოს თანავარსკვლავედებზე, გარდა მზის ხილული წლიური გზისა, მზის სისტემის პლანეტების ხილული წლიური გზებიც გადის.

სიტყვა „ზოდიაქო“, ბერძნული სიტყვიდან „ძოონ“ (ცხოველი) არის წარმომდგარი, რომლის ამგვარი სახელწოდებაც იმით არის განპირობებული, რომ თანავარსკვლავედებს უძველეს დროიდანვე (უმთავრესად) ცხოველთა სახელებით მოიხსენიებდნენ. ცნება „ზოდიაქოს“ აღსანიშნავად ძველ-ქართულ ენაში რამდენიმე ტერმინი გვხვდება: „ცხოველთა-სახილველი“ ანუ „ცხოველთა-სახილავი“, „ბურჯი“ და „ეტლი“ (იხ. სულხან-საბა ორბელიანის „ლექსიკონი ქართული“).

ვინაიდან საუბარი მართლმადიდებლურ ფრესკას და მასზე გამოსახულ „ცხოველთა-სახილველებს“ ეხება, უპირველეს ყოვლისა, აუცილებლად მიგვაჩნია, იმ საკითხის განხილვა, თუ რამდენადაა მისაღები მართლმადიდებლური ცნობიერებისათვის ზოდიაქოს თანავარსკვლავედებითა და მათი ნიშან-გამოსახულებებით სარგებლობა. საკითხის ამ კუთხით წარმოჩენა იმან გვაფიქრებინა, რომ საზოგადოებაში მოარული მცდარი აზრის თანახმად, ზოგიერთი ზოდიაქოს თანავარსკვლავედებს ადამიანთა ბედის განმსაზღვრელად მიიჩნევს. სამწუხაროა, მაგრამ ფაქტია, რომ ამგვარი შეხედულების რეკლამირებას ზოგიერთი ტელეარხი და ჟურნალ-გაზეთიც უწყობს ხელს, რაც მცდარ გზაზე მიმართავს ადამიანთა ცნობიერებას.

ამ მიმართებით თავიდანვე ხაზი გვინდა გავუსვათ იმ გარემოებას, რომ მართლმადიდებლობისათვის არათუ რომელიმე, არამედ ნებისმიერი სახის მკითხაობა და მათ შორის ადამიანთა ბედის ვარკსკვლავთა და პლანეტების ურთიერთგანლაგებასთან დაკავშირებაა მიუღებელი, მაგრამ არამც და არამც ხილული ზეცის - ვარსკვლავიერი ცის თანავარსკვლავედებად დაყოფა, სხვადასხვა ასტრონომიული თუ (მართლმადიდებლობისათვის მისაღები) ზოდიაქური გამოთვლებისათვის.

ამის თაობაზე ვფიქრობთ უმჯობესია ეკლესიის ერთ-ერთ უდიდეს ავტორიტეტს, წმიდა იოანე დამსაკელს (VIII ს.) მოვუსმინოთ, რომელიც ასე გვმოძღვრავს: „ელინები ამბობენ, რომ ყოველი ჩვენი საქმიანობა ვარსკვლავთა, აგრეთვე მზისა და მთვარის ამოსვლით, ჩასვლითა და მათი ურითიერთმიახლოებით (ურთიერთგანლაგებით - ბ.გ.) წარიმართება, რასაც ასტროლოგია სწავლობს. ჩვენ პირიქით, ვამტკიცებთ, რომ მზე, მთვარე და ვარსკვლავები წვიმისა თუ დარის, ნოტიო თუ მშრალი ამინდის, აგრეთვე ქარებისა და სხვა მისთანათა მომასწავებელია, და არანაირად არ განაპირობებენ ჩვენს ქცევებსა და საქმეებს. და ეს ცხადია, რადგან ღმერთმა თავისუფალნი შეგვქმნა (მოგვანიჭა რა თავისუფალი ნება და არჩევანის საშუალება - ბ.გ.), და ჩვენვე ვართ ბატონ-პატრონი ჩვენი საქმეების. თუკი ყველაფერს ვარსკვლავთა მოძრაობის ზემოქმედებით, ესე იგი აუცილებლობით ვაკეთებთ და არა ჩვენი თავისუფალი ნებით... უფრო მეტიც: თუკი ყოველივე აუცილებლობით ხდება და წარიმართება, მაშინ არც ღვთის განგებულება ყოფილა სამყაროში და არც მის მიერ წარმართვა მთელი ქმნილებისა“.

შემდეგ წმიდა მამა დასძენს: „ამდენად, ჩვენ ვამტკიცებთ, რომ ვარსკვლავები ქვეყნად აღსრულებული არცერთი საქმის, არცერთი მოვლენის მიზეზნი არ არიან, არც აღმოცენებადის აღმოცენებისა და არც განქარვებადის დაღუპვისა. ... მავანმა შეიძლება ისიც თქვას, რომ ... რაგვარობა ჰაერისა, რაც მზეზე, მთვარესა და ვარსკვლავებზეა დამოკიდებული, სხვადასხვა სახით განაპირობებს განსხვავებული ტემპერატმენტის, ჩვევებისა და მიდრეკილებების ჩამოყალიბებას ადამიანებშიო. მაგრამ, ჩვევებიც ჩვენს ნებაზეა დამოკიდებული, რადგან ისინი ჩვენს გონებას ექვემდებარება და მისი ხელმძღვანელობით იცვლება“ (იხ. 2, წგ. II, თ. 7, გვ. 200).

ვფიქრობთ, ყოველივე ზემოთქმულის შემდეგ მკითხველისათვის სავსებით ცხადია ეკლესიის დამოკიდებულება დასმული საკითხისადმი, რის გამოც უშუალოდ ხსენებული ფრაგმენტის განხილვაზე გადავალთ.

როგორც ზემოთ აღვნიშნეთ, ფრაგმენტის ცენტრში იესო ქრისტეა გამოსახული, მჯდომარე „საყდართა დიდებისა თვისისათა“, ... „და ყოველნი ანგელოსნი მისნი მის თანა“ (მთ. XXV, 31), რომლის შესახებაც წმიდა წერილი გვაუწყებს: „მე ვარ ანი და ჰოე, ... რომელი არს და რომელი იყო და რომელი მომავალ არს, ყოვლისა მპყრობელი“ (გამოცხადება I, 8).

ვფიქრობთ, უმჯობესია თავდაპირველად აღნიშნული ფრაგმენტი ქრისტიანული მსოფლმხედველობის შუქზე განვიხილოთ, რათა უკეთ გავაცნობიეროთ აქ წარმოდგენილი საღმრთო ისტორიის მნიშვნელობა.

მართლმადიდებლური სწავლებით სამყარო თვითმყოფადი არ არის,იგი ღვთის მიერ არის შექმნილი. უწყება სამყაროს შექმნის შესახებ ბიბლიაში გადმოცემულია სიტყვებით - „დასაბამად ქმნნა ღმერთმან ცაჲ და ქვეყანაჲ“ (დაბადება I, 1). სიტყვა „დასაბამად“ იმ საწყის მომენტზე მიუთითებს, რომელშიც შეიქმნა უხილავი და ხილული სამყარო (იხ. 5, გვ. 172). უხილავ სამყაროში ანგელოზები იგულისხმება, ხილული სამყარო კი ეს არის მთელი ხილული კოსმოსი, მატერიალური - ნივთიერი სამყარო.

უხილავი - სულიერი სამყარო ზეციურია, ხოლო ხილული - ნივთიერი კი - მიწიერი. მიუხედავად იმისა, რომ წარმოადგენენ ქმნულ სამყაროთა განსხვავებულ სახეებს, ისინი ერთნი არიან ღმერთში, როგორც მათი საერთო შემოქმედში. ღმერთი შეურევნებლად იმყოფება თითოეულში და მათ ჰარმონიულ, მადლისმიერ ერთობას განუწესებს. ისინი ერთმანეთსაც ავსებენ და ამავე დროს ორ განსხვავებულ (ქმნულ) სამყაროდაც რჩებიან. ამასთან, ზეციურ, უხილავ სამყაროს ამ ერთობაში იერარქიულად უპირატესი ადგილი უკავია მიწიერ, ხილულ სამყაროსთან შედარებით (იხ. 4, გვ. 7). განსახილველ ფრაგმენტზე ხილულ სამყაროში მზე, მთვარე და ვარსკვლავები - ზოდიაქოს თანავარსკვლავედები „იხილვება“, უხილავი სამყარო კი ანგელოზთა დასითაა წარმოდგენილი.

ხილული სამყარო ორ ეტაპად არის შექმნილი. თავდაპირველად (საწყის მომენტში), ღმერთმა არაფრისაგან სიტყვით პირველმატერია (თავდაპირველი ნივთიერება) შექმნა, შემდეგ კი (ბიბლიურ) ექვს დღეში მოაწყო იგი (იხ. 5, გვ. 196). ეს საწყისი მომენტი არის ზღვარი დროსა და მარადისობას შორის. ამ მომენტიდან (რომელსაც არა აქვს ხანგრძლივობა) იწყება სამყაროში სხვადასხვა პროცესები, რომლებიც განაპირობებენ კიდეც დროის არსებობას. სამყაროს გარეშე არ არსებობს დრო, ვინაიდან მარადისობაში არ არსებობს ხანგრძლივობა. ამდენად, მართებულია თუ ვიტყვით, რომ ღმერთმა შექმნა სამყარო არა დროში, არამედ დროსთან ერთად (იხ. 5, გვ. 173). აქ იმასაც დავძენთ, რომ უხილავ სამყაროში არ არის დრო და სივრცე, ხოლო ხილული სამყარო კი ექვემდებარება დროისა და სივრცის კანონებს (იხ. 4, გვ, 7).

ბიბლიური სწავლებით ღმერთმა მეოთხე დღეს ცის მნათობები - მზე, მთვარე და ვარსკვლავები შექმნა (იხ. „დაბადება“, I, 14-19). მნათობები დღე-ღამისა და წელიწადის დროთა რიტმულ მონაცვლეობას თავიანთი მიმოქცევით განაპირობებენ, რაც ეგზომ აუცილებელია ცოცხალი არსებებისათვის. რაც შეეხება დროის პერიოდს (ბიბლიურ) მეოთხე დღემდე, წმ. იოანე დამასკელის სწავლებით შესაქმის პირველი სამი დღის განმავლობაში დღე და ღამე იმის მიხედვით დგებოდა, რომ საღმრთო ბრძანებით, ნათელი ხან ვრცელდებოდა, ხან იკუმშებოდა (იხ. 2, გვ. 196).

წმიდა იოანე ოქროპირი აღნიშნავს, რომ „როცა განასრულა (ღმერთმა) ცის გამშვენება, დასხნა რა მას ზედა ვარსკვლავები და შექმნა ორი დიდი მნათობი (მზე და მთვარე - ბ.გ.), მაშინ დაუდო დასასრული დღეს“... (იხ. 1, გვ. 47 - ქვ. 22-20), და რომ მზეც, მთვარეცა და ვარსკვლავებიც... „ჩვენი კეთილდღეობისა და ხსნისათვის არიან შექმნილნი (იხ. იქვე - ქვ. 12-11), ...რათა ეჩვენებინა ჩვენთვის, თუ როგორ აფასებს იგი ადამიანთა მოდგმას, და (გვასწავლის იმას), რომ ჩვენ, ამით ძღვანებულნი, მისი სადარი პატივი მივაგოთ მას. და როგორი უგუნურება იქნებოდა, ქმნილებათა სილამაზით მოხიბლულნი, მათზე რომ შევჩერდეთ, და არ აღვაპყროთ გონიერი მზერა შემოქმედისაკენ, არ ჩავწვდეთ ნეტარი პავლეს (სიტყვებს- ბ.გ.), რომელიც ამბობს: „რამეთუ უხილავი იგი მისი, დაბადებითგან სოფლისათ ქმნულთა მათ შინა საცნაურად იხილვების“ - რომ. I, 20 (იხ. იქვე - ქვ. 10-1).

ციური სხეულები მორწმუნე ადამიანის მზერას ღვთის სიტყვის მორჩილ აღმსრულებლადაც წარმოუდგება, რომელთაგან თითოეული „რჩება რა საკუთარ საზღვრებში, არასდროს გადადის დადგენილ მიჯნას“ (იხ. იქვე - გვ. 46 - ქვ. 15-13). ამასთან, ისინი ღვთის „სადიდებელსაც“ აღავლენენ, რაზეც წმიდა წერილი შემდეგი სიტყვებით გვამცნობს - „ცანი უთხრობენ დიდებასა ღვთისასა და ქმნულსა ხელთა მისთასა მიუთხრობს სამყარო“ (ფს. 181). ეკლესიის მამათა სწავლებით „ამ ადგილას (სიტყვები - ბ.გ.) ცანი და სამყარო ერთი და იგივეს ნიშნავს“... ანუ ... „სადაც დასხმულ არიან ვარსკვლავნი, მზე და მთოვარე“ (იხ. 6, გვ. 109).
ფრაგმენტზე მაცხოვრის მახლობლად ოთხი ცხოველია გამოსახული, რომელთა შესახებაც წმიდა წერილში შეგვიძლია ამოვიკითხოთ: „და ყოველნი ანგელოზნი დგეს გარემოის საყდრისა... და ოთხთა მათ ცხოველთაისა“... (გამოცხ. VII, 11); ... „და პირველი იგი ცხოველი მსგავსი იყო ლომისა, და მეორე ცხოველი მსგავსი იყო კუროისა, და მესამე ცხოველსა აქუნდა პირი კაცისა, და მეოთხე მსგავსი არწივისა მფრინველისა“ (გამოცხ. IV, 7).

წმიდა ანდრია კესარია-კაბადუკიელის განმარტებით: ... „ესენი სახე არიან ქრისტეს განგებულებისა, რამეთუ ლომისა პირი სახეი არს მისი, ვითარცა მეუფისაი; და კუროისაი, ვითარცა მღვდელისაი, და უფროისად მსხუერპლისაი; ხოლო კაცისაი, ვითარცა ჩვენთვის განკაცებულისაი; ხოლო არწივისაი, ვითარცა სულისა წმიდისა მომცემელისაი, რომელი ფრინავნ ჩუენ ზედა ზეცით“ (იხ. 3, გვ. 17-18).

ფრაგმენტის შიდა წრეზე ბერძნული წარწერაა, რომელიც ქართულად შემდეგნაირად იკითხება: „აქებდით უფალსა ცათაგან, აქებდით მას მაღალთა შინა. აქებდით მას ყოველნი ძალნი მისნი, აქებდით მას ყოველნი ანგელოზნი მისნი, აქებდით მას მზე და მთოვარი, აქებდით მას ყოველნი ვარსკვლავნი“. აღნიშნული ტექსტი წმიდა წერილიდან არის აღებული და იგი 148-ე ფსალმუნის 1-3 მუხლებს წარმოადგენს.

აპოკალიფსის ამსახველ ფრესკაზე დავით წინასწარმეტყველის ზემოთ მოხმობილი სიტყვები ყოველი ადამიანის ღვთის სადიდებლად მოწოდება გალხავთ, რაც ჩვენი სულების უგულისხმო და უდარდელი მდგომარეობიდან გამოფხიზლებას ემსახურება. წმიდა ანგელოზთა დასისა და უსულო ქმნილებათა (მზის, მთვარისა და ვარსკვლავების) მოხმობით, სიტყვა აქ ადამიანთა გულებისაკენ არის მიმართული, რათა ოდნავ მაინც ვცდილობდეთ ღვთის მიერ აღსრულებულ საქმეთა წვდომას და ღვთის შიშითა და სიყვარულით აღძრულნი, ერთობლივად, ყველა ქმნილებასთან ერთად ვადიდებდეთ მას. (შევნიშნავთ, რომ ფსალმუნთა იმ ქართულ რედაქციაში, რომლითაც დღეს სარგებლობს ეკლესია, ზემოთ მითითებული ტექსტი ბოლოვდება სიტყვებით - „და ნათელნი“, ხოლო ფსალმუნთა ბერძნულ რედაქციაში კი ეს ორი სიტყვა არ გვხვდება - იხ. SEPTUAGINTA, ფს. 148).

ფრაგმენტზე მაცხოვარს მარცხენა ხელში (ანუ ჩვენგან მარჯვნივ) ნახევრად გახსნილი გრაგნილი უჭირავს, რომელზეც ბერძნულად იკითხება შემდეგი: „იდეტე, იდეტე, ჰოტი ეგო ეიმი თეოს“, რაც ქართულად ითარგმნება, როგორც: „იხილეთ, იხილეთ, რამეთუ მე ვარ ღმერთი“. აღნიშნული სიტყვები ბიბლიიდანაა აღებული, რომელშიც ვკითხულობთ: „იხილეთ, იხილეთ, რამეთუ მე ვარ, და არა არს ღმერთი ჩემსა გარეშე“ (მე-2 სჯულ. 32, 39). წმიდა წერილის ეს სიტყვები, დიდმარხვაში, სამშაბათობით, „უმცირესთა“ (10 ბიბლიურ საგალობელთა მუხლები, რომლებიც ჩაერთვის საცისკრო კანონთა 9 გალობას) II გალობის დროს იგალობება (იხ. ჟამნი, გვ. 61, ქვ. 2-1 და Ирмологии, გვ. 148, ქვ. 7-6).

ერთი თვალის გადავლებაც კი საკმარისია იმაში დასარწმუნებლად, რომ მთლიანად ფრესკა მასზე წარმოდგენილი აპოკალიფსის ამსახველი ფრაგმენტებით, ერთობ შთამბეჭდავია, მაგრამ გრაგნილზე არსებული ტექსტიდან გამომდინარე, ვფიქრობთ, ფრესკის ავტორს (ან მის დამკვეთს) სრულებით არ ჰქონდა განზრახული განეცვიფრებინა ან ამაო ცნობისმოყვარეობით მიეზიდა მნახველი, არამედ საშინელ სამსჯავროზე ფიქრით, ღვთის შიში და სიყვარული ჩაენერგა მლოცველთა გულებში, და მსგავსად წმიდა ანდრია კრიტელისა ელოცათ: „იხილეთ, იხილეთ, რამეთუ მე ვარ მეუფე (ღმერთი - ბ.გ.), ისმინე შენ სულო ჩემო, ღაღადება უფლისა, და ევლტოდე პირველსა ცოდუასა და ჰსძრწოდე, ვითარცა მსაჯულისა, და ვითარცა ღვთისაგან“ (იხ. მარხვანი - დიდი მარხვის I შვიდეულის ოთხშაბათის სერობის ანდრია კრიტელის კანონის მე-2 გალობა, გვ. 127).''
(orthodoxy.ge)

საუბრის დასასრულს კი შემოგთავაზებთ თუ რა სახით გამოიყენება დღევანდელ მსახურებაში ვარსკვლავი და რატომ.
ვინც საკურთხეველში მსახურებას ესწრება ყველას მოეხსენება,რომ ეს სახელი ეწოდება ერთ-ერთ ნივთს , რომელიც განკუთვნილია მსახურებისთვის. მეტი თვალსაჩინოებისთვის ფორუმელებს წარვუდგენ სურათს:

ახლა კი ვნახოთ როდის და რატომ გამოიყენება იგი.

(კვეთის დასრულების შემდგომ),,მღვდელი აკურთხებს სასაკმევლეს, იღებს ვარსკვლავს, შემოატარებს სასაკმევლეზე და დაადგამს ფეშხუმს; ასევე შემოატარებს მცირე დაფარნებს საცეცხლურზე და დააფარებს ბარძიმ-ფეშხუმს, ხოლო დიდ დაფარნას – ორივეს. ამ მოქმედებათა შესრულებისას იკითხება საგანგებო ლოცვები. ამის შემდეგ მღვდელი კითხულობს საერთო ლოცვას წინადაგებული ძღვენისათვის, სადაც იხსენიებს როგორც შემომწირველთ, ისევე იმათ, ვისთვისაც შემოსწირეს. ბოლოს ხდება მცირე ჩამოლოცვა.

კვეთის შესრულებისას საეკლესიო ნივთებს და მოქმედებებს აქვთ შემდეგი სიმბოლური მნიშვნელობანი:

ფეშხუმი ნიშნავს ცას, ვარსკვლავი – იმ სასწაულებრივ ვარსკვლავს, რომელიც ქრისტეს შობისას წინ უძღოდათ მოგვებს; მცირე დაფარნები ის სახვევებია, რომლებითაც ახლადშობილი ყრმა იესუ იქნა შეხვეული და ბაგაში მიწვენილი. დიდი დაფარნა – ის ტილოა, რომელშიც იყო შეხვეული იესუს გვამი. ბარძიმი ნიშნავს იმ ჭურჭელს, რითაც აზიარა ქრისტემ საიდუმლო სერობაზე; სამკვეთლო მოასწავებს ბეთლემის ბაგასაც, სადაც უფალი ჩვენი იშვა და კიდევ გოლგოთას, სადაც იგი იქნა ჯვარცმული. მთელი სეფისკვერი რისგანაც უნდა დამზადდეს ტარიგი ღვთისა, გამოხატავს ღვთისმშობელს, რომლისგანაც უნდა იშვას იესუ ქრისტე. როცა მღვდელი დებს სეფისკვერს ფეშხუმზე, იგი მოასწავებს მღვდელმთავარს, რომელმაც ყოვლად წმიდა ღვთისმშობელი შეიყვანა წმიდათაწმიდაში. ნაკვეთი ნაწილები ტარიგის გარშემო ფეშხუმზე ნიშნავს ეკლესიას, ქრისტეს მიერ დაფუძნებულს. კმევა კვეთისას ნიშნავს სული წმიდის მადლის გადმოსვლას შესაწირავ ძღვენზე. საერთოდ მღვდლის მიერ წმიდა ტარიგის მომზადება გამოხატავს იესუ ქრისტეს შობასა და ჯვარცმას.''


(მოვრჩი მგონი...)

[მხევალი ნინო]

A.V.M

დიდი მადლობა, ბევრი გიშრომოა. ვკიტხულობ გაფაციცებით.
მაგრამ,მცირე სენიშვნის სახით, ეს ხუთქიმიანია, მაგენ დავითზე არ ვლაპარაკობდით ცვენ?

[A.V.M]

ეს ხუთქიმიანია, მაგენ დავითზე არ ვლაპარაკობდით ცვენ?

მე ზოგადად ვარსკვლავზე ვლაპარაკობდი...

თუ მეტყვი შევეცდები კონკრეტულად 7 ქიმიანზე ვისაუბრო,ან 8-ზე და.ა.შ.

[lasha_k]

A.V.M

საინტერესო იყო .....ასევე გამიგია 5 ქიმიანი ვარსკვლავი ქრისტიანობაში, ქრისტეს 5 ჭრილობის სიმბოლოაო

თუ მეტყვი შევეცდები კონკრეტულად 7 ქიმიანზე ვისაუბრო,ან 8-ზე და.ა.შ.

ჯერ 6 ქმიანით დაიწყე ......საინტერესო იქნება შენი მოსაზრება დავითის ვარსკვლავის სიმბოლო ქრისტიანობაში .....

[A.V.M]

ასევე გამიგია 5 ქიმიანი ვარსკვლავი ქრისტიანობაში, ქრისტეს 5 ჭრილობის სიმბოლოაო

არის ეგეთი ვარაუდიც...
აგრეთვე 5 ჯვრიანი დროშაც მიიჩნევა ქრისტეს ხუთი ჭრილობის გამოხატულებად...

(მოკლედ იმდენად ფართოა და ისე მიყვარს სიმბოლიზმი რომ მუდამ არ მბეზრდება საუბარი...)

[konstantin Logos]

A.V.M

ვარსკვლავების და მნათობების გამოსახულებები ქრისტიანულ ხატებზე და ფრეზკებზე გვხვდება ძირითადად როგორც ხილული სამყაროს სიმბოლო..

სვეტიცხოვლის ფრესკის ანალოგები გვხვდება სხვა ქვეყნებშიც:


შუა საუკუნეები, ხორვატია. სვეტიცხოვლის ფრესკის ანალოგი.


ზარნატა საბერძნეთი. ზოოდოკოს პიგის ეკლესია. 1787. სვეტიცხოვლის ფრესკის ანალოგი


საბერძნეთი, დეკულოს მონასტერი 1765. აპოკალიპსი. სვეტიცხოვლის ფრესკის ანალოგი.


ანგელოზთა დასების ფრესკა(ციური იერარქია). ათანასეს ლავრა(ათონის მთა)


ღვთისმშობლის მიძინების ტაძარი. ბლაგოევგრადი. ბულგარეთი. 1866წელი

პ.ს. ამ თემით ბევრი ასტროლოგი მანიპულირებს - თითქოსდა და ეს ფრესკები ასტროლოგიის სასარგებლოდ მეტყველებს. რათქმა უნდა ხატწერის წესების და ქრისტიანული სიმბოლიკის რეალური გაგებისგან და აღქმისგან შორს დგანან.

[Atm@n]

პ.ს. ამ თემით ბევრი ასტროლოგი მანიპულირებს - თითქოსდა და ეს ფრესკები ასტროლოგიის სასარგებლოდ მეტყველებს. რათქმა უნდა ხატწერის წესების და ქრისტიანული სიმბოლიკის რეალური გაგებისგან და აღქმისგან შორს დგანან.

რა ახსნა აქვთ ამ სიმბოლოებს ხატწერის თვალსაზრისით?

[A.V.M]

რა ახსნა აქვთ ამ სიმბოლოებს ხატწერის თვალსაზრისით?

კონკრეტულად რა სიმბოლო გაინტერესებს და როგორი?

[nikanicka]

მართლმადიდებლობაში რას აღნიშნავს ეს სიმბოლო?

[qetevano]

nikanicka
ეს არის "ყოვლისმხედველი თვალი" რომელშიც უფლის მზერა იგულისხმება, თუმცა მე რომ ჩემი სიტყვებით არ გაგცე პასუხი, დაგიწერ მშვენიერი სტატიიდან ამონარიდს.

"თვალის გამოსახულება ჯერ კიდევ ქრისტიანობამდელ სამყაროში იღებს სათავეს, ისრაელსა და მის საზღვრებს გარეთაც. მაგალითად ბერძნულ მითოლოგიაში თვალი სიმბოლო იყო აპოლონისა, როგორც ზეციური დამკვირვებლისა, ასევე მზისაც, რომელიც გახლდათ ზევსის თვალი. ძველ ეგვიპტეში მას მეტად რთული, კომპლექსური მნიშვნელობა ჰქონდა, გორას თვალი ატშეტი ყოვლისმხედველია, მიიჩნევდნენ, რომ ეს იყო პოლარული ვარსკვლავი, თვალი გონისა. ორი თვალი წარბებით – ეს იყო ჩრდილოეთი და სამხრეთი, ცის ორი განყოფილება, მთვარისა და მზის სამკვიდრო, მარჯვენა თვალი ეს არის მზე – რა და ოსირისი, მარცხენა თვალი კი არის მთვარე – ისიდა. ინდუისტებში შივას მესამე თვალი არის სულიერი გონი, ტრანსცენდენტური სიბრძნე. ხოლო თვალი ვარუნისა არის მზე. ირანულ მითოლოგიაში კეთილი მწყემსი იმა ფლობს მზის თვალსა და უკვდავებას. შუმერულ მითებში კი თვალის მეუფე არის ეა, ან ენქი – სადაც ის წარმოადგენს სიბრძნისა და ყოვლისმცოდნეობის სიმბოლოს. ფინიკიურ მითოლოგიაში კი კრონოსს ჰქონდა ორი დახუჭული და ორი ღია თვალი, რაც იყო სიმბოლოს მარადიული ცვალებადობისა და სიფხიზლისა.

როგორც ვხედავთ თვალის თემა, რელიგიური აზროვნების ისტორიისათვის უცხო არ გახლავთ. რაღა თქმა უნდა ქრისტიანობაშიც შეიძინა თვალმა საკუთარი მნიშვნელობა პირველ რიგში იმის გამო, რომ თავად წმინდა წერილი საუბრობს თვალზე. სახარებისეულ თხობაში თვალის თემა შემოჰყავს იესო ქრისტეს: „სხეულის სანთელი თვალია, თუ შენი თვალი სუფთაა, მთელი შენი სხეულიც ნათელი იქნება.“(მთ.6.22) – როგორც მათე მახარებელთან ვხედავთ აქ თვალზე საუბარია როგორც ანთროპოლოგიურ დეტალზე. ჩვენ ქრისტიანობაში კვლავაც შეგვიძლია შევხვდეთ თვალს, როგორც ქმნილების თვისობრიობის მაჩვენებელს: „ექვსექვს ფრთენი სერაფიმნი მრვალთვალნი ქერუბიმნი“ (ლოცვა სამღვდელო კონდაკიდან)

თუმცაღა ის სახესიმბოლური გამოსახულება თვალისა, რომელზედაც ჩვენ ვსაუბრობთ, არ არის ქმნილების თვისობრივი დეტალი, მას გაცილებით მაღალი მნიშვნელობა აქვს, რაც ასერიგად იყო გააზრებული ძველ აღთქმაშიც: „ქვეყანა რომელზედაც გამუდმებით ზრუნავს უფალი, შენი ღმერთი. უფლის, შენი ღმერთის თვალი ტრიალებს მასში წლის დასაწყისიდან წლის ბოლომდე“- (მეორ.რჯ.11.12) – უკვე ბიბლიის პირველ ნაწილში, მოსეს ხუთწიგნეულში ვხედავთ თვალს, როგორც საღმრთო ყოვლისმცოდნეობის, მარადიული გონიერების („წლის დასაწყისიდან წლის ბოლომდე“) ხატოვან სახესიმბოლოს. რა თქმა უნდა ძველი აღთქმის მოწმობა უფლის ყოვლისმხედველ თვალზედ ამითი არ შემოიფარგლება, ჩვენ შეგვიძლია მოვიყვანოთ მთელი კასკადი ციტატებისა წმინდა წერილიდან: „აი, თვალი უფლისა მის მოშიშთა თავზე, ვინც მის წყალობას ელის“ (ფს.32.18)
„უფლის თვალები მიპყრობილია წმიდანებისაკენ და მისი ყურები – მათი ლოცვისაკენ“ (ფს. 33.16)

„მისი თვალი მოშიშებს დაჰყურებს და იცის მან ყოველი საქმე კაცისა“. (სიბრძნე ზირაქისა.15.19)

„იმ დღეს, ამბობს უფალი, გავაცოფებ ყველა ცხენს და შევშლი მის მხედარს; მაგრამ იუდაზე მექნება თვალი გახელილი, როცა ხალხების ყველა ცხენს დავაბრმავებ.“ (ზაქარია.12.4)

როგორც წმინდა წერილის მოცემული ციტატები გვანახებს, ძველი აღთქმიდან მოყოლებული თვალი წარმოადგენს საღმრთო თვისებათა გამოხატულების ხატოვან საშუალებას და ის არც ახალი აღთქმის წმინდა წერილისთვის არის უცხო: „რადგანაც უფლის თვალი მიპყრობილია მართალთა მიმართ, მისი ყური კი – მათი ლოცვა-ვედრების მიმართ, ხოლო მისი სახე რისხვით დაჰყურებს ბოროტმოქმედთ.“ (1პეტრე. 3.12) – ასე ვთქვათ ამ „თვალით“ აკვირდება უფალი კაცობრიობის დუღილს. ეს არის მისი ყოვლისმჭვრეტელობისა და ყოვლისმცოდნეობის ალეგორია.

იმდენად რამდენადაც წმინდა წერილისათვის თვალის ალეგორიზმი მისაღებია (მაგ.როგორც მტრედისა) საეკლესიო ცხოვრების დეტალებში დაიწყო ამ თემამ ნელნელა შეჭრა. ჯერ დასავლეთის საეკლესიო კულტურაში იწყებენ თვალის გამოსახვას ხოლო მართლმადიდებლობაში უკვე მე-18 საუკუნიდან იმკვიდრებს ფეხს, რუსული იოკონოგრაფიის გავლენით, დღეს კი ყოვლისმხედველი თვალის გამოსახულების ნახვა შესაძლებელია უამრავი მართლმადიდებლური ტაძრის ინტერიერისა თუ ექსტერიერის დეტალებში და რაღათქმა უგუნურებაა იმის მტკიცება, რომ აქ ეს ნიშანი მასონთა ან სატანისტ -ანარქისტათა მიერ იქნა დასმული, რადგანაც როგორც ასეთი, ეს სახესიმბოლო თავად წმინდა წერილიდან ღებულობს სათავეს. შესაძლებელია, როგორც უძველეს მითოლოგიაში, დღესაც რომელიმე რელიგიური დაჯგუფება იყენებს თვალს, როგორც საკუთარ ლოგოს, მაგრამ ამ დაჯგუფების გაუკუღმართებული რელიგიურობა არ უნდა გახდეს მიზეზი იმისა, რომ თვალი როგორც ქრისტიანული სიმბოლო მთლიანად უგულებელვყოთ და ის ყოველმხრივ ანტიქრისტიანულ ნიშნად ჩავთვალოთ."

[A.V.M]

qetevano
GAMOAVLINE ხატმწერული კლანჭები ?

[qetevano]

A.V.M

GAMOAVLINE ხატმწერული კლანჭები ?

კლანჭები და ნამდვილი სახე..

ყველაფერს ამ მასონებს მიაწერენ და ვაააახ...

[nikanicka]

qetevano
მადლობა ინფორმაციისთვის

[A.V.M]

qetevano

ყველაფერს ამ მასონებს მიაწერენ და ვაააახ...

99 % ჩვენგან წაიღეს მაგათმა , მაგრამ მე ხალხისა მიკვირს .

ეგრე თომა სალოსსაც კი ქვია გურამა , მაგრამ მე რა შუაში ვარ ?

[qetevano]

A.V.M

მაგრამ მე ხალხისა მიკვირს .

ხალხი ბრძენიაო უთქვამთ თუმცა მე ბრჭყალებში ჩავსვამდი სიტყვა "ბრძენს" იმიტომ რომ ბრბოზე და ხალხზე ადვილი სამართავი ალბათ არაფერია.

ეგრე თომა სალოსსაც კი ქვია გურამა , მაგრამ მე რა შუაში ვარ ?

ვერ გევიგე ოპელი

[G_saxva]

ვერ გევიგე ოპელი

ეს კარგი იყო

[konstantin Logos]

qetevano

ეს არის "ყოვლისმხედველი თვალი"

ყოვლისმხედველი თვალი ღვთისმშობლის ხატის თავზე.
პეტერბურგი, ისააკ დალმატელის ტაძარი (XIXსაუკუნე)



კიევი, მიხაილოვის ტაძარი (XII საუკუნე)



ნიკოლის ტაძარი. მინერალური წყლები.

[qetevano]

konstantin Logos
ეს ფოტოები ეხლა ვნახე. ბევრ მართლმადიდებლურ ტაძარშია ნამდვილად.

ჯვარზე ყველამ ვიცით ალბათ ყველაფერი მაგრამ ძალიან კარგადაა აქ ჩამოყალიბებული:


ჯვარი
ჯვარი ქრისტიანობის ერთი უმთავრესი სიწმინდეა და ხსნის სიმბოლოს წარმოადგენს, ხოლო საერთო-საკაცობრიო თვალსაზრისით ჯვარი ქრისტიანული რელიგიის სიმბოლოა. რომის იმპერიაში ხის ჯვარს სამარცხვინო სიკვდილით დასასჯელ იარაღად იყენებდნენ. ჯვარცმის შემდეგ იესო ქრისტე ჯვრით ჩავიდა ჯოჯოხეთში, დათრგუნა სიკვდილის მეუფება და ისევ ზეცად აამაღლა პირველი ცოდვით დაცემულ ადამიანთა სულები. ქრისტიანებს ჯვრის ტარების უფლება ეძლევათ ნათლისღების შემდეგ. ქართულ ქრისტიანულ ეკლესიაში არსებობს წმინდა ნინოს ვაზის ჯვარი ოდნავ დახრილი ფრთებით, რომელიც ნინომ თავისი თმებით შეკრა.
ჯვარი
შუა საუკუნეებიდან ჯვარი ეკლესიის ძალაუფლების სიმბოლოდ იქცა, მას იყენებდნენ რაინდთა ორდენები, ჯვარს გამოსახავდნენ გერბებსა და დროშებზე. ეკლესიათა საერთო გეგმას ჯვრის ფორმა აქვს.
ლათინური ჯვარი ამ ჯვარს ხელებგაშილი ადამიანის ფორმა აქვს. ეს არის ყველაზე გავრცელებული ჯვრის ფორმა, რომელიც ასახავს იმ უდიდეს მსხვერპლს, რაც ადამიანთა ცოდვების გამოსყიდვის მიზნით გაიღო იესო ქრისტემ. ლათინურ ჯვარს ეწოდება crux imissa. მისი ჰორიზონტალური ღერძი, ვერტიკალური ღერძის ორი მესამედი ნაწილის ტოლია. როგორც ქრისტიანობის სიმბოლო იგი მეტად გავრცელებულია დასავლეთ ევროპაში.
ბერძნული ჯვარი ძველებური ჯვრის ფორმა თანაბარი სიგრძის ფრთებით. ასეთ ჯვარს ეწოდება crux quadrata. ადრექრისტიანულ პერიოდში ბერძნული ჯვარი ქრისტეს სიმბოლიკას წარმოადგენდა. საბერძნეთის ეროვნულ დროშაზე, ბერძნული თეთი ჯვარი ლურჯ ფონზე, პირველად 1820 წელს გამოჩნდა და მუსულმანთა მმართველობის წინააღმდეგ ბრძოლის სიმბოლოს წარმოადგენდა. 1339 წლიდან შვეიცარიის დროშაზე გამოსახულია თეთრი ბერძნული ჯვარი წითელ ფონზე.
ასეთი უბრალო ფორმის ჯვარი უძველესი დროიდან გამოიყენებოდა, როგორც მზის ღმერთისა და წვიმის ღმერთის სიმბოლო. პრეისტორიულ პერიოდში ბერძნული ჯვარი სამყაროს შემადგენელ ელემენტებს - ჰაერს, მიწას, ცეცხლსა და წყალს განასახიერებდა.
ჯვარი ტაუ რომის იმპერიის სამხრეთ და აღმოსავლეთ ნაწილში დამნაშავეთა დასასჯელად იყენებდნენ ლათინური T ასოს ფორმის ჯვარს. ასეთ ჯვარს crux comissa ეწოდება. ტაუს ფორმის ჯვარს ებრაელები ტაძრის შესასვლელ კარზე გამოსახავდნენ, რადგან ძველი აღთქმის ეპოქაში ეს ნიშანი ქვეყნიერების აღსასრულთან ასოცირდებოდა. ამგვარი ფორმის ჯვარი აღნიშნავდა ისრაელის ძეთა ხსნას, როდესაც სიკვდილის ანგელოზმა „შემუსრა ყოველი პირმშო ეგვიპტის ქვეყანაზე“. ძველი აღთქმის მიხედვით სწორედ ტაუს ფორმის ჯვარი იყო ის ნიშანი, რომელზეც მოსემ უდაბნოში ბრინჯაოს გველი აღმართა.
ჯვარი ანკი იესო ქრისტე - „სიკვდილითა სიკვდილისა დამთრგუნველი“ - მეფე სოლომონის ბაგეთი გვამცნობს: „ჩემმა მპოვნელმა სიცოცხლე ჰპოვა“ (იგავ 8:35), ხოლო შემდეგ თვითონ აცხადებს: „მე ვარ აღდგომა და სიცოცხლე, ვინც მე მიწამებს, კიდეც რომ მოკვდეს, იცოცხლებს“ (იოან 11:25). ქრისტიანობის გავრცელების პირველივე საუკუნეებში ცხოველმყოფელი ჯვრის სიმბოლურ გამოსახულებად იხმარებოდა ჯვრის ფორმის ეგვიპტური იეროგლიფი „anch“ („სიცოცხლე“). ძველი ეგვიპტელების ყველაზე მნიშვნელოვანი სიმბოლო. ეწოდებოდა crux ansata ანუ ჯვარი სახელურით.მასში ორი სიმბოლოა გაერთიანებული: ჯვარი, როგორც სიცოცხლის სიმბოლო და წრე, როგორც მარადიულობის სიმბოლო, ხოლო ერთად ისინი უკვდავებას გამოხატავენ.
ჯვარი - ალფა და ომეგა ბერძნული ანბანის პირველი და უკანასკნელი ასოებით კომბინირებული ლათინური ჯვარი. ეს ჯვარი მიგვანიშნებს, რომ იესო ქრისტე, მართალია, ადამიანთა ცოდვების გამოსყიდვის მიზნით ევნო, მაგრამ იგი სამარადჟამოდ მეფობს.
აღმოსავლური ჯვარი ამ ჯვარს სხვაგვარად „წმიდა ლაზარეს ჯვარს“ უწოდებენ. მართლმადიდებელი ეკლესიის სიმბოლო აღმოსავლეთ ევროპაში და აღმოსავლეთ ხმელთაშუაზღვისპირეთის ქვეყნებში. ჰორიზონტალური ზედა ძელი განასახიერებს ქრისტეს თავს ზემოთ პილატე პონტოელის ბრძანებით გაკეთებულ წარწერას INRI (Iesus Nazarenus Rex Iudaeorum - იესო ნაზარეველი იუდეველთა მეფე). ჰორიზონტალური დახრილი ძელი ფეხის დასადგამის სიმბოლოა.
ღუზისებრი ჯვარი ორი ნიშნის, ჯვრისა და ნახევარმთვარის კომბინაცია - მარიამ ღვთისმშობლის სხეულიდან იესო ქრისტეს შობის სიმბოლოს წარმოადგენს. ნახევარმთვარე მარიამის ემბლემაა. პავლე მოციქული ამბობს, რომ ყოველ ქრისტიანს აქვს ნუგეში ჩაეჭიდოს „ჩვენს წინ მდებარე იმედს (ანუ ჯვარს), რომელიც ჩვენი სულისათვის ღუზასავით სანდოა და მტკიცე“ (ებრ 6:18-19). ეს „ღუზა“, რომელიც ურწმუნოთა შეურაცყოფისგან იცავს ჯვარს, ხოლო მორწმუნეთ უმჟღავნებს მის ჭეშმარიტ მნიშვნელობას, ადამიანთა იმედის სიმბოლოა. ხატოვნად რომ ვთქვათ, ამქვეყნიური ცხოვრების ბობოქარ ტალღებში მცურავ ეკლესიის ხომალდს, მშვიდობიანად ჩაჰყავს ყველა მსურველი მარადიული სამყოფელის მყუდრო ნავსაყუდელში. ამიტომ იქცა ღუზისებრი ჯვარი ქრისტიანებში იმედის სიმბოლოდ.
კონსტანტინეს ჯვარი მონოგრამა Chi Rho შედგება ქრისტეს სახელის (ΧΡΙΣΤΟΣ) პირველი ორი ბერძნული ასოსგან, პირველი ასო კვეთს მეორეს და წარმოქმნის ჯვარს. ლეგენდის მიხედვით, რომში მიმავალმა ბიზანტიის იმპერატორმა კონსტანტინემ ზეცაში ჯვარი იხილა. ჯვართან ერთად ცაში წარწერაც გამოისახა „In hoc vinces“ - ამით გაიმარჯვებ. ამ წინასწარმეტყველების შემდეგ იმპერატორი კონსტანტინე ქრისტიანულად მოინათლა, ხოლო მონოგრამა მისი ემბლემა გახდა. მოგვიანებით, ეს ჯვარი ქრისტიანობის პირველ საყოველთაო სიმბოლოდ იქცა. გარდა ამისა, აღიქმებოდა, როგორც გამარჯვებისა და ხსნის ნიშანი.
გოლგოთის ჯვარი ლათინური ჯვარი, რომელიც სამ საფეხურიან კვარცხლბეკზე დგას. ჯვრისკენ აღმავალი სამი საფეხური გოლგოთის მთას განასახიერებს და რწმენის, სასოებისა და სიყვარულის სიმბოლური გამოხატულებაა. „ახლა კი რჩება რწმენა, სასოება, სიყვარული - ეს სამი“ (1კორ 13:13).
ჯვარი ჯვარცმული იესოს ხატებით ლათინური ჯვარი, რომელზეც გამოსახულია ჯვარცმული იესო ქრისტე. დასაბამიდან ამგვარ ჯვარს ძვირფასი ქვებით ამკობდნენ და იგი გამარჯვებას გამოხატავდა. X საუკუნემდე ჯვარზე გამოსახავდნენ მხოლოდ ცოცხალ, მკვდრეთით აღმდგარ ქრისტეს, და მხოლოდ X საუკუნეში ჩნდება პირველად მკვდარი იესოს გამოსახულება. ჯვრის (მონანიების) მართლმადიდებლური დოგმატიდან გამომდინარეობს, რომ მაც ხოვრის სიკვდილი - კაცობრიობის, ყველა ეროვნების ადამიანის გამოხსნას ნიშნავდა. დასჯის სხვადასხვაგვარი მეთოდებიდან მხოლოდ ჯვარი აძლევდა იესო ქრისტეს მომკვდარიყო გაშლილი ხელებით, რითაც მოუწოდებდა „დედამიწის ყველა კიდეს“ (ეს 45:22). ამიტომ მართლმადიდებელ ეკლესიაში იესოს ჯვარცმას გამოხატავენ, როგორც უკვე მკვდრეთით აღმდგარ მაცხოვარს, რომელიც თავისი კალთის ქვეშ მთელ სამყაროს მოუხმობს და, რომელიც თავისი მხრებით ზიდავს ახალი აღთქმის საკურთხეველს - ჯვარს. ამის შესახებ ამბობდა იერემია წინასწარმეტყველიც ბნელის მზრახველთა სახელით: „შევმუსროთ ხე მისი პურით“ (11:19), ანუ - ხის ჯვარზე გავაკრათ იესოს სხეული, რომელსაც ციური პური ჰქვია.
ჯვარცმის კათოლიკური გამოსახულების მიზანია, ყველაფერი ისე წარმოაჩინოს, როგორც მოხდა, ანუ გამოხატოს ქრისტეს წამება და სიკვდილი, და არა ის, რაც სინამდვილეში ჯვრის მარადიულ ნაყოფს წარმოადგენს - მაცხოვრის გამარჯვება.
პატრიარქის ჯვარი მართლმადიდებლური ეკლესიის სიმბოლო. ზედა ვერტიკალური ძელი არის titulus, რომელზეც პილატე პონტოელის ბრძანებით დააწერეს INRI (Iesus Nazarenus Rex Iudaeorum - იესო ნაზარეველი იუდეველთა მეფე). ამგვარი ჯვარი ხშირად არქიეპისკოპოსთა გერბებზე გვხვდება.
ჯვარი სამყურას ფოთლებით ამგვარი ფორმის ჯვარი ძალზე ფართოდაა გავრცელებული და წმიდა სამების სიმბოლოს წარმოადგენს. გარდა ამისა, იხმარება იესო ქრისტეს აღდგომის აღსანიშნავად. რუსეთში ჯვრის ეს ფორმა სხვებზე ხშირად გამოიყენებოდა საყდრების წვეროზე დასამაგრებელი ჯვრების დამზადებისას. ამავე დროს, გავრცელებული იყო სახელმწიფო სიმბოლიკაში. „ვერცხლის გადაყირავებულ ნახევარმთვარეზე მდგარი სამყურასებრი ოქროს ჯვარი იყო გამოსახული ტფილისის გუბერნიის გერბზე“ („რუსეთის გერბები“).

იერუსალიმის ჯვარი ხუთი ოქროსფერი ჯვარი ვერცხლის ფონზე. ხშირად გამოსახავენ საკურთხევლის გადასაფარებელზე. დიდი, ბოლოებში ჯვარედინად გადაკვეთილი ბერძნული ჯვრი იესო ქრისტეს სიმბოლოა, ხოლო ოთხი პატარა ბერძნული ჯვარი - ოთხი მახარებლისა, რომლებმაც აღწერეს ქრისტეს ცხოვრება და მოძღვრება და, რომლებმაც იესოს ქადაგებების დედამიწის ოთხივე კუთხეში გავრცელება იტვირთეს. გარდა ამისა, ხუთივე ჯვარი ერთად, ქრისტეს მიერ მიღებული ხუთი ჭრილობის სიმბოლური გამოხატულებაცაა. ჯვაროსნული ომების დროს, ასეთ ჯვარს რაინდები თავიანთ გერბებში იყენებდნენ, ამიტომ მას ჯვაროსნების ჯვარსაც უწოდებენ.


გამარჯვების ჯვარი პირველად ეს ბერძნული სიტყვები „IC.XP.NIKA“ (ნიშნავს „იესო ქრისტე - გამარჯვებული) კონსტანტინოპოლში, სამ დიდ ჯვარზე ოქროს ასოებით დააწერა მოციქულთა სწორმა იმპერატორმა კონსტანტინემ. „გამარჯვებულს გვერდში მოვისვამ ჩემს ტახტზე ისევე, როგორც მე გავიმარჯვე და დავჯექი ჩემს მამასთან მის ტახტზე“ (გამოცხ 3:21), - ამბობს ჯოჯოხეთისა და სატანის მძლეველი მაცხოვარი. უძველესი ტრადიციის თანახმად პროსფორაზე (იგივეა, რაც სეფისკვერი) გამოიხატება ჯვარი, რომელსაც დამატებული აქვს ქრისტეს გამარჯვების აღმნიშვნელი წარწერა „IC.XP.NIKA“. სეფისკვერის ამგვარი ბეჭედი ნიშნავს ცოდვილთა გამოხსნას ცოდვის ტყვეობიდან. სხვაგვარად ასეთ ჯვარს პროსფორულ ჯვარსაც უწოდებენ.
წმიდა ანდრიას ჯვარი ასეთ ჯვარს crux decussata ეწოდება. გადმოცემის თანახმად წმინდა ანდრია მოციქული X-ის ფორმის ჯვარზე გააკრეს. XIII საუკუნიდან წმიდა ანდრიას თეთრი ჯვარი (ლურჯ ფონზე) გამოხატულია შოტლანდიის სახელმწიფო დროშაზე, ხოლო თვით ანდრია მოციქული ამ ქვეყნის მფარველად ითვლება. ანდრია პირველწოდებულმა ჯერ კიდევ პირველ საუკუნეში იქადაგა საქართველოში.


ჯვარცმა

ადამიანის სიკვდილი - ღმერთის დაბადებაა. იესო ქრისტეს ჯვარცმა ქრისტიანული ხელოვნების ერთ-ერთ უმთავრეს თემას წარმოადგენს. საუკუნეების განმავლობაში სისტემატურად იცვლებოდა ამ სიუჟეტის ხასიათი, რომელიც რელიგიურ აზროვნებაში გამეფებულ განწყობილებას ასახავდა. შუა საუკუნეების ხელოვნებაში სიმბოლოებისა და ალეგორიების საშუალებით გამოხატავდა დოქტრინას. კონტრრეფორმაციის პერიოდის ფერწერაში, ხან უბრალოდ თაყვანისცემის საგანს წარმოადგენდა და დემონსტრირებას უკეთებდა მხოლოდ ჯვარზე გაკრულ ფიგურას, ხან კი იტალიური რენესანსის ეპოქის ტილოების მსგავსად დაწვრილებით გადმოცემდა პერსონაჟებით დატვირთულ სახარებებში აღწერილ ისტორიებს.
იმ პერიოდში, როდესაც რომის იმპერიაში ქრისტიანული რელიგია აკრძალული იყო, ქრისტეს ჯვარცმას სიმბოლურად ჯვრის გვერდით მდგარი კრავის საშუალებით გამოხატავდნენ. კონსტანტინე დიდის მეფობის დროსაც კი, როცა ქრისტიანებს უფლება მიეცათ დაუბრკოლებლად შეესრულებინათ რელიგიური რიტუალები, ჯვარს ქრისტეს ფიგურის გარეშე ხატავდნენ. ჯვარცმული ქრისტეს ფიგურა კაროლინგების ეპოქამდე ძალზე იშვიათად გვხვდება. ამ პერიო დიდან მოყოლებული ჯვარცმის სიუჟეტებში ჩნდებიან სახარებისეული სხვა პერსონაჟები (მარიამ ღვთისმშობელი, იოანე მახარებელი, კენტურიონი, ადამიანი შუბზე წამოცმული ღრუბლით, ორი ავაზაკი, ჯარისკაცები, რომლებიც წილის ყრით იყოფენ იესოს სამოსს), რაც მოგვიანებით ბუნებრივი მოვლენა გახდება „ქრისტეს ჯვარცმის“ სცენებისთვის. ამავე პერიოდში ჯვრის ორივე მხარეს ჩნდება მზე და მთვარე, სინაგოგისა და ეკლესიის სიმბოლური გამოსახულებები, თუმცა, ადრეული აღორძინების პერიოდიდან ეს ფიგურები გაქრა ჯვარცმის სცენებიდან.
ასწლეულების განმავლობაში ბიზანტიის გავლენით დასავლეთ ევროპაში ქრისტეს ხატავდნენ ცოცხალს და ღია თვალებით. ეს იყო მეფის გვირგვინით შემკული გამარჯვებული მაცხოვარი. XI საუკუნეში გამოჩნდა ჯვარცმის გამოსახულების სრულიად ახალი ტიპი - მხარზე თავდახრილი დაუძლურებული ფიგურა. მოგვიანებით ქრისტეს თავზე ეკლის გვირგვინიც გაჩნდა. ამ პერიოდიდან მოყოლებული დასავლეთ ევროპის ხელოვნებაში დომინირებს ჯვარცმის ზემოთ აღწერილი გამოსახულება.
ჯვარცმისთვის დამახასიათებელი ზოგიერთი თავისებურება მჭიდროდ არის დაკავშირებული ქრისტიანულ დოქტრინასთან. ქრისტემ თავი გაწირა და ჯვარს ეცვა, რათა გამოესყიდა ადამიანთა ცოდვები ანუ გამოესყიდა ადამის ცოდვა, რომელიც მემკვიდრეობით გადაეცა მთელ კაცობრიობას. შუა საუკუნების პერიოდის ავტორები აქცენტს აკეთებდნენ „ისტორიულ“ ჯაჭვზე, რომელიც ერთმანეთთან აკავშირებდა პირველი ადამიანის დაცემას და ქრისტეს ჯვარცმას. ისინი ამტკიცებდნენ, რომ ქრისტეს ჯვარი იმ ავადსახსენებელი კეთილისა და ბოროტის შეცნობის ხისგან იყო გაკეთებული, რომელიც სამოთხის ბაღში ხარობდა, რომ ადამი იმ ადგილას იყო დასაფლავებული, სადაც ქრისტე აცვეს ჯვარს. ამრიგად, ჯვარცმის სცენებში, ჯვრის ფუძესთან გამოსახული თავის ქალა, არა მხოლოდ გოლგოთას - თხემის ადგილს მიანიშნებს, არამედ სწორედ ადამის თავის ქალას გამოხატავს.
უფრო მეტიც, ითვლებოდა, რომ ჯვარზე დაღვრილი ქრისტეს სიხლს, ცოდვათა გამოსყიდვის ძალა ჰქონდა მინიჭებული (კონცეფცია, რომელსაც შეიცავს ზიარების საიდუმლო). ამის შემდეგ, ჩვეულებრივ მოვლენად იქცა გამოსახულება, სადაც ჯვარცმულ ქრისტეს ნეკნიდან სისხლი სდის, რომელიც თასში (ევქარისტიული ჭურჭელი) გროვდება.

ქვემოთ აღწერილი სიუჟეტებში აღწერილია შედარებით მნიშვნელოვანი ფიგურები, რომლებიც ჯვართან არიან გამოსახულნი. ხელოვნებაში ნათლადაა გამოკვეთილი ჯვრის ორივე მხარეს ფიგურების წყვილად განლაგების ტენდენცია. მნიშვნელოვანია, აგრეთვე, მარჯვენა და მარცხენა მხარეების მორალურ ღირებულებებს შორის განსხვავება. მაგალითად, მაცხოვრისგან მარჯვნივ სათნოება, მარცხნივ - მანკიერება.
ჯვარი და ქრისტეს ფიგურა. ძველ რომში ჯვარცმა დასჯის ძალზე გავრცელებული ფორმა იყო. ჯვარზე აკრავდნენ ყველაზე ზნედაცემულ ბოროტმოქმედებს და მონებს. თავად ჯვარცმის ადგილას მიწაში არჭობდნენ ვერტიკალურ ბოძს (stipes). მსჯავრდებულს ჯვარცმის ადგილას მიჰქონდა მომავალი ჯვრის ჰორიზონტალური ძელი (patibulum), რომელზეც ხელებით იყო მიბმული. ადგილზე მისვლისას განსასჯელის ხელებს აჭედებდნენ ჰორიზონტალური ძელის ბოლოებში და შემდეგ ასწევდნენ ვერტიკალურ ბოძზე. ძელს ამაგრებდნენ ბოძის თავში და წარმოიქმნებოდა T ასოს მსგავსი კონსტრუქცია ან ამაგრებდნენ ცოტა ქვევით და კონსტრუქცია ყველასთვის ნაცნობ ჯვრის (crux immissa) ფორმას იღებდა. ბოლოს ვერტიკალურ ბოძზე მსჯავრდებულის ფეხებს აჭედებდნენ. ფეხების დასადები ჰორიზონტალური ფიცარი (suppedaneum) შუა საუკუნეების მხატვრების ფანტაზიის ნაყოფს წარმოადგენს. XII საუკუნემდე ჯვარცმის ამსახველ ნახატებში გამოსახავდნენ ოთხ ლურსმანს. ორი ლურსმანი ხელების მისაჭედებლად და ორი ლურსმანი ფეხების მისაჭედებლად. მოგვიანებით ლურსმნების რაოდენობა სამამდე შემცირდა, ორივე ფეხი ერთი ლურსმნით იყო მიჭედებული. ოთხთავში ქრისტეს ლურსმნებს მხოლოდ ერთ ადგილას ახსენებს „ურწმუნო“ თომა (იოან 20:25). ანტიკურ ხანაში დამნაშავეს, მისი დანაშაულის ამსახველ წარწერიან დაფას (titulus), ჯვარცმამდე კისერზე კიდებდნენ, ხოლო ჯვარზე გაკვრის შემდეგ ჯვრის წვერზე ამაგრებდნენ. იოანე მახარებელი მოგვითხრობს, რომ პილატემ „წარწერაც გააკეთებინა და ჯვარს მიამაგრა. ეწერა: იესო ნაზარეველი, იუდეველთა მეფე. ბევრი იუდეველი კითხულობდა ამ წარწერას, რადგან იესოს ჯვარცმის ადგილი ახლოს იყო ქალაქთან და დაწერილი იყო ებრაულად, რომაულად და ბერძნულად“ (19:19-20). აღორძინების ეპოქის ხელოვნებაში ამ წარწერის მხოლოდ ლათინური ვარიანტი გამოიყენებოდა - „Iesus Nazarenus Rex Iudaeomm“, შემოკლებით: „INRI“. კონტრრეფორმაციის პერიოდის ხელოვნებაში წარწერის ხილვა სამივე ენაზეა შესაძლებელი. როგორც ზემოთ აღვნიშნეთ, აღორძინების ეპოქისა და უფრო გვიანდელი პერიოდის მხატვრები ჯვარზე გაკრულ მკვდარ ქრისტეს ხატავდნენ. მას თავი მარჯვენა მხრისკენ აქვს დახრილი. ეკლის გვირგვინის გამოსახვა XIII საუკუნის შუა პერიოდიდან იწყება, როდესაც საფრანგეთის მეფე ლუდოვიკო IX ახლო აღმოსავლეთში მოწყობილი ჯვაროსნული ლაშქრობიდან დაბრუნდა და თან წმინდა რელიქვიები ჩამოიტანა კონტრრეფორმაციის ეპოქამდე ეს დეტალი იგნორირებული იყო მხატვრების მიერ. შუა საუკუნეებში ეკლესია განიხილავდა საკითხს, იყო თუ არა ჯვარცმული ქრისტე შიშველი (ძველ რომში დამნაშავეებს დედიშობილა აკრავდნენ ჯვარზე). ამ სიუჟეტის ყველაზე ადრეულ გამოსახულებებში ქრისტეს უსახელო გრძელი ტუნიკა აცვია, ზოგიერთ შემთხვევაში კი წელზე თხელი სამოსი აქვს შემოხვეული. ისტორიული თვალსაზრისით ორივე გამოსახულება მცდარია.

ჯვარცმასთან გამოსახული პერსონაჟები

ორი ავაზაკი. ოთხივე მახარებელი მოგვითხრობს იმის შესახებ, რომ ქრისტესთან ერთად ორი ავაზაკი აცვეს ჯვარს. ლუკა მახარებელი ამატებს, რომ ერთი მათგანი საყვედურობდა მეორეს და აღნიშნავდა ქრისტეს უდანაშაულობას, ხოლო თავის თავს დამნაშავედ მიიჩნევდა. იესომ უთხრა დამნაშავეს: „ჭეშმარიტად გეუბნები შენ: დღესვე ჩემთან ერთად იქნები სამოთხეში“ (23:44). ხელოვნება, ლუკა მახარებლის მოთხრობის გავლენით, განასხვავებს მონანიე და დამგმობ ცოდვილებს. მონანიე ცოდვილი ქრისტეს მარჯვნივაა გამოსახული. მისი სახე მშვიდი და შემრიგებლურია, მაშინ, როდესაც მეორეს სახეზე წამება აწერია. პირველის სული ანგელოზს მიჰყავს სამოთხეში, ხოლო მეორეს სულს დემონი დაჰპატრონებია. ადრეული იტალიური რენესანსის ეპოქაში გაბატონებული იყო ბიზანტიური პრაქტიკა - ავაზაკებს, ისევე, როგორც ქრისტეს, ჯვარზე ლურსმნებით გაკრულს გამოსახავდნენ, თუმცა შუა საუკუნეების ტრადიციების გათვალისწინებით, მათი გამოსახულება გაცილებით პატარა ზომის იყო, ვიდრე მაცხოვრის გამოსახულება. მოგვიანებით, ავაზაკებს, ქრისტესგან მკვეთრი განსხვავების მიზნით, ჯვარზე თოკით მიბმულებს გამოსახავდნენ. უფრო მეტიც, ქრისტესგან განსხვავებით, ავაზაკებს T-ს ფორმის ჯვარზე გაკრულებს ხატავდნენ. იოანე მახარებელი გვამცნობს, რომ ჯარისკაცებმა „წვივები დაუმტვრიეს მასთან ერთად ჯვარცმულებს, ერთსაც და მეორესაც“ (19:32). ეს მოტივი ძირითადად XV საუკუნის გერმანულ ხელოვნებაში ფიგურირებს. ნიკოდემოსის აპოკრიფული სახარების მიხედვით ქრისტესთან ერთად ჯვარცმული ორი ავაზაკის სახელები იყო დისმასი („კარგი“) და გესტასი („ცუდი“).


მეომრები შუბებითა და ღრუბლით. „...როცა დაინახეს, რომ უკვე მომკვდარიყო, აღარ დაუმტვრიეს წვივები. მაგრამ ერთმა ჯარისკაცმა შუბით გაუგმირა ფერდი და მყისვე გადმოსკდა სისხლი და წყალი“ (იოან 19:33-34). უამრავი ვარაუდია გამოთქმული ამ ჯარისკაცის შესახებ. მას სახელად ლონგინოზი უწოდეს (ბერძნულად „შუბი“) და იმ ასისთავთან არის გაიგივებული, რომელმაც თქვა: „ეს ჭეშმარიტად ღვთის ძე იყო“ (მათ 27:54). „ოქროს ლეგენდა“ მოგვითხრობს, რომ ლონგინოზი ქრისტეს ჭრილობის სიხლით სიბრმავისგან განიკურნა, მოგვიანებით მოინათლა და გარდაიცვალა როგორც დიდმოწამე. ლონგინოზის სიბრმავე შეიძლება გამოხატული იყოს გვარდით მდგომი მეომრის სახით, რომელიც სწორ მიმართულებას აძლევს შუბს.

ოთხივე მახარებელი აღნიშნავს, რომ ერთ-ერთმა ჯარისკაცმა იესოს სიკვდილის წინ სასმელად შესთავაზა ძმრით გაჟღენთილი ღრუბელი, რომელიც ლერწამზე წამოაცვა. ამ ჯარისკაცს ლეგენდამ სტეფატონის სახელი მიანიჭა. შუა საუკუნეების ხელოვნებაში მას ლონგინოზთან ერთად გამოსახავდნენ. ისინი სიმეტრიულად იდგნენ ჯვრის ორივე მხარეს, თითოეულ მათგანს ხელში თავისი იარაღი ეჭირა, რომლებიც ეკლესიისა და სინაგოგის სიმბოლოებს წარმოადგენდნენ. ქრისტეს მარჯვნივ მდგარი ლონგინოზი ეკლესიას განასახიერებდა.


მეომრები, რომლებიც წილს ყრიან. ეს თემა საკმაოდ ხშირად გვხვდება ქრისტიანული ხელოვნების ყველა პერიოდში. იოანე მახარებლის მიხადვით ქრისტეს ჯვარცმის შემდეგ ჯარისკაცებმა მისი სამოსი ოთხ ნაწილად გაიყვეს და „თითოეულ ჯარისკაცს შეხვდა თითო წილი“ (19:23). დარჩენილი „უკერველი“ კვართის შესახებ კი უთხრეს ერთმანეთს: „ნუ დავხევთ, წილი ვყაროთ მასზე. ვნახოთ, ვის შეხვდება“ (19:24). მეომრები ან ჯვრის ფუძესთან არიან გამოსახულნი, ან ნახატის კუთხეში. ერთ-ერთი მათგანი კამათელს აგდებს, ხოლო დანარჩენები თვალს ადევნებენ.


მარიამ ღვთისმშობელი და წმინდა იოანე. ჯვარცმის სიუჟეტის ძალზე გავრცელებული ეს სცენა, თავდაპირველად ჩაფიქრებული იყო იმ მიზნით, რომ შეექმნათ იმ ფრაგმენტის ვიზუალური სახე იოანეს სახარების, სადაც, ჯერ კიდევ ცოცხალმა ქრისტემ დედამისი იოანე მოციქულს ჩააბარა: „იესომ დაინახა იქ მდგომი დედა და მოწაფე, რომელიც უყვარდა, და ეუბნება დედას: ქალო, აჰა, შენი ძე! მერე მოწაფეს ეუბნება: აჰა, დედაშენი! და მოწაფემ მაშინვე თავისთან წაიყვანა იგი“ (19:26-27). ამ მოტივისთვის დამახასიათებელი ტიპური გამოსახულება ჩამოყალიბდა IX საუკუნეში. მარიამ ღვთისმშობელი ქრისტეს მარჯვნივ დგას, ხოლო წმინდა იოანე - მარცხნივ. ისინი თავდახრილები დგანან. ქრისტე ჯერ კიდევ ცოცხალია, რაც შეესაბამება სახარებისეულ მოთ ხრობებს და გამეფებულ მხატვრულ ტრადიციებს. დროთა განმავლობაში ცოცხალი (გამარჯვებული) ქრისტეს ფიგურა ადგილს უთმობს მკვდარ ქრისტეს, რომელსაც ფერდში ჭრილობა აქვს. ამჯერად, ჯვრის ფუძესთან მდგარი ეს ორი ფიგურა მწუხარებას გამოხატავს, ხოლო სახარებაში გადმოცემული აზრი მთლიანად დაკარგულია.