ბერი პაისი ათონელი _ წმიდა არსენი კაბადოკიელი, მეოცე საუკუნის დიდი საკვირველთმოქმედი, წინასწარმეტყველი, სალოსი პარამეტრები

[lado s]

გთავაზობთ ფრაგმენტებს ბოლო დროის ერთ-ერთი დიდი წმინდანის ცხოვრებიდან, მგონი ძალიან საინტერესო სწავლებებია მასში, თან დაწერილია მრავალი ჩვენგანისთვის ძალიან საყვარელი და ახლობელი მოძღვრის, მამა პაისის მიერ, რომელიც ბავშვობაში წმიდა არსენიმ მონათლა, კაბადოკიაში.

ბერი პაისი ათონელი
წმიდა არსენი კაბადოკიელი

მე დიდად მადლიერი ვარ მამა არსენისი, როგორც სახელისათვის, რომელიც მიბოძა წმინდა ლოცვებით სანათლავ ემბაზთან, ასევე მისი წიგნებისათვის, რომლებიც მასაზრდოებდნენ ყრმობის წლებში და რომლებიც მოხუცმა პროდრომოს კორცინოგლუმ (ჰაჯიცინისმა) შემოინახა.
მაგრამ ყველაზე მნიშვნელოვან წიგნს ჩემთვის თავად პროდრომოსი წარმოადგენდა. იგი ჭეშმარიტად ცოცხალი წიგნი იყო მამა არსენის შესახებ, რადგან ცხადად შემოინახა მეხსიერებაში მთელი მისი წმინდა ცხოვრება. სწორედ ამ მოხუცს, რომელიც მამა არსენის მედავითნე და მუდმივი თანამგზავრი იყო, ჰქონდა უდიდესი ბედნიერება სცოდნოდა მის შესახებ საკმაოდ ბევრი რამ. გარდა იმისა, რისი მოწმეც იგი თავად იყო, მას კიდევ ბევრი სმენოდა თავად მამა არსენისაგან, რომელიც მოუთხრობდა თავისი ცხოვრების სხვადასხვა შემთხვევებზე.
***
ჩემს მიერ შეგროვებული ცნობები მეტწილად უბრალო, ღვთისმოსავი ადამიანებისაგან მოვისმინე. ჩემს მიზანს, რა თქმა უნდა, არ წარმოადგენდა სამეცნიერო ნაშრომის შექმნა, არამედ მხოლოდ ის, რომ შემეგროვებინა მოწმობები მამა არსენის სულიერ სიმდიდრეზე, რამეთუ ვწერ ადამიანის სულისათვის. ხოლო წვიმდა მის დაბადების დღეზე, თუ თოვდა, თურქი ჟანდარმი იახ-იალიდან იყო თუ ნიგდიიდან – მე ეს სრულიად არ მაინტერესებდა.
***
ვინაიდან მამა არსენის მოქმედება გაუგებარი რჩებოდა ადამიანებისთვის, რომელთაც თავად არ ჰქონდათ სულიერი სიღრმე, ვხსნი მის ზოგიერთ წმინდა თავისებურებას.
გავიგე, როგორ ამბობდა ერთ-ერთი შედარებით ახალგაზრდა ფარასის მაცხოვრებელი: “ჰაჯიეფენდიმ (მამა არსენიმ) მრავალი სასწაული მოახდინა ვარასიოში, ანუ ფარასაში, რომლებიც მე საკუთარი თვალით ვნახე, – ყველა ამბობდა, რომ მის ლოცვებს ქვის დამსხვრევა შეუძლიათ, ქრისტიანებიც და თურქებიც მას წმინდანად მიიჩნევდნენ, ვინაიდან ის მათ ლოცვებს უკითხავდა და კურნავდა სნეულთ. სულო ჩემო, ის ალბათ გრძნეული იყო, ვინაიდან მათ თილისმებსაც1 აძლევდა”.
მამა არსენის, როგორც მე გაუწყებთ მის ცხოვრებაში, სხვა ღვთის მიერ ნაბოძებ ნიჭებთან ერთად შეეძლო ქალთა უნაყოფობის განკურნება. თუ ყველა სხვა დაავადებათა დროს ის უკითხავდა ქალებს ლოცვებს და ისინი იკურნებოდნენ, უნაყოფობის შემთხვევაში მამა არსენი, ჩვეულებრივ, უგზავნიდა მათ ლოცვას, დაწერილსა და დაკეცილს როგორც ავგაროზს. ქალები ატარებდნენ მას მოწიწებით და მათი გონება მშვიდდებოდა. მამა არსენი ასე იმიტომ იქცეოდა, რომ არ გამოეწვია მითქმა-მოთქმა იმ ადამიანთა შორის, რომელთაც არ ძალუძდათ სიწმინდით ფიქრი (ანუ ეჭვიანობის საბაბი რომ არ მიეცა). ამგვარ ავგაროზს იგი ატანდა რომელიმე ნათესავს ან ოჯახის ნაცნობს. ზოგიერთი უნაყოფო ქალი უგზავნიდა მას თავის თავსაფარს, რათა მამა არსენს ეკურთხებინა იგი, შემდეგ ატარებდნენ მას მოწიწებით და ერთი წლის შემდგომ შობდნენ.
ზოგჯერ ჰაჯიეფენდის თხოვდნენ თოკის კურთხევას, რომელსაც ატარებდნენ როგორც ქამარს უნაყოფობის განსაკურნებლად და მშობიარობის შესამსუბუქებლად. მამა არსენი უგზავნიდა მათ, აგრეთვე, გაცვილულ პატრუქს, რომელსაც იყენებდნენ კანდელისთვის, ან ბაწარს.
ყოველივეს, რის შესახებაც ამჟამად ვილაპარაკე, ის დაუფიქრებელი ადამიანი, რომელიც ვახსენე, მიიჩნევდა გრძნეულებად და არ ესმოდა წმინდა მამის.
***
ღირსი მამა არსენი დაიბადა დაახლოებით 1840 წელს ფარასაში (იგივე ვარასიოში) – კაბადოკიის ფარასის ოლქის ექვს ქრისტიანულ დასახლებათა შორის უმთავრესში.
მისი მშობლები მეტად სათნო, საშუალო შეძლების ადამიანები იყვნენ. მამა, სახელად ელეფთერი, მასწავლებელი იყო. მას ჰაჯიელეფთერის ეძახდნენ, რადგან მომლოცველად იყო ნამყოფი წმინდა მიწაზე. მისი გვარი იყო ანიცალიხოსი, ხოლო მეტსახელი – არციდისი. დედას ერქვა ბარბარე, იგი ფრანგუს (ანუ ფრანგოპულუს) გვარიდან იყო, მისი ოჯახის მეტსახელი კი ცაპარისი გახლდათ.
მათ ორი ვაჟიშვილი ჰყავდათ: ვლასი და თეოდორე (მამა არსენი). ბავშვები ადრე დაობლდნენ, მათ ჯერ მამა გარდაეცვალათ და ცოტა ხანში კი დედაც. ობლებზე ზრუნვა ფარასაში მცხოვრებმა დეიდამ ითავა.
ერთხელ ვლასიმ უმცროსი ძმა, თეოდორე, მამისეულ ველზე წასასვლელად დაითანხმა. ეს ველი ჩქარ ნაკადულთან მდებარეობდა. ნაკადულს ევკასისი ერქვა. როდესაც ძმები წყლის ნაკადს კვეთდნენ, თეოდორე დინებამ წაიღო. ვლასიმ ცრემლებით მოუხმო წმიდა გიორგის, რომლის სამლოცველოც შორიახლოს იდგა. ვლასის სინდისი აწუხებდა, რადგან ძმა მის გამო აღმოჩნდა განსაცდელში. როდესაც ის ტიროდა და წმიდანს დახმარებას თხოვდა, მოულოდნელად გვერდით თეოდორე დაინახა, რომელმაც სიხარულით მოუთხრო იმის შესახებ, თუ როგორ გადაარჩინა მონაზვნის მსგავსმა მხედარმა, ამოიყვანა წყლიდან, დასვა თავის ცხენზე და გამოიყვანა ნაპირზე. ამ ამბის შემდეგ თეოდორე ხშირად იმეორებდა, რომ მასაც მონაზვნობა სურდა. ამგვარად, უფალმა იზრუნა, რომ ბავშვი ადრეული ასაკიდანვე დამდგარიყო სწორ გზაზე.
***
თეოდორე დაახლოებით 26 წლის იყო, როდესაც წმიდა იოანე წინამორბედისა და ნათლისმცემლის სახელობის საერთო საცხოვრებელ მონასტერში შევიდა ფლაბიანაში (ზინსიდერში); იქ იგი მონაზვნად აღკვეცეს და სახელად არსენი დაარქვეს.
სამწუხაროდ თეოდორე დიდხანს არ დამტკბარა სიმშვიდით. იმ დროში მეტად ჭირდა მასწავლებლები და მიტროპოლიტმა პაისი მეორემ, რომელიც იმ ხანად ცოცხალი იყო, ხელი დაასხა დიაკვნად (კორცინოგლუს ცნობის თანახმად) და ფარასაში გაგზავნა, მიტოვებული ბავშვებისათვის წერა-კითხვის სასწავლებლად. ამგვარად, დიაკვანი არსენი დაბრუნდა მშობლიურ დასახლებაში და საღვთო შურით აღსავსემ უმეცრების სიბნელის გასაფანტად დაიწყო მოღვაწეობა. სიბნელის მეგზურები, რა თქმა უნდა, თურქები იყვნენ; ისინი ყოველთვის გაფაციცებით ადევნებდნენ თვალს ფარასის ქრისტიანულ დასახლებებს, რომლებიც ერთად ბერძნული მემკვიდრეობის პატარა ნაწილს წარმოადგენდნენ. ამის გამო მამა არსენიმ, მიუხედავად თავისი ახალგაზრდობისა, მოკრძალებითა და დიდი სიფრთხილით დაიწყო საქმიანობა. მან სკოლა ოთახში გააკეთა, სადაც მერხების ნაცვლად თხისა და ცხვრის ტყავები დააგო, ბეწვით ზემოთ, რათა გაკვეთილის მსვლელობის დროს ბავშვები მუხლებზე მდგარიყვნენ. ამგვარი წინდახედულობით ის თურქებთან1 უსიამოვნებას არიდებდა თავს. როდესაც თურქები ბავშვებს ხედავდნენ, ეგონათ, რომ ისინი ლოცულობდნენ.
დროის დიდ ნაწილს მამა არსენი ყოვლადწმიდა ღვთისმშობლის სამლოცველოში ატარებდა ბავშვებთან ერთად, გამოქვაბულში, მაღალ კლდეზე. ის სამლოცველოს საიდუმლო სკოლად იყენებდა.
***
ოცდაათ წლამდე მამა არსენი ასწავლიდა დიაკვნის ხარისხში. შემდეგ კესარიაში იგი მღვდლად აკურთხეს, არქიმანდრიტის წოდება მიანიჭეს და სულიერი მოძღვრობის კურთხევა მისცეს. ხელდასხმის შემდეგ მამა არსენი კესარიიდან წმიდა მიწაზე გაემართა მომლოცველად, რის შემდგომაც ფარასაში დაბრუნდა და ფარასის მაცხოვრებლებმა ჰაჯიეფენდი შეარქვეს.
ამის შემდგომ მამა არსენის სულიერი მოღვაწეობა ფართოვდება. მას შესაწირის შეგროვებაც დასჭირვებია ახლო დასახლებებსა და მოშორებით მდებარე ქალაქებში. მის მთავარ მიზანს წარმოადგენდა ურთიერთობის დამყარება თურქების გვერდიგვერდ მცხოვრებ ბერძნებთან და მათი სულიერი მხარდაჭერა იმ მძიმე დროში.
დაშინებულ ქრისტიანებს მტკიცე რწმენის შენარჩუნებაში ეხმარებოდა როგორც მამა არსენის გამამხნევებელი სიტყვები, ასევე სასწაულები და სნეულთა სულიერი და ხორციელი კურნებები, რომელთაც ის ღვთის მიერ ბოძებული მადლით აღასრულებდა. როდესაც ქრისტიანები ხედავდნენ ამ სასწაულებს, ისინი კიდევ უფრო მეტად ძლიერდებოდნენ რწმენაში, რადგან ჩვენი სარწმუნოების დიდ ძალას ხედავდნენ. და თუ სასწაულებს თურქები ადევნებდნენ თვალს, ისინი ან ქრისტიანდებოდნენ, ან, უკიდურეს შემთხვევაში, გაცილებით უფრო რბილად ეპყრობოდნენ ქრისტიანებს.
უნდა აღინიშნოს, რომ სადაც არ უნდა მისულიყო მამა არსენი და როდესაც არ უნდა მიეყვანათ მასთან სნეული ლოცვების წასაკითხად, ის არ არკვევდა, ქრისტიანი იყო იგი, თუ თურქი, მხოლოდ იმას გამოიკითხავდა, რისგან იტანჯებოდა ადამიანი, რათა შესაბამისი ლოცვა შეერჩია. ღვთის მადლით სნეულთა კურნებისას მამა არსენი აიძულებდა თურქებს, რომ მათ გაეცნობიერებინათ მართლმადიდებლური სარწმუნოების უდიდესი ძალა და პატივი ეცათ მისთვის.
ერთხელ, როდესაც მამა არსენი თავის მედავითნე პროდრომოსთან ერთად მოგზაურობდა, ისინი სინასოსის დასახლებაში მივიდნენ. თურქებმა წინააღმდეგობა გაუწიეს მამა არსენის ქრისტიანებთან ურთიერთობის დამყარებაში. მამა არსენი გაჩუმდა და მხოლოდ ეს უთხრა პროდრომოსს: “წავიდეთ აქედან და შენ დაინახავ, რომ თურქები თავად გამოიქცევიან ჩვენს მოსაბრუნებლად”. ნახევარი საათის შემდეგ ჰაჯიეფენდი მუხლებზე დადგა და ცისაკენ აღმართა ხელები, – ის ლოცულობდა. მიუხედავად იმისა, რომ ნათელი დღე იყო, მოულოდნელად მოიღრუბლა და ნამდვილი თავსხმა დაიწყო, რომელსაც ქარიშხალი ერთვოდა თან. სინასოსის მთელი დასახლება ირყეოდა. თურქები მაშინვე მიხვდნენ თავის დანაშაულს და ორი მხედარი გამოგზავნეს მამა არსენისთან. როდესაც ისინი ჰაჯიეფენდის მიუახლოვდნენ, მის ფერხთით დაემხნენ და პატიებას ევედრებოდნენ მთელი დასახლების სახელით. მამა არსენიმ აპატია მათ, იგი სინასოსის დასახლებაში დაბრუნდა და ჯვარი გადასახა დასახლებას ქვეყნიერების ოთხივე მხარეს – მოულოდნელად ყოველივე დამშვიდდა, ისევ მშვენიერი ამინდი დადგა.
მძიმე მორჩილების გამო მამა არსენი მეტად იღლებოდა ხოლმე: – რთულია ასწავლო ბავშვებს წერა-კითხვა საეკლესიო ტექსტებით, შეასრულო ახლო და შორეული სამოძღვრო მოგზაურობები და ამასთანავე არ დატოვო სამღვდელო და სამონაზვნო მოვალეობანი. მაგრამ ის ყოველთვის გრძნობდა ძალ-ღონის მომატებას, როდესაც ხედავდა, რომ შვება მოჰქონდა სხვებისათვის და ეხმარებოდა მათ. მას ჰქონდა უდიდესი სიყვარული ღვთისა და მისი ხატისა – ადამიანის, მაგრამ არა თავისი თავის, რამეთუ როდესაც ის თურქთა უღელქვეშ ტანჯვა-წამებას ხედავდა, მაშინვე ივიწყებდა საკუთარ თავს და სიყვარულით მოიცავდა არა მხოლოდ მშობლიურ დასახლებას, არამედ გარშემო მყოფ სხვა დასახლებებსაც.
ვინაიდან მამა არსენი მეტად თავგამოდებული იყო მართლმადიდებლობისათვის, ის დიდ პასუხისიმგებლობას გრძნობდა თავისი მრევლის წინაშე, დარაჯად ედგა და იცავდა მას “ცხვრის ტყავში მყოფი მგლებისგანაც” – პროტესტანტებისაგან, რომლებიც მასწავლებლების მეშვეობით ავრცელებდნენ თავის სარწმუნოებას აღმოსავლეთში. ამ მიზეზით მამა არსენი იძულებული იყო სკოლაში სამი დამხმარე მასწავლებელი აეყვანა, – დასახლების ყველაზე განათლებული ადამიანები, რათა არ მიეღო უცხო მასწავლებლები.
თუ თავდაპირველად დიდი საფრთხე თურქთა მხრიდან მოდიოდა და მამა არსენი სკოლის არსებობას საიდუმლოდ ინახავდა, მოგვიანებით უფრო დიდი საფრთხე პროტესტანტების მხრიდან წამოვიდა, რადგან ამ უკანასკნელთ სურდათ პატარა ბავშვების მართლმადიდებლური სარწმუნოება შეებაღალათ. ერთხელ ფარასაში პროტესტანტი მასწავლებელი გამოგზავნეს. მან ჩამოსვლისთანავე იკითხა, თუ სად იმყოფებოდა პროტესტანტ კუპსისის სახლი, რომელსაც ფულს უხდიდნენ სხვათა მოქცევისათვის და რომელთანაც მას ბარგის გადმოზიდვა და გაჩერება სურდა. მამა არსენიმ ეს რომ გაიგო, უმალვე გაემართა პროტესტანტთან შესახვედრად და უთხრა: “ახლავე დაბრუნდი უკან შენი ბარგიანად, სანამ გადმოგილაგებია, რადგან არ გვჭირდება ფარასაში კიდევ ერთი პროტესტანტი. ის ერთიც კმარა, რომელიც გვყავს, და კიდევ ის თურქი, რომელიც მრავალი წელია აქ ცხოვრობს”. ამის შემდეგ მამა არსენიმ ტაძარში მყოფ თემის წევრებს მიმართა: “ყველამ, ვინც კი დროს კუპსისთან ერთად ატარებს, უნდა იცოდეს, რომ როდესაც მის სხეულს საფლავიდან ამოიღებენ, ის გაუხრწნელი იქნება”1.
ეს იყო ერთადერთი საშუალება იმისათვის, რომ იზოლაციაში მოექცია აბეზარა “ბზიკი” კუპსისი, რომელიც თავისი ერესის შხამს ნაზ და ახალგაზრდა სულებში ასხამდა. იგი ხალხს მამა არსენის წინააღმდეგ ამხედრებდა და ჰაჯიეფენდის იმაში ადანაშაულებდა, რომ ის იშორებდა მასწავლებლებს, რათა ბავშვები უცოდინარები დაეტოვებინა. მაგრამ მას შემდეგ, რაც ყველამ შეწყვიტა მასთან ლაპარაკი, ის იძულებული გახდა ეღიარებინა თავისი შეცდომა. კუპსისი მივიდა მამა არსენისთან, ითხოვა შენდობა და დაუბრუნდა მართლმადიდებელ მრევლს. ამგვარად იქნა განადგურებული პროტესტანტ “ბზიკთა” ბუდე.
პროტესტანტებმა უფრო დიდი ზიანი მიაყენეს აღმოსავლეთში კეთილმორწმუნე მართლმადიდებელ ხალხს, ვიდრე თურქებმა. ეს უკანასკნელნი ქადაგებდნენ მაჰმადიანობას და მართლმადიდებლები გაურბოდნენ მათ, ხოლო პროტესტანტები მოდიოდნენ სახარებით, თავის ცდომილებაში ითრევდნენ გულუბრყვილოებს და ანგრევდნენ მათ სულებს.
***
ყოველივე იმას, რაც თავად მამა არსენის ახასიათებდა: – მართლმადიდებლობის სიმტკიცე, კეთილმსახურება და რწმენის სრულყოფილება – იგი თავის მოსწავლეებს გადასცემდა. ასწავლიდა აგრეთვე “იესოს ლოცვას”: “უფალო, იესუ ქრისტე, ძეო ღმრთისაო, შემიწყალე მე”. ასევე შემდეგ ლოცვას: “სახელითა ქრისტესითა და ყოვლადწმიდისა ღმრთისმშობელისათა”. ხოლო თუ მოსწავლეები ცუდ რამეს ჩაიდენდნენ ან უსიამოვნება შეემთხვეოდათ, ის ასწავლიდა მათ, რომ ეთქვათ: “ღმერთო ჩემო, ცოდვა ჩავიდინე”. მან ასწავლა ბავშვებს ძაფზე ვაზის ლერწის ნაჭრების აცმა, მძივების მსგავსად, რათა დაეთვალათ თავისი ლოცვები ან მეტანიები, რომლებიც ყოველ მათგანს ლოცვის კანონად ენიშნებოდა. ამგვარად იგი ბავშვთა გონებას განუწყვეტელი ლოცვით განწმედდა.
მოხუცი ადამიანები იმისათვის მიდიოდნენ ჰაჯიეფენდისთან, რომ რჩევა ეკითხათ და მისი დარიგება მოესმინათ. ზამთარში მოხუცები მის სახლში იკრიბებოდნენ. მამა არსენი პირველ რიგში ბუხარს ანთებდა, ხოლო შემდეგ მოუთხრობდა მათ სახარებისეულ იგავს, ან იმ დღის წმინდანის ცხოვრებას ან რაიმეს ძველი აღთქმიდან. შემდეგ მოხუცები მიდიოდნენ სახლში ან მეზობლებთან, სადაც ხალხი იკრიბებოდა და მოსმენილს ზღაპრების ნაცვლად უამბობდნენ ბავშვებს. ამგვარად ყოველი მათგანი სულიერ სარგებელს იღებდა.
მრავალი სახარებისეული იგავი თარგმნა მამა არსენიმ ფარასულ დიალექტზე, იმისათვის, რომ ფარასიოტებს გაეგოთ სახარება. ტაძარში იგი ჯერ ბერძნულად1, შემდეგ ფარასულად და ბოლოს თურქულად კითხულობდა სახარებას.
***
მამა არსენი ფულს არასოდეს იღებდა, არც კი ეხებოდა მას. ჩვეულებრივ ის ამბობდა ხოლმე: “ჩვენი სარწმუნოება არ იყიდება”. ერთხელ ჰაჯიეფენდის ლოცვის წასაკითხად ცახირუდისიდან ახალგათხოვილი თურქი ქალი მოუყვანეს, იგი ეშმაკს შეეპყრო, ამიტომ ჯაჭვით ჰყავდათ შეკრული. იმ დღეს მამა არსენი დაყუდებაში იმყოფებოდა, მაგრამ უბედური ქალის ნათესავები ევედრებოდნენ ეკლესიის მსახურთ, რომ როგორმე მიეღო ისინი, რადგან იმის მიუხედავად, რომ შეპყრობილი დაბმული ჰყავდათ, მის დამშვიდებას მაინც ვერ ახერხებდნენ. მამა არსენიმ მიიღო ისინი და უბრძანა ქალის გათავისუფლება ჯაჭვებისგან. როგორც კი ის გაათავისუფლეს, მივარდა მამა არსენის და ფეხზე უკბინა. მას ხელში სახარება ეჭირა, რადგან უნდა წაეკითხა, მაგრამ არ გადაუშლია ის და მხოლოდ მსუბუქად დაჰკრა ქალს თავზე სამჯერ. ეშმაკმა მაშინვე დასტოვა სნეული, ქალი ატირდა და მოწიწებით ემთხვია მამა არსენის ნაკბენ ფეხს. ქალის მამაც მის ფეხებთან დაემხო და ევედრებოდა, რომ მიეღო მისგან ფულით სავსე ქისა, ეუბნებოდა: “აიღე, ეს ყველაფერი შენია, შენ ხომ ჩემი ქალიშვილი გადაარჩინე”. მამა არსენიმ წამოაყენა ის და უთხრა: “შენი ფული შენთვის დაიტოვე, ჩვენი სარწმუნოება არ იყიდება”. ის საჩუქრებსაც კი არ იღებდა.
***
ტაძარში იყო საგანგებოდ გამოყოფილი ადგილი, სადაც მსურველებს ფულის შეწირვა შეეძლოთ ღარიბებისათვის, ხოლო ღარიბები მიდიოდნენ და იღებდნენ ზუსტად იმდენს, რამდენიც ესაჭიროებოდათ. მეტის აღების ეშინოდათ, რათა უფალს არ დაესაჯა.
გაჭირვებულ ოჯახებს მამა არსენი ხშირად გადასცემდა ხოლმე სეფისკვერებს1 შეუმჩნევლად, საღამოობით, თავისი მედავითნის, პროდრომოსის მეშვეობით. ის უსაქმურებს არასოდეს არაფერს აძლევდა. ერთხელ თავაშვებულმა ლოთმა სეფისკვერი მოსთხოვა მამა არსენის. კელიაში მყოფმა წმიდა მამამ მისცა მას ქერის კვერი და უთხრა: “აი, მე რას ვჭამ”. უსაქმური არ იღებდა კვერს და სეფისკვერს მოითხოვდა. მაშინ მამა არსენიმ მკაცრად უთხრა: “გრცხვენოდეს, ორმოცდახუთი წლის ძალ-ღონით სავსე კაცი ხარ და მთელი დღე არაფერს აკეთებ, ბოროტ გულისსიტყვებს ემონები, ლოთობ და მათხოვრობ”. შემდეგ მან უბრძანა მედავითნე პროდრომოსს: “წადი ტაძარში, აიღე სამი ან ოთხი სეფისკვერი, ჩადი მდინარესთან და თუ ეს უქნარა ჩამოვა შენთან, მიეცი მას”, ხოლო უსაქმურს უთხრა: “ჩადი მდინარესთან და მიიღე სეფისკვერი. თევზი დაიჭირე, ის იქ ბევრია”.
სამწუხაროდ უსაქმურმა არ ისურვა ამით თავის დაღლა, უფრო მეტიც, ის გაემართა დასახლებაში და თან ყვიროდა: “ეს ჰაჯიეფენდი ნამდვილი წუწურაქია. თავად არ ჭამს სეფისკვერს და ინახავს იქამდე, სანამ მატლი არ გაუჩნდება. შემდეგ პროდრომოსს აგზავნის და ის მდინარეში ყრის ტომრებით და არ არიგებს”.
მამა არსენის უხაროდა, როდესაც ადამიანები დაუმსახურებლად ადანაშაულებდნენ; ეს ძალიან ეხმარებოდა მას. იგი ხშირად განგებ იქცეოდა უცნაურად, რათა გაქცეოდა ადამიანთა ქებას. მიუხედავად ამისა, მთელი პროვინციის ხალხი – ქრისტიანები და თურქებიც კი მას წმინდანად მიიჩნევდნენ.
***
როდესაც მამა არსენი ეშმაკების მიერ შეპყრობილ ან დადამბლავებულ პატარა ბავშვს ხედავდა და ხვდებოდა, რომ ამაში დამნაშავენი იყვნენ მშობლები, ბავშვის განკურნების შემდეგ ეპიტიმიას მშობლებს ადებდა. ერთხელ ჰაჯიეფენდის დამბლადაცემული ბავშვი მოუყვანეს. მან წაიკითხა მისთვის ლოცვები და მას შემდეგ რაც ბავშვი განკურნა, ეპიტიმია დაადო მშობლებს, რადგან ღვთის მადლით შეიტყო, რომ მათი მიზეზით იყო ბავშვი ავად.
ერთხელაც მამა არსენის ავი სულებით შეპყრობილი ბავშვი მოუყვანეს სინასოსიდან. როგორც კი მან შეკრულ ბავშვს შეხედა, მაშინვე უბრძანა მშობლებს მისი გათავისუფლება, მაგრამ მათ ეშინოდათ. მამა არსენიმ ისევ გაიმეორა: “სასწრაფოდ გაათავისუფლეთ ბავშვი”. მაშინ დატანჯული ბავშვის მშობლებმა უთხრეს: “თქვენი კურთხევით ჰაჯიეფენდი, მაგრამ ბავშვი შეშლილია და უბედურებას შეგვამთხვევს, ჩვენ დიდი წვალებით შევკარით ის”. მამა არსენიმ უპასუხა: “გაათავისუფლეთ, ნუ გეშინიათ”. როგორც კი ბავშვი გაათავისუფლეს, ის ეშმაკმა დატოვა, იგი განიკურნა, ჩუმად, კრავის მსგავსად მივიდა მამა არსენისთან და დაჯდა მის გვერდით. ამის შემდეგ მამა არსენიმ ბიჭის მშობლებს სასჯელად 40 დღიანი მარხვის შენახვა უბრძანა, მსგავსად დიდმარხვისა, რადგან მიხვდა, რომ ისინი დამნაშავენი იყვნენ, როგორც იმაში, რომ ბავშვი შეპყრობილი დაიბადა, ასევე იმაშიც, რომ ულმობლად ექცეოდნენ უდანაშაულოს (იმისათვის, რომ როგორმე შეეკავებინათ და ფიზიკურად დაესუსტებინათ, ისინი შვილს მშიერს ტოვებდნენ).
ჩვეულებრივ, ავადმყოფები მამა არსენის სახლში მიჰყავდათ, რომელიც სიძველისგან ნებისმიერ დროს შეიძლება დანგრეულიყო. სახლის გვერდით იდგა მისი მომცრო სენაკი, მიწის იატაკით, სენაკის კუთხეში ორი მოკლე დახვეული გადასაფარებელი იდო, რომელსაც ის დასვენების დროს შლიდა, ერთს ქვეშაგებად იყენებდა და მეორეს ზემოდან იფარებდა (როგორ ეძინა მას და რამდენი, ქრისტეს სიყვარულით, მხოლოდ უფალმა იცის, რომელიც მიაგებს კიდეც). სენაკის აღმოსავლეთ ნაწილში იყო თარო და მასზე კანკელი, მრავალი ხატით, რომელთა წინაშეც ჩაუქრობლად ენთო კანდელი. კანდელის ქვეშ ეფინა ცხვრის ტყავი, რომელზეც მუხლმოყრილი მამა არსენი ლოცულობდა, ან მეცადინეობდა. მას ჰქონდა კიდევ ერთი თარო, წიგნებისა: ძველი და ახალი აღთქმით, წმინდანთა ცხოვრებით და აგრეთვე მონათხრობებით ყოვლად წმიდა ღვთისმშობლის სასწაულების შესახებ, (ღვთისმშობლის მიმართ იგი დიდ მოწიწებას განიცდიდა).
მიუხედავად იმისა, რომ მისი სენაკი ერში იმყოფებოდა, ის ამასოფლისგან განშორებულ ცხოვრებასაც ახერხებდა. ამაში, მის წმინდა საქმეებთან ერთად, ის ორი დღეც უწყობდა ხელს, რომელსაც იგი განმარტოებით ლოცვაში ატარებდა ხოლმე თავის სენაკში. ეს დღეები სულიერად ყველაზე ნაყოფიერი იყო, რადგან სხვა დღეების შრომას აკურთხევდნენ, ხოლო მამა არსენის ღვაწლის კურთხეული ნაყოფი ჩვენ გვკვებავს დღევანდლამდე.
სხვა სულიერ გმირობებთან ერთად მას წესად ჰქონდა ოთხშაბათობითა და პარასკევობით კელიაში დაყუდებულიყო სულიერი ვარჯიშისა და ლოცვისათვის. ამ დღეებში მამა არსენის შემცვლელი მისი კელიის ზღრუბლი იყო.
თუ ავადმყოფი მოდიოდა შორიდან, რაკი არ იცოდა მისი დაყუდების კანონის შესახებ, კარზე აკაკუნებდა, მაშინ მამა არსენი აღებდა მას, მაგრამ არაფერს ამბობდა. ნიშნების მეშვეობით იგებდა დაავადების შესახებ, პოულობდა შესაბამის ლოცვას, კითხულობდა მას და სნეული იკურნებოდა. მაგრამ სხვა შემთხვევებში, როდესაც ხალხი კარზე აკაკუნებდა, ის არ პასუხობდა. უეჭველია, მამა არსენი ამ დროს სულიერი ჭვრეტის მდგომარეობაში იმყოფებოდა.
მოვლენები გვიჩვენებენ, რომ იმ დღეებში, როდესაც წმინდა მამა დაყუდებაში იმყოფებოდა და ლოცულობდა, იმის გარდა, რომ ღვთაებრივი ძალები გადმოდიოდა მასზე, ის თავადაც აყავდათ ანგელოზებს ზეცაში.
ფარასიოტებმა იცოდნენ ეს და არ აწუხებდნენ ამ ორი დღის განმავლობაში. მხოლოდ სნეულები მოდიოდნენ მის სენაკთან, იღებდნენ მიწას ზღურბლთან, მტკივნეულ ადგილზე იდებდნენ და იკურნებოდნენ. ერთი ფარასელი ქალი, რომელმაც ამგვარად განკურნა თავისი დაკრუნჩხული ხელი, ამბობდა: “იქ, საიდანაც ჩამოვედით, არ ვიცოდით, რა არის ექიმი. ჩვეულებრივ, ჩვენ ჰაჯიეფენდისთან მივრბოდით ხოლმე დახმარებისათვის. მხოლოდ საბერძნეთში შევიტყე ექიმების არსებობის შესახებ, მაგრამ როდესაც ამაზე ადგილობრივ ხალხს ვუამბობ, ისინი არ მიჯერებენ”.
***
მოსალოდნელი იყო, რომ იმ სასწაულების გამო, რომელთაც მამა არსენი ახდენდა ღვთის მადლით, ხალხი მას წმიდანის საკადრის პატივს მიაგებდა. ის მართლაც წმიდანი იყო. ხალხისგან მოსალოდნელი განდიდება მამა არსენის რთულ მდგომარეობაში აყენებდა და აიძულებდა მას უფრო მეტად დაემალა თავისი სიწმიდე, რათა გაქცეოდა ადამიანთა ქება-დიდებას. გაამპარტავნების საფრთხე მას ნაკლებად ემუქრებოდა, მაგრამ კაცთამიერი ქება-დიდება თავისთავად გახდებოდა საკმარისი ჯილდო მისი ღვაწლისათვის ამ ამაო ცხოვრებაში. ამგვარ პირობებში მის ერთადერთ გამოსავალს წარმოადგენდა დროდადრო ქრისტესთვის სალოსის სახის მიღება და თავის მოჩვენება სხვა ადამიანად, ვიდრე ის სინამდვილეში იყო. ის უცნაურად უნდა მოქცეულიყო, რასაც აკეთებდა კიდეც. იმისათვის, რომ არ ჩაეთვალათ მშვიდად, ის თავს აჩვენებდა გაღიზიანებულად; რომ არ ჩაეთვალათ მმარხველად, თავს აჩვენებდა გაუმაძღრად; თუ ვინმე ეუბნებოდა: “შენ წმიდანი ხარ”, მამა არსენი პასუხობდა: “შენი ოჯახი სულაც არ არის ოჯახი”. როდესაც მისგან ესოდენ დამამცირებელი სიტყვები ესმოდა, დამწუხრებული ადამიანი აღარ უწოდებდა მას წმიდანს და ამბობდა: ის წმიდანი იქნებოდა, ღირსეულად რომ იქცეოდეს.
ხშირად, როდესაც მამა არსენი ცდილობდა გაღიზიანებულად მოეჩვენებინა თავი, ეს მაინცდამაინც ოსტატურად არ გამოსდიოდა, რადგან მის თვალებში ღიმილი გამოსჭვიოდა, თუმცა სიტყვებით ის მაინც ცდილობდა დაერწმუნებინა ადამიანები იმაში, რომ ცოდვილი კაცია და უამრავი ვნება აქვს. ის ამბობდა ხოლმე: “აი, ხომ ხედავთ, რა ადამიანი ვარ და თქვენ კი რას ფიქრობთ? რანაირი წმიდანი ვარ?” განსაკუთრებით მკაცრად და უცნაურად იგი ქალთა მიმართ იქცეოდა, რადგან ისინი დიდი მოწიწებით ეპყრობოდნენ და თავგამოდებით ეჯიბრებოდნენ ერთმანეთს მასზე ზრუნვაში. ამიტომ, როდესაც რომელიმე მათგანს მოჰქონდა მისთვის საჭმელი, ის უკმეხად ეუბნებოდა, რომ ეს მისთვის ძალიან ცოტაა და არ იღებდა. ზოგჯერ ის უხეშად ამბობდა, რომ საჭმელი ცუდად არის მომზადებული და აგდებდა მის მომტანს. ქალები იბნეოდნენ და არ იცოდნენ, რითი ესიამოვნებინათ მისთვის. თითქმის ყველა მიიჩნევდა ჰაჯიეფენდის საკმაოდ უცნაურ და ამავდროულად წმიდა ადამიანად.
ერთხელ ფარასელმა ქალმა საკვებით სავსე ქოთანი გაუგზავნა მას. როდესაც მამა არსენიმ დაინახა ბავშვი, რომელსაც ქოთანი მოჰქონდა, იკითხა: “რა არის ეს?” – “საჭმელი – უპასუხა ბავშვმა – დედამ მიბრძანა შენთვის მომეტანა”. მამა არსენიმ თავი პირქუშად მოაჩვენა და უთხრა ბავშვს: “რა არის ერთი ქოთანი? შვიდი ასეთი ქოთანიც კი არ გამაძღობს”. როდესაც ბავშვმა ისევ მოუტანა საჭმელი, ამჯერად დიდ ქვაბში, ჰაჯიეფენდიმ ასწია სახურავი, თითქოს იმისთვის, რომ ენახა რამდენად კარგად მოამზადეს საჭმელი, შემდეგ ცხვირი შეიჭმუხნა და თქვა: “ფუ! ასეთი საჭმელი შეგიძლია უკან წაიღო და დედაშენთან ერთად შეჭამო”.
ამგვარად, მამა არსენი, რომელიც მეტად თავმდაბალი იყო, მიმართავდა სალოსობას, რათა დაეფარა თავისი სიწმიდე, შეენარჩუნებინა სიმშვიდე და განეგრძო სამონაზვნო ღვაწლი. მისი საქციელი ჩვეულებრივი ადამიანებისათვის არ იყო ადვილი ასახსნელი.
მამა არსენის ჩვეული საკვები ქერის კვერები იყო, რომლებსაც იგი ტაფაზე აცხობდა ხოლმე, აი რატომ ეძახდა მას ზოგიერთი ფარასიოტი “არპაჩის”, რაც თურქულად ქერის მჭამელს ნიშნავს. ის თვეში ერთხელ აცხობდა კვერებს და შემდგომ საჭიროებისდა მიხედვით ალბობდა მათ. ზოგჯერ მამა არსენი ხარშავდა “უმბას” (მცენარე, რომლითაც იკვებებიან გველები), მჟაუნას, გარეულ ხახვს, ხოლო დროდადრო ამზადებდა რომელიმე ფაფას. ზოგჯერ ის ჭამდა ყველაფერ სხვასაც, მაგრამ მაშინ მთელი წლით ამბობდა უარს ყოველგვარ სახსნილო საკვებზე, მაგალითად თევზზე, ან რძის ნაწარმზე. ხორცს, რა თქმა უნდა, არ ჭამდა, მაგრამ თუ როდესმე სუფრაზე მიართმევდნენ, იმისთვის, რომ ხალხი არ დაემწუხრებინა და არ შეეწუხებინა, შეჭამდა ხოლმე ცოტაოდენს იმ შემთხვევაში, თუ არ იყო მარხვის დღე. ფარასიოტები ყოველთვის ცდილობდნენ მიერთმიათ მისთვის რაიმე სხვა, რადგან იცოდნენ, რომ შემდგომ, კელიაში ყოფნისას, იგი მკაცრად შეიზღუდავდა თავს, მაგალითად წყლის მიღებაზე, რათა ამგვარად გაეძლიერებინა თავშეკავება, ხორცის იმ ნაჭრების სამაგიეროდ, რომელიც მან შეჭამა კაცთმოყვარეობის გამო. მისი გონიერი ასკეტიზმი ყოველთვის გამოირჩეოდა სიყვარულით სხვებისადმი და სიმდაბლით საკუთარ თავთან მიმართებაში. როგორც არ უნდა ეცადა მამა არსენის დაეფარა თავისი ღვაწლი, ეს არ იყო ადვილი, რადგან ხალხი მრავალი წლის მანძილზე ცხოვრობდა მის გვერდით. მარხვების დროს და აგრეთვე ოთხშაბათს, პარასკევს და ორშაბათს, რომელიც მიძღვნილია ანგელოზებისადმი, ის წყალსაც კი არ სვამდა მზის ჩასვლამდე.
***
გაგრძელება უახლოეს მომავალში