ძველი ქართული დამწერლობა პარამეტრები

[შოთაძე]

ძველი ქართული დამწერლობა

ქართული დამწერლობის შექმნისა და მწერლობის დასაწყისის პრობლემა ქართული ლიტერატურის კულტურის ისტორიის ერთ-ერთი უმთარესი საკითხთაგანია. დასაბუთებულია აზრი, რომ ჩვენამდე მოღწეული ქართული ანბანი უნდა წარმოშობილიყო ძვ. წ.აღ-ის VII-Vი სს.. აღსანიშნავია ისიც, რომ დამწერლობის ყველა ძირითადი სახე ძველი აღმოსავლეთის ქვეყნებში ჩამოყალიბდა და მათ შორის საქართველოში.
ქართული ანბანის რეალური ისტორია V საუკუნის I ნახევრიდან იწყება, მაგრამ არის საბუთები, რომ ძველ კოლხებს დამწერლობა ჰქონდათ (აპოლონიოს როდოსელის `არგონავტიკა"). მოგვეპოვება ლეონტი მროველის ცნობა ქართული დამწერლობის შესახებ (იგი გაერთიანებული საქართველოს მეფის, ფარნავაზის დროს, ძვ. წ. აღ-ის IV-II სს. მიჯნაზე შეიქმნა).
არსებობს სომხური ლეგენდა ქართული ანბანის წარმოშობაზე.
ქართულმა ანბანმა განვითარების სამი საფეხური განვლო:
I. მრგვლოვანი ანუ ასომთავრული (V-IX სს.)
II. ნუსხური ანუ ნუსხა-ხუცური (IX-XI სს.)
III. მხედრული ანუ საერო (XI საუკუნიდან დღემდე)
ქართული შრიფტის სახეობები ერთმანეთის პარალელურად იხმარებოდა IX საუკუნის შემდეგაც, ოღონდ განსაზღვრული იყო მათი გამოყენების არე. მაგ., საეკლესიო წიგნებს ძველი ასოებით წერდნენ (მრგვლოვანით ან მისგან წარმომდგარი კუთხოვანით, რომელშიც მრგვლოვანიც იყო გარეული), ხოლო მეფეთა ბრძანებები, სამართლის დადგენილებები და საერო ხასიათის სხვა დოკუმენტები თუ წიგნები (მხატვრული ნაწარმოებები და სხვ.)იწერებოდა მხედრული ასოებით. მრგვლოვანი ხელით არის დაწერილი IX-X სს.სახარებანი, საქმე მოციქულთა, ეპისტოლენი, დავითნი... ხოლო ნუსხურით _ `მამათა სწავლანი" (943 წ.-მდე), იოანე ოქროპირის ცხოვრება (968 წ.), ოშკის ბიბლია (978 წ.), იერუსალიმური რედაქციის წინასწარმეტყველთა წიგნები (XI ს.), იერუსალიმური ლექციონარი (X-XI სს.), შატბერდის კრებულის (X ს.) ერთი ნაწილი მრგვლოვანით არის დაწერილი, მეორე - კუთხოვანით (ნუსხა-ხუცურით). საეკლესიო წიგნები ნუსხა-ხუცურით იწერებოდა, მრგვლოვანი შენარჩუნებული იქნა სათაურებში, ინიციალებში აბზაცების დასაწყისად.
XI-XII საუკუნის საქართველოს ინტენსიური ლიტერატურული ცხოვრება მოითხოვდა სწრაფ წერას და წერის ეკონომიურობას, რასაც მხედრული წერა უფრო შეეფერებოდა. თვლიან, რომ ნუსხური მრგვლოვანის განვითარებაა, მხედრული კი _ ნუსხურისა.
ჩვენს დრომდე მოღწეული დაწერილობის უძველეს ქართულ ძეგლებში 37 ასო-ნიშანია. ყველა ასო-ნიშანს ანბანური მწკრივი გააჩნია და აქვს რიცხვითი მნიშვნელობა 1-დან 10000-მდე.

დაწერეთ ძველი ქართული ენის შესახებ თუ როგორ წარმოიშვა და როგორ ვითარდებოდა

თუ არ მოგეწონათ ეს თემა მაშინ არ გამიბრაზდეთ შეგიძლიათ წაშალოთ

[Marabella]

კაი გამარჯობა თქვენი!

ჩემი შეკითხვა უშუალოდ თემას არ ეხება, თუმცა შეიძლება იმან ვინც აქ შემო/იხედება იცოდეს: მაინტერესებს არსებობს თუ არა ძველი ქართულის (ასომთავრულის) შრიფტი ? მე როგორც ვიცი არნოლდ ჩიქობავას და სხვა უამრავთ 30იან წლებში სურდათ მრგვლოვანში ასომთავრული ასოები შემოეღოთ ე.წ. "დიდი ასოები"-ს სახით. თუმცა მაშინდელი პერიოდის სიმძიმილებისა და შეზღუდულობათა გამო ეს ვერ მოხერხდა. მე მაგალითად ეს იდეა ძალიან მომწონს - სიამოვნებით დავწერდი ასომთავრულ ასოს წინადადების ანდა კერძო თუ საზოგადო სახელის დასაწყისში...