ქაიხოსრო (ქაქუცა) ჩოლოყაშვილი, ფოტო არქივი (ბიოგრაფია) პარამეტრები

[შაკო]

ქაიხოსრო (ქაქუცა) ჩოლოყაშვილი

ჩოლოყაშვილების საგვარეულო იმ დიდებული ქართველი თავად-აზნაურების რიგს განეკუთვნება, რომელთა წარმომადგენლებმა საქართველოს ისტორიაში სამშობლოსადმი უანგარო სიყვარულისა და გმირული თავდადების მრავალი დაუვიწყარი ფურცელი ჩაწერეს. მათ შორის იყვნენ მხედართმთავარნი და სახელმწიფო მოხელენი, მართმადიდებლური ეკლესიის მღვდელმთავარნი და ამ ცხოვრების მშვენიერების პოეტურად მეხოტბენი – მგოსანნი.

ქაიხოსრო (ქაქუცა) ჩოლოყაშვილი 1888 წლის 14 ივლისს, კახეთის სოფელ მატანში დაიბადა. პირველდაწყებითი განათლება მიიღო თბილისის სათავადაზნაურო გიმნაზიაში. ოცდაერთი წლის ასაკში რუსეთის სამხედრო შენაერთებში გაიწვიეს. მსახურობდა ტვერის დრაგუნთა პოლკში, სადაც ოფიცრის ჩინიც მიიღო.

ქაქუცამ I მსოფლიო ომში (1914წ.) სახელი გაითქვა, როგორც ძლიერმა, მამაცმა და ნიჭიერმა მეთაურმა. “როგორი მხდალიც არ უნდა ყოფილიყო ჯარისკაცი, საუკეთესო ვაჟკაცად იქცეოდა ქაქუცას ხელში”, – წერდა ალექსანდრე სულხანიშვილი. ჩოლოყაშვილი ამ ომში დაიჭრა და გადააგზავნეს კავკასიის ფრონტზე. დაჭრილი ხელმძღვანელობდა ზურგის ჯარს ხარაყამიშზე (ოსმალების წინააღმდეგიბრძოდა). ნიჭიერმა მეთაურმა დავალება ბრწყინვალედ შეასრულა. ხარაყამიშის დაცვისთვის ქაქუცა ოქროს ხმლით დააჯილდოვეს.

საქართველოს დამოუკიდებლობის გამოცხადების შემდეგ, ქაიხოსრო (ქაქუცა) ჩოლოყაშვილი ქართულ ჯარში მსახურობდა. იგი არც ერთ პოლიტიკურ პარტიას არ ეკუთვნოდა, თავის მოწოდებას მხოლოდ საქართველოს სამსახურში ხედავდა.

1921 წლის 24 თებერვალს მენშევიკურმა მთავრობამ თბილისი დატოვა. ქართულმა ჯარმა დაშლა დაიწყო, იმავე წლის 17 მარტს ბათუმიდან გავიდა იტალიური გემი, რომელზეც ნოე ჟორდანია იმყოფებოდა. ქაქუცა ჩოლოყაშვილი მას არ გაჰყვა და საქართველოში დარჩა.

ქაქუცა იწყებს ბრძოლას ახალი წყობილების წინააღმდეგ, ბრუნდება თბილისში და ხვდება კოტე აფხაზს, შემდეგ იგი კახეთში გადადის და ქმნის მცირე ჯგუფს - “საქართველოს შეფიცულებს”, რომელსაც ორგანიზაცია უნდა გაეკეთებინა პარტიზანული ბრძოლის დაწყებისათვის. ჩოლოყაშვილი სანდო პირებს გზავნის საქართველოს სხვადასხვა კუთხეებში და ქმნის ფარულ ორგანიზაციებს. 1922 წლის 12 მარტს ქიზიყიდან გადის ტყეში, შეფიცულებთან ერთად. თავდაპირველად მას ახლდნენ: მიშა ნაცვლიშვილი, მიხა ბაღიაშვილი, ვასო თამაზაშვილი, სოსო ლოსაბერიძე, ჩითინაშვილი და ქიზიყელი ბიჭი ქარუმა. შემდეგ მას შეემატნენ: ალექსანდრე სულხანიშვილი, სვიმონ ჩოლოყაშვილი (ქაქუცას ძმა), რაფიელ ერისთავი, ელიზბარ მაყაშვილი, ალექსანდრე კარგარეთელი, მიხა ხელაშვილი და სხვ. პირველად შეფიცულები წითელარმიელებს, ქ. სიღნაღთან, 1922 წლის ივლისში შეებრძოლნენ. აქედან იწყება მათ შორის ორწლიანი ბრძოლის მატიანე. შეფიცულთა რაზმი ხშირად იცვლიდა ადგილსამყოფელს. 1922 წლის ზაფხულში მოაწყო “ხევსურეთის ამბოხება”, რომელიც წარუმატებლად დამთავრდა. ქაქუცა ჩრდილოეთ კავკასიაში გაიხიზნა და შემოდგომაზე უკან დაბრუნდა. ამის შემდეგ მთავარი ამბოხება უნდა დაწყებულიყო.

გადაწყდა, რომ აჯანყება დაიწყებოდა 1924 წლის 29 აგვისტოს. წინასწარშემუშავებული გეგმის მიხედვით, აჯანყება თბილისში უნდა დაწყებულიყო და თბილისში დაწყებული აჯანყება მთელს საქართველოში უნდა გავრცელებულიყო.

ქართველების შეუთანხმებლობამ, ზოგიერთ რაიონში დათქმულ დროზე ადრე აჯანყების დაწყებამ, აჯანყებულთა რიგებში “ჩეკას” აგენტების წარმატებულმა მოქმედებამ, აჯანყების ორგანიზატორთა მხრიდან დაშვებულმა შეცდომებმა, სამშობლოს განთავისუფლებისათვის გაწეული დიდი ძალისხმევა ტრაგიკული შედეგებით დაასრულა.

ჩოლოყაშვილმა და მისმა რაზმმა გადაწყვიტა საზღვარგარეთ წასვლა. ქაქუცა ჩოლოყაშვილი და მისი შეფიცულები, ცხენებზე ამხედრებულნი, მიუახლოვდნენ საქართველო–თურქეთის საზღვრისპირა სოფელს აქ სამი ქვეყანა საქართველო–თურქეთი და სომხეთი ემიჯნებოდენ ერთმანეთს. Lლტოლვილები ფრთხილობდნენ, მუდამ შესაძლებელი იყო მდევრის გამოჩენა. შებინდებისას ისინი თურქეთის საზღვარზე გადავიდნენ. “ჩეკას” ცნობით საზღვარი ქაქუცასთან ერთად 22-მა მებრძოლმა გადაკვეთა. შემდეგ სტამბულიდან საფრანგეთისაკენ აიღეს გეზი.

საფრანგეთში ქართველი მამულიშვილებისათვის დაიწყო ემიგრანტული ცხოვრება. ქაქუცას ერთერთი შეფიცული _ ალ. კარგარეთელი ასე აღწერს პარიზში გატარებულ პირველ თვეებს: “დაიწყო ჩვენი დუხჭირი ცხოვრება საფრანგეთში. გაჭირვებულებმა დავიწყეთ სამუშაოს ძებნა. ზოგი საფრანგეთის სხვადასხვა ქალაქში გავიფანტენით... ქაქუცა პარიზში დაბინავებულიყო, რადგან არ უნდოდა შეფიცულების დაქსაქსვა სხვადასხვა ქალაქში, გადაწყვიტა მათი ერთად ყოფნა. პარიზის მახლობლად ვიროფლეიში იქირავა სახლი, სადაც ყველა შეფიცული ჩამოიყვანა და ერთად დაასახლა”.

პარიზის ჰავა საბედისწერო აღმოჩნდა ქაქუცას ჯანმრთელობისათვის. მას გაეხსნა ჯერ კიდევ I მსოფლიო ომში მიღებული ჭრილობა, რასაც თან ტუბერკულოზიც დაერთო.

მძიმე მდგომარეობაში მყოფ ქაქუცას ტანჯულ სამშობლოზე ფიქრი არ ასვენებდა. მეგობრები ხშირად აკითხავდნენ, ანუგეშებდნენ, იგონებდნენ წარსულს, ერთობლივ ბრძოლებს. პარიზში ქაქუცას ხშირად ხვდებოდა ძველი მეგობარი თამარ პაპავა, რომელიც იგონებს მათ ერთ-ერთ ბოლო შეხვედრას: “თითქოს მებრძოლ საქართველოს ბელადს ბრძოლის ასპარეზი გამოაცალეს, ოცნება წაართვეს და ახლა ფრთამოტეხილ არწივს ცეცხლს ღვინო უნელებდა და სიმღერამორეულ ცრემლს უშრობდა.

_ გახსოვს, თამარ, ალავერდობა? _ მეუბნებოდა ის პარიზში, ჩვენი სევდიანი ნადიმების დროს,დაბალი მთრთოლვარე ხმით.

_ გახსოვს თამარ, 26 მაისი? ის პირველი 26 მაისი?

_ გახსოვს, თამარ, შუამთის დღესასწაული?

_ გახსოვს, თამარ, ხატობა და ჩემი გაჭრა ტყეში?

_ ხომ გახსოვს ჩვენი ცა რა ფერისაა? რამდენი ვარსკვლავებია. რამდენჯერ მითვლია ისინი ტყეში, მიწაზე რომ ვიწექი და ძილი არ

მერეოდა.

_ გახსოვს, თამარ, ჩვენი საქართველო? . . . კრულიც იყოს აქ სიცოცხლე, იქ სიკვდილი განა ბედნიერება არ არის, თამარ! ,,

სიკვდილის სარეცელზე მწოლიარემ მოითხოვა ქართული მიწა, ჯვარი და ხატები და ალ. სულხანიშვილს დაუბარა, ეს ნივთები მისი შვილისათვის გადაეცა. ქაიხოსროს სურვილი იყო მისი ცხედარი დაეწვათ, რათა მისი ფერფლი ოდესმე დამოუკიდებელ საქართველოში დაეკრძალათ.

1930 წლის 27 ივლისს ქაიხოსრო (ქაქუცა) ჩოლოყაშვილი გარდაიცვალა. მისი ნეშტი გადაასვენეს პარიზის ბერძნულ ეკლესიაში, შემდეგ დაასაფლავეს სენტ-უანის სასაფლაოზე, გარკვეული დროის შემდეგ გადაასვენეს ლევილში, ქართველთა საძმო სასაფლაოზე.

2005 წელს ასრულდა ქაქუცა ჩოლოყაშვილის სანუკვარი ოცნება ის საქართველოში დაბრუნდა, დაბრუნდა საყვარელ სამშობლოში, რომელიც წაართვეს, იმ მიწაზე _ რომელიც არ აღირსეს, იმ ცის ქვეშ, რომელიც სიზმრებში ასე ენატრებოდა. მშობლიურმა მთაწმინდამ გულში ჩაიკრა მარადიულობასთან წილნაყარი ქართველი კაცი, რომლისთვისაც სამშობლო მართლაც საფიცარი იყო.

მშობლები . . .

პატარა ქაქუცა (პირველ რიგში მარჯვნიდან პირველი)

ქაქუცა ჩოლოყაშვილი და კვინიტაძე გიორგი

1924 წელი ქაქუცა გენერალ სპირიდონ ჭავჭავაძესთან ერთად

ქაქუცა ჩოლოყაშვილი ავადმყოფობისას

ქაქუცა საავადმყოფოში (მარცხნიდან პირველი)

[შაკო]

ქაქუცა ჩოლოყაშვილი (დაახლოებით 2-3 წუთის გარდაცვლილი)

ქაქუცას საფლავი ლევილში

ქაქუცას ხელ წერა

ავტ : გივი ბარამიძე, შალვა ურიადმყოფელი (მე)

[::სალომე::]

ძალაინ მიყვარს ქაქუცა ჩოლოყაშვილი და დიდ პატივს ვცემ

[tamuna m]

ქაქუცა ჩოლოყაშვილი ნამდვილად იმსახურებს ცალკე თემას და შაკო დიდი მადლობა, ამისთვის!

ეს ლექსი მისი რაზმის წევრის (ხელაშვილის) დაწერილია და ვფიქრობ, ამ თემას მოუხდება

ბელადი ჩოლოყაშვილი
შეუდრეკელი გულითა,
ფიქრით მჭევრი და ამაყი,
მაღალი ზნით და სულით.
რაზმელებს მოგვიალერსებს
მშობლიურ სიყვარულითა.
ჩვენც მასთან სალხინოდა ვთვლით
თუნდაც სიკვდილის წამებსა.
იმისი წინამძღოლობით
ქვეყანას ვარგებთ რამესა.
არ მივსცემთ თავის სამშობლოს
ჩვენის სისხლ-ხორცის მჭამელსა.
.....
სამშობლოს დამხსნელ რაზმებით
კაცი გასული ველადა,
ქვეყნისთვის გამეტებული
სისხლ-ხორცის შემწირველადა.
მზად არი ყოველ წამიერ
მტრის თავზე დასასხმელადა.
.....
ჩვენის ბელადის სიკეთეს
ყოველდღე განვიცდიდია.
სრულად ვხედავდი ყოველსა,
მცირე იყო თუ დიდია.

ს. ალავერდი, 1922 წ.

[marine]

"1921 წლის ნოემბრიდან ვახტანგ ღამბაშიძე [ექიმი და ქართული ემიგრაციის ერთ-ერთი თავკაცი] კონსტანტინოპოლში, მეუღლესთან ერთად, "წითელ ჯვარში" მსახურობდა, ეხმარებოდა ქართველ ლტოლვილებს. 1924 წლიდან კი უკვე პარიზშია. საფრანგეთში, ზოგიერთი ახლობლის ფინანსური დახმარებით, კლინიკა გაიხსნა, მაგრამ ვალების გამო იძულებული გახდა დაეხურა. ამის მიუხედავად, იგი წლების მანძილზე მრავალ ქართველს მკურნალობდა უსასყიდლოდ. ბატონი ვახტანგი იყო ქაქუცა ჩოლოყაშვილის პირადი ექიმი და მისი დაკრძალვის მთავარი ორგანიზატორი. გარდა საექიმო პრაქტიკისა, აქვეყნებდა სამეცნიერო-პოპულარული და საგანმანათლებლო ხასიათის სტატიებს ჯანმრთელობის თემაზე. მისი წერილები და მოგონებები ცნობილ ქართველ მოღვაწეებზე იბეჭდებოდა ქართულ ემიგრანტულ პრესაში: "ბედი ქართლისა", "კავკასიონი", "მერანი".

/"კარიბჭე" N6, 2022, გვ.47/

[marine]

"ლევან კლიმიაშვილი [1923 წლის 20 მაისს დახვრეტილი ქართველი ეროვნული გმირი] - აზნაური, ქართველი ოფიცერი. საქართველოს ჯარის პორუჩიკი; გასაბჭოების შემდეგ მსახურობდა საქართველოს წითელ არმიაში. ამავდროულად, მოღვაწეობდა ანტისაბჭოთა იატაკქვეშა წინააღმეგობის მოძრაობაში. იყო ქაქუცა ჩოლოყაშვილის თანამებრძოლი. მისი ძმა ივანე (ვანო) კლიმიაშვილი ციმბირში გადაასახლეს".

/"საპატრიარქოს უწყებანი" N11, 2022, გვ.23/

[marine]

"სიმონ (ნასყიდ) ჭიაბრიშვილი [1923 წლის 20 მაისს დახვრეტილი ქართველი ეროვნული გმირი] - (დაბ. 1880, დუშეთი), ქართველი პოლიტიკური მოღვაწე, ვაჭარი. იყო ქართველთა შორის წერა-კითხვის გამავრცელებელი საზოგადოების დუშეთის განყოფილების დამფუძნებელი წევრი და ეროვნულ-დემოკრატიული პარტიის აქტივისტი. მონაწილეობდა დუშეთის მაზრაში 1922 წელს ანტისაბჭოთა რაზმების ორგანიზებაში, იყო სამხედრო ცენტრის წევრი, ახლოს იყო ქაქუცა ჩოლოყაშვილთან".

/"საპატრიარქოს უწყებანი" N11, 2022, გვ.23/

[marine]

"1924 წლის აგვისტოს აჯანყებაში მრავალმა სასულიერო პირმა მიიღო მონაწილეობა. მაშ შორის იყო მამა ილიაც [ფანცულაია], რომელსაც აქტიური კავშირი ჰქონდა ქაქუცა ჩოლოყაშვილთან. როდესაც ქაქუცას რაზმა მანგლისი აიღო, მამა ილიამ სამადლობელი პარაკლისი გადაიხადა და შემდგომი წინსვლა და გამარჯვება უსურვა მას"

/"კარიბჭე" N11, 2022, გვ.34/

[marine]

"რაკი თავის წერილებში დავით ვაჩნაძემ თამარ პაპავას [ცნობილი წიგნების ცნობილი ავტორი, საქართველოს პირველი პარლამენტის წევრის, გამოჩენილი მწერლისა და პოლიტიკური მოღვაწის აკაკი პაპავას მეუღლე, ტურფა და მზია პაპავა-ჭეიშვილების დედა, არგენტინის ქართული სათვისტომოს ერთ-ერთი ხელმძღვანელი, ქართული ემიგრაციის თვალსაჩინო მოღვაწე] წიგნებზე ჩამოაგდო სიტყვა, აქ შეიძლებოდა გაგვეხსენებინა თამარ პაპავას მშვენიერი მოგონება ქაქუცა ჩოლოყაშვილზე. თუ რა ხშირად ხვდებოდნენ ისინი ერთმანეთს ახალგაზრდობისას კახეთში - თელავი იქნებოდა ეს, ალავერდი თუ შუამთა; როგორ გამოიცეკვა ქაქუცამ თამარი თბილისში, ქართული კლუბის დაბაზში, როცა იქ ევროპის სახელმწიფოების მიერ საქართველოს დამოუკიდებლობის ცნობას ზეიმობდნენ, მაგრამ რაკი ეს მოგონება თამარ პაპავას წიგნშია დაბეჭდილი, ხოლო წიგნი თავისთავად ეფემერა არ არის, ამაზე აქ სიტყვას აღარ გავაგრძელებ"

/ისტორიულ შემეცნებითი ჟურნალი "ისტორიანი" N1, 2022 წ. გვ.67/

[marine]

"ჩემს ბიბლიოზეუმში არაერთი ასეთი ეფემერული მარკაა დაცული და ორ მათგანზე სწორედ ქაქუცა ჩოლოყაშვილია აღბეჭდილი. ასე რომ, 2008 წელს გამოშვებული საქართველოს მარკა თუმცა პირველი საფოსტო მარკაა ქაქუცა ჩოლოყაშვილის გამოსახულებით. მაგრამ არა ამ თემატიკის პირველი მარკა საერთოდ. ქაქუცა ჩოლოყაშვილისადმი მიძღვნილი პირველი მარკები აკაკი პაპავამ ჯერ კიდევ გერმანიაში ყოფნისას დააბეჭდვინა სხვა მრავალ ამგვარ ეფემერასთან ერთად. ჩემთვის ქაქუცა ჩოლოყაშვილის გამოსახულებიანი ორი ასეთი მარკაა ცნობილი. ისინი სხვადასხვა ზომისაა - 28X23 და 30X23. კბილანების ზომა - არათანაბარი. დაბეჭდილია ფოტოქაღალდზე და გუმირებულია. დიზაინში გამოყენებულია ქაქუცა ჩოლოყაშვილის ერთი და იგივე, ოფიციალურ საფოსტო მარკაზე თუ ეფემერებში არაერთგზის გამოყენებული საკმაოდ ცნობილი ფოტო, სხვადასხვაგვარად კადრირებული. ორივე მათგანი შავ-თეთრია. ერთ მარკას აქვს შავი ჩარჩო, მეორეს - არა. მარკები დაბეჭდილი უნდა იყოს 1930-იან წლებში. ამ მარკებს აკაკი პაპავა მის მიერ გაგზავნილი წერილების კონვერტებზე აკრავდა ხოლმე სავალდებულო საფოსტო მარკებთან ერთად. სამწუხაროდ, კონვერტზე დაკრულ პაპავასეულ მარკას ჯერჯერობით ვერ მივაკვლიე, თუმცა იმედი მაქვს. ასეთი კონვერტი აუცილებლად აღმოჩნდება რომელიმე ემიგრანტულ არქივში. იქნებ ერთი ასეთი კონვერტი მეც მოვიხელთო როგორღაც. ხოლო ქაქუცასადმი მიძღვნილი ეს ორი მარკაც, ამ ოპუსში დამოწმებული სხვა ეფემერების მსგავსად, პირველად ქვეყნდება"

/ისტორიულ შემეცნებითი ჟურნალი "ისტორიანი" N1, 2022 წ. გვ.69/

[marine]

"თელავის რაიონის სოფელ ფშაველში მსახურობდა მღვდელი იოსებ დალაქიშვილი, იგი მოძღვარი გახლდათ ქაქუცა ჩოლოყაშვილისა. ქაქუცა მას აბარებდა აღსარებას. და რადგანაც მამა იოსებმა მისი აღსარება არ გათქვა, ისიც სხვებთან ერთად თელავში, დღევანდელი სტადიონის ზემოთ გიგოს გორაზე დახვრიტეს"

/"თვენი", წიგნი 23, გვ.177/