თემის საბეჭდი ვერსია
დააწკაპუნეთ აქ, რათა იხილოთ თემა ორიგინალ ფორმატში
მართლმადიდებლური ფორუმი _ საქართველოს ისტორია _ წარმართული საქართველო
პოსტის ავტორი: tamara თარიღი: Dec 15 2007, 01:43 AM
აქ ვისაუბროთ წარმართული ხანის საქართველოზე,
თუ რა კულტები და მითური პერსინაჟები, რა ადათ წესები იყო ძველ საქართველოში,
რა სახით შემორჩა ისინი ქრისტიანულ საქართველოში,
და რა სახით გადმოვიდა მათი ნაწილი ქრისტიანობაში.
ეს ძალიან საინტერესო და ღრმა თემაა...
და ალბათ არა ერთ გვერდს მოიცავს...
ანტიკური ხანის ქართული წარმართული პანთეონი
ქართველი ტომების უძველეს რწმენათა მიმოხილვისას გაირკვა, რომ ბუნების ძალებისა და მოვლენებისადმი თაყვანისცემისა თუ მათი გაღმერთების მხრივ ქართველებშიც სხვა ტომთათვის დამახასიათებელ სურათს ვხვდებით. როგორც ირკვევა, “თავისი წილი” ღმერთები ჰყავდათ ცალკე თემებსა და საგვარეულოებს, მთას, ხევს, მინდორს, ადგილს, ხეებს, სახლს, ფუძესა და ა. შ. ამასთანავე, ხალხური გადმოცემები და მდიდარი ეთნოგრაფიული მასალები გვიჩვენებენ, რომ ქართველებს ჰყავდათ საერთო დიდი (უფროსი) ღმერთებიცა და სატომო ან სატომთაშორისო ღვთაებებიც
ასე მაგალითად ადრე კლასობრივი საზოგადოების დროსაც ქართველთა წინაპრები ყველაზე დიდ პატივსა და თაყვანს ცის მნათობებს სცემდნენ – მთვარეს, მზესა და ვარსკვლავებს – ვითარცა საერთო ქართულ ღვთაებებს.
ახლა, შეიძლება ითქვას, კარგად არის გამორკვეული, რომ იმ დროის ქართულ ასტრალურ პანთეონს სამეული მეთაურობდა. პირველი მათგანი უფროსად მიჩნეული უზენაესი ღმერთი იყო; მეორე – ქალღმერთი მზე ან მზექალი, ხოლო მესამე – კვირია. უზენაესი ღმერთი ან მორიგე ღმერთი პანთეონსაც ედგა სათავეში და ცხადია – სამეულსაც.
იერარქიის მომდევნო საფეხურზე იდგნენ შესაბამისად: ჯვარი ან ხატი, ღვთისშვილები (ღვთისსანახი, ღვთისნაბადები) და ა. შ. უკვე იმ დროისათვის ქართველთა ყველა ღვთაება ანთროპომორფულ არსებებად არის წარმოდგენილი. ამასთანავე ირკვევა, რომ უზენაესი ღმერთი – მთვარე-ღმერთია, ე. ი. მამა-ღმერთია.
ისიც კარგად არის გამორკვეული, რომ ოდესღაც ქართველ ტომებს სათავისთავო სათემო ღვთაების გარდა ყველასათვის საერთო რწმენა ჰქონიათ და საერთო ქართული წარმართობაც ყოფილა.
ივ. ჯავახიშვილმა კარგა ხანია გამოარკვია, რომ მაგალითად, კვირიას თაყვანისცემასთან დაკავშირებულ სვანურ წესებს წმინდა ქართული წარმართული რწმენის ანარეკლი აქვთ დაცული და თვით სათანადო ფერხულის სიტყვებს მეფერხულე სვანები ქართულად წარმოთქვამენ. ამ წესების ძველქართულ სახელებთან ერთად ფერხულის ქართულად წარმოთქმის ჩვეულება უეჭველია თავდაპირველი, საერთო ქართული წესის ნაშთი უნდა იყოს.
ივ. ჯავახიშვილს სათანადოდ დამტკიცებული აქვს, რომ ახალწლის დღესასწაულის ჩვეულებების თანახმად, მეგრელი მეკვლეც თავის წარმოსათქმელ სიტყვებს მეგრულად კი არა, სწორედ ქართულად ამბობს ხოლმე, მითითებული და კიდევ ბევრი სხვა მონაცემი საფუძველს აძლევდა ავტორს დაესკვნა შემდეგი: “ცხადი ხდება, რომ არამც თუ საზოგადო ქართული, ყველა ქართველ ტომთათვის, მათ შორის მეგრელთა და სვანთათვისაც, საერთო წარმართობა არსებობდა, არამედ რომ წარმართობას საერთო ტერმინოლოგიაც, საერთო ენაც ქართული ჰქონდა”
ჯერ ჯერობოთ ამაზე გავჩერდები, ვინაიდან ბევრი რამ მაქვს ამ აბზაცისათვის დასამატებელი
პოსტის ავტორი: staywhite თარიღი: Dec 15 2007, 10:54 AM
თამარ, როცა მოიცლი გააგრძელე გთხოვ, საინტერესოა. უფრო მეტი კი ტრადიციებზე
ან კიდევ რომელი წარმართული რიტუალია დღეს შემორჩენილი, როგორც ჩვენი ტრადიცია, ჭიაკოკონობას და ამბებს არ ვგულისხმობ, იქნება რაიმე არის ჩვენ ყოველდღიურ ყოფაში, რაც სათავეს მაგ პერიოდიდან იღებს, როგორც წარმართული ტრადიცია . მოკლედ, მე გისმენ და სხვა არ ვიცი
პოსტის ავტორი: tamara თარიღი: Dec 15 2007, 01:08 PM
რა თქმა უნდა გავაგრძელებ - ვაპირებ ნელ ნელა პოსტვას,
და ვფიქრობ ეს თემა 1 კვირაში არ დასრულდება,
არის უამრავი საინტერესო მასალა წარმართულ საქართველოზე, რომელიც ჯერ კიდევ კვლევა ძიებას საჭიროებს...
როგორც უკევ აღვნიშნე, წარმართულ საქართველოში არსებობდა ღვთაებების სამება ე.წ. წარმართული სამება,
ეს იყო მამა-მთვარე -
დედა - მზე
და კვირია
ასეთი წყობა იშვიათობაა მსოფლიოს მითოლოგიაში.
როგორც წესი პირიქითაა.
მზე არის ხოლმე მამაკაცი...
ამას კიდევ დავუბრუნდები.
ახლა კი მინდა ცოტაოდენი რამ ვთქვა კვირიაზე...
აი რა ცნობებია ინეტში-
კვირია — ქართულ მითოლოგიაში ღვთაება. აღმოსავლეთ საქართველოს მთიელთა წარმოდგენით კვირია ლოკალური სათემო ღვთაებების - ხვთისშვილთა წინამძღოლია, უზენაეს ღმერთსა და ადამიანებს შორის შუამავალი და სამართლის შემოქმედი. მისი ეპითეტებია კარავიანი და ხმელთმოურავი. კვირიას საპატივცემულოდ ეწყობოდა დღესასწაულები კვირიცხოვლობა, ხალარჯობა ღამისთევით, მსხვერპლის შეწირვით და საკულტო ნადიმებით. დღესასწაულების დროს მწვანე ტოტებით ქოხებს აშენებდნენ. დასავლეთ საქართველოს მთიელებში კვირია ბუნების ნაყოფიერების მამაკაცური ღვთაებაა. მას ეძღვნებოდა ადრეული საგაზაფხულო დღესასწაულები, რომლებიც რვა ცალკეულ რიტუალს შეიცავდა. დღესასწაულთა დროს აშენებდნენ თოვლის კოშკს, აწყობდნენ მეზობელ სოფლებს შორის შეჯიბრებებს, მღეროდნენ ჰიმნებს, თამაშდებოდა სცენები, რომლებშიც თვალნათლივ მოსჩანდა ღვთაების ფალოსური ბუნება. დასავლეთ საქართველოს მთიელთა ცალკეულ სიმღერებში კვირია აგრეთვე უზენაეს ღვთაებად გვევლინება, რომელიც ზეცას და ზეციურ წყალს განაგებს. კვირიას ჰიმნს გვალვის დროს მღეროდნენ, რომ წვიმა მოსულიყო.
კვირია (ქართული) ძველი წარმართული ღვთაების სახელია. აღმოსავლეთ საქართველოს მთიელთა წარმოდგენით, კვირია ღვთისშვილთა წინამდგომია; სვანეთში ის ითვლებოდა ამინდის, მიწის ნაყოფიერებისა და შვილთა სიმრავლის ღვთაებად. ქრისტიანობის დამკვიდრების შემდეგ ის გაიგივეული იქნა წმინდა კვირიკესთან, რომლის სახელობის ტაძარი (ლაგურკა – ზემო სვანეთის სოფელ კალაში) დღესაც განსაკუთრებული პატივით არის გარემოსილი.
ი.ჯავახიშვილის მტკიცებით, კვირია შეიძლება წარმომდგარი იყოს კვირადღის სახელწოდებისაგან, ან ძველ საბერძნეთში გავრცელებული ვაჟის სახელისაგან კვირია ( " უფალი "), ან კიდევ კვირინე ღვთაების სახელისაგან. გიორგი მელიქიშვილის აზრით, იგი უკავშირდება ურარტულ ღვთაებას კუერას, ანდრო ლეკიაშვილის აზრით კი ქართველ მთიელებს კვირიას სახით იესო ქრისტე ჰყავდათ წარმოდგენილი.
სავარაუდოდ კვირიასთან არის დაკავშირებული სახელი კვირიკეც -
კვირიკე (ბერძნული) " უფლისა ". ქართულში ადრიდანვე გვხვდება არაერთი ისტორიული პირის სახელად. მისგან ნაწარმოებია გვარები: კვირიკაძე, კვირიკაშვილი, კვირიკიძე, კვირიკეიშვილი, კვირკვაია, კვირკვეია. კვირიკეს ქართული შესატყვისია უფლისა (აქედან გვარი – უფლისაშვილი). სომხურში ეს სახელი დაცულია კირაკოს-ის ფორმით. საერთოდ უნდა აღინიშნოს, რომ ბერძნული სიტყვა კვირიოს ( " უფალი ", " ბატონი "), საიდანაც ნაწარმოებია კვირიკე, საფუძვლად უძევს აგრეთვე არაერთ სახელსაც, როგორიცაა, მაგალითად, კაცის სახელები: კვირიონ (კირიონ), კვიროსი (კიროსი), კირიაკ, კირიან და ამათგან წამოქმნილი ქალის სახელები: კირა, კირიაკა, კირიანა, და სხვანი.
http://www.geogen.ge/index.php?id_menu=52&id_menu_up=&lang=&id_let=10&abc=1
მოგვიანებით ვნახოთ, მსოფლიოს ხალხების კიდევ რომელი მითოლოგიაში გვაქვს ასეთი ღვთაება...
პოსტის ავტორი: tamara თარიღი: Dec 15 2007, 02:29 PM
საინტერესო იქნებოდა გადაგვეხედა ციური მნათობების ღვათებებს კავკასიის სხვა ხალხებშიც....
კავკასიურ-იბერიული ხალხების მითოლოგიური წარმოდგენებისთვის დამახასიათებელია მზის, მთვარის და სხვა მნათობების პერსონიფიკაცია. ქართულ მითებში მთვარე მამაკაცია, მზე - ქალი; ისინი ხან და-ძმანი არიან, ხან - ცოლ-ქმარი, ხან კი - დედა-შვილი. დაღესტნის მთიელები მთვარეს და მზეს ქალიშვილის და ჭაბუკის იერით გამოსახავდნენ, ამასთანავე ზოგიერთ მითში ისინი და-ძმად გვევლინებიან, ზოგში კი - შეყვარებულებად. აფხაზთა პანთეონში თავდაპირველად შედიოდა მზის ამოსვლის და ჩასვლის ღვთაება ხაიტი, რომელიც დაკავშირებული იყო ცოცხალთა სამყაროსთან, გარდაცვლილთა სამყაროსთან, ზღვასთან. ძველი წარმოდგენებით, ხაიტის საზღვაო სამეფოში მთებიდან უზარმაზარი ხვრელით ჩაედინება ყველა მდინარე. ხაიტის ქალური შესატყვისი - კოდოში, რომლის კულტიც გავრცელებული იყო აფხაზეთის სანაპირო ზოლში და ზოგიერთ მოსაზღვრე ადიღეურ ტომში (მაგ. შაფსუღებში), გამოისახებოდა მისადმი მიძღვნილი ტყეებისა და ცალკეული ხის თაყვანისცემით. მოგვიანებით აფხაზურ პანთეონში შევიდნენ ამრა (მზის პერსონიფიკაცია) და ამზა (მთვარის პერსონიფიკაცია). მთვარის ფაზების წარმოშობის შესახებ მითის მიხედვით, ამრა (მზე) - მშვენიერი ქალია, ხოლო ამზა - მისი ქმარი. ამზას მოსდევს მისი და - ეშმაკი. როდესაც დაეწევა გაქცეულ ძმას, იგი იწყებს მის ჭამას. ამ დროს ჩნდება ამრა, რომელსაც გაუგია უბედურების შესახებ. ის თავისკენ ექაჩება ამზას, ხოლო და - თავისკენ. კამათს ღვთაება გადაჭრის: 15 დღით იგი ამზას ეშმაკს აძლევს (რომელიც ამ პერიოდში თითქმის მთლიანად შთანთქავს მთვარეს), ხოლო 15 დღით - მის ცოლს ამრას. იგი ახერხებს მიუსწროს ამზას სიცოცხლის ბოლოს (როდესაც მთვარე ილევა) და ალერსით და ზრუნვით კვლავ შთაბეროს სიცოცხლე. სავსემთვარეობისას კვლავ ეშმაკი აღიდგენს უფლებებს. არსებობს მთვარეზე ლაქების ახსნის სხვადასხვა ვარიანტი: მეცხვარის მიერ ზევით ასროლილი და მთვარეზე გაბნეული ძროხის ნაკელი; ნართ სასრიყვას ჯოგი, რომელიც მთვარეზე ძოვს. ქართველთა წარმოდგენით ლაქები მთვარეზე დედის მიერ ცომში მოსვრილი ხელით შვილისთვის სილის გაწვნის კვალია. მრავალი კავკასიური ხალხის რწმენით მთვარის დაბნელება ხდება იმის გამო, რომ მას თავს ესხმის ურჩხული (დრაკონი), რომელიც მის შეჭმას ლამობს; არსებობდა ტრადიცია მთვარის დაბნელების დროს მისი მიმართულებით სროლისა, რათა ეხსნათ იგი.
ინგუშების და ჩეჩნების მითოლოგიაში ციური მნათობებისადმი მიძღვნილი რამდენიმე სიუჟეტი არსებობს. ერთ-ერთის მიხედვით, პერსონიფიცირებული მზე (ან მზის ღმერთი) გელა დილით ზღვიდან ამოდის, ხოლო საღამოს კვლავ ზღვაში ჩადის. როდესაც იგი ჰორიზონტზე ამოდის, მისგან ზღვის ქაფი წვეთავს. წელიწადში ორჯერ (ბუნიობის დროს) დედამისს - აზას სტუმრობს (ზოგიერთი მითის მიხედვით, აზა მზის შვილია, ყოველივე ცოცხალის მფარველი; დაიბადა მზის სხივისგან და წარმოადგენს მზის სხივების მაცოცხლებელ ძალას). ერთ-ერთი მითის თანახმად, მზე და მთვარე ძმები არიან (თუმცა სხვადასხვა დედის შვილები), რომელთაც მუდმივად დევნის მათი ბოროტი და მოჟი, რომელსაც ცაზე თავისი ნათესავები შეუჭამია; როცა იგი მათ დაეწევა, ხდება დაბნელება. სხვა მითი მოგვითხრობს მზისა და სხვა მნათობების წარმოშობის შესახებ. მშვენიერ ქალიშვილს მისდევდა მასზე შეყვარებული სახელგანთქმული ოსტატი-მჭედელი, რომელმაც არ იცოდა, რომ ეს ქალიშვილი მისი და იყო: იგი მას გავარვარებული ოქროს კომბლით მისდევდა მანამდე, ვიდრე ორივენი არ მოკვდნენ. კომბლის ნაპერწკლები ვარსკვლავებად გადაიქცნენ, ჭაბუკი - მზედ, ხოლო ქალიშვილი - მთვარედ. დღემდე ჭაბუკი (მზე) ცდილობს დაეწიოს ცაზე მის შეყვარებულს (მთვარეს).
http://geomythology.gol.ge/Iber-Caucas%20Mythology.htm
პოსტის ავტორი: marine თარიღი: Dec 18 2007, 01:38 PM
საქართველოში სარწმუნოებრივ წარმოდგენათა და კულტის სამყაროს განეკუთვნება საავგაროზო ნივთები, მაგ.: ფალანგები, ცხოველთა გახვრეტილი კბილები და ეშვები, თევზის მალები, გახვრეტილი ქვები და სხვა.
ამ სახის ნივთებიდან აღსანიშნავია ირმის გადაჭრილი რქა (ძვ. წ. XIV-XIII სს. სამარხი ურბნისიდან), რომელიც ბოლოვდება სქემატიზირებული ვერძის თავის სკულპტურული გამოსახულებით.
პოსტის ავტორი: tamara თარიღი: Dec 19 2007, 04:12 PM
ვერძი, ირემი და ხარი - მართლა ძალიან ხშირად გვხვდება წარმართულ საქართველოში,
და ყოველთვის მაინტეერსებდა - ვერძი რასთანაა დაკავშირებული,
ხარი და ირემი კი ვიცი....
პოსტის ავტორი: marine თარიღი: Dec 19 2007, 04:19 PM
ხარი და ირემი კი ვიცი....
დაგვიწერე, თამარ
პოსტის ავტორი: tamara თარიღი: Dec 19 2007, 04:42 PM
კი ვაპირებ,
ნელ ნელა დავდებ საინტერესო მასალებს...
პოსტის ავტორი: marine თარიღი: Dec 19 2007, 04:43 PM
კი ვაპირებ,
ნელ ნელა დავდებ საინტერესო მასალებს...
წინასწარ დიდი მადლობა
პოსტის ავტორი: tamara თარიღი: Dec 19 2007, 11:55 PM
ხარი და ირემი უძველესი წარმართული ტოტემური ცხოველებია...
და მსოფლიო ცივილიზაციებში უხსოვარი დროიდან არსებობდა მათი კულტიც -
- ის გვხვდება
როგორც ანატოლიაში ასევე ეგვიპტეში, კრეტაზე, ბალკანეთში და
ინდოეთში - ეს ცხოველი რელიგიური კულტების მთავარი ტოტემი იყო.
ხარის კულტი უძველესი დროიდანაა ცნობილი საქართველოშიც -
სხვათაშორის ეს ერთ-ერთი ტოტემური ცხოველია წარმართული ეპოქიდან,
რომელმაც ქრისტიანობაშიც ჰპოვა ადგილი...
ეს სვეტიცხოველია...
ხარის კულტი მრავალი ქვეყნის მითოლოგიის მთავარი პერსონაჟია -
შუამდინარეთში შუა აზიაში და ძველირანულ და ძველინდურ ტექსტებში
3-2 ათასი წლის წინ მითოლოგიაში ხარი არის მთვარის ღვთაების სიმბოლო.
- ირანულ მითოლოგიაში თვეს ეწოდებოდა «имеющим семя Быка»,
რაც მიუთითებს კალენდარის კავშირზე ხარის კულტთან.
- შუმერულ და აქადის მითოლოგიაში მთვარი ღმერთი სინი ხშირად
გამოისახებოდა ლურჯწვერა ხარის სახით. 
ცნობილ შუმერულ მითში გილგამეშზე ნახსენებია ციური ხარი, რომელიც შექმნეს ღმერთებმა რათა ამ ხარის მეშვეობით ეძია შური ინანას გილგამეშზე, ციური ხარი ჩამოვიდა მიწაზე და მდინარე - ევფრატი დალია, მაგრამ გილგამეშმა დაამარცხა ციური ხარი დასცა მიწაზე და ადამიანების სამსახურში ჩააყენა...
ხარის დამარცხების ეპიზოდი ფიგურირებს ირანულ მითოლოგიაშიც - აქრიმანი კლავს ხარს, თესევსი კლავს ხარ-კაცს მინოტავრს, უგარითული ბაალი ხვდება ხარისმაგვარ არსებას..
ხარის დამარცხების იდეაა გატარებული კორიდაში და სავარაუდოდ კრეტულ ტავრომახიაშიც,
- საინტერესოა ხეთური მითოლოგიაც - სადაც ჭექა-ქუხილის და წვიმის ღმერთს ჰყავს ორი ხარი - ხური (დილა) და სერი(საღამო).
- რომაელები მსხვერპლის სახით იუპიტერს ხარს სწირავდნენ..
- სლავები სწირავდნენ ხარს ღმერთ - "ელვის შემოქმედს" «творцу молний»; у восточных славян существовал обряд заклания быка в день Ильи-пророка, заменившего древнего бога-громовержца.
ხარის კავშირი ჭექაქუხილთან სლავებში ალბათ კავშირშია ინდოევროპულ და ხეთურ მითოლოგიასთან...
- ძალიან საინტერესოა ხარის კულტი ეგვიპტურ მითოლოგიაში - ცის ხარი არის პირმშო ცის ძროხისა ნუტის და მამა ხბოსი, რომელსაც შობს ნუტი... ეგვიპტური მითოლოგია წააგავს აფრიკული ტომების მითებსაც. აფრიკული მეცხოველეობის მიმდევარი ტომებში - ნუერი,შილუკები, რუანდა - ხარი გაიგივებულია მამაკაცურ საწყისთან. ბუშმენების მითოლოგიაში წვიმა წარმოდგენილია, როგორც "წყლის ხარი", რომელმაც ქალწული მოიტაცა (მსგავსია ზევსი-ხარის მიერ ევროპას მოტაცების მითი) . ეგვიპტეში იყო მთელი ტაძრები სადაც განსაკუთრებული გულმოდგინებით არჩევდნენ ღვთიურ ხარს - აპისს, რომელიც მოგვიანებით დიდი პატივით კრძალავდნენ და მუმიფიკაციას უტარებდნენ. ცნობილია ხარის კულტის ცენტრი მემფისში.
- ინდოეთში ხარის კულტი უძველესია - იქ არიელების გამოჩენამდე მოჰენჯო-დაროს და ჰარაფას კულტურაში ნაპოვნია უამრავი ბეჭედი ხარის გამოსახულებით. (3000-4000 წელი ჩვ წ.ა-ღმდე) 
ამ ფირფიტაზე მარჯვნივ კუთხეში ვხედავთ სამკაპასაც - ესეც საინტერესო სიმბოლოა...
სავარაუდოდ ის სიცოცხლის ხეს ნიშნავდა...
ხარის კულტი გრძელდება მაჰარაბჰატაში - იქ არის ღმერთ შივას ხარი ნანდინი.
ხარს კლავს მითოლოგიური გმირი სკანდა და ვალინი (ისევ ხარის დამარცხების ეპიზოდი)
(Сканда, убивающий духа буйвола в «Махабхарате», III 221, 66; Валин, убивающий буйвола Дундубхи в «Рамаяне» IV 11, 7—39)
მაგრამ ხარის კულტის ყველაზე ადრეული გამოსახულება ნაპოვნია ჩათალ-ჰუიუკში - ანატოლიაში.
ხარის გამოსახულებები იქ თარიღდება 7000-6000 წლით ჩვ წ-აღმდე.
ეს აღმოჩენა მეტ ყურადღებას იმსახურებს და კიდევ დავუბრუნდები მას.
- ხარის რქების გამოსახულებაა ნაპოვნი ტრიპოლის კულტურის ტაძარში (უკრაინაში) რომელიც თარიღდება 5000-4000 წლით ჩვ წ-აღმდე. ხარის კულტი მნიშვნელოვანი იყო მიწათმოქმედებით ქვეყნებში
აი კიდევ საინტერესო ინფორმაცია -
по поверьям сванов, бык Висхв, посвящённый богу Пусду, должен быть самым могучим и прекрасным из быков.
* * *
ხარის კულტს ვხვდებით ზოროასტრიზმშიც - ზოროასტრიზმის მთავარი ატრიბუტი ცეცხლია - ამ რელიგიის მიმდევრები ცეცხლთაყვანისმცემლები იყვნენ, მათ ტაძრებში მუდმივად ენთო წმინდა ცეცხლი - როგორც ღმერთის სიწმინდის და სინათლის სიმბოლო. ცეცხლი არასოდეს ქრებოდა - მაგრამ ზოროასტრების ყოველ ტაძარში იმყოფებოდა განსაკუთრებული თეთრი ხარი - როგორც სიმბოლო შემოქმედებისა და ბუნების ძალებისა.
საერთოდ უნდა ითქვას, რომ ხარი არის მიწათმოქმედების სიმბოლო - მიწათმოქმედება დაკავშირებულია მთვარის ფაზებთან - მზის და მთვარის კალენდართან - რისი ცოდნაც აუცილებელი იყო ხვნა-თესვისათვის... საინტერესო ისიცაა, რომ მსოფლიოს მრავალი ანბანი იწყება ასო ა-თი. ა-ასოს ბერძნულ ანბანში ალფა ჰქვია, თავის მხრივ იგი იქ მოხვდა ფინიკიური ასო ა-ალეფისგან, მაგრამ ალბათ ბევრმა არ იცის, რომ ეს ასო მოიპარეს ეგვიპტელებისგან და მას აპისი (ხარი) ერქვა. ფინიკიელებმა აპისის რქების გამომსახველი ეგვიპტური სიმბოლო 90 გრადუსით მოატრიალეს...
აპისის კულტი ძველ ეგვიპტეში კავშირში იყო მთვარის ფაზებთან და მთვარის კალენდართან - ღვთიურ ხარს - აპის ირჩევდნენ ყოველ 25 წელიწადში. ამისათვის ქურუმები დადიოდნენ მთელს ეგვიპტეში და ეძებდნენ შავ ხარს, რომელსაც განსაკუთრებული ნიშნები ექნებოდა.
25 წელიწადი კავშირშია მთვარესთან - ყოველ 25 წელს მთვარის ფაზები ემთხვეოდა ერთსა და იმავე დღებს.
http://www.nplg.gov.ge/ic/DGL/work/SIN/sin%201+/15/1.htm
პოსტის ავტორი: tamara თარიღი: Dec 29 2007, 02:24 AM
საქართველო უძველესი მიწათმოქმედების ქვეყანაა და ამის გამოა აქ, როგორც ჩანს, შვიდიოდე ათასი წლის წინათ მეურნეობის ეს დარგი შეჭრილი კულტის სფეროში. ადრეა ქცეული საკულტო საგნად ხარის გამოსახულებაც, ე. ი. ძველი ჩანს საფუძველი ქართული ტრადიციისა, რომლის თანახმად ხარი მიწათმოქმედების ფუძემდებლად მიიჩნეოდა. მისი სახატო დანიშნულების გამოსახულებანი ადრე თიხისაგან უკეთებიათ (ახალციხის “ამირანის გორა”)[38], გვიან კი – ბრინჯაოსაგან[39]; ანტიკური ხანის საქართველოში განსაკუთრებით მკაფიოდ გამოჩნდა ხარი – სიმბოლო ძველ მიწათმოქმედთა ქვეყნისა – უძველეს ქართულ ფულებზე, ე. წ. კოლხურ თეთრზე, ძვ. წ. VI-II[40]. კიდევ უფრო გვიან, საკულტო ხარი ზღუდრის გვიანანტიკურ (ახ. წ. II-III სს.) სამარხში იჩენს თავს[41]. ქართულ ტომთა სამეურნეო ყოფაშიაც ამ მხრივ საყურადღებო მასალებია შემონახული: ასე მაგალითად, ბოჭოლას თუ ბოჩოლას გამოსახულების მქონე სახატო პური უცხვიათ ხევსურებს[42]; ღვთისადმი შეწირული ხარის თავის ქალა ისტორიული შიდა ქართლის მცხოვრებთ ავი თვალისაგან საუკეთესო ჯეჯილისა დასაცავად შუა პურის ყანაში დაუდგამთ[43].
ვარაუდობენ, რომ სამეგრელოში ძველად გავრცელებული ხალხურ-სპორტული სანახაობა – კურული – ბუღებთან შეჯიბრება, უნდა ასახავდეს ხარის მოთვინიერებას, მის გახედნას, იმ ბრძოლის მსგავსად, რომელსაც შუმერების გმირები გილგამეში და ენქიდუ გარეულ ხართან აწარმოებდნენ[44]. კურული თითქოს ასახავს ხარის მოშინაურების წინა საფეხურზე მიწათმოქმედი მამაკაცის ბრძოლას მიწის დასამუშავებლად ასე აუცილებელი მუშაძალისათვის. ყველაფერი ეს საფუძველს უნდა ქმნიდეს გამოითქვას ვარაუდი იმის შესახებ, რომ ხარის კულტის წარმოშობის თავდაპირველი კერა კავკასიაში, წინა და მცირე აზიაში, ე. ი. უძველესი მიწათმოქმედების არეში იგულისხმება.
ახლა ჩვენთვის საინტერესო საკითხისათვის იმასაც აქვს მნიშვნელობა, რომ ხარის საკულტო გამოსახულებებს ხშირად ახალი მთვარის მოყვანილობა აქვს. ასეთად უნდა მივიჩნიოთ ენეოლით-ადრებრინჯაოს ხანის კერათა რქისებური მოყვანილობა ან მათი მსგავსი სამკაულები აღმოჩენილი ცხინვალის ნაცარგორაზე[45], მესხეთში (ხიზაბავრა?)[46], ურბნისთან “ტვლეპია ქოხზე”[47] და ა. შ. დაბლაგომში 1937 წელს აღმოჩენილი საკულტო გამოსახულებები – თიხის პატარა სამფეხა ფიგურები, რომლებსაც ასტრალური სახის ნაჭდევები აქვთ; რაჭაში აღმოჩენილი ბრინჯაოს სამფეხა საკიდები, რომელთა კარგად გაშლილი რქები ხარის საკმაოდ ექსპანსიურ სახეებსა ქმნიან და სხვ.[48], განსაკუთრებულ ყურადღებას იქცევს ამ თვალსაზრისით ქართული ანბანის 34-ე ასო “ხარის” მოყვანილობა. იმის გარდა, რომ ასოს სახელი ხარს აღნიშნავს, მისი მოყვანილობაც ხარის რქებს გამოსახავს და მთვარის სიმბოლოდაც შეიძლება მივიჩნიოთ[49].
მითითებული მასალის გაცნობა გვარწმუნებს იმაში, რომ მიწათმოქმედების კულტის საგნები სულ უფრო და უფრო ემსგავსება ახალი მთვარის გამოხატულებას, ე. ი. შინაარსითაც და გარეგნულადაც კანონზომიერი ჩანს უძველესი ქართული მიწათმოქმედების კულტის გადაზრდა მამა-ღმერთის, მთვარის შემდეგ კი – წმინდა გიორგის კულტში. ამის მიხედვით ხარის ე. წ. საწესო გამოსახულებანი მთვარის ღვთაების სიმბოლოდ უნდა მივიჩნიოთ; ე.ი. შეიძლება ვთქვათ, რომ ანტიკურ საქართველოში ასე გავრცელებულ და გაბატონებულ მთვარის ღვთაებას (არმა-არმაზი, შემდეგ წმინდა გიორგი) შვიდიოდე ათასი წლის ტრადიცია მაინც ჰქონდა.
http://www.nplg.gov.ge/ic/DGL/work/SIN/sin%201+/15/1.htm
პოსტის ავტორი: laziale თარიღი: Feb 7 2008, 04:26 PM
მაგარი თემააა საინტერესო იქნებოდა დალიზე, მაცილზე, ბეთქილზე, კოპალაზე და სხვებზე რამე ახალის გაგება
პოსტის ავტორი: თემო თარიღი: Feb 7 2008, 04:46 PM
მინდა თემა გავხსნა "მსოფლიო რელიგიები და კულტები" ძალიან შრომატევადი არის ვიცი სადაც მიმოვიხილავ თითქმის დედამიწაზე არსებულ რელიგიებსა თუ კულტებს ეს იმდენად საინტერესოა რომ გავიგებთ ისეთ კულტებს, სექტებს, და რელიგიურ მიმდინარეობებს რომლებიც უმრავლეს ჩვენთაგანს გაგონილიც არ გვექნება და თუ მხარში ამომიდგებით იქეთა კვირიდან დავიწყებ, რა აზრის ხართ?
პოსტის ავტორი: marine თარიღი: Feb 7 2008, 05:05 PM
მინდა თემა გავხსნა "მსოფლიო რელიგიები და კულტები" ძალიან შრომატევადი არის ვიცი სადაც მიმოვიხილავ თითქმის დედამიწაზე არსებულ რელიგიებსა თუ კულტებს ეს იმდენად საინტერესოა რომ გავიგებთ ისეთ კულტებს, სექტებს, და რელიგიურ მიმდინარეობებს რომლებიც უმრავლეს ჩვენთაგანს გაგონილიც არ გვექნება და თუ მხარში ამომიდგებით იქეთა კვირიდან დავიწყებ, რა აზრის ხართ?
მე პირადად თანახმა ვარ, თემო, საინტერესო თემა იქნება
პოსტის ავტორი: marine თარიღი: Feb 19 2008, 05:49 PM
tamara
საქართველოში ვაზის კულტთან დაკავშირებული ცნობები მაინტერესებს. ხომ არ მოგეპოვება, თამარ, ინფორმაცია?
პოსტის ავტორი: tamuna m თარიღი: Feb 21 2008, 02:42 PM
თამარ, აქ რაგაცეები შენი ინფორმაციებიდან მეორდება, მაგრამ იყოს სრულად. არ ამოვჭერი...
ასტრალური კულტები (ბერძნ. astēr - ვარსკვლავი), ციურ მნათობთა თაყვანისცემა. ფართოდ იყო გავრცელებული მსოფლიოს ხალხებში, უმეტესად ძველ აღმოსავლეთში. ასტრალური კულტების აღმოცენებასა და გავრცელებას ხელს უწყობდა მიწათმოქმედების, განსაკუთრებით ირიგაციის განვითარება. შუამდინარეთსა და ეგვიპტეში ადრევე დაიწყეს დაკვირვება ციურ მოვლენებზე, რომელთა მიხედვით ადგენდნენ მდინარეების (ტიგრი, ევფრატი, ნილოსი) ადიდების დროსა და ხანგრძლივობას. ამ ნიადაგზე შემუშავდა ძვ. შუმერების, ბაბილონელების, ეგვიპტელებისა და სხვა. განვითარებული ასტრალური კულტები მაგ., ბაბილონელების ღვთაებათა პანთეონში შედიოდა უზენაეს ღვთაებათა შვიდეული: სინი (მთვარე), შამაში (მზე), მარდუქი (იუპიტერი), იშთარი (ვენერა), ნერგალი (მარსი), ნაბუ (მერკური) და ნინურტა (სატურნი). მათგან უდიდეს ღვტაებებად ითვკებოდნენ მთვარე და მზე. წინა აზიის უძველესი მოსახლეობის ღვთაებათა პანთეონში მზე უმთავრესად ქალღვთაების სახით იყო წარმოდგენილი. ბერძნები მას მამაკაცად წარმოადგენდნენ, მამაკაცად იყო მიჩნეული სემიტების მზის ღვთაებაც.
საქართველოში ასტრალური კულტებმა ძველთაგანვე განვითარების მაღალ საფეხურს მიაღწია და სხვადასხვა წეს-ჩვეულებათა სახით გვიანობამდე შემორჩა. აქაც ასტრალურ ღვთაებათა პანთეონში პირველი ადგილი მზეს და მთვარეს ეკავა. ამასთან, მზე წარმოდგენილი ჰყავდათ ქალღვთაების სახით (მზექალი, ბარბალე), ხოლო მთვარე - მამაკაცის სახით.
ქართველები დიდ ყურადღებას აქცევდნენ მზის მოქცევასთან დაკავშირებულ მოვლენებს და ამ მნათობის მოძრაობასთან (ნაბუნიობა) აკავშირებდნენ ბარბარობას ანუ მზის დაბადების დღეობას და თვის კალენდარს. ამავე დღეობის მიხედვით იქმნებოდა წარმოდგენა მომავალი წლის ავკარგიანობაზე. ძვ. საქართველოში მზის კულტთან ერთად არსებობდა განვითარებული მთვარის კულტი. მთვარის ღვთაებას, ზოგიერთი შეხედულებით,პირველი ადგილი ეკავა ასტრალურ ღვთაებათა პანთეონში. მისი ერთ-ერთი ტაძარი აღმართული იყო იბერიისა და ალბანეთის საზღვარზე. მთვარის კულტს ძველ საქართველოში ბევრი რამ ანათესავებს იმ ხალხთა (ასურელები, ბაბილონელები, საბიელები, ძვ. არაბები და სხვა) რელიგიის წარმოდგენებთან, რომელთაც მთვარე უმთავრეს ღვთაებად და მამაკაცად მიაჩნდათ. ივ. ჯავახიშვილმა დაამტკიცა, რომ ქართული ლამპრობა და საბიელების მთვარის დაბადების დღესასწაული ერთი და იგივეა. ორივე 24 იანვარს აღინიშნებოდა, ოღონდ ქართველები მთვარის სადიდებლად არყის ხის ტოტებს ანთებდნენ, საბიელები კი - პალმის ტოტებს.
საქართველოში, ისევე, როგორც სხვა ძველ კულტურულ ხალხებში, თაყვანს სცემდნენ აგრეთვე ცისკრის ვარსკვლავს. ხალხის რწმენით მზის ამოსვლის წინამორბედი ეს მნათობი სხვა ვარსკვლავებზე მეტად ჰგავდა მზეს. სვანეთი ეთნოგრაფიული მონაცემებით ირკვევა, რომ ქართველები ცისკრის ვარსკვლავის სადიდებელ რიტუალს სხვადასხვა დღეობებში ასრულებდნენ.
ქართველთა ასტრალურ რელიგიაში ასახულულია ქართველი ხალხის ისტორიულ წარსულის, ყოფა-ცხოვრების, მეურნეობისა და ბუნებრივი გარემოს თავისებურებანი. მაგ., დაწინაურებელი მელითონეობის საფუძველზე ქართველ ტომებში აღმოცენდა რწმენა-წარმოდგენები, რომელთა მიხედვით, რკინის ჭედვა ხალხს ასწავლა ცისკრის ვარსკვლავთან დაკავშირებული ქალღმერთის, "ოქროსნაწნავიანი" დალის (ნადირთ პატრონის) შვილმა, "ოქროსკბილიანმა" ამირანმა. ოქრო და ოქროსფერი მზეს უკავშირდებოდა. ხალხს სწამდა, რომ მზე ოქროს ბურთია და ქვეყანას ოქროს სხივებს ჰფენს. სვანური თქმულების "მზე და მთვარის" მიხედვით, საღამოს ზღვაში ჩასვენების დროს მზე ოქროს აბნევს და თუ კაცმა ამ დროს კვერნის ტყავი ზღვაში ჩადო, ტყავი ოქროთი დაიფარება.
ქართული ასტრალური კულტების ერთ-ერთი თავისებური ელემენტთა საახალწლო ჩიჩილაკი და მასთან დაკავშირებული წარმოდგენები. ჩიჩილაკის ერთ-ერთ სახეობას რაჭა-ლეჩხუმში გვერგვი ეწოდებოდა. მას შიგნით ჯვრის სახით ჰქონდა დატანებული თხილის ორი კანჩათლილი ჯოხი, ე. წ. "პაპაჯვარი". გვერგვი მზეს, სხივოსნობას განასახიერებდა და მას მზის ღვთაების ემბლემის მნიშვნელობა ენიჭებოდა. ქართული პანთეონი თავდაპირველად სამ დიდ ღვთაებას აერთიანებდა, მაგ., აღმოსავლეთ საქართველოში მთიელთა რელიგ. პანთეონის სათავეში იდგა მთვარის ღვთაება, ანუ მორიგე, მეორე ადგილი მზე ქალად წოდებულ მზის ქალღვთაებას ეკავა, ხოლო მესამე კვირიას, რომელიც შუამავლის როლს ასრულებდა ადგილობრივი ანუ მიწიერ ღვთაებებსა და მორიგეს შორის.
ძველ ქართულ ასტრალურ პანთეონში უზენაეს ღვთაებათა შვიდეულის სახელები ეწოდებოდა კვირის დღეებს. მეგრულში კვირა დღეა ჟაშხა, რაც მზის დღეს ნიშნავს; ორშაბათი - თუთაშხა - მთვარის დღე; სამშაბათი - თახაშხა - თახას დღე; ოთხშაბათი - ჯუმაშხა - ჯუხას დღე; ხუთშაბათი - ცაშხა - ცის დღე; პარასკევი - ობიშხა - ვობის დღე. ამ სახელებში "ხა" არის ფონეტიკური სახეცვლილი მეგრული დღა (დღე). ჟა (ბჟა) მეგრულად ნიშნავს მზეს, თუთა - მთვარეს. ივ. ჯავახიშვილის მოსაზრებით, სამშაბათი (მეგრ. თაშხა - თახაშხა) ქართველებისათვის მარსის და მისი ღვთების, თახას დღე უნდა ყოფილიყო. ოთხშაბათის მეგრულ-ჭანურ-სვანურ სახელში შემავალი "ჯუმა" შეიძლება იყოს მერკურის ძველი ქართული სახელი. ხუთშაბათის მეგრული სახელი ცაშხა ივ. ჯავახიშვილს მიაჩნდა ცისკრის ვარსკვლავის, ხოლო პარასკევისა - ობიშხა - იუპიტერის დღის შესატყვისად. შაბათ დღის ქართული სახელი არ ჩანს არც სვანურში და არც მეგრულ-ჭანურში. ს. ორბელიანის ლექსიკონში გვხვდება შვიდეულის დღეთა სახელები, რომლებიც დაცული ყოფილა ძველ სამწერლობო ქართულში. ეს სახელები შესაძლებლობას გვაძლევს გავიგოთ, თუ რომელი დღე რომელ მნათობთა და ღვთაებასთან იყო დაკავშირებული ქართულ წარმართულ კალენდარში. მართალია, მწკრივში ხუთი დღე დასახელებულია ბერძნულად, რაც მოწმობს, რომ ბერძნულ სახელებს განუდევნია სამწერლობო ქართული ენიდან შვიდეულია დღეთა ძველი ქართული სახელები, მაგრამ აქ დღეთა და მნათობთა სახელების დალაგების წესი ბერძნულს არ უდგება. ქართულში კვირა - მზის დღეა, ორშაბათი - მთვარისა, სამშაბათი - არიასი (მარსისა), ოთხშაბათი - ერმისა ანუ ჰერმესისა (მერკურისა), ხუთშაბათი - აფრიდიტესი ანუ ვენუსისა (ცისკრისა), პარასკევი - დიოსისა (იუპოტერისა), შაბათი - კრონოსისა.
პოსტის ავტორი: tamara თარიღი: Feb 21 2008, 05:42 PM
tamuna m
მადლობა
ძვირფასი მასალაა და დიდი ხანია ამ - რაღაც დეტალებს ვეძებდი.
ხომ ვერ მეტყვი რა წყარო გაქვს გამოყენებული?
რა ლიტრატურა არსებობს წარმართული საქართველოს კულტების შესახებ?
ბაბილონელების ღვთაებათა პანთეონში შედიოდა უზენაეს ღვთაებათა შვიდეული: სინი (მთვარე), შამაში (მზე), მარდუქი (იუპიტერი), იშთარი (ვენერა), ნერგალი (მარსი), ნაბუ (მერკური) და ნინურტა (სატურნი).
-------------------------
ხომ არ იცი შუმერულში როგორ იყო?
ნანა (მთვარე), ინანა და უტუ (მზე) ვიცი - სხვები?.
პოსტის ავტორი: marine თარიღი: Feb 21 2008, 05:53 PM
ძველ ქართულ ასტრალურ პანთეონში უზენაეს ღვთაებათა შვიდეულის სახელები ეწოდებოდა კვირის დღეებს. მეგრულში კვირა დღეა ჟაშხა, რაც მზის დღეს ნიშნავს; ორშაბათი - თუთაშხა - მთვარის დღე; სამშაბათი - თახაშხა - თახას დღე; ოთხშაბათი - ჯუმაშხა - ჯუხას დღე; ხუთშაბათი - ცაშხა - ცის დღე; პარასკევი - ობიშხა - ვობის დღე. ამ სახელებში "ხა" არის ფონეტიკური სახეცვლილი მეგრული დღა (დღე). ჟა (ბჟა) მეგრულად ნიშნავს მზეს, თუთა - მთვარეს. ივ. ჯავახიშვილის მოსაზრებით, სამშაბათი (მეგრ. თაშხა - თახაშხა) ქართველებისათვის მარსის და მისი ღვთების, თახას დღე უნდა ყოფილიყო. ოთხშაბათის მეგრულ-ჭანურ-სვანურ სახელში შემავალი "ჯუმა" შეიძლება იყოს მერკურის ძველი ქართული სახელი. ხუთშაბათის მეგრული სახელი ცაშხა ივ. ჯავახიშვილს მიაჩნდა ცისკრის ვარსკვლავის, ხოლო პარასკევისა - ობიშხა - იუპიტერის დღის შესატყვისად. შაბათ დღის ქართული სახელი არ ჩანს არც სვანურში და არც მეგრულ-ჭანურში. ს. ორბელიანის ლექსიკონში გვხვდება შვიდეულის დღეთა სახელები, რომლებიც დაცული ყოფილა ძველ სამწერლობო ქართულში. ეს სახელები შესაძლებლობას გვაძლევს გავიგოთ, თუ რომელი დღე რომელ მნათობთა და ღვთაებასთან იყო დაკავშირებული ქართულ წარმართულ კალენდარში. მართალია, მწკრივში ხუთი დღე დასახელებულია ბერძნულად, რაც მოწმობს, რომ ბერძნულ სახელებს განუდევნია სამწერლობო ქართული ენიდან შვიდეულია დღეთა ძველი ქართული სახელები, მაგრამ აქ დღეთა და მნათობთა სახელების დალაგების წესი ბერძნულს არ უდგება. ქართულში კვირა - მზის დღეა, ორშაბათი - მთვარისა, სამშაბათი - არიასი (მარსისა), ოთხშაბათი - ერმისა ანუ ჰერმესისა (მერკურისა), ხუთშაბათი - აფრიდიტესი ანუ ვენუსისა (ცისკრისა), პარასკევი - დიოსისა (იუპოტერისა), შაბათი - კრონოსისა.
მართლაც ძალიან კარგი მასალაა. მეც დიდი ინტერესით წავიკითხე
პოსტის ავტორი: tamuna m თარიღი: Feb 21 2008, 07:01 PM
თამარ, საიდანაც გადმოვაკოპირე, დამხმარე ლიტერატურად მოყვანილი იყო შემდეგი:
ბარდაველიძე ვ., ქართველთა უძველესი სარწმუნოების ისტორიიდან (ღვთაება ბარბარ-ბაბარ), თბ., 1941;
მისივე, ქართული (სვანური) საწესო გრაფიკული ხელოვნების ნიმუშები, თბ., 1953, თ. 2;
დონინი ა., ადამიანები. კერპები და ღმერთები, თბ., 1965
მაკალათია ს., ჯეგე-მისარიონის კულტი ძველ საქართველოში, თბ., 1938;
ჯავახიშვილი ივ., ქართული ერის ისტორია, წგნ., I, თბ., 1960, თ. 2
Boll F., Steraglaube und Sterndeutung, Lpz., 1918
მოძიებულია www.wikipedia.org
პოსტის ავტორი: tamuna m თარიღი: Feb 21 2008, 08:45 PM
მეგრული მითების პერსონაჟები
მესეფებს მთიდან ფრინველები და ნადირები ჩამოჰყავთ (მთქმელი დ. სორდია , სოფ. კირცხი)
მესეფობა შემოდგომასაა. ერთად ექვსი მესეფიაო. სამი ქალია და სამი კაცი. ისინი ერთად არ ამოვლენ. მესეფებს მთიდან საქონელი და ფრინველები ჩამოჰყავთ ზღვის სანაპიროზე. სამ თბილ დღეს მოდენიან ზღვის ნაპირამდე. ზღვიდან მთისაკენ სამ ცივ დღეს მიდენიან იმ საქონელსა და ფრინველს, რომლებიც სიცივეს იტანენ (უძლებენ). ამიტომაა მესეფობა სამ დღეს. მესეფის ამოსვლით ამინდის გამოცნობა შეიძლება. მესეფობის დროს თუ კარგი ამინდია - საქონელი თეთრად გამოწყობილმა გოგოებმა მოდენესო, იტყოდნენ და ზამთარიც კარგი იქნებაო. ცუდი დღეები თუ იქნა - საქონელი ნაბდიანმა ბიჭებმა მოდენესო და ზამთარიც ძლიერ თოვლიანი იქნებაო. მესეფობაზეა დამოკიდებული (მიბმული) მონადირის ბედი. მესეფი მიუჩენს თავის წილ ნადირს მონადირეს. ნადირს ეტყვის: შენ ამისულუფა (თია) ყოფილიყვე, შენ კი იმისაო. მართლდება ხოლმე ეს. მონადირემ თუ სხვას ესროლა, ტყვია აცდება. მისთვის განკუთვნილს როცა ესვრის, ტყვია არასგზით არ აცდება.
მესეფების სასახლე (მთქმელი ა. ქებურია - ჩხოროწყუ)
მესეფებზე ბაბუაჩემის ნათქვამი ვიცი. მესეფობა ოქტომბრის ბოლო სამ დღესა და ნოემბრის დასაწყის სამ დღეს არის. სულ ექვსი დღე. ჩემი ბაბუას დედის ძმა გვაძი შელია ყოფილა საჩინოში. წალობის დროს წასულა გარეული ტახის მოსაკლავად. ბევრი უვლია ტყეში აქეთ-იქით და ბოლოს დაღლილი ტყეში ერთ წაქცეულ ხეზე ჩამომჯდარა. შორიდან მეჯოგის ყიჟინის მსგავსი ხმა შემოესმა. შემდეგ სტვენის ხმაც გაუგია. ფრიველები და ტყის ნადირები ყველა ერთად მოდენილან, მაგრამ თუ ვინ იყო მათი პატრონი ეს ვერ გაუგია, თვალით ვერაფერს ხედავდა თურმე. ღორი წაბლთან მოსულა და მისი ჭამა დაუწყია. გვაძის თოფი დაუმიზნებია. ამ დროს ვიღაცას დაუძახია: - მე გამექეც, მაგრამ გვაძის ტყვიის ბედი ყოფილიყავიო. გვაძის უსვრია და ღორი წაქცეულა. - გამარჯობა გვაძიო! - უთხრა ვიღაცამ. მიუხედნია გვაძის და პირტიტველა ბიჭი უნახავს, რომელსაც თოფი ეკიდა მხარზე. გვაძი! ეს კერატი მე გაჩუქეო. შენ ამას ვერსად წაიღებ, მე გამომყევი, არ შეგეშინდეს, დამელაპარაკეო, გვაძი ვაჟკაცი იყო, გულიანი, დალაპარაკებია და თან უკან გაჰყოლია. ბევრი რომ უვლიათ, გვაძის უნახავს ერთი ეზო, რომელიც ირმის რქებით შემოღობილი. ჭიშკრად შექლესილი ჯიხვის რქები ეკიდა. გაუღია ამ ბიჭს კარი და ეზოში შესულან. თოფი გამოურთმევია გვაძისთვის და სახლში შეუყვანია. ცოტა ხნის შემდეგ ეს ბიჭი სხვანაირი ტანსაცმლით გამოსულა მეორე ოთახიდან და თხილის წნელით მოწნულ სკამზე დაუჯენია გვაძი. ისიც ისეთივე სკამზე დამჯდარა. შიგნიდან გოგოების სიცილისა და მხიარულების ხმა ისმოდაო. ბიჭი რომ დაიძახებდა "დოიტ-ს" სიცილის ხმა შეწყდებოდაო. იმ ბიჭს უთქვია: ისინი ჩემი დები არიანო. ქრისტიანის სუნს გრძნობენ და შენი ჭკუიდან შეშლა უნდათო, მაგრამ ამის ნებას მე მათ არ მივცემო. გვაძი ამდგარა და ეზოში გადაუხედია. უნახავს ერთი ძვლის მესერზე კაცი და მეორე ძვლის მესერზე ქალი იყო მიბმული. ქალს მოჭრილი კაცის თავი ეკიდა და კაცს კი ქალის მოჭრილი თავი ჰქონდა ჩამოკიდებული თხილის ტკეცისაგან დაგრეხილი თოკით. მიბმულები ერქინებოდნენ ძვლის მესრებს, მესრის ამოგდება სურდათ. ცოტას რომ მოარყევდნენ, მესერზე ბოლოქანქარა ჩიტი ჩამოჯდებოდა და აჯავრებდა ორივეს. იქვე ეგდო ცხენის ფეხის მსხვილი ძვალი. კაცი აიღებდა ამ ძვალს და დაჰკრავდა ჩიტს. ბოლოქანქარაგაფრინდებოდა, მორყეული მესერი კი ისევ გამაგრდებოდა ბოლომდე ჩაესობოდა. ამ ბიჭმა მითხრაო: ესენი ჩემი დედ-მააო. ერთხელ საქონლის გასადენად წავიდნენო. ერთმა კაცი მოიყვანა, მეორემ ქალიო. ორივე წაახდინეს, ჭკუიდან შეშალეს. ამის გამო ასეთი ბედი ვარგუნე ჩემს მშობლებსო. ისევ ჩამოვჯექი სკამზეო. მე თვალით რომ ვერ ვხედავ ისე, ხელი დამაბანინეს, ხელსახოცი მომცეს, საჭმელები წინ დაგვიწყვეს, მაგრამ ვის როგორ მოჰქონდა ამას კი თვალით ვერ ვხედავდიო. ჭამის დროს იცინოდნენ, მაგრამ მე ეს ბიჭი მიცავდა და ხელს ვერ მახლებდნენო. დამიგეს საწოლი და დამაწვინესო. ვიფიქრე: რა დამემართება ვინ იცის და ჯობია არ დავიძინო, მაგრამ დამძინებოდა და მეორე დღეს მზე რომ ამოიწვერა, გამეღვიძაო. საუზმე მაჭამეს. დაღამებამდე ვილაპარაკეთ. როცა დაღამდა, ის ბიჭი ისევ ისე გამოეწყო, როგორც პირველად ვნახე, ჩემი თოფი მომცა და მითხრა: - წავიდეთ ახლა შენ კერატთანო. წასულან. ტყეში გვაძის უცვნია თავისი ნაჯდომი ხე. - გვაძი! შენი კერატი აგერ აგდია. ახლა შენთვის მომიცია ნადირობის ბედიო: ეს ამბავი (რაც შეგემთხვა) არსად არ თქვა, თორემ მოკვდებიო. მეორე დღეს გვაძის ბიჭები წამოუყვანია კერატის წასაღებად. გვაძის უთქვია: წუხელ წაბლის ხეზე გავათენე ღამეო, მოუტყუებია. ბაბუაჩემმა თქვა: ეს ამბავი გვაძის სიბერემდე არ უთქვამსო. ბოლოს თქვა და მერე მოკვდაო. ის ბიჭი მესეფი იყოო. იმ წელს ბიჭები ამოსულან და ზამთარიც ძლიერი (მაგარი) ყოფილა. მესეფობის დღეებში თუ წვიმებია ბიჭი მესეფებია ამოსული და ზამთარიც მაგარი იქნება. თუ წვიმები არ იქნა ქალი მესეფები იქნებიან ამოსული და ზამთარიც კარგი იქნება.
ოჩოკოჩი [/u]— ქართულ მითოლოგიაში ტყის ღვთაება. გადმოცემით, ოჩოკოჩს მეტყველება არ შეუძლია, მაგრამ მისი ხმა ადამიანებს თავზარს სცემს. ოჩოკოჩს სხეული ჟანგისფერი თმით აქვს დაფარული. მას გრძელი და ბასრი ბრჭყალები აქვს, მკერდზე კი ნაჯახის მსგავსი წანაზარდი, რომლითაც იგი მის მოწინააღმდეგეს შუაზე სჭრის. ადამიანის მიერ მოკლული ოჩოკოჩი მეორე გასროლის შემდეგ ცოცხლდება. გავრცელებული სიუჟეტების თანახმად ოჩოკოჩი ელტვის ტყის დედოფლის ტყაში-მაფას სიყვარულსოჩოკოჩი დიდია და ბანჯგვლიანი, მკერდზე ორი რქა აქვს გამოშვერილი. ტყეში მიუვალ ადგილებში ცხოვრობს. ღამით თუ ტყეში ძლიერი "ვოო!!" ღრიალი გაისმა - ეს ოჩოკოჩია ნამდვილად.
ოჩოკოჩი მწყემსთან მიდის, ცეცხლზე თბება
(მთქმელი მ.სიჭინავა 70 წლის, სოფ. ლესიჭინე, ჩხოროწყუს რაიონი)
ერთხელ ძროხებს ვმწყემსავდი. ღამით ჩემი ამხანაგები დაკარგული ძროხის საძებნელად წავიდნენ და მარტო დავრჩი კარავში. უცბად რაღაცნაირი - "ვოოს" ძახილი მომესმა. მივხვდი ოჩოკოჩი რომ იყო. შევშინდი და კუთხებში ძროხებთან დავიმალე. კარი გაიღო და ოჩოკოჩი შემოვიდა. საჭმელი შეჭამა და წავიდა. ცოტა ხნის შემდეგ ვიღაცამ დამიძახა: "ცეცხლი გინთიაო!" და ოჩოკოჩი ისევ შემოვიდა. ისიც მიუჯდა ცეცხლს, გაითბო ტანი და წავიდა.
ოჩოკოჩის ეშვები აქვს
(მთქმელი ბ.მალანია 70 წლის, სოფ. ჩხოროწყუს )
მე არ მინახავს, მაგრამ ბევრჯერ გამიგია: ოჩოკოჩი კაცისნაირიაო, დაბღავისო, მთიან და ტყიან ადგილებში ცხოვრობსო. კაცს არ ერჩისო, მაგრამ თუ გააჯავრა, მაშინ შეებრძოლებაო. ოჩოკოჩი ახმახიაო, იტყოდნენმ ფეხშიშველა დადის და ეშვები აქვსო. მკერდზე საფეთელის მსგავსი რქები აქვს წამოზრდილიო. როცა დადის, ყვირის და მიხარხარებს. სადაც კაცი ცხოვრობს, იმ ადგილებში არ დადის. უმეტესად მონადირეები და მეჯოგეები ხვდებიან მას.
ოჩოკოჩი და მეთევზე
(მთქმელი ა. კვარაცხელია 70 წლის, სოფ. ნაკიფუ)
ჩემს სახლში ერთხელ მუშაობდა მარტვილის რაიონიდან მოსული კაცი გრიშა ჯგერენაია. მან ასეთი ამბავი მოყვა: თურმე, გრიშას მეზობელი, ღამით, მდინარეზე დაგებულ ფაცერს დარაჯობდა. ცეცხლი ენთო და ღამეს ათევდა, ეშინოდა თევზი არავინ მომპაროსო. მდინარიდან მოესმა საშინელი ხმაური და წყლის დგაფუნი. წყლის შხეფები შორს იფანტებოდნენ, კაცმა ნახა, რომ აუარებელი თევზი დაცვენილა ფაცერზე. დაჭერილი თევზები ცეცხლის პირას დაუყრია. ცოტახანში თურმე ამ კაცთან მოსულა ოჩოკოჩი: კაცის ფორმის, დაბალი ტანის, ჩაფსკვნილი, ტანი ბალნით ჰქონდა დაფარული.
ოჩოკოჩს უთქვამს ამ კაცისათვის: - ეს თევზი ნახევარი ჩემიაო. მეც ბევრი ვიშრომეო, დანარებიდან გამოვდენე ისინი ხელებით, ფეხებითა და ჯოხითაო. ამდენი თევზიო ოდესმე თუ დაგიჭერიაო შენი ფაცერით? შენც ხომ გესმოდა ცემი ხმაურიო. კაცმა არაფერი უპასუხა. საერთოდ ოჩოკოჩთან საუბარი არ შეიძლება. მერე ოჩოკოჩს თვითონ გაუყვია შუაზე ეს თევზი. თავისი წილიდან ცეცხლზე შეუწვია სამყოფი თევზი და შეუჭამია. მერე დარჩენილი თევზი თან წაუღია და წასულა
ტყაშმაფა[u] – ქართულ მითოლოგიაში ტყის მეფე-ქალია, გარეულ ცხოველთა მბრძანებელი. ხალხური წარმოდგენებით ტყაშმაფა ოქროსთმიანი (ზოგჯერ შავთმიანი) მშვენიერი ქალია, რომელიც ტყეში ცხოვრობს. მასზეა დამოკიდებული მონადირის იღბალი. ტყაშმაფა მონადირესთან საიდუმლო სასიყვარულო კავშირს ამყარებს; საიდუმლოს გაცემის შემთხვევაში იგი მის რჩეულს სიკვდილს მოუვლენს (ზოგჯერ ქვად აქცევს), ხოლო მის ოჯახს გააღატაკებს. ტყაშმაფას სიყვარულს ეძიებს ოჩოკოჩი, რომლის ძალადობის გამო ტყაში-მაფა კვდება (ან მონადირის ხელშეწყობით შველის თავს). ზოგი მკვლევარი ტყაშმაფას დალისთან და უსახელო “ტყის ქალის” სახელთან აკავშირებს, რომელიც საქართველოს სხვადასხვა რაიონებში გავრცელებულ გადმოცემებსა და რიტუალურ სიმღერებში გვხვდება.
ტყაშმაფას გრძელი თეთრი თმები აქვს, რომელიც შიშველ ტანს უფარავს და კოჭებამდე წვდება. როცა ტყაშმაფა იცინის რძესავით თეთრი კბილები უჩანს. ტყაშმაფა ტყეში ცხოვრობს და ღამეულ მგზავრებს თუ შეხვდება და გამოელაპარაკება. ტყაშმაფას პასუხი არ უნდა გასცე ხელებით უნდა ელაპარაკო, თორემ ჭკუაზე შეგშლის...
წყარიშდიდა[u] (მთქმელი ნ. სიგუა, ) წყარიშდიდა (წყარიშმაფა) ცხოვრობს ღელეში, ჭონჭყო ადგილებში, ტეხურში ის არ ცხოვრობს. ნახევარი (ქვევითა ნაწილი) თევზის ფორმისაა, ნახევარი (ზედა ნაწილი) ქალისა. წყარიშმაფამ თუ წინ გაგიარა და შენ მისი ნაკვალევი გადაკვეთე. უსათუოდ უჟმური შეგეყრება. ტყაშმაფა ქალია და ტყეში ცხოვრობს. წყარიშმაფა წყალში ცხოვრობს და უფრო თევზსა და ბაყაყს ჰგავს. ადამიანს ავადმყოფობას შეყრის ხოლმე
წყარიშმაფას მოჭრილი თმა (მთქმელი ჟ. ბოკუჩავა, სოფ. ლესიჭინე) ერთ ბიჭს უნახავს წყარიშმაფა. წყარიშმაფას სახელი დაუძახია - ხუტუ, ხუტუო! ამ ბიჭს მათრახი მოუქნევია წყარიშმაფასთვის . მას კივილი დაუწყია და ამ ბიჭის ოჯახი დაუწყევლია: "სახლში არც ერთი ცოცხალი არ დაგხვედროდესო." მართლაც ყველა ამოწყვეტილა. წყარიშმაფა ერთ ღამეს განუწყვეტლივ კიოდა თურმე. ამ ბიჭს გაუგონია კივილი და მისულა. წყარიშმაფას უთქვია: "სავარცხელი მომაძებნინეო." ამ ბიჭს უთქვამს: შენ რატომ დაწყევლე ჩემებიო და მაკრატლით თმა მოუჭრია და ცეცხლში დაუწვავს. წყარიშმაფას ძალა დაუკარგავს და ჩვეულებრივ ქალად ქცეულა.
წყლის დედა კივილით გაურბის დადევნებულ მგლებს (მთქმელი გ. ქობალია, გალის რაიონი) იტყოდნენ: წყალში ცხოვრობს (ზის) წყლის დედაო. იგი წინათ უნახავთ საკუთარი თვალით ერთ ღამეს, ქურდი კაცი მიდიოდა გზაზე და ნაქურდალ საქონელს მოდენიდა. გზა წყლის პირს მიჰყვებოდა. უცბად საშინელი კივილი შემოესმა. იფიქრა, ალბათ ქალიშვილი მოიტაცა ვიღაცამ და ის ქალია, რომ კივისო (მიჰკივისო). შეშინდა ქურდი და ტყის სიღრმეში შევიდა. ისევ გაისმა კივილი. ახლა უფრო ახლოს ისმოდა კივილის ხმა. დაინტერესდა ეს კაცი. ნახა, რომ წყალს მოაპობს წყლის დედოფალი (წყარიშმაფა), აქეთ-იქით ნაპირზე მგლები მისდევენ.ახლოს რომ მივიდა, ნახა, რომ ქალს არაფერი აცვია, ძალიან თეთრი ტანი და გრძელი თეთრი თმა აქვს. ამ თმით მთელი ტანი აქვს დაფარული. მდინარის ნაპირთან ყოფილა ღრმა დინება, ჩასაყვინთი მორევი. აქ რომ მისულა ეს ქალი, უცბათ გამქრალა, დაკარგულა. ალბათ, მგლებს გაექცა, თავის სამყოფში მიიტანა თავი.
პოსტის ავტორი: tamara თარიღი: Feb 21 2008, 08:59 PM
ბარბალე – ქართულ მითოლოგიაში მზის განმასახიერებელი ქალღმერთი. ძირითადად თაყვანს სცემდნენ, როგორც ქალის ნაყოფიერების საწყისის მფარველ ღვთაებას. ხალხური წარმოდგენით, ბარბალე განაპირობებს მიწათმოქმედების და მესაქონლეობის პროდუქტების სიუხვეს, ხელს უწყობს როგორც მსხვილი რქოსანი საქონლის და შინაური ფრინველის, ისე ადამიანის განაყოფიერებას. ბარბალესადმი იყო მიძღვნილი სხვადასხვა დღესასწაული, რომელთაგან მთავარი ზამთრის მზებუდობას ემთხვეოდა. ბარბალესადმი მიძღვნილ რიტუალებსა და წეს-ჩვეულებებში გამოიყენებოდა საგნები, რომლებიც მზის სიმბოლოებს წარმოადგენდნენ. თვით ბარბალეს სახელიც (ცნობილია აგრეთვე მისი სხვა ვარიანტები - საერთო ქართული - ბარბარე/ბაბალე და სვანური - ბაბარი/ბარბალი/ბარბოლი) ჰპოვებს ლინგვისტურ პარალელებს წრის, ბორბლის, მოელვარე ალის ქართულ დასახელებებში; ბარბალეს სახელში ვლინდება აგრეთვე ფორმალური და სემანტიკური მსგავსება შუმერულ-აქადურ ეპითეტთან bibbirru - მოელვარე სხივი, ბრწყინვალება.
ბარბალეს თაყვანს სცემდნენ, როგორც მკურნალს, რომელიც ადამიანებს თვალს უხელს და განკურნავს თავის ტკივილის, ყვავილის და სხვა დაავადებებისგან. ბარბალეს შეეძლო აგრეთვე ადამიანებზე უბედურებები, გასაჭირი და სიკვდილიც მოეწია.
ბარბარობა, ქრისტიანული წმინდანის, ბარბარეს (ბარბალეს) სახელობის დღესასწაული. ხალხური წეს-ჩვეულების თანახმად იმართებოდა 4-6 დეკემბერს (ძველი სტილით).
ქრისტიანული ბარბარეს კულტი წარმოიშვა და გავრცელდა აღმოსავლეთის მართლმადიდებელთა შორის. მის სამშობლოდ ასახელებენ ეგვიპტეს, ბაალბექს, ფრიგიას. ბარბარეს უმთავრესად თაყვანს სცემდნენ როგორც ავადმყოფთა მკურნალსა და მფარველს. ევროპის კათოლიკურ ქვეყნებში მიაჩნდათ ცეცხლისა და ქარიშხლისაგან მფარველ წმინდანად და მის სახელზე ზარებს წირავდნენ, აგრეთვე იმ ხელოსანთა მფარველად, რომელთაც მუშაობისას თოფის წამლის გამოყენება სჭირდებოდათ.
ქართველების ერთ-ერთი უძველესი საახალწლო დღესასწაული. ქართლი ბარბარობის წინაქრისტიანული ხანის წარმოდგენებსაც შეიცავს. ქართველები ბარბოლს, ბარბლაშის (სვანეთი) და ბარბალეს სახით თაყვანს სცემდნენ ამავე სახელწოდების წინაქრისტიანული მზის ადგილობრივ ღვთაებას.
ღვთაება ბარბალეს ატრიბუტებს წარმოადგენდა წრიული საგნები და სხვადასხვა სოლარული ემბლემები (რკინისა თუ მწვანე რტოებით დამზადებული წრეები, კვირისტავები, გვერგვი, კალპი, გვირვინი და სხვა). მორწმუნე ქართველებს იგი წარმოდგენილი ჰყავდათ როგორც ქალების, ფურების და საერთოდ ბუნების ნაყოფიერების დედური ძალების მფარველი ასტრალური ქალღვთაება. ბარბარობაში ასახულია ქართველთა კოსმოგონიური წარმოდგენები, რადგან ეს დღეობა ითვლებოდა ზამთრის მზის ბუნიობის დღეობად. რიგი გადმონაშთებისა ასახავს ბარბალესა და ნიშხის, ე. ი. მზისა და ციური გველეშაპის ანუ ნათლისა და ბნელის კოსმოგონიურ ბრძოლას. ქართველთა ძველ კალენდარში ბარბალეს თვე უნდა ყოფილიყო წლის დასაწყოსი თვე. ბარბარობასთან დაკავშირებული იყო სხვადასხვა რიტუალური ლოცვა-ვედრება, შესაწირავები: რძის ფაფა, ხაჭაპურები (სვანეთში), ლობიოს- და ნიგვზისგულიანი ჯვარდასახული ტაბლები, ე. წ. საბარბალო ტაბლები (ლეჩხუმში) და სხვა. ბარბარობის ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი რიტუალი იყო მეკვლეობა.
პოსტის ავტორი: tamuna m თარიღი: Feb 21 2008, 09:29 PM
მაგარი თემააა
საინტერესო იქნებოდა დალიზე, მაცილზე, ბეთქილზე, კოპალაზე და სხვებზე რამე ახალის გაგებადალი — ქართულ მითოლოგიაში ნადირობის ქალღმერთი, ველური ცხოველების მფარველი. საქართველოს მთიანეთში (უმეტესად სვანეთში) გავრცელებული გადმოცემების თანახმად, დალის გარეგნობა მზეთუნახავის გარეგნობას წააგავს. დალი მიუვალ კლდეებზე ცხოვრობს, საიდანაც ეშვება მისი ოქროს თმები. დალი მაქციაა, მას შეუძლია ადამიანს გამოეცხადოს ცხოველის ან ფრინველის სახით. მის რჩეულ მონადირეს, რომელიც მასთან სიყვარულს გაიზიარებს, დალი ეხმარება ნადირობაში მანამ, სანამ მონადირე მათი სიყვარულის საიდუმლოს ინახავს. ამ პირობის დამრღვევი მონადირე აუცილებლად იღუპება. დალის და უცნობი მონადირის შვილად ითვლება ამირანი.
მაცილი — ქართულ მითოლოგიაში ბოროტი სულები საიქიოდან. აშინებენ მგზავრებს და მონადირეებს, ააცდენენ მათ სწორი გზიდან, კლავენ ბავშვებს, აჯადოებენ ადამიანებს და საქონელს. მაცილებს მოსდევს კოპალა, რომელიც მათ კეტით და მშვილდ-ისრით კლავს. მაცილთა დედა ზოგჯერ დევების დედად მოიხსენიება; მას ეძღვნება სალოცავი სოფელ როშკაში, სადაც ქალები მსხვერპლად სწირავენ ცხოველებს
კოპალა, წინაქრისტიანული სათემო ღვთაება აღმოსავლეთ საქართველოს მთაში. ქართულ მითოლოგიაში ხევსურთა ლოკალური ღვთაება ხვთისშვილთა რიგიდან. ხალხური ეტიმოლოგია მის სახელს კომბალიდან აწარმოებს. მისი ძირითადი სამლოცველო იყო ფშავსა (სოფ. უძილაურთა) და ხევსურეთში (ლიქოკის ხეობა, ჭალაისოფელი). სალოცავი ლიკოკის ხეობაში, კარატის მთის მწვერვალზე დგას. ხევსურთა რწმენით, კარატის ჯვრის თაყვანისცემა იცავს წყალში დახრჩობისგან და ზვავში მოყოლისგან, მას უკავშირდება მოჯადოებულთა და სულიერად დაავადებულთა განკურნება და სხვ. კოპალას სამლოცველოები იყო აგრეთვე თუშეთში, მთიულეთში, გუდამაყარსა და ქართლ-კახეთის ჩრდილოეთ ზოლში. მორწმუნეთა წარმოდგენით, კოპალა გაღვთიშვილებულ ხორციელად ითვლებოდა, რისთვისაც იახსართან ერთად მორიგე ღმერთს დაუკისრებია ფშავ-ხევსურეთის (ამ შემთხვევაში კოპალა ხევსურული, ხოლო იახსარი ფშავური ღვთაებაა) ტერიტორიაზე ოდესღაც მობინადრე დევ-კერპების განადგურება. მასვე მიაწერენ ავსულებთან ბრძოლის ფუნქციას, საკუთარი საყმოსა და სხვა ხორციელთა დაცვის ბოროტი ძალებისაგან. იმავე წარმოდგენით, კოპალა, როგორც სათემო ღვთაება, თავის ყმებს მფარველობდა გასაჭირში, თან ახლდა ლაშქრობებში და ხელს უმართავდა. ამ ფუნქციათა დამთხვევის გამო კოპალა და იახსარი მოძმე ღვთიშვილებად მიაჩნდათ. კოპალას ჰქონდა მამულები, სათიბები, ზვრები კახეთში, კურატების ჯოგი, სხვადასხვა დანიშნულების საზოგადოებრივ-საკულტო ნაგებობანი, სამეურნეო ინვენტარი, ფლობდა განძს და ა. შ.
ეს ინფორმაცია ძალია მწირია.
თუ სხვა ქართული მითების პერსონაჟები დაგაინტერესებს, აქ ნახე
http://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%99%E1%83%90%E1%83%A2%E1%83%94%E1%83%92%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90:%E1%83%A5%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%97%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%98_%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%97%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%A1%E1%83%9D%E1%83%9C%E1%83%90%E1%83%9F%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98
პოსტის ავტორი: tamuna m თარიღი: Feb 27 2008, 01:43 PM
ქართველებს გაღმერთებული ჰყავდათ სხვადასხვა მცენარეები (მუხა, იფნი, ალვა, ცაცხვი, უთხოვარი, ვაზი, პირიმზე და სხვა), ცხოველები (ხარი (ეს უკვე არნიშნა თამარმა), ტახი, მგელი გველი, ვეშაპი).
ქართველები მცენარეთა შორის ყველაზე მეტ პატივს სცემდნენ მუხას, როგორც მზესთან დაკავშირებულ საღვთო ხეს. ხევსურებსა და ფშაველებს სწამდათ მუხის ანგელოზის არსებობაც. მუხას უკავშირდება სალოცავ ადგილთა სახელწოდებანი: ჭყონდიდი ("ჭყონი" მეგრულად ნიშნავს მუხას), რკონი. თავდაპირველად ვაზიც საკულტო მცენარე იყო...ხეთა კულტი უძველესი რწმენის ყველაზე უფრო მტკიცე ფორმას წარმოადგენდა, რომლის ზოგიერთი ელემენტი დღემდეა შემონახული. მაგ. აფხაზებისთვის ქრისტიანობის მიღებამდე, საგვარეულო ტოტემს წარმოადგენდა თხმელა. აფხაზები ფიჭვის თესლს საჭმელად ხმარობდნენ და ბერძნები მათ ამის გამო ფტიროფატებს, ანუ გირჩისმჭამელებსაც უწოდებდნე. ფიჭვს აფხაზურად ეწოდება "აფსა". აქედან "აფსუა" ნიშნავს გირჩის მჭამელს.
პოსტის ავტორი: ალექსანდრე თარიღი: Feb 27 2008, 02:03 PM
თქვენ დარწმუნებულნი ხართ რომ კვირია წარმართული ღვთაებიდან მოდის? მე უფრო წმიდა კვირიკე მგონია, წმიდა კვირიკეს ბევრი ძველი ტაძარია შემორჩენილი საქართველოს სხვადასხვა კუთხეში, მათ შორის სვანეთშიც, აქედან ჩანს, რომ წმიდა კვირიკე ოდითგანვე დიდ პატივს მიაგებდნენ ქართველები. ნუ ეხლა სხვა თემაა რამდენად შეერია დროთა განმავლობაში წარმართობის ელემენტები, მაგრამ მე მაინც მგონია რომ საწყისი ისევ ქრისტიანობიდან მოდის.
აი თუნდაც ბარბალე ავიღოთ, უფრო ადვილი წარმოსადგენია რომ წმიდა ბარბარედან მომდინარეობდეს, მაგრამ დროთა განმავლობაში შესაძლოა წარმართული ელემენტებიც შეერია.
პოსტის ავტორი: marine თარიღი: Feb 27 2008, 02:37 PM
ქართველები მცენარეთა შორის ყველაზე მეტ პატივს სცემდნენ მუხას, როგორც მზესთან დაკავშირებულ საღვთო ხეს.
თამუნა, როგორ ფიქრობ, შეიძლება რომ რაღაცით კავშირში იყოს ეს ხალხური ლექსი მუხასადმი თაყვანისცემასთან?
ხალხური
მუმლი მუხასაო
მუმლი მუხასაო
გარს ეხვეოდაო,
მუმლი ჰქრებოდაო,
მუმლი წყდებოდაო,
ხე არ ხმებოდაო.
მუმლი მუხასაო
გარს ეხვეოდაო,
მუხა დამძიმდაო,
წყალში ჩავარდაო,
წყალი შეგუბდაო,
ნაპირს გადვიდაო,
მუმლი შეწუხდაო,
მალე დაიხრჩვაო,
მუმლი დაიხრჩვაო,
მუხა გადარჩაო.
პოსტის ავტორი: tamuna m თარიღი: Feb 27 2008, 04:53 PM
რა გითხრა მარინე?
მე არც ისე კომპეტენტური ვარ ამ საკითხში, რომ ასეთი დასკვნები გამოვიტანო.
მაქვს წიგნი, სადაც წარმართულ კერპებზე და მითებზე ლექსებია, მაგრამ იქ ეს ლექსი არ არის.
ისე გამროიცხული არაფერია.
პოსტის ავტორი: marine თარიღი: Feb 27 2008, 05:01 PM
რა გითხრა მარინე?
მე არც ისე კომპეტენტური ვარ ამ საკითხში, რომ ასეთი დასკვნები გამოვიტანო.
მაქვს წიგნი, სადაც წარმართულ კერპებზე და მითებზე ლექსებია, მაგრამ იქ ეს ლექსი არ არის.
ისე გამროიცხული არაფერია.
მადლობა, თამუნა, პასუხისთვის და ყველაფრისთვის
ველი შენს საინტერესო პოსტებს
პოსტის ავტორი: tamuna m თარიღი: Feb 27 2008, 07:40 PM
ქრისტიანობი წინამორბედ ღვთაებათა შორის ძველ მსოფლიოში უპირველესი ადგილი ეჭირა ღვთაება მირსას, ანუ მითრას.
მითრაიზმი წარმართული მოძღვრების უკანასკნელი და უძლიერესი სიტყვა იყო. მისი მკვლევარნი ერთხმად გვარწმუნებდნენ, წარმართულ მსოფლიოს ქრისტიანობა, რომ არ მოვლენოდა, კაცობრიობა მითრას იწამებდაო...
უძველესი ცნობები მითრას შესახებ დაცულია ინდოელტა "რიგვედაში", სადაც ის მოხსენებულია მთავარ რვთაება-ვარუნასთან თითქმის განუყრელად. მას უწოდებდნენ ვარუნამითრას, ან მითრავარუნას, რომელიც ნათელისა და ბრჭყინვალე ცის ღვთაებად იყო აღიარებული და აგრეთვე ყოველგვარი სიკეთისა და სიცოცხლის წყაროდ მიჩნეული ეს ტყუპი ღვთაება ყოვლის მცოდნე და მხილევლია. ორივე ერთ ეტლში სხედან, ერთს ფიქრობენ, ცრუსა და მატყუარას სასტიკად დევნიან. სამყაროსაც ერთად განაგებენ. მზე ვარუნა მითრას თვალად ითვლებოდა და მისი გამოხატულების სიმბოლო იყო...
ძველ სპარსეთში მითრას კულტი განსაკუთრებით აქემენიდების დროს გაძლიერდა: ის მხედართა მფარველ ღვთაებად იყო აღიარებული და მის სახელწოდებას თვით ირანის მეფეები და სარდლებიც ატარებდნენ...ამიერიდან მითრა ირანის მფეების მფარველ ღვთაებად იქცა. მის სახელს ფიცულობდნენ და ცხენებს სწირავდნენ. ირანის სამეფოს წინ მიუძღვოდა მითრასადმი შეწირული ეტლი, რომელშიც 6თეთრი ცხენი იყო შებმული. ამიტომ სადაც ირანის ძლევამოსილი ჯარი შედიოდა, იქ მას თავისი მფარველი ღვთაების მითრას კულტიც თან შეჰქონდა და მაზდეანობასთან ერეთად მითრაიზმსაც ავრცელებდა.
ამიტ აიხსნებოდა ის გარემოებაც, რომ მითრას კულტი ასე სწრაფად ვრცელდებოდა მცირე აზიაში, განსაკუთრებიტ პონტოსა და კაბადოკიაში.სადაც ბატონობდნენ ირანის არისტოკრატები და სადაც მითრას კულტურისა და ადგილობრივი ღვთაებათა ერთგვარი გადაჯვარედინება მოხდა.კსბადოკიიდან მითრას კულტი მთელს მსოფლიოში სწრაფად ვრცელდებოდა.
მითრას კულტი გავრცელებული იყო ძველ სომხეთში და მას "მიჰრს" ეძახდნენ. სომხური მიჰრის ღვთაებრიობის ხილული განსახიერება იყო ორგვარი: "არეგ-აკნ" მზის თვალი-ორმუზდის თვალი ან ხილული მზე.. მეორე "ლუსინ" მთვარე, რომელსაც მოსე ხორენელი "ცეცხლის დას" უწოდებს.
არსებობდა თუ არა წარმართულ საქართველოში მითრას კულტი?მართალია ასეთი სახელწოდები ღვთაება არ იყო, მაგრამ მაინც უნდა ვივარაუდოთ, რომ მითრაიზმის რწმენა საქართველოშიც იყო გავრცელებული, რადგან მჭიდრო კავშირი გვქონა აღმოსავლეთ კულტუროსან ერებთან.
ქართულ უზველეს მატინეში "მოქცევაი ქართლისაი", ქართველ მტავარ ღვთაებად არმაზია მოხსენებული, იგივე "აჰურამაზდა". ღვთაება არმაზისა და ცეცხლის თაყვანისცემის კულტის არსებობა საქართველოში, თავისთავად ჰგულისხმობს, მითრას რწმენის ჩვენში არსებიბას, , რომელიც აჰყრამაზდის მეორე პირად ითვლებოდა...
აჰურამაზდას განუწყვეტელი ბრძოლა ბოროტი ღვათაების არიმანის დასათრგუნად, უმთავრესად დამყარებული იყო იმ კეთილ გენიებზე და სულებზე , რომლებსაც იაზატებს უწოდებდნენ მათ შორის პირველობდა მითრა (სამყაროს გამგებელი და მებრძოლ ლაშქართა სარდალი) და ათარი (უხილავი წმინდა ცეცხლი). ამ ორივე კეთილი გენიის კულტი ქართულ ხალხურ რწმენაში დღემდე იყო დაცული. მა. დიდმარხის აღება ღამეს სამეგრელოში ასრულებდნენ სალოცავ "ჟინი ანთარს" (ზეციერი ანთარი). კერაზე აცხობდნენ ოთხკუთხა მოზრდილ ყველიან კვერს, რომელსაც ჯერ სუროს ფოთლებში შეახვევდნენ და შემდეგ ზედ ნაღვერდალს დააყრიდნენ. ვახშმის წინ ოჯახის უფროსი მამაკაცი კერასთან მივიდოდა, ნამცხვარს ნაცარსა და სუროს მოაცლიდა, კვერს ზედ კერაზე ოთხკუთხედ ნაჭრებად დაჭრიდა და ვედრება წარმოთქვამდა:
ზეციერო ანთარო, ბატონო-გამარჯვებულო!
ჩემი საქონელი შენ გაამრავლე!
ასობით ვიჭერდე და არაფერი
აკლდებოდეს, უშობელსა და
ხბოიანს ვერ ვარჩევდე ისე.
მიტრას კულტის ჩვენში არსებობას მოწმობს დას. საქართველოში დაცული ერთი ფრიად საყურადღებო სალოცავი, რომელსაც მეგრელები "მისრობას", ან "მირსობას" უწოდებენ, სვანები-"მეისარბ"-ს და გურულები "მოისარობას".
მირსობას მეგრელები დიდი მარხვის დაწყებამდე იხდიან. საგანგებოდ ასუქბენ ღორს ("ომირსე"). მირსობა დღეს, ხუთშაბათს (მეგრ.ცაშხა), ოჯახის უფროსი ამ ღორს კერის გარშემო რამდენჯერმე შემოატარებს შემდეგი ლოცვით: დღეს მირსობის მობრძანებავ! მე და ჩემს ცოლსა და შვილს ბედი მიეცი, ბედნიერად ამყოფე, ყოველი ალიანი და ჩალიანი (სიავე) გაუქარვე, ყოველივე ავი ზნისაგან, წყლისაგან შენ დაიცავი, შენ სახელდალოცვილო.
ლოცვის დასასრულს ღორს დაკლავენ. შემდეგ ოჯახის დიასახლისი, ოჯახის თითოეული წევრისთვის ორ-ორ მრგვალ კვერსა და კვერცხს მოხარშავს. სადილის წინ ოჯახის წევრები, უფროს-უმცროსობით კერასთან მდგარ ტაბლასთან მივლენ და სათითოდ თავიანტ კვერცხებსა და კვერებს. თვალებზე მიიფარებენ, თან ატრიალებენ და შემდეგ ლოცვას წარმოსთქვამენ: წმ. მირსა დღეს ვლოცულობ! ჩემი თვალის სიმრთელისათვის, კვერით და კვერცხით, ავი თვალის ტკივილი, ავი თვალის დაწირპლვა შორს გამიქარვე. მთაზე ბუზი მიფრინავდეს ჩემს თვალს დაანახვე, მტაზე წიანჭველა მიცოცავდეს, ღმერთო, ჩემს თვალს დაანახვე, ჩემი თვალის ნაქნარით ცემი გული გაახარე.
ამ ლოცვის დასასრულს კვერსა და კვერცხს იქვე შეწამენ.
მაგრამ მირსობის ეს რიტუალი უფრო კარგად და სრულად დაცულია მთიან სამეგრელოში, ჩხოროწყუს სამ სოფელში: გოდოგანში, გარახაში და ჯუმითში. მირსობა დღეს ამ სამ სოფელში იმართებოდა ხატობა, რომელსაც "ჯეგე" ან "ჯგეგე-მისარონი" ეწოდება.
სოფ. გოდოგანი კურზუს თემშია და აქ ერთ მაღალ გორაკზე აშენებულია პატარა ეკლესია. რომელსაც "ჯეგე-მესარონს" უწოდებენ. დგეობა იმართება თებერვალში, 2კვირით წინ ყველიერამდის და სალოცავათ წინათ დიდძალი მხვეწარი მოდიოდა თურმე, განსაკუთრებით ის გვარები, რომალთა ფუძის ან გვარის (ჯინჯიში ხატი) ხატად იგი ითვლებოდა.: ფიჩხაია, ბერულავა, ჩარგაზია, მიქაია, გოგუა, ლაშხია, ნაჭყებია, აშორდია, ფონია, კვაშილია, გაბედავა, არაჰამია და სხვა. ჩარგაზიასა და ნაჭყებიას გვარიდან ირჩევდნენ ნათეებს, რომლებიც ხატს ამწყალობნებდნენ. მირსობა დღეს გოდოგანში ომირსე ღორს კერის გარშემო სამჯერ შემოატარებდნენ და ჯეგე-მისარონს შესთხოვდნენ ოჯახის კეთილდღეობას. ომირსე ღორის ხორცის ჭამა დაღამებამდის არ შეიძლება. დილით კი მოხარშული კვერცხებითა და კვერებით თვალის საღობაზე ჩვეულებრივი წესით ლოცულობენ და შემდეგ ყველანი მიდიან ჯეგე-მისარონის ეკლესიაში, სადაც წინათ ასრულებდნენ სხადასხვა რიტუალს, ლოცვა-ვედრებას, რომელსაც მოჰყვებოდა ცეკვა-თამაში, სიმღერა და სხვა გართობანი. საღამოს მლოცავი სახლში მიდის. ოჯახის უფროსი ომირსე ღორით დაილოცებოდა, გაშლიდნენ სუფრას და რორის ხორცს სჭამდნენ.
ამ დღეს სალოცავად მოდიოდნენ გამოთხოვილი ქალები, რომელტა ფუძის ხატად ჯეგე-მისარონი ითვლებოდა. მათ ტან მიჰქონდათ სანტელ-საწირი და დაკლული ღორები. აქ გვარის ნატეები ამწყალობლებდნენ და შემდეგ შვილდში გამოატარებდნენ.
ვისაც შეთქმული ჰქონდა, იგი ჯეგე-მისარონს ღამეს უთევდა. მოჰყავდათ სულიტ ავადმყოფნი და თვალით სნეულნი. მათ მისარონის ხატის წინ დააწვენდნენ "ხატიში ითონჯირაფა", ღამეს ათევდნენდა ევედრებოდნენ ავადმყოფის განკურნებას.
თვალის სნეულების საწირში მიჰქონდათ ორი სანთელი, ორი კვერი, ორი კვერცხი და თეთრი ფულები. მუხლმოყრით ეკლეისას სამჯერ შემოუვლიდნენ და ევედრებოდნენ თვალის საღობას.
ასეთივე ხატობა იციან სოფელ გარახაში. თებერვალში, მირსობა დღეს გარახის წმ. გიორგის ეკლესიაში წინათ იმართებოდა ჯეგე-მისარონის დიდი ხატობა. ამ ხატის ყმებია: მაფორია და უბირია. ნათეებსაც ამ გვარიდან ირჩევდნენ. აქც თვალით სნეულნი და სულით ავადმყოფნი მოჰყავდათ. შეხვაწილები ხატს სწირავდნენ თვალის სანთელს, რომლების წარმოადგენდნენ თვალის კაკლისოდენა სანთლის რგოლებს. გარახიდან გათხოვილი ქალები მოდიოდნენ საწირით, დაკლული ღორებით, ლოცულობდნენ და ნათეები შვილდში გაატარებდნენ.
გარახასა და ჩხოროწყუს მახლობლად მდებარეობს სოფ. ჯუმითი. აქაც ასევე იცოდნენ წმ. გიორგის ეკლესიაში დიდი ხატობა.
(გაგრძელება იქნება)
ძალიან დაწვრილებიტ ხომ არ არის?
ზედმეტი ხომ არ დავწერე?
თუ რამეა, გამაჩერეთ.
ისე მერე უფრო საინტერესო იწყება
პოსტის ავტორი: tamuna m თარიღი: Feb 28 2008, 01:20 PM
ვაგრძელებ მითრას კულტთან დაკავშირებით...
საფ. ჭგვინთთან არის სოფ. ჯიხაშკარი. აქ დღესაც დაცულია სამლოცველო. ადგილი მისარონ-კარი. მას უჭირავას საკმაოდ მოზრდილი და გაშლილი ფართობი., რომელიც დაფარული ცაცხვის და მუხის ხეებით. შუა მოედანზე დგას ხის პატარა სამლოცველო და მას ჯეგე-მისარონს უწოდებენ. ნააღდგომევს ახალკვირის სამშაბათს მისარონ-კარში იმართებოდა ხატობა, სადაც სალოცავად მოდიოდნენ: ზარანდიები, შენგელიები და ჩარგაზიები., რომელთა საგვარეულო ხატად "ჯინჯი ხატად" იგი ითვლებოდა. ხატობა დღეს რიგის მიხედვით ამ საგვარეულოდან ერთ-ერთი ოჯახის უფროსი მისარონ კარზე მიიყვანდა კერატს, დაილოცებოდა გვარის კეთილდღეობაზე., შემდეგ ღორს იქვე დაკლავდა და ხორცს მლოცველებს გაუნაწილებდა. ღორის ტავს კი გადაულოცავდა იმ მეკომურის უფროსს, რომელსაც რიგით მეორე წელიადს ჯეგე-მისარონისათვის კერატი უნდა დაეკლა...
ჯეგე-მისარონის სამლოცველო იყო აგრეთვე სოფ. გეჯეთში. თებერვალში მირსობა დღეს სალოცავად მოდიოდნენ გეგენავები და ალასანიები და შესთხოვდნენ: თვალის სისაღეს, ყურის, თავის და წელის ტკივილისაგან განკურნებას. ხატს სწირავდნენ: მძივებს, ფულს, ნემსებს, ფერად ძაფებს და სხვა...
მირსობას სვანებიც იხდიან, რომლების თავიანთ "მეისარიბს" დიდი ზეიმით ეგებებიან. მეისარობა სვანეთში თითქმის ორ კვირას გრძელდებოდა და ყველიერის ორშაბათს თავდებოდა. მეისარობის პარასკევს ოჯახის უფროსი ამ დღისათვის საგანგებოდ გასუქებულ ღორს ან ხარს ჰკლავს, სულ ერთია რომელი იქნება, რომლის ხორცის ჭამა დალოცვაზე აკრძალულია. შემდეგ ოჯახის თითოეული წევრისათვის თვალის კაკლის ზომის და ფორმის თვალის კვერებს აცხობენ. მეორე დრეს, შაბატს ოჯახის უფროსი სამეისარიობო ღორსა და კვერებს თაბახზე დაალაგებს და შემდეგ ლოცვას წარმოთქვემას.: ხატო მეისარისაო, შენ სეგვეწიე და მოგვეხმარე, თვალების ჭირი მოგვაშორე, კაცების მშვიდობით გაგვახარე, საქონელი გაგვიმრავლე...
მეისარიობის დასასრულს, კვირა საღამოს ოჯახები ერთად შეიკრიბებიან, მიაქვთ თავიანთი სურსათი და, გაშლიან საერთო სუფრას და დაროს მხიარულად ატარებენ გათენებამდის. რაც მეისარიობის ტაბლაზე დარჩება, ყველაფერს გაინაწილებენ და სახლებში წაიღებენ.
მეისარიობის მომდევნო შაბათს ზემო სვანეთში ასრულებენ "ლიღუ-მესარის"-ის რიტუალს: აცხობენ კვერებს და "დარეცხან დედეშ"-ს (ცისას) ევედრებიან შინაური პირუტყვის მფარველობას.
ამ სალოცავს გურიაშიც სცემენ თაყვანს და მას "მოისარიობას" უწოდებენ. უფროსი ცომს მოზელს, შემდეგ მას ორ პატარა გუმდას მოსწყვეტს და ოჯახის წევრებს სათითაოდ გამოიძახებს. თითოეულ მათგანს ამ ცომის გუნდებს ორვიე თვალის გარშემო შემოუტრიალებს და თან მოისარს შესთხოვს მათი თვალის საღობას. შენალოც გუნდებს სუფთა წყალში ცაყრის., ცომის გუნდებიან წყალს კი მდინარეში ჩაღვრის.
კვერცხი, როგორც სიცოცხლის სიმბოლო, მითრას მიმდევართა შორის ღვთაების სიმბოლოდ იყო აღიარებული. ამის შესახებ "ვედაში" ნათქვემია, რომ მითრა მზე თვალი ღვთაებისა, კვერცხისაგან შობილი დიდად ეხმარება "სევითრებს" (კეთილ სულებს) ბოროტების დათრგუნვაში.
მირსობის რიტუალში ფრიად საყურადღებო მოვლენას ღორის მსხვერპლად შეწირვა წარმოადგენს.. წარმართულ საქართველოში ღორი წმ. მუხასთან დაკავშირებულ ტოტემათ ითველობოდა და ის ღვთაებისადმი იყო შეწირული. მითრაც ხომ მზისა და სინათლის ღვთაება იყო, რომლის წმინდა ცხოველთა შორის ღორის ტოტემსაც საპატიო ადგილი ეჭირა.
ამსთან აღსანიშნავია, რომ დას. საქართველოში მირსობას თებერვალში იხდიან, როგორც ეს აღმოსავლეთ ქვეყნებში იყო მიღებული. ძველ ქართულ წარმართულ კალენდარში თებერვალს ეწოდება მიჰრაკნისა, ანუ "მიჰრაკანი", ე. ი. მიჰრას, ანუ მირსას თვე. საგულისხმოა ისიც, რომ თვით ქართველი მეფეებიც მითრას სახელს ატარებდნენ. მაგ. მიჰრდატი ფარსმან მეფის შვილი; მიჰრანი ანუ მირიანი, ქართლის პირველი ქრისტიანი მეფე; მიჰრანი ქართლის პიტიახში.
მითრა, როგორც მეომართა ღვთაება და მზლეობის სიმბოლო, მეტად მიმზიდველი უნდა ყოფილიყო ქართველი მხედრობისათვის. ამას მოწმობს ქართული ხალხური ეპოსი, რომელშიც წითელი ზოლივით გატარებულია კეთილსა და ბოროტ ძალებს შორის დაუსრულებელი ბრძოლები, დევ-გმირთა სახით.
ამგვარე ეპიური ხასიათის ნიმუშს წარმოადგენს ქართული უძველესი სარწ,უნოებრივი თქმულება ამირანზე. პროფ. ივ. ჯავახიშვილმა ამირანის სახელწოდების შესახებ სამართლიანად ღანიშნა, რომ "სომხურ ხალხურ თქმულებაში, რომელიც ქართული ამირანის შესატყვისია, გმირს ჰმერი ჰქვია. ამიტომ შესაძლებელია ქართულ თქმულებაში თავდაპირველად გმირის სახელს ბგერა "ჰაე"-ეც ჰქონდა და იქნებ "ამიჰრანად" გამოითქმოდა, რაც თავის მხრივ "მიჰრას", "ამტრანს", მითრას უდრისო"...
ერთი სიტყვით აქ მოყვანილი რიტულური წესები და ისტორიული ფაქტები, მოწმობენ, რომ წარმართულ საქართველოში არსებობდა ღცთაება მირსას და მითრას კულტი, რომელსაც ხალხი თაყვანს სცემდა... ჩვენთვის საინტერესოა თუ რა ცვალებადობა განიცადა მირსამ ქრისტიანობის პერიოდში და რომელ წმინდანში ჰპოვა მან თავისი ღვათაებრიობის ნაწილობრივი განსახიერება. ამ მხრივ ჩვენ არ დაგვჭირდება სხადასხვა მოსაზრებების წამოყენება. ამაზე გარკვევით მიგვითითებს ხალხში კარგად დაცული სახელწოდება ჯეგე ან ჯგერაგ -მისარონი, რაც ნიშნავ წმინდანს, იმავე დროს გიროგისა და მირსას (მითრას).
ჯეგე, ჯგეგე, ჯგეჰე, გეგე-ნიშნავს წმ. გიორგის.სცვანურად "ჯგერაგ"-იც წმ. გიორგია. ხალხის შემეცნებაში ჯეგე-მისარონის სახით წარმოდგენილია წ. გიორგი.-მირსა. ნ.მარის აზრით მეგრული ჯგეგე, ჯეგე და სვანური ჯგერაგ თავდაპირველად ნიშნავდა მუხას, მუხის ტყეს, რომელსაც ჩვენში თაყვანს სცემდნენ წარმართობის დროს. შემდეგ მუხის რწმენა წმ. გიორგის დაუკავშირდა.საყურადღებოა, რომ ფშავ-ხევსურეთში წმ. გიორგის ხშირად ლოცვებში "მუხის ანგელოზად" მოიხსენიებენ.
ხეთა მსახურება წარმართულ საქართველოში გავრცელებული იყო და განსაკუთრებიტ თაყვანს სცემდნენ მუხას, რომელიც ითვლებოდა მზის ღვთაების სადგომად და მორწმუნეთ თვალში იგი წარმოადგენდა ერთგვარ ფეტიშს. მუხის ნაყოფით-რკოთი იკვებებოდნენ ღორები და ეს ცხოველიც მუხის ღვთაებისადმი იყო შეწირული.
მოხდა ჯერ მუხისა და მისარონის კულტის შერწყმა. შემდეგ ჯეგე-მისარონი გაქრისტიანებულ საქართველოში იღებს წმ. გიორჰის სახეს. მირსას კულტში მოცემულია ქართული რელიგიური შემეცნების სამი პერიოდ: ხეთმსახურება, მაზდეანობა და ქრისტიანობა.
(აქ არ მთავრდება)
პოსტის ავტორი: marine თარიღი: Feb 28 2008, 02:45 PM
მიტრას კულტის ჩვენში არსებობას მოწმობს დას. საქართველოში დაცული ერთი ფრიად საყურადღებო სალოცავი, რომელსაც მეგრელები "მისრობას", ან "მირსობას" უწოდებენ, სვანები-"მეისარბ"-ს და გურულები "მოისარობას".
მირსობას მეგრელები დიდი მარხვის დაწყებამდე იხდიან. საგანგებოდ ასუქბენ ღორს ("ომირსე"). მირსობა დღეს, ხუთშაბათს (მეგრ.ცაშხა), ოჯახის უფროსი ამ ღორს კერის გარშემო რამდენჯერმე შემოატარებს შემდეგი ლოცვით: დღეს მირსობის მობრძანებავ! მე და ჩემს ცოლსა და შვილს ბედი მიეცი, ბედნიერად ამყოფე, ყოველი ალიანი და ჩალიანი (სიავე) გაუქარვე, ყოველივე ავი ზნისაგან, წყლისაგან შენ დაიცავი, შენ სახელდალოცვილო.
ლოცვის დასასრულს ღორს დაკლავენ.
მაგრამ მირსობის ეს რიტუალი უფრო კარგად და სრულად დაცულია მთიან სამეგრელოში, ჩხოროწყუს სამ სოფელში: გოდოგანში, გარახაში და ჯუმითში. მირსობა დღეს ამ სამ სოფელში იმართებოდა ხატობა, რომელსაც "ჯეგე" ან "ჯგეგე-მისარონი" ეწოდება.
მირსობის რიტუალში ფრიად საყურადღებო მოვლენას ღორის მსხვერპლად შეწირვა წარმოადგენს.. წარმართულ საქართველოში ღორი წმ. მუხასთან დაკავშირებულ ტოტემათ ითველობოდა და ის ღვთაებისადმი იყო შეწირული. მითრაც ხომ მზისა და სინათლის ღვთაება იყო, რომლის წმინდა ცხოველთა შორის ღორის ტოტემსაც საპატიო ადგილი ეჭირა.
ამსთან აღსანიშნავია, რომ დას. საქართველოში მირსობას თებერვალში იხდიან, როგორც ეს აღმოსავლეთ ქვეყნებში იყო მიღებული. ძველ ქართულ წარმართულ კალენდარში თებერვალს ეწოდება მიჰრაკნისა, ანუ "მიჰრაკანი", ე. ი. მიჰრას, ანუ მირსას თვე. საგულისხმოა ისიც, რომ თვით ქართველი მეფეებიც მითრას სახელს ატარებდნენ. მაგ. მიჰრდატი ფარსმან მეფის შვილი; მიჰრანი ანუ მირიანი, ქართლის პირველი ქრისტიანი მეფე; მიჰრანი ქართლის პიტიახში.
ძალიან-ძალიან საინტერესოა
პოსტის ავტორი: tamuna m თარიღი: Feb 29 2008, 11:27 PM
ვაგრძელებ...
ჩვენი მიზანია მითრასა და წმ. გიორგის დაპირისპირებით გავარკვიოთ მათ შორის გენეტიკური კავშირი.
წმ. გიორგი პირველ ქრისტიანთა შორის მეომარ წმინდანად და ქრისტიანთა მფარველად იყო აღიარებული...იგი მითრასავით კეთილსა და ბოროტს შუა დგეს დგას და ბოროტების დასათრგუნად იბრძვის. ამ ბოროტების გამოსახულებაც, სწორედ ის გველეშაპია, რომელსაც წმ. გიორგი თავისი მახვილით ჰგმირავს. ამასთანავე ორივე ღვთაება ერთნაირი, სამხედრო მოკაზმულობით არაინ აღჭურვილნი: თავზე ჩაფხუტით, მუზარადით, ხელში უჭირავთ გრძელი შუბი, წელზე არტყიათ ხმალი და თეთრ ცხენზე სხედან...
მითრასა და წმ. გიორგის შედარებას ვიწყებთ პირველყოვლისა ორივე ამ ღვთაებისადმი შეწირული მასხვერპლისა და რიტუალის მსგავსების მიხედვით. მითუმეტეს ჩვენ ვიცით, რომ ამა თუ იმ მთავარ ღვთაებას მისი ღვთაებრივი ფუნქციონალობის მიხედვით ერთ რომელიმე ცხოველის მსხვერპლს წირავდნენ. მიტრას, როგორც სინათლისა და მძლეობის ღვთაებას, სხვა ცხოველებთან ერთად, უმტავრესად ხარებს სწირავდნენ...
...ასეთი შედარებისათვის, სხვათაშორის, საუკეთესო მასალას წარმოადგენს ილორის წმ. გიორგობაც მთელი თავისი რიტუალებით...ილორის გიორგობაზე არსებობს რამდენიმე აღწერა, მაგრამ ჩვენ აქ მოვიყვანთ ყველაზე უფრო ძველ აღწერას, რომელიც ეკუთვნის ალქანჯერო ლამბერტს.
ნოემბრის 20-ს (ძვ. სტილით) დღესასწაულობ წმ. გიორგის დღეს. ხალხში ის ცრუმორწმუნეობაა გავრცელებული, რომ ამ დღეს ეს დიდებული მოწამე მოიპარავს არემარეში ხარს და ღამით მოიყვანს ილორის ეკლესიაში, რომელიც მის სახელზეა აშენებული. ამ ეკლესიას დიდ პატივსა სცემენ არამც თუ მეგრელები, არამედ მახლობელი ხალხნიც. ამიტომ მდიდარია ეს ეკლესია ოქროთი და ვერცხლით და ძვირფასი თვლებიტ შემკული ხატებით. თვიტ კარები ვერცხლით შემკულია. იმდენად თაყვანს სცემენ ამ ეკლესიას, რომ თუმცა იგი მოშორებულად, ზღვის პირას დგას, მაგრამ ფიქრი არ არის, რომ ვინმემ გაქურდოს იგი. არტამც თუ კარის გატეხვის შიში არა აქვთ, არამედ მისი ძვირფასი ქვები, რომ ახლომახლო გზაში დაააბნიონ, იმას ხელს არავი ახლებს. ამ წმინდანის შიშით მარტო აქაურები კი არა, არამედ თვით აფხაზებსაც, რომლებიც სრულიად მოკლებულნი არიან სარწმუნოების სინათლეს, ეშინიათ მისი და თაყვანს სცემენ მას.
ეს შიში უმთავრესად აი საიდან წარმოსდგება: ამ ეკლესიის კედელზე რამდენიმე ფრიად დიდი შუბია, რომელთაც რკინის დიდი ორპირი მახვილი აქვთ. მღცდელებს ხალხში ის აზრი გაუვრელებიათ, რომ წმ. გიორგი ერთ-ერთი შუბით უსათუოდ მოჰკლავს იმას, ვინც მის მიმართ გამოიჩენს უშიშროებას. ამ ამბით დაშინებუ;ლი, ვერავინ ბედავს ამ ეკლესიის გაქურდვას, ან სხვანაირად შეურაცხყოფას.
20ნოემვერს მთავარი თავისი ჯარისკაცებით, თავად-აზნაურებით და ოდიშის ხალხით მიდის ილორის ეკლესიაში დღესასწაულზე დასასწრებათ და იმის სანახავდ, თუ როგორე მოიყვანს წმ. გიორგი ხარს. მარტო ოდიშელები კი არა, აფხაზები და სვანებიც ბლომად მოდიან. ეკლესიას გარს უვლის გალავანი, რომლის სიმაღლე იქნება ტითქმის 15 მტკაველი.
შესავალთან დიდი კარებია. და ამ კარებზე აგებულია მშვენიერი სამრეკლო, მრავალი ზარით. წინა დღით, როცა დაბნელდემა მთავარი მოვა თავის ამალით და კარტან, რომელშიც არიან ეპისკოპოსები, თავადები და აზნაურები კლიტით დაკეტავს ამ კარებს და გარდა ამისა, კლიტეს დაასვამს თავის ბეჭედს და წავა მოსასვენებლად. მეორე დილას, გათენებამდის,მთავარი ისევ მოვა თავის ამალით.რომ დარწმუნდება მთავარი, რომ ბეჭედი მთელია და არვის ხელი არ უხლია, მოხსნის ბეჭედს და კარს გაღებს. შიგნით გალავანსა და ეკლესიას შუა, დაინახავენ ხარს. ამის დანახვაზე მთელი ხალხი დიდი მოწიწებით მადლობას შესწირავენ წმ. გიორგის ამისთანა ხარის მოყვანისათვის. მაშინვე მოჰყვებიან ზარების რეკვას და ამით აგებინებენ ყველას-ხარი მოყვანილიაო. ყველანი დარწმუნებულები არინ, რომ ხარი თავისი ხელიტ სემოიყვანა წმ. გიორგიმ-ამბობენ კიდევ, რომ წმ. გიორგი სამჯერ მიიყვანს ამ ხარს ზღვიდან მთამდე და მტიდან ზღვამდე და ამ გზით კურთხეულ ქმნილს ეკლესიის გალავანში დააგდებს ხალხის სასარგებლოდ.
ხალხში დიდ ლაპარაკს გამოიწვევს ეს ხარი იმისდა მიხედვით, თუ რა სახით ნახავენ მას. თუ დაჭერის დროს ხარი არ დანებდა, რქებით ირჩოლებს, იტყვიან, რომ წოლეს უსათუოდ ომი იქნებაო. თუ ხარი დაწოლილი და მტვერში ამოსვრილი იპოვეს, იტყვიან ღომის კარგი მოსავალი იქნებაო, ბოსტნეულისა და პურისაო. თუ ხარი ცვარით დანამული იქნა, კარგი მოსავალი იქნება ღვინისო. თუ ფერად ქერაა, ადამიანთა, პირუტყვთა ხშირი სიკვდილი იქნებაო. და თუ თეთრი ან ჭრელია, ფრიად კარგი ნიშანიაო. თუმცა ეს ნიშნები ყოველ წელიწადს მტყუნდება, მაგრამ მაინც სწამთ, როგორც სახარება. ხოლო თუ ეს ერთ-ერთი ნიშანთაგანი გამართლდა, მაშინვე ყოველმხრივ კაცებს გაგზავნიან და ყველას შეატყობინებენ ამ ამბავს.
ხარს გაიყვანენ გალავნის გარეთ და იქ დააკვლევინებენ იქაურ მცხოვრებს, რომლის ოჯახს ძველთგანვე ეკუთვნის ხელობა. ამ ოჯახშივე ძველიდან დარჩენილია ნაჯახი, რომლითაც უკნა დაიკლას ის ხარი და მას ინახავენ, როგორც საღვთო ნივთს და სხვაზე არაფერზე ხმარობენ. ის კაცი ვინც დაკლავს ხარს, გაანაწილებს კიდეც: უმეტესი ნაწილი რქებითურთ ეკუთვნის მთავარს. ამ რქებს მტავარი შეამკობს ოქროთი და ძვირფასი ქებით, და დიდ დღესასწაულზე ღვინოს დალევს წმ გიორგის სადიდებლად. იმერეთის მეფესაც კარგი წილი ეკუთვნის. თუმცა მეფესთან მთავარი მტრად იყო და ომობდა კიდეც, ამან ნაწილი მაინც გაუგზავნა. მეფემ მიმტანი უხვად დაასაჩუქრა და ისე გამოუშვა. ასევე მოიქცა მთავარი გურიელის მიმართაც. სხადასხვა ძველებურ გვარს ოდისში თავისი წილი აქვს მიჩენილი. რაც დარჩება დაჭრიან წვრილ-წვრილად და დაურიგებენ ხალხს. ამ ხორცს გაახმობენ კვამლზე და დიდის საოებით შეინახავენ ავადმყოფობის დროს მოსახმარად. დარწმუნებულნი არიან, რომ ეს ხორცი საუკეთესო წამალია ყოველგვარი ავადმყოფობის, თუმცა ბევრჯერ ბედნიერი შედეგი არ ჰქონია ამ წამალს, მაგრამ მაინც ყველა ავადმყოფობის დროს ის ურჩევნიათ...
ასეთივე სახის რიტუალი სრულდება კახეთშიც, სადაც ცნობილია აწყურის თეთრი გიორგობა. 14 აგვისტოს, როცა მლოცველები დილით გარიჟრაჟზე შეუდგებიან ტაძრის გარშემო ხოხვით და სხვადასხვა რიტუალით ლოცვა-ვედრებას. ამ დროს უცბათ დაიძახებენ: გზა! გზა! თოკით ხარს შემოარბენინებენ , რომელსაც რქაზე ორი ანთებულ სანთელი აქვს მიკრული. მღვდელი ხარს ბალანს შესტრუსავს და შემდეგ დიდი ზეიმით დასაკლავად წაიყვანენ. ხარს მუხრუჭს მოსდებენ და მიწაზე დააგორებენ. ამ დროს ხალხი დაიძახებს: დიდება შენს სასწაულ მოქმედ ძალას, თეთრო გიორგი, ხარმა რომ ასე მალე იგრძნო შენი ძალა. წაქცეულ ზვარაკს ყელში ხანჯალს გაუყრიან და თუ ხარმა ტოკვა წევა დაიწყო, ხალხში ჩოჩქოლი ატყდება, რომ მსხვერპლი წმინდა გულით არ ყოფილა შეწირულიო. შემდეგ ცეცხლს დაანთებენ, თოფებს ისვრიან და ქადაგად ეცემიან...
საყურადღებოა, რომ წმ. გიორგის ერთ-ერთი უდუდესი სალოცავი ლომისის წმ. გიორგი (http://www.orthodoxy.ge/eklesiebi/lomisa/lomisa.htm), რომელიც მლეთაშია (მთიულეთი), ხარი "ლომას" სახელით არის ცნობილი. ეს ლომისას წმ. გიორგი ხალხური თქმულებით ხორასანიდან (ირანიდან) მოსულა. იგი მჯდარა თეთრი ხარის ლომას რქაზე და საქართველოში ისე შემოსულა. ამ ტქმულებით წმ. გიორგი მითრას სამშობლო ირანთან არის დაკავშირებული და როგორც მითრა წმ. გიორგიც ხარზე მჯდომად არის წარმოდგენილი. შეგვიზლიოა ვიფიქროთ, რომ თავდაპირველოდ ხარ-ლომა დაკავშირებული ყოფილიყოს თვიტ ლომთან, რომელსაც მიტრას კულტში მეოთხე ადგილი ეჭირა. მითრას ბარელიეფზე ლომი, როგორც ცეცხლის სიმბოლო, ხშირად არის გამოხატული და ამიტომ საფიქრებელია, რომ ჩვენშიც ლომი მირსასთან ყოფილიყოს დაკავშირებული, როგორც მისი საკულტო ცხოველი. შემდეგ ის ლომი შესცვალა ხარ-ლომამ და იგი დაუკავშირდა წმ. გიორგის. ამას ისიც მოწმობს, რომ ზემო სვანეთში, მესტიის წმ. გიორგის ეკლესიაში დღემდე ინახება ლომის გამოსახულების დროშა და ნეკრესის წმ. გიორგისადმი შეწირულ კურატს ლომ-ტახტს უწოდებენ. ტახებს ხომ მითრას სწირავდნენ. ამგვარად მითრას საკულტო ცხოველები-ტახი, ლომი და ხარი-ქრისტიანულმა რწმენამ ჩვენში წმ. გიორგის დაუკავშირა.
ძველი ქართული ტაძრების ფასადები მითრეუმების მსგავსად, შემკულია ხარის ქანდაკებით, როგორც მაგალითად ბოლნისი, სვეტიცხოველი, იფარის ეკლესია სვანეთში და სხვა. ფრინველებში კი წმ. გიორგის ვენში მამლებს სწირავენ. გიორგობას თელეთში, აწყურში, გერში, არბოში და სხვა, მლოცველებს მიჰყავთ მამლები და ხატს ღამეს უთევენ. გათენებისას მამალს ხელში დაიჭერენ და ეკლესიას მუხლის მოყრით და ვედრებით სამჯერ შემოუვლიან. შემდეგ ამ მამლებს ააფრენე. მამალი მაზდეანებშეი წმინდა ფრინველად იტვლებოდა და იგი დაკავშირებული იყო მითრას რწმენასთან. ხშირად მითრას ბარელიეფზე მამალია გამოსახული. მაზდეანების რწმენით მამალი თავისი ყივილით აფრთხობდა ბოროტ სულებს და ამგვარად იცავდა კეთილმორწმუნეებს სიავისაგან...
პოსტის ავტორი: tamuna m თარიღი: Mar 1 2008, 02:26 PM
ფშავ-ხევსურეთში წმ. გიორგი კოპალა განუქყვეტლის ებრძვის და მუსრავს ბოროტ დევებს. ამსთან აღსანიშნავია, რომ ქართული თქმულებით წმ. გიორგი დაკავშირებულია ამირანთან. სოფ. გერგეთში არსებობს ასეთი გადმოცემა, რომ როდესაც ღმერთმა თავხედობისთვის დასაჯა და კლდეზე მიაჯჭვა ამირანი, ამითი უნდოდა მის დაუძინებელ მტერს გველეშაპს ესარგებლა და ამირანი შეეჭეამა, მაგრამ ეს წმ. გიორგიმ გაიგო, იქვე გაჩნდა და გველეშაპი გააქვავა.
ამიტომ განსაცდელის ჟამს, ქართველი ხალხი, როგორც მითრას მითრიელები, მფარველობისათვის მხოლოდ წმ. გიორგის მიმართვავენ. მითრა იყო ძლეობის, გამარჯვების და ლაშქრის ღვთაება, რომელიც მითრიელების წარმოდგენით ლაშქარს წინ მიუძღვოდა და მტერს მუსრავდა. ამიტომ მითრას მოლაშქრენი ატარებდენ "მითრას მოლაშქრეთა" საპატიო ტიტულს. უძლეველი მითრას დროშის წინამძღოლობით იბრძოდა ლიცინიის ლაშქარი კონსტანტინე მეფის წინააღმდეგ.
წმ. გიორგიც ასეთივე მეთაური და უძლეველი მხედარი იყო ჩვენი ხალხის წარმოდგენით. სუჰუნის წმ. გიორგის ხატზე წარწერები ასე იწყება "მხედართმთავარო, შვიდწილუძლეველო მოწამეო წმ. გიორგი:"...; "მხნეო მხედარო ქრისტესო წმ. გიორგი"...; "მძლეო, დიდო მხედარო:" და სხვა. ფშავ-ხევსურთში წმ. გიორგი ლაშარის ჯვარი და გუდანის ჯვარი (წმ. გიორგი) მოლაშქრეთა წინამძღოლად ითვლებოდა.
ლაშარი ფშავის წარმოდგენით გმირი და უძლეველი მხედარია. იგი მტრისაგან იცავს ფშავისხევს და ლაშქრობის დროს წინ უძღვის მათ. იგი მძლეობის მომცემიაო. ეს უძლეველი მხედარი ლურჯაზე ზის და თავის ჰყმათ უხილავად დაჰყვებაო, რომ ისინი განსაცდელისაგან დაიფაროსო. ლაშარშივე წყდებოდა ლაშქრობისა და ზავის საკითხები. აქ იყო დიდი ლაშარის დროშა, რომელიც ლაშქარს წინ მიუძღვოდა.
ასეთივე მებრძოლია ხევსუეთის გუდანის ჯვარი, რომელსაც წმ. გიორგობით ლოცულობენ. ლაშარობის საქმე გუდანს ეკითხებოდა და ხევსურეთის ლაშქარს მუდამ წინ მიუძღვოდა. ხევსურების რწმენით, თუ გუდანისწმ. გიორგის ლაშქრობაში გაუჭირდებოდა, მას მორიგი ღმერთის ბრძანებით შეეშველებოდნენ კოპალა, პირქუში და სხვანი.
საქრთველოს სამეფო ალამზეც წმ. გიორგი იყო მითრასავით გამოსახული, გარშემო შვიდი მნათობით და ეს დროშა სამეფო ლაშქარს მუდამ წინ მიუძღვოდა. ამირომ, როგორც რომაელი იმპერატორები თავიანთ გამარჯვებას მითრას მიაწერდნენ, ასევე ქართველი მეფეებიც თავიანთ გამარჯვებებს წმ. გიორგის განგებას აწერდნენ. გიროგი მესამის სახელმწიფო ბეჭედზე ეწერა: "წმ. გიორგი მოსავი შენი გიორგი ძალითა შენითა ვძლევ მტერთა ჩემთა"...
ერთი სიტყვით წარმართული რწმენისა და რიტუალით ირკვევა, რომ ქართველ წმ. გიორგის თავი ღვბთაებრიობით გენეტიკური კავშირი ჰქონდა წარმართულ მითრასთან, ანუ მირსასთან, რომლის კულტი მითრაიზმის სახით გავრცელებული იყო ძველი აღმოსავლეთის და დასავლეთის ქვეყნებიში...
(სერგი მაკალათია)
პოსტის ავტორი: tamuna m თარიღი: Mar 4 2008, 05:27 PM
მითი, ლეგენდა, გადმოცემა ხალხური ნოველა
ალი
ერთხელ ერთ კაცს ღამე გზაზე შეხვედრია ალი.
-თუხი, ცხენს შემიჯინეო!
-არ შეგიჯენო!
-თუხი, შემიჯინეო...-არ მოეშვა ალი.
-შეჯექი და თან გადაჰყევიო!-უთხრა ბოლოს კაცმა.შეისვა, ბაშლაყით შემოიკრა წელზე და მიიყვნა შინ. ალს ალს ფრჩხილები ჰქონდა გრძელი, დააჭრეს, ვეღარსად წავიდა. დარჩა და როგორც ოჯახის წევრი, ისე მუშაობდა სახლში.
ერთხელ ლიტანიობას წასულა ყველა და ბავშვი იქვე დაუტოვებიათ აკვანში. დააწვა თურმე გულზე ამ ბავშვს დედაკაცი: მითხარი, ჩემი ფრჩხილები სად არისო?
ბავშმა რა იცის. კიდევ და კიდევ აწვება თურმე. ბავშვს სული ხდება. ამ ქალმა იფიქრა, მაღლა რომ იყურება, ალბათ იქ არის ჩემი ფრჩხილებიო. ავიდა ერდოში, იპოვა ფრჩხილები, ჩამივიდა დაბლა, ეს ბავშვი ქვაბში ჩაგდო, ცეცხლზე დადგა და წავიდა. გზად გაუვლია ეკლესისთან და აიმ კაცისათვის დაუძახია.
-თუკი, ხორც ჩაგექლამაო!
მოვიდნენ სახლში და რაღას ნახავდნენ!
ჩახარშულია ბავშვი ქვაბში.
პოსტის ავტორი: tamuna m თარიღი: Mar 4 2008, 05:44 PM
რატომ არის საქრთველოში ბევრი ლამაზი
იყო ინდოეთის მეფე შედათი, კაცი იმდენად გულზვიადი და კადნიერი, რომ გადაწყვიტა ქვეყნად სამოთხე აეშენებინა: ხალხი ღმერთად მიმიჩნევსო.
გააშენებინა ედმი. იგი მართლაც საუცხოო სანახავი იყო და სწორედ სამოთხეს ჰგავდა, მაგრამ...
-რა სამოთხეაო,-კრძალვითა და მოწიწებით მოახსენეს შედათს,-როცა სიგ ანგელოზნი არ არაინო?
მეფემ მაშინვე მნოუწოდა თავის მხლებლებს და უბრძანა: დაიარეთ ქვეყანა და, სადა კი ნახოთ ლამაზი ქალი, მე მომგვარეთო.
მეფეს უნდოდა, რომ ეს ლამაზები სამოთხეში დაესახლებინა.
მხლებლებმა შეასრულეს ბრძანება მეფისა, შეკრიბეს "გურიები" მთელი ქვეყნის პირზე და გაემართნენ ინოდოეთს, კავკასიაში რომ მოვიდნენ, აქ შეიტყვეს უცებ, რომ ღმერთმა უწყალოდ დასაჯა შედათი კადნიერებისათვის, დაახვია უმარავი კოღო, რომელთაც ისე დაჰკბინეს უბედური მეფე, რომ რუმბივით დასივდა და მელე სულაც განუტევა.
ლამაზმანებმა ეს ამბავი რომ მოისმინეს, გადაწყვიტეს, ნუღარც უნდოეთში წავალთ, ნუღარც ჩვენს ქვეყანაში დავბრუნდებითო, დავრჩეთ აქ, ამ ტურფა მხარეში, ყოველგვარ სამოთხეს სჯობიაო.
ეს არის მიზეზი იმისა, რომ საქართველოში ასე ბევრი ლამაზი ქალია.
პოსტის ავტორი: tamara თარიღი: Mar 4 2008, 07:39 PM
ალი – ქართულ მითოლოგიაში ბოროტი სულები, რომლებიც ვნებენ მშობიარეებს, ახალშობილებს, მარტოხელა მგზავრებს და სხვებს. ალები შეიძლება როგორც მამრობითი, ასევე მდედრობითი სქესის ყოფილიყვნენ. მათ საშინელი შესახედაობა ჰქონდათ (სპილენძის კბილები, შუშის კვალი, დასვრილი თმა). გადმოცემის თანახმად, ალები ცხოვრობენ ტყეში, კლდეებში, ნანგრევებში, შედიან თავლებში, ზოგჯერ მსხვერპლს, რომელსაც ახლო ნათესავის სახით ეცხადებიან, წყალში იტყუებენ. ქალ ალებს (ალქალებს) იგივე ფუნქციები აქვთ, თუმცა ნაკლები ფიზიკური ძალა გააჩნიათ. ზოგჯერ მათ ქალღმერთ დალის ფუნქციები მიეწერებათ და მის მსგავსად, მშვენიერი ოქროსთმიანი ქალის სახით ეცხადებიან თეთრ კაბაში. ალი ერთგული მსახური ხდება ადამიანის, რომელიც მას თმას და ბრჭყალებს დააჭრის. ალის ბოროტ ძალას წინ აღუდგება მის წინააღმდეგ შელოცვა ან წმინდა გიორგის სახელი.
პოსტის ავტორი: tamara თარიღი: Mar 4 2008, 08:24 PM
გახუა მეგრელაური
გახუა იყო ჭორმეშიონი, გვარად გოგოჭური. მისი ნასახლარი ჭორმეშავის უბანში, რომელსაც ფიცრული ჰქვია, დღემდე არის შემორჩენილი.
იგი გუდანის ჯვარის მკადრე იყო, მაგრამ უფრო ხახმატის ჯვართან ყოფილა დაახლოებული, სადაც კი წავიდოდა ჯვარი, გახუას თან წაიყოლებდა ხოლმე. გახუას ჯვარი ხელზე მოუდიოდა; როცა იგრძნობდა ჯვარის მოახლოებას, სამკადრეოს გადაიფარებდა ხელზე, რათა ჯვარი ზედ დაბრძანებულიყო. გახუას პირს გვერდზე გაწევდა, რომ თავისი სუნთქვით ღვთისშვილი არ შეეწუხებინა და ასე ისმენდა მის ნებას. გახუა ხანდახან დაიკარგებოდა. ერთ- ორ თვეს არ გამოჩნდებოდა, საფარველდადებული დაჰყავდა თურმე ხახმატის ჯვარს.
სხვა ღვთისშვილებს არ მოსწონდათ რომ ხახმატის ჯვარი ასე იახლოებდა გახუას, ხორციელის სუნი არ ეამებოდათ და საყვედურობდნენ თავიანთ მოძმეს ჯვარს, ხახმატის წმინდა გიორგის: რა არის, ეს დედაკაცის ნამშობი ჩვენში გარიეო? ერთ დღეს, როცა გახუა თავის ფიცრულში იყო, ხახმატის გიორგი გამოეცხადა და აცნობა, რომ ღვთისშვილები მისი წინამძღოლობით ქაჯავეთის დასალაშქრავად მიდიოდნენ და მათ შორის საყმოს წარმომადგენელი უსათუოდ უნდა ყოფილიყო, რათა თავისი თვალით ენახა ქაჯავეთის სამჭედლოს საიდუმლო. ოღონდ რაკი სხვა ღვთისშვილები ადამინის ადამიანის სუნს ვერ იტანდნენ, ხახმატის გიორგიმ უბრძანა გახუას, სამ დღეს ემარხულა. ორ დღეს იმარხულა გახუამ, მაგრამ მესამე დღეს სულმოკლეობა გამოიჩინა და პური და ყველი შეჭამა, და ისევ აუვიდა გახუას ადამიანის სუნი. რა ექნა ხახმატის გიორგის? გხუა თავად ყვებოდა ხოლმე:წამიყვანეს ღვთისშვილებმა და ველკეთილზე ეხში დამაწვინეს და სული ამომიძვრინეს, გვამი კი იქვე მიწაში ჩამარხესო. ასე გაიყოლიეს ღვთისშვილებმა გახუას სული, აიარეს ველკეთილი, გადავიდნენ დათვისჯვრის უღელტეხილი და უჩინრად გასწიეს ქაჯავეთსიკენ ქაჯავეთის დალაშქვრის შემდეგ უკანა გზაზე მივიდნენ იმ ეხთან, სადაც გახუას გვამი იყო ჩაფლული. მისი სული ისევ სხეულში უნდა ჩაებრუნებინათ, მაგრამ გვამს თურმე მატლი ეხვეოდა და ისე ყარდა, რომ გახუას შეზიზღებია თავის იგვამი, აღარ მოუნდომებია ამყრალებულ გვამში შესვლა და გაქცევა დაუპირებია, სად გარბიხარ, მეპურყველე გახუაო, უთქვამთ ღვთისშვილებს, ჩაძვერი შენს გვამშიო - და "ძალით ცამაძვრინეს პირიდანო და ავდექი ხორციელი კაციო".
გახუას, - ამბობდნენ, - თაგვის ამონაჭამი აჩნდა მხარზეო. თავად ყვებოდა თურმე:ქვიშაში ტაგვს ჩემ მხარზე ხორცი ამოეამ და, რომ გავცოცხლდი, თაგვისაგან ამოჭმული მტკიოდაო. მერე წამალი მასწავლეს ღვთისშვილებმა და, როცა შინ დავბრუნდი, ნასწავლები წამალი მოვისვი და მომირჩაო.
ტავდაპირველად გახუა არაფერს ამბობდა თვთისშვილებთან თავისი სიარულის შეასხებ. ღვთისშვილებისგან არ ჰქონია ლაპარაკის ნება. ბოლოს. ხამში რომ შესულა, ნებაც მისცემია და საუბარიც დაუწყია თავის თავგადასავალზე და ღვთისშვილთა საიდუმლო ამბებზე. ამ დროს აღარც ხელზე მოუდიოდა ჯვარი.
გახუას ცოლის მოყვანის უფლება არჰქონია ჯვარისჰან, მაგრამ მაინც უთხოვია ცოლი. ბავშვს რომელიც შეეძინა, თან ოქროს ჯაჭვი ფაყვა დედის მუცლიდან:იზრდებოდა ბავშვი , იზრდებოდა ჯაჭვიც, მაგრამ ბოლოს ჯაჭვი აღარ გაიზარდა და მოახრჩო ბავშვი. ამბობდნენ, ჯვარის ნებას რომ არ გაემორჩილა, ამიტომ უძეოდ გადაეგო გახუაო.
ზ. კიკნაზე
მითოლოგიური ლექსიკონი, გვ25
პოსტის ავტორი: tamuna m თარიღი: Mar 4 2008, 08:42 PM
დალი და მონადირე ალმასგილი
ბეჩოელი მონადირე ყოფილა ალმასგილ. მაგრად ნადირობდა თურმე. ეკითხებოდა მისი რძალი ხშIრად:
-რა ამბავია ალმასგილ, შენსავით რომ ვერავინ ნადირობსო?
-შენსთავს მოუარე, არაფერი გეკითხება. ეგ ჩემი საქმე არისო,-ეტყობა ხოლმე ალმასგილი.
მაინც ყთვალთვალებდა რძალი. მოსვენებას არ აძლევდა. ამხანაგს ჩესჩივლა ალმასგილმა:
-შინ მოსვენება არ მაქვს, სანადიროდ წასვლის წინ რძალი თავს დამტრიალებს სულო.
ამხანაგმა უთხრა:
-თუ ასეა, გარეთ გამოდი, მინდორში, იქ დაიძინე და უთენია გამოაგივლი, წავიდეთ სანადიროთო.
დაუჯერა ალმასგილმა. დაწვა მინდორში და სასთუმლად გუდა დაიდო.
გამოვია შუაღამეს რძალი, ეძენა ვაჟი, ეძება და მონახა მინდორში. მიეპარა, გუდას დაუწყო სინჯვა. უცხო, ლამაზი თავსაფარი ჰქონდა გუდაში. ამოიღო რძალმა, გაშალა, მთელ მინდორს გადაეფარა. რძალს შეეშინდა, კეცავს ამ თავსაფარს, კეცავს, ვერ დაკეცა და გუდაში ვერ ჩაატია ნახევარიც. გაიპარა სახლში. გამოეღვიძა ვაჯს, ნახა ეს თავსაფარი, ეწყინა და იმ დღეს სანადიროდ აღარ წავიდა.
მეორე დღეს ვაჟმა ადგილი ინაცვლა და ისევ გარეთ დაიძინა. მოვიდა რძალია. დაიწყო გუდაში ხელის ფათური. ამოალაგა გუდიდან ვაზნები. აწყობს რძალი ვაზნებს უკან-ნახევარიც არ ჩაეტია.
ცუდ გუნებაზე დადგა დილით ალმასგილი:
-სიცოცხლე აღარ მიწერია დიდი ხნისაო,-ამხანაგს უთხრა.
მაინც წავიდნენ მთაში. ერთი ერთ მხარეზე ავიდა, მერე-მეორეზე. დათქვეს: რომ ავიდეთ, რომელიც აუსწრებს, იმან მოძებნოს დაგვიანებულიო.
აუსწრო ამხანაგმა. არსად სჩანს ალმასგილი: ჩაჰტვა ღელეს მეორე მხარეს, ბახა, ზვავი ჩამოწოლილიყო, ზვავის გვერდით ალმასგილის ქუდი ეგდო. მოძებნა და ამოიყვანა მკვდარი. წამოიღო სახლში და მეორე დღეს ისევ ტყეში გაბრუნდა სანადიროდ.
დაანთო ცეცხლი ღამე. მწვადი შეწვა. უცბად ვიღაცამ ჩამოსძახა მთიდან. ეს ყოფილა ნადირთ პატრონი დალი. თურმე თავის დას ეძახოდა: ის ვაჟი გუშინ რად დაღუპე, ზვავი რატომ ჩამოუშალეო?
-ჩემს ნაჩუქარ ვაზნებს და თავსაფარს კარგად ვერ მოურა, თავის რზალს ჩაუგდო ხელშიო.
-ახლა რა ეშველება იმ ბიჭს, არ ვიტიროთო?
-მონადირეა მანდ, მისი ამხანაგი, ის გვიშველისო.
გამოეცხადა დალი მონადირეს და სთხოვა, მოგვიხერხე, რომ შევიდეთ და ჩემი სატრფო დავიტიროთო.
მოვიდა ტრილის დღე. მკვდარი მონადირის ამხანაგმა დაამზადა სასმელი და სატირალი მოაწყო. გაშალა ეზოში და ყველა მოტირალი სუფრასთან მიიპატიჟა. მხოლოდ მკვდრის დედა დაიმალა ოთახში. თავისი მკვდარი ვაჟი ვერ დატოვა. შევიდნენ მკვდართან დალები, გახადეს ტანთ, ახალი აბრეშუმის ტანისამოსი ჩააცვეს. ამ დროს ვერ მოითმინა თურმე დედამ და ამოიხვნეშა. დაფრთხნენ დალები და გაუჩინარდნენ.
ამბობენ დალი მონადირეს შეიყვარებსო და იღბალს მისცემსო, მაგრამ თუ მონადირე ამის შემდეგ სხვა ქალს გაეკარა ან დალის სიყვარულის ამბავი გაანდო, დალი შურს იძიებს და ვაჟს სიცოცხლეს მოუსწრაფებსო. მოკლავს. მერე კი მოვა საფლავზე და აკივლდება, იტირებს და მკვდარ მონადირეს საფლავიდანაც კი ამოიღებსო.
ამიტომ სვანეთში სამი ღამის განმავლობაში დარაჯობენ მონადირის საფლავს-დალმა არ დაიტიროსო.
პოსტის ავტორი: tamuna m თარიღი: Mar 4 2008, 09:01 PM
როგორ გაჩნდა ქვეყანაზე მთები და ხევები
ღმერთმა თურმე დედამიწა, ცაზე უფრო დიდი გააჩინა, არ მოერგო ცა დედამიწას, ვერ ესარქვლებოდა.
მაშინ ეშმაკმა ურჩია თურმე ღმერთს: მოუჭირე მიწას შენი ძლიერი მკლავები და ცა ზარფუშივით დაეხურებაო.
მართლაც ღმერთმა დაუჯერა ეშმაკს, მოუჭირა დედამიწაზე მკლავები..ცა დაესარქველა, მაგრამ მიწა კი შეიზნიქა და აქა-იქ ამოიბურცა გორებად.
პოსტის ავტორი: marine თარიღი: Mar 5 2008, 10:39 AM
რატომ არის საქრთველოში ბევრი ლამაზი
იყო ინდოეთის მეფე შედათი, კაცი იმდენად გულზვიადი და კადნიერი, რომ გადაწყვიტა ქვეყნად სამოთხე აეშენებინა: ხალხი ღმერთად მიმიჩნევსო.
გააშენებინა ედმი. იგი მართლაც საუცხოო სანახავი იყო და სწორედ სამოთხეს ჰგავდა, მაგრამ...
-რა სამოთხეაო,-კრძალვითა და მოწიწებით მოახსენეს შედათს,-როცა სიგ ანგელოზნი არ არაინო?
მეფემ მაშინვე მნოუწოდა თავის მხლებლებს და უბრძანა: დაიარეთ ქვეყანა და, სადა კი ნახოთ ლამაზი ქალი, მე მომგვარეთო.
მეფეს უნდოდა, რომ ეს ლამაზები სამოთხეში დაესახლებინა.
მხლებლებმა შეასრულეს ბრძანება მეფისა, შეკრიბეს "გურიები" მთელი ქვეყნის პირზე და გაემართნენ ინოდოეთს, კავკასიაში რომ მოვიდნენ, აქ შეიტყვეს უცებ, რომ ღმერთმა უწყალოდ დასაჯა შედათი კადნიერებისათვის, დაახვია უმარავი კოღო, რომელთაც ისე დაჰკბინეს უბედური მეფე, რომ რუმბივით დასივდა და მელე სულაც განუტევა.
ლამაზმანებმა ეს ამბავი რომ მოისმინეს, გადაწყვიტეს, ნუღარც უნდოეთში წავალთ, ნუღარც ჩვენს ქვეყანაში დავბრუნდებითო, დავრჩეთ აქ, ამ ტურფა მხარეში, ყოველგვარ სამოთხეს სჯობიაო.
ეს არის მიზეზი იმისა, რომ საქართველოში ასე ბევრი ლამაზი ქალია.
ძალიან ლამაზი მითია
პოსტის ავტორი: tamuna m თარიღი: Mar 5 2008, 12:04 PM
დალი და მონადირე მეფისა
-დედავ გენაცვა, საგზალი მომიმზადე, არჩვ-ჯიხვი მომენატრაო-უთხრა მონადირე მეფისამ თავის დედას.
გამოუცხო დედამ ხმაიდები თავის საყვარელ შვილს და სანადიროდ გაისტუმრა.გარიჟრაჟზე აბიდა მთაზე მონადირე. ის-ის იყო საუზმე უნდა ეჭამა, რომ კივილი მოესმა, მონადირეს მისთვის ყური არ უთხოვებია. ახლა მეორედ შემოესმა კივილი.
"წყეული ვიყო, თუ არ გავიგო, ვის უჭირს ასეო,"-გაიფიქრა მონადირემ. აიხედა მაღლა, ხედავს ცას სწვდება თეთრი კლდე.
კლდის წვერზე ოქროსნაწნავებიანი დალი გადმომდგარა და კივის
-დიდება შენდა, ვინც არ უნდა იყო, მითხარ, რა გაგჭირვებიაო,-მიმართა დალს მონადირემ.
-მე ვარ კლდის დალი, შვილი მგელმა მომტაცაო. ბავშვი კლიდიდან გადმომიგორდა, ქვევით მსუქანი მგელი ყოფილა დადარაჯებული და გორს იქით გაუყენაო.
-ნუ შეწუხდები, ცბიერ მგელს მე გავეკიდებიო, ბავშვს გადავარჩენო!-შესძახა მონადირემ.
მგელი ქედ-ქედ მიძუნძულებდა, დალის შვილი პირში ეჭირა. შეურჩია დრო მეფისამ, სტყორცნა ისარი და იქვე გააგორა. პირი ღია დარჩენო მგელს. მეფისამ იგი გაატყავა, ტყავი წელზე შმოიკრა, ბავშვი მხარზე შმოისვა და ისე მიჰგვარა დედამისს-კლდის დალს.
-დედაჩემო, ნაწნავი გადმომიგდეო,-შესძახა ბავშმა.
-ისემც დედის მადლი გქონია, მე დედის მთქმელი აღარავინ დამრჩა. დედის მთქმელი ნადირმა მომტაცაო!
-მე ვარ შენი შვილი, მონადირემ მიხსნა მგლის პირიდანო!
დალმა კლდიდან გადმოიხედა, კლდის ძირში შვილი დაინახა, გადმოუგდო ოქროს ნაწვავი და შვილი ზევით აიყვანა.
-მონადირევ ჩემო,-უთხრა დალმა,-რითი გადაგიხადო სამაგიოერო? გინდა, ყოველდღე თითო სუნს მოგაკვლევინებ? არად, თუ გინდა, ყოველ სექტემბერს ცხრა ჯიხვს მოგცემ, წვრილ არჩვს ყოველ კვირაში! თუ არადა, ის მირჩევნია, შენს ლამაზ დანიშნულზე უარი თქვა, ჩემთან დარჩე სამუდამოდო!
-არა, დედოფალო, სიყვარუის როგორ გაკადრებ?! ვერც ჩემს დანიშნულზე ვიტყვი უარს. ისევ ისე მირჩევნია, ყოველ სექტემბერს ცხრა ჯიხვი მომაკვლევინო,-უთხრა მოკრძალებით ყმაწვილმა.
სხავ გზა არ იყო. დედოფალმა აასრულა დანაპირები, მაგრამ ვაჟის უარი გულს მწარე ხინჯად ჩაესო. ვერ აპატია, რომ მოკვდავი დანიშნული არჩია, კლდის პატრონის, დალის, სიყვარულს.
ერთ დღეს მონადირე ტყეში დანაპირები ცხრა ჯიხვი შემოეყარა. ერთი მათგანი ოქროს რქიანი იყო. დაუმიზნა მონადირემ ისარი ოქროს რქიან ჯიხვს და ოქროს რქას მოხვდა. არ მიიკარა ისარი რქამ და მონადირეს შიგ შუბლში შეუბრუნა.
პოსტის ავტორი: tamuna m თარიღი: Mar 5 2008, 02:23 PM
დევი
-ბოხეენი ყოფილან გვარად, ღებელები: თაზი, თემირა და მამუკო.
წასულა სანადიროდ თაზი. შვილი წაუყვანია. დაუნთიათ ღამე ცეცხლი ტყეში. შუაღამისას მოსულა ბანჯგვლიანი დევი და ჩამომჯდარა ცეცხლის პირას. თაზის თოფი მუხლთშუა ედგა. მოუმართა თოფი და ესროლა. გადავარდა თოფი და გადავარდა დევი ბექზე.
-ერთხელაც მესროლეო,-ეუბნება დევი თაზი. არაო, მამაჩემს ერთის მეტი არ დაუბარებიაო.
-აი შენ დედასაო!
თურმე მეორეს რომ ესროლოს გამრთელდება. მეორე დღეს ჩასულა ხევში, ყურებუ დაუჭრია. იმ დევს დაუწყევლია:
-ბოხენი არც აშენდეთ და არც გადაშენდეთო...
-მართლაც, სანამ იმ სოფელში ცხოვრობდნენ, არა მრავლდებოდნენ.
პოსტის ავტორი: tamuna m თარიღი: Mar 8 2008, 12:51 PM
ნადირთა პატრონი და-ძმა
და-ძმა არიან ნადირთა პატრონები. თითო წლობით, მორიგეობით პატრონობენ ნადირს. ქალი როცა მწყემსავს, ნადირი მსუბუქი და ფრთხილია. მისი მოკვლა უჭირს მონადირეს. ვაჟი როცა პატრონობს, ნადირი მჭლეა და ბრიყვი, ადვილად იკვლება.
თიანელი მონადირე წამოსულა ტყეში, სვიანაზე სანადიროდ. პირაქეთ ორი დათვი მოუკლავს. მერე სვიანაში გადასულა. ორი მწოლიარე ირემი დაუნახავს. ერთი ცალრქა ყოფილა, მეორეს წყვილი რქა ჰქონია. აჩქარებულა მონადირე და ცალრქასთვის უსროლია. ცალრქა, თურმე ნადირთ პატრონის ირემი ყოფილა. მაშინვე დაუძახია ნადირთ პატრონს: ცალრქას დაჰკრესო! დაღალული იყო, კალოდან გადმოსულიო. ეს მონადირე ცალზე დარჩეს შვილიშვილითაო.
ამ დროს დაუნახავს მონადირეს, რომ ქალი ნადირთ პატრონი გადმოსულა, ხელში ტაგანი სჭერია და ირმების წველა დაუწყია.
წამოვიდა ეს მონადირე შეშინებული. შინ მივიდა და რას ხედავს: უფროსი შვილი მკვდარი დახვდა. საშუალო მაშინ მოკვდა, როცა მამა მივიდა, იმაზე უმცროსი ძმების დამარხვის დროს მოკვდა. დარჩა სულ პატარა მეთხე.
მას აქეთ მათი გვარი ასე მოდის: შვილი მხოლოდ ერთი რჩებათ.
პოსტის ავტორი: tamuna m თარიღი: Mar 8 2008, 01:09 PM
მონადირე ნაკუწა
"მთა რაჭა იყო განთქული მონადირე, სახელად ნაკუწა. ნადირთ პატრონებმა სუფრაზე მიიწვიეს. გამოქვაბულში ცეცხლი ენთო და შამფურზე აგებული ჯიხვი იწვოდა. ჩამოირიგეს მისი ხორცი. ჭამა გამოუცდელმა მონადირემ და ერთი ბეჭი ძაღლს გადაუგდო. ჭამა რომ გაათავეს, ნადირთ პატრონებმა ჯიხვის ძვლებს თავი მოუყარეს. მონადირე რაღას იზამდა? ძაღლს ბეჭი დაეხრა. ნადირთ პატრონებმა ჯიხვს არყის ხის ბეჭი ჩაუდგეს სამაგიეროდ-შენი იღბალიაო. გაცოცხლებულა ეს ჯიხვი და წასულა.
მეორე დღეს მონადირეს ნადირობისას ჯიხვი მოუკლავს და ბეჭი არყის ხის ჰქონია"
პოსტის ავტორი: tamuna m თარიღი: Mar 9 2008, 11:51 PM
კ ო პ ა ლ ა
ძველ დროში არაგვის ხეობა დევებს სჭერიათ, მომძლავრებული ყოფილა უწმინდური ცხვარ-ძროხა ეგრე იოლად ვერ გაუდიოდათ საძოვარზე, როგორც ეხლა, ბანჯგვლიანი დევები იჭერდნენ კაც-საქონელს და თავ-ფეხიანად სანსლავდნენ. ძალზე შეწუხებული ყოფილა ხალხი.
დევების მტავარი ბუდე ციხეგორს ყოფილა, სოფელ აკუშოსთან. იქ ყოფილა იმათი ყველაზე დიდი ციხე-სიმაგრე. უფროსად ცხრა თავიანი დევი ჰყოლიათ.
ერთი თავი ჰქონდა დიდი,-დანარჩენი პატარ-პატარა თავები-მხრებზე დასახული. აბა, მართლა ცხრა თავი ხომ არ ექნებოდა? თურმე გამოიშლებიან ციხიდან ეს დევები, მოედებიან მთა-ჭალას, იჭერენ ხალხს, მიჰყავთ თავის უფროსთან, ერთ-ორს ის ამოარჩევს, დანარჩენს თვითონ ჭამენ.
ერთხელ გზად მიმავალი ქალი შეიპყრეს. თან თავისი პატარა ბალღი ჰყავდა, კოპალა. ორივე უფროსს მიჰგვარეს, ცხრა თავიანმა ქალი მაშინვე ჩაახრამუნა, ბიჭი კი დატოვა: ჯერ გაიზარდოს და მერე შევჭამთო.
იუმცროსებდნენ კოპალას, ხან წყალს მოატანინებდნენ, ხან შეშას, შეთვლა და თავში წამორტყმა ერთი იყო.: შე ტყის ბუკუკავ, შენო!
კოპალა მალე დავაჟკაცდა და ვეღა რ იტანდა დევების ასეთ მოპყრობას. ბრახობდა, პატარა კოღოს რომ დარებდნენ. ნატრობდა, როგორმე დედის ჯავრი ამოეყარა. ტანადაც მოზრდილი იყო და დევები ნერწყვის ყლაპვით იხრჩობოდნენ. იგრძნო კოპალამ შეჭმას მიპირებენო, ადგა და ერთ უკუნეთ ღამეს ციხიდან გაიპარა.
გადაიარა მთები, ტყეები და თიანეთში იხინჭის ეკლესიაში მივიდა ბერებთან . დიდლიდან საღამომდე ღმერთს ევედრებოდა: იმდენი ძალა მომეცი, რომ დევებს სამაგიერო გადავუხადოო.
ღმერთამც, აბა, რა თქმა უნდა, იცოდა ფშავ-ხევსურეთში უწმინდურთა მომრავლების ამბავი. ისმინა კოპალას ვედრება და მისცდა დიდი ძალ-ღონე. იგრძნო კოპალამ, რომ ძალა მოაწვა მკლავებში. მისწვდა იქვე მდგარ იფნის ხეს, მოსწია და ძირფესვიანად მოგლიჯა. რაკი აიღო თავის იმედი, გადაწყვიტა დევებს შებმოდა. საომრად მოიმზადა ლახტი, რომელიც სროლის დროს მეხს ჰგავდა-ქუხდა და ცეცხლს აჩენდა.
წავიდა კოპალა და ციხეგორს ესტუმრტა თავის ძველ ნახნობ დევებს, ვითომ გზადაკარგული მონადირე ვარო. დევებმა ვერ იცნეს, სტუმართ-მასპინძლობის წეზი არ დაარღვიეს და ღამე გაათევინეს.
გათენდა დილა. დევებმა დაიწყეს წვრთნა, ქვის სროლაში ეჯიბრებოდნენ ერთმანეთს-ჯილდაობდნენ. კოპალამ საწყლურად უთხრა, მეც მასროლინეთო. დევებმა სიცილად არ იკმარეს: შენ რაღა შეგიძლიანო?!
იმ დევებში ხუთა ძმა-დევი მჭედელი ყოფილა. იმათ გადმოუღეს ერთი რკინის ზოდი და პირჩასქელებული ცული მისცეს: აბა იქნება შეანაფოტოო.
შემოჰკრა კოპალმ და ფუტუროსავით დააბნია, ფერმა გადაუარათ დევებს, ვერ ექნათ კარგი გული.
-რაინდა ჩვენგან, რატომ მოხვედიო?-ჰკითხეს
-რა მინდაა ეს ადგილი უნდა ჩემი იყოს, თქვენ უნდა აქედან აიყაროთო!-შეუბღვირა კოპალამ
-მაშ ვიჯილდაოთ და ვინც აჯობბოს, იმის დარჩეს ციხეგორიო.
-კარგიო,-დაეთანხმა კოპალა.
წამოიღეს სასროლი ლოდები და ირემთ კალოს, უძილაურთის ვაკე მტაზე ავიდნენ. იქიდან გასძახეს ხევსურეთისა და ფშავის მთებში მცხოვრებ დევებს: მოდით მოწმეებად დაგვესწარითო.
ყველაზე დიდი და მძლავრი დევები ივრის კუდებიდან მოსულან. დაინახა კოპალამ და შიშის ზარი დაეცა: გორდაგორ ამოდიოდნენ და მიწას ისე მოჰკვალავდნენ., როგორც კაცი თოვლს გაჰკვალავსო. მივიდნენ და უმაბეს, რაზეც დაუძახეს. დიდი სიპები დააგეს ფეხის მოსამაგრებლად, მიწაში რომ არ ჩაფლულიყვნენ. ირემს კალოს ახლაც არის ის სიპები მიწაში. ყველგან რბილი მიწაა, მარტო იმ კალოს ხელა ადგილებზე ცხენის მარხილს ვერ ჩაარჭობ, თუნდაც რკინისა იყოს. იმ სიპეებზე დამდგარან და უსროლიათ სახლისოდენა ლოდები ციხეგორისაკენ.
დევებს ქაჯები ჰყოლიათ იქ დაყენებული: თუ ვინიცობაა კოპალამ გვაჯობოს, იმის ნასროლი ქვა ჩვენი ქვების აქეთ გადმოაგორეთო. კოპლალას ნატყორცნი ქვა სამოცი ნაბიჯით იქით დაცემულა. დიდი წვალებით გადმოუგორებიათ ქაჯებს კოპალას ნასროლი ქვა და რაგაცნაირად დევების ნასროლი ქვისთვის წამოუდიათ. ეჯაჯგურებიან, უნდათ გადმოაცილონ და ამ დროს ესენიც მისულან (ახლაც ისე აწყვია ის ლოდები). კოპალა კიდევ უფორ გააცეცხლა დევების გაიძვერობამ, დაერია თავისი ლახტით და სულ ამოწყვიტა.
იმ დრიდან კოპალა ციხეგორს ცხოვრობდა, ნადირობდა და ხალხს იცავდა დევებისაგან.
ციხეგორელი დევების მერე ყველაზე მეტად ხალხი კართანელი დევებისგან იყო სულდამწარებული. კოპალას ქვასთან დღესაც არის იმათი ნაციხარი, იქვე, არაგვის ხეობა ძალიან ვიწრო გასასვლელია, მართლაც კარივით არის. საფშავხევსურეთო გხა ეჭირათ დევებს და მგზავრს არ უშვებდნენ. ამ დევებში ყველაზე განთქმული სამი ძმა ყოფილა: შავშალიკა, ავთანდილი და მიგრი. გაუგიათ ციხეგორელი დევების ზარალი და სწყენიათ. შავშალიკამ თვა ტურმე: წავალ და ბიძაჩემის საჯდომ ქვას მაინც მოვპარავ იმ ვიღაც კოპალასო...
წავიდა და იმ დროს მივიდა, როცა კოპალა სახლში არ იყო, სანადიროდ იყო წასული, შემოახვა თოკი ამ ქვაა, ზურზე მოიკიდა და გამოიტაცა...მივიდა კოპალა, ნახა ქვა აღარ იყო. არც დამჯდარა, მაშინვე კვალზე გამოჰყვა. მოიწია იმ ადგილას, სადაც ის ქვა ძევს. შორიდან ესროლა ლახტი, ნარბენი იყო და სიჩქარისგან დაუცდა. ლახტი კლდეს მოხვდა და უზარმაზარი გამოქვაბული გაკეთდა. შავშალიკამ ჭახანი რომ გაიგონა, ქვა ძირს დადო, ზედ შედგა, თან აქეთ-იქით იცქირებოდა. კოპალამ მეორე ესროლე. ქვაც დაგორდა და დევიც.
ქვსი მახლობლად ერთი პატარა გოარკია, დევის საფლავს ეძახიან, შავშალიკა იქ დაუმარხავთ.
კოპალამ ქვა იქვე, არაგვის პირზე დატოვა, თვითონ კი დევების ციხესთან ავიდა. ციხის ბანზე დევის დედას ჯარა ედგა და მშვილისრის ბაწარს ძახავდა. ხვიოდა ჟარა და მისგან ატეხილი ქარისაგან წიფლიანები ილასტებოდა.
-რა მოხვედი ეს ბზუკი, ჯარამ არ აგიხვიოსო,-გაუწყრა დევის დედა.-მოდი კალთაში შემოგიფარო, ჩემმა შვილებმა არ მოგასწრონ, თორემ ჩიჩქად არ ეყოფიო!
-სად არაინ შენი შვილებიო?-ჰკითხა კოპალამ.
-ავთანდილი აი იმ მთას არის წასული, ირმებზე, დედა ენაცვალოს, ალბათ, მთას იქით გადავა, თორემ იმის ფეხის ჩქამი აქ არ დაგაყენებდაო, მიგრი მიგრაულის მთას ნადირობს: ცალცალკე იციან მთებისად მოხვედრა. შავშალიკა ციხეგორს წავიდა, კოპალას ქვა უნდა მოპაროსო.
--დევის დედავ, შენი შვილებით თავი მოგიწონებია თუ მოგიძულებია?-შეუქცევია მოპაროსო.
ამ დროს დიყელას მთაზე გადმოდგა ავთანდილი. ცალ ხელში ირემი ჰკიდია, მეორეში მშვილდი უჭირავს. ესროლა კოპალამ. ავთანდილი გამოჰქანდა და მის ჩამონაცურზე გაჩნდა ის ხეობა, ავთანდილის საქანს რომ ეძახიან: კლდიანი, ღრანტი ხეობაა, კოპალას ქვის პირდაპი ჩამოდის.
უცებ ჰაერში რაღაცამ გაიშხუვლა და კოპალას გვერდით ტოტებგაცლილი ჭანდარი წვერით ჩაეს მიწაში. ახლაღა დაინახა კოპალამ, მიგრი მოსულიყო და მეორე ჭანდარს ამზადებდა სატყორცნად. მოიმარჯვა კოპალამ თავისი საგმირო, ისეთი დასცეცხლა, რომ დაკარგა სულიან ხორციანად. დასცეცხლა დევების დედასაც. მიჰყვა და ციხეში მყოფი სხვა დევებიც სულ ამოწყვიტა. ავთანდილის მძორი არაგვში ჩავარდა და ლურჯ კლდედ იქცა. კიპალა ქვას აღარ მიეკრა, რადგან დევის სისხლით იყო გაბინძურებული. დაბრუნდა კვლავ ციხეგორს და როგორც კი სადმე დევებს გაიგონებდა, მიდიოდა და მუსრს ავლებდა.
............
პოსტის ავტორი: tamuna m თარიღი: Mar 11 2008, 12:01 PM
ბაზალეთში ყოფილა ერთი ძალზედ ღონიერი ბიჭი, სახელად გულადა, ერთ დღეს ხარ-გუთანი გაეწყო გულადას და ტბის ახლოს ხნავდა. ერთი მძლავრი ხარი ჰყავდა, მეორე ისე სუსტი, რომ უღელს ვერ უწევდა ცალს... ტბიდან ამივიდა დევი ხარის სახით და გულადას უთხრა: ეგ სუსტი ხარ გაუშვი და მე შემაბიო...
ჯერ ჯარგად გასწია, კვალზედაც გაირა. უცებ გაიწია ტბისკენ, ხარ-გუთნის ჩათრევა სცადა. გულადამ მოსწია გუთანს, უკან მოჰყარა ხარიცა და ის წყეულიცა. დევმა თავი დაიძვრინა ურლიდან და შევარდა ტბაში. შეაბა ისევ ის სუსტი ხარ და საღამომდე ხნავდა. საღამო ხანს, ხარ-გუთანი რომ გაუშვა, ჩაჯდა იქვე, ქალამნდებიდან მიწას იბერტყავდა. ახლა კაცის სახით ამოვიდა ის დევე ტბიდან, მივიდა გულადასთან და შეეკითხა:
-გულადა, შენა ხარ?
-მე ვარ, რა გინდაო?
-აბა, თუ შენა ხარ, დამეჭიდეო.
-დავეჭიდოთო-უთხრა გულადამ და წამოუხტა ამ დევს. წამოაქცია გულადამ, დააჯდა ზემოდან,-დაგახრჩო ეხლაო?
-ნუო,-დევმა უთხრა,-ნუ მომკლავო და რასაც ინდომებ, ყველაფერი გექნება, სიმდიდრიტ აგავსებო.
-ვინ იქნება ჩვენი მოწმეო?-გულადამ უთხრა.
ჩვენი მოქმე, აი ეს შფარაველი იყოსო,-დევმა თქვა. მაში ის ყოფილა ფშარაველის ნიში.-შენ არავის უთხრა, დევი წამოვაქციეო, თორემ შენი სიმდიდრეც გაქრება და ფშარაველმაც ყოველწლიურად თითი წყვილი ქალ-ვაჟი უნდა მაძლიოსო.
-კარგიო-დაეთანმა გულადა და წავიდა სახლში.
მოვიდა შინ და რასა ხედავს: ოქორ-ვერცხლი და სხვა სიმდიდრე არ ეტევა სახლში. ეკითხება ცოლი:
-მითხარ კაცო, საიდან გაგიჩნდა ეს სიმდიდრე?
გულადამ უთხრა:
ნუ მათქმევინებ, თორემ ყველფერი გაქრება, დამანებე თავიო.
ცოლი მაინც არ მოეშვა. დღეს-ხვალ, დღეს-ხვალ, მანამდე არ მოასვენა თავისმა გამჩენმა, სანამ არ ათმევინა. დედაკაცის პირში აბა რა გაჩერდებოდა. გაიქცა მეზობლებში და ხან ვის მიახარებს, და ხან ვისა: ჩვენ იმიტომ გავმდიდრდით, რომ ჩემმა ქმარმა დევი წამოაქციაო.
მაშინ გაქრა იმათი სიმდიდრე.
ფშარაობას ამოდიოდა ტყიდან ის დევი, ამოარცევდა საუკეთესო ქალ-ვაჟს, ტბაში ჩაყავდა და ჭამდა.
საყვედურით გულდამძიმებული იყო გულადა.: ლანძღავდა ხალხი, რომ მის გამო, ასეთი ხარკი ედო მათ სალოცავს. გულადამ ვეღარ გაუზლო ამდენ საყვედურს, გაიქცა მთაში და ფშარაველის ნიშიც წაიღო, დააბრძანა ფშაცის, ხევსურეთისა და გუდამაყრის საზღვარზე მდებარე მაღალ მთაზე: იქნებ აქ ვეღარ მოაგნოს იმ დევმაო.
ვალი რაკი ედო, რას მოეშვებოდა წყეული. მიაგნო კვალს, იქაც მიდიოდა დღეობიდ დღეს, არჩევდა საუკეთესო ქალ-ვაჟს, ჩაყავდა ტბაში და ჭამდა.
ეს ამბავი გაიგო კოპალამ და ფშარაოს თვითონაც მივიდა , როგორც მლოცავი. დიდძალი ხალხი იყო მოსული ფშავ-ხევსურეთ-გუდამაყრიდან, იკვლებოდა საკლავი და ისმეოდა ლუდ-არაყი. ილხენდნენ ფსარაველის ხათრით, გულით კი არავის ელხინებოდა. ყველა გულის კანკალით ელოდებოდა დევის გამოცენას. არავინ იცოდა, ვის ამოირჩევდა სესაჭმელად. კოპალამ ხალხი გააფრთილა: სანამ მე არ დაგრთოთ ნება, კრინტი არავინ დაძრათო.
უცებ მთა შეაზანზარა დევის ღრიალმა, ამოვიდა კლდეებიდან, ხალხს თავს წამოადგა და წიწილებივით დაუწყო რჩევა. მლოცავ ხალხში ერთი ახალჯვარდაწერილი, ლამაზი ცოლ-ქმარი ერია. დევმა ისინი ამოირჩია. მივიდა კოპალა და უთხრა: ქალი ეგ წაიყვანე, ხოლო ბიჭის მაგივრად მე წამიყვანეო.
დევს კოპალა ბიჭთან შედარებით უფრო დიდი ეცვენა და სიხარულით დაეთანხმა. ქაიყვანა ორივე. ჩასავლელ კლდესტან რომ მივიდნენ, დევმა ჰკითხა კოპალას:
-რა გქვიაო?
-ამეო,-კოპალამ უთხრა.
-ჩამიძეღ, ამეო.
-ჩამიძეღ, დევოო.
-ჩამიძეღ, ამეო.
-ჩამიძეღ, დევოო.
იკამათეს და ბოლოს ჩაუძღვა დევი. ვიწროში როცა ჩავიდნენ, შემოუქნია კოპალამ ხმალი, თავი გააგდებინა. დაგორდა თავი მთიდან და იზახის: ოჰ, გასკდა თავი, გასკდა თავიო!
კოპალა როცა ხალხს აფრთილებდა, ენა არავინ დაძრათო, იმ დროს ერთი ქალი წყავზე ყოფილა წასული. გაიგონა დევის ღრიალი, გაუხარდა, დაგორებული თავი რომ დაინახა და მიაძახა: ადრევ გასახეთქი იყავი და გასკდი, თუ გასკდებიო!
ამ სიტყვების თქმა და გასკდა დევის თავი, წამოვიდა ქვის სეტყვა და მთელი ხალხი სულ ამოწყვიტა: შიშველ მთაზე რა ნაბადი დაიფარავდა.
მაღალია ფაშარაოს მთა, მაგრამ წვერზე საკმაოდ დიდი ვაკე ადგილია.. ამ ვაკეზე სამი დიდი სასაფლაოა: ერთსი ფშაველები მარხია, მეორეში-ხევსურები, მესამეში-გუდამაყრელები. ის შავი ლოდებიც იქა ყრია. სადღეობოდ ასული ხალხი დღესაც სულ შიშ-ელდით არის, ღამეს იქ არ ათევებენ: ეშინიათ ქვის სეტყვა არ მოვიდესო.
...............
პოსტის ავტორი: tamuna m თარიღი: Mar 11 2008, 12:51 PM
...............
დევსა და ეშმაკს რა მოაწყენდა კაცის სამავნეოს. შეიკრიბნენ ერთად და გადაწყვიტეს რაგვი დავაგუბოთო. ფშავ-ხეცსურეთი წყალში ჩავახრჩოთო, სანამ კოპალა ძირიანად ამოაგდეს ჩვენს ჯილაგსო. კართანას ჩავიდნენ და დაიწყეს ხეობის ამოვსება მიწით და კლდეებით. ყველაფერი გაკეთებული ჰქონდათ, შუაში ვიწროთღა გადიოდა წყალი, ერთი კლდის ჩადგმა და არაგვიც დატრიალდებოდა.
იმ დროს მოუსწრო კოპალამ, დევები ერთიანად ამოჟლიტა და ფშავ-ხევსურეთი გადაარჩინნა. ხეობა ხეობა კი მას შემდეგ არის ასე ვიწრო.
კოპალას ისრის პირები შემოელია და მჭედელ პირქუშთან წავიდა უკანაფშავს. ეს ადგილი კოპალას დახმარებით ჩაიგდო პირქუშმა ხელში. კოპალა მიეხმარა იქაური დევების ამოწყვეტაში. პირქუშმა დაივიწყა ძმობილის პატივისცემა, შურდა იმის ხმა-სახელი და უარი უთხრა.
ხუშხეველმა დევებმა გაიგეს, კოპალა და პირქუშა ნადურავად არიან, შეიპყრეს პირქუშა და ტყვედ წაიყვანეს. კოპალას გულმა არ მოუთმინა და მის საშველად გაეშურა. ხუშხელევ დევებს მიუვალი სიმაგრე ჰქონდათ და პირდაპირ შებმით ვერაფერს დააკლებდა. ისევ დევებმა ავნეს თავს: უთანხმოება მოუვიდათ და ერთი დევი გამოაგდეს სიმაგრიდან. მიათ, აბა, რა იცოდნენ, თუ კოპალა შორით უთვალთვალებდა. დაიჭირა ის დევი და ჰკითხა ციხის ამბავი. დევმა ჯერ იუარა, არ ვიციო, მერე კი შეეშინდა და ჩამოფქვა: როცა ხეებს თავისი ჩრდილი გაუსწორდება, დევები მაშინ ისადილებენ, დამძღრებს დაეძინებათ და მაშინ ადვილად შეეპარება კაციო. გზებიც ასწავლა.
შეიპარა კოპალა ციხეში, დევები ამოწყვიტა და პირქუში გაანთავისუფლა. დაირცხვინა პირქუშმა და შეჰფიცა, მუდამ შენი ერთგული ვიქნებიო.
კოპალა გმირულად ებრძოდა დევებს, ხოცავდა, მაგრამ ბევრნი იყვნენ და მარტოკა ვეღარ აუდიოდა.
უკანაფშავის ხეობა შუაფხოსთან ჰქონდათ ჩაკეტილი დევებს. სოფლის გადაღმა, იფნიან გორაზე, სადაც ფშაველები ხატობას იხდიან, დევებს სიმაგრეები ედგათ. სიმაგრეულას კლდიანი ხევი შეუვალი ყოფილა. ავის გორადან არაგვის გაღმა ჭალამდე თოკები ჰქონდათ გაბმული, ღამითაც კი ვერავინ გაეპარებოდათ. წამოედებოდა კაცი თოკს და დევთა სიმაგრეებში ზარები ირეკებოდა. ჩამოცვივდებოდნენ, სუნზე პოულობდნენ და მოგჭამა ჭირი.
ამ დროს ფშავის ხევში წამოიზარდა ერთი ახალგაზრდა, სახელად იახსარი.მასაც კოპალასავით დიდი ძალა მიეცა. ვერ მოითმინა დევების ასეთი პარპაში, მიუხტა ავის გორაზე და სულ ნაცარტუტა ადინა. ეს ამბავი რომ არა, დევები თათბირობდნენ, ერთად დასხმოდნენ კოპალას და მოეკლათ. კოპალა გაახარა იახსარის გმირობამ, ძმად გაიფიცნენ და გადაწყვიტეს: ერთად ვებრძოლოთ დევებსო.
პირველად ხაშრის ხეოაბს მიმართეს, ივრის კუდებში. იაქ ყოფილა ყველაზე დიდრონი დევები, რომლებსაც ჰყოლიათ განთქმული გმირები: მთების მგლეჯავი მუსა, ცხრათავიანი ბეღელა და თორმეტთავიანი ბარდა.
ხაშრელ დევებს იმჟამად ქორწილი ჰქონიათ. სალუდე ქვაბებით სვამდნენ ლუდს და კაცის თავ-ფეხს შეექცეოდნენ. იყო ერთი ღრეობა და ვაი-ვაგლახი. კოპალა და იახსირი ჩაეპარნენ ქუდილის მთიდან, სტყორცნეს ლახტი და თავს დააქციეს ბანი. მერე მიჰყვნენ ისრით და ჟლიტეს.
ქარი იყო და ხვიოდა,
ფოთოლი ჩამოდიოდა,
მშვილდ-ქაიბური ბერისა
ქუდილეზედა წიოდა.
ბარდა, ბეღელან ჩახოცნა,
მუსასაც გული სტკიოდა,
ხაშრული იმთვენ არ იყო,
რაც იმათ სისიხლი სდიოდა.
ერთი დევი გაექცათ, იმ დროს შეასწრო თვალი კოპალამ, როცა კლდეს მოეფარა. ესროლა, მთა დაამსხვრია და თვალი გამოსთხარა. გაიქცა ეს ცალთვალა დევი, მიჰყნენ ესენიც კვალზე. დევმა ირბინა, გადაირბინა ფშავის მთები და ჭიუხების ძირას აბუდელაურის ტბაში ჩავიდა. ჩაჰყვა კოპლაც. ტბის ძირას გაუმართა ბრძოლა და თავს დაამტვრია ფარი. მოკლული დევის მურდალმა სისიხლა ტბის ზედაპირი დაფარა. კოპალა წმინდანი იყო და თავს ვერ გაიუწმინდურებდა. ამოსვლა ვეღარ მოეხერხა. დარცა ტბაში. იახსარი წამოვიდა და ქადაგს უთხრა: ოთხ-რქა, ოთხ-ყურა ცხვარი უნდა ჩაიკლას ტბაში, დევის სისხლი მოშორდება და კოპალა ამოვაო. ქადაგმა მაშინვე შეატყობინა ეს ამბავი ხალხს. შეწუხდა ხალხი, შეიძრა მთელი ფშავ-ხევსურეთი, ბოლოს ხევსურეთში აღმოაჩინეს ასეთი ცხვარი, წაიყვანეს, იმ ტბის პირას დაკლეს და სისხლი ტბაში ჩაღვარეს. გაიხსნა ტბა და ამოვარდა კოპალა.
ძმადნაფიცები ისე მუსრავდნენ დევებს, როგორც ქურცინა თაგვებს. ხალხმა შეიყვარა დევებთან მებრძოლი გმირები. მერე ნიშები აუგეს და დღესაც ლოცულობენ მათ სახელებს.
პოსტის ავტორი: marine თარიღი: Mar 12 2008, 11:59 AM
მაღალია ფაშარაოს მთა, მაგრამ წვერზე საკმაოდ დიდი ვაკე ადგილია.. ამ ვაკეზე სამი დიდი სასაფლაოა: ერთსი ფშაველები მარხია, მეორეში-ხევსურები, მესამეში-გუდამაყრელები. ის შავი ლოდებიც იქა ყრია. სადღეობოდ ასული ხალხი დღესაც სულ შიშ-ელდით არის, ღამეს იქ არ ათევებენ: ეშინიათ ქვის სეტყვა არ მოვიდესო.
...............
იმ დროს მოუსწრო კოპალამ, დევები ერთიანად ამოჟლიტა და ფშავ-ხევსურეთი გადაარჩინნა. ხეობა ხეობა კი მას შემდეგ არის ასე ვიწრო.
რა ტკბილია ყველაფერი ქართული
პოსტის ავტორი: tamuna m თარიღი: Mar 12 2008, 07:59 PM
წყლის კულტი
(გიგი ხორნაული)
სხავა ძვირფას ისტორიულ ცნებებთან ერთად, ადგილთა სახელებშო შემოგვენახა იმ ღვთაებათა სახელები, რომლებსაც თაყვანს სცემდნენ ამ ტერიტორიაზე ოდესღაც თუ ამჟამად მოსახლე ხალხები. სწორედ უზველესი რელიგიური რწმენის კვალი ჩანს ზოგიერთ ტოპონიმსა თუ ჰიდრონიმში. ერთ-ერთი ასეთი ჰიდრონიმია ვეშაწყარო, რომელიც საქართველოს მთის კუთხეებში: მთიულეთშI, გუდამაყარში, ხევსა და ხევსურეთში გვხვდება. ოთხივე კუთხეში თითი წყაროს ჰქვია ეს სახელწოდება, ე. ი. სულ ოთხი შემთხვევაა (ვფიქრობთ, სხვა კუთხეთა მასალის აღწერის დროს ან მისი ფონეტიკური ვარიანტი კივედ სადმე აღმოჩნდება). რატომ ჰქვია ამ წყაროებს ვეშაწყარო, რას ნიშნავს ვეშა, ადგილობრივ ხალხს უკვე აღარ ახსოვს, რაც ამ ჰიდრონიმის სიძველეზე მიუთითებს.
ვეშაწყაროს გაგონებისას, არ შეიძლება არ გაგვახსენდეს ვეშაპი, გველეშაპი და ქართულ ხალხური ზღაპრებში ფართოდ გავრცელებული მოტივი წყაროს დაპატრონებული გველეშაპისა. რა კავშირი შეიძლება არსებობდეს წყაროს სახელწოდება ვეშაწყაროსა და ზღაპრულ-მითიურ გველეშაპს შორის? გამოჩენილი ფოლკლორისტი ვ.ი. პროპი წერს: "ზღაპარი უდა შევუდაროთ წარსულის ისტორიულ სინამდვილეს და იქ ვეძებოთ მისი ფესვები". მართლია, ხალხური შემოქმედება, კერძოდ, მითები და ზღაპრები ადამიანთა ფანტაზიის, მათი უძველესი წარმოდგენების ნაყოფია, მაგრამ ამ ფანტაზიას საფუძვლად ყოველთვის რაღაცა რეალურად არსებული ედო. მხოლოდ ბუნებაში არსებული საგნების, მოვლენების ჰიპერბოლიზაციით შექმნეს ადამიანებმა ზღაპრული სახეები, ჯადოსნური სამყარო.
1919 წელს ნიკო მარმა და იაკობ სმირნოვმა თურქეთისა და სომხეთის საზღვარზე, გეღარადის მთაზე, ნახეს ქვის დიდი ქანდაკებები, რომლებსაც დიდი თევზის-ვეშაპი ფორმა აქვთ.
ამ ქანდაკებებს სომხები და თურქები გველეშაპებს უწოდებენ. მათთვის ისინი გაქვავებული ავი სულებია. ქართველები კი ყოველთვის ვეშაპებს უწოდებდნენ და ვეშაპი, როგორც ეს ბიბლიიდან მტკიცდება, ესმოდათ, როგორც დიდი თევზი. ამიტომ, ივ. ჯავახიშვილის აზრით, ის ქანდაკებების ქართული ტომების საკულტო სალოცავები ყოფილა. ეს მტკიცდება სხვა საბუთებითაც. მაგ. იქაურ ერთ-ერთ ვეშაპიოდზე გამოსახული ისეთივე ცხვრის ენაგადმოგდებული თავი, როგორიც სვანეთში, მიწაში ნაპოვნ ილარზეა.
შემდგომში ჩევნი საუკუნის 20-30-იან წლებში, ლეონ მელიქსეთბეგმა თრიალეთ-წალკა-ჯავახეთში აღმოაჩინა მეგალითური კულტურის ასეთივე გად,ონაშთები-"ვეშაპები", "ვეშაპოიდები". ესენია დაყუდებული ობელისკები, ორი-სამი მეტრის სიმაღლის ქვები, რომლებიც მოხატულია თევზის საკულტო ნიშნებით. როგორც ფიქრობენ, სწორედ ეს ვეშაპები უნდა ყოფილიყო აღმართული წყალთა ღვთაების სალოცავა ადგილებში. მწერალი დემნა შენგელია თავის ერთ-ერთ წერილში წერს: "ჯერ კიდევ ჰაინრიხ ჰაინე აღნიშნავდა, რომ წარმართული ღვთაებები ავსულებად ქრისტიანობამ აქცია. გველეშაპები ერთ დროს წყლის მიმტაცებელი ბოროტი ქმნილებანი კი არ იყვნენ, არამედ კეთილი ვეშაპები იყვნენ, რომლებიც, პირიქით, წყლის მომნიჭებელ ღვთაებებს წარმოადგენდნენ და მეფის ასულს (ეთერს) კი არ სჭამდნენ, ემიჯნურებოდნენ".
წყლის კუტი მდინარეთა და წყაროთა გაღმერთება, ქართველ ტომებში უნდა არსებულიყო პირველყოფილი აზროვნების იმ საფეხურზე, როდესაც ადმიანებს სწამდათ საგნების სულდგმულობა.ასეთი რწმენა, მთის, ხის, მდიონარის და სხვათა ცოხალ, სულდგმულ არსებად მიჩნევა დღესაც ახასიათებს განვითარები დაბალ საფეხურზე მდგომ ადამიანებს. ახლო ისტორიული წარსულიდან ცნობილია, ხვადასხვა ხალხები როგორ უწყობდნენ თავის რომელიმე სათაყვანებელ მდინარეს "საღვთო ქორწინებას": ყოველწლიურად საქორწილოდ მორთულ ქალიშვილს აგდებდნენ (ახრჩობდნენ) მდინარეში. ქალის მსვერპლად შეწირვა ცნობილია სხვადასხვა მოსაქმეობის ხალხებშიც; ასე იქცეოდნენ მეთევზეები ჩრ. ამერიკაში; ამავე წესს მისდევდნენ რუსეთში, ოლნეცის გუბერნიაში მცხოვრები მეჯოგე გლეხები. ამნაირი ჩვეულების გადმონაშთს ვპოულობთ საქართველოშიც. იმ ძველი მსხვერლპთ შეწირვის გადმონაშთად პროფ. მ. ჩიქოვანს მიაჩნია აღ. საქართველოში გავრცელებული სახალხო გართობა-დღესასწაული ყეენობა, რომლის დროსაც ყეენს მდინარეში ჩააგდებდნენ და ამოლუმპავდნენ. ვეშაპის კულტი ერთ-ერთი ყველაზე უძველესუ უნდა ყოფილიყო ქართველ ტომთა კულტებს შორის. ეს ჩანს ჯერ-ერთი იქიდან, რომ ვეშაპს (გველეშაპს) ერთ-ერთი ცენტრალური ადგილი უკავია ქართულ მითოლოგიაში., ქართულ ზღაპრებში. მითოლოგიურ წარმოდგენებში ვეშაპი გაიაზრებოდა, როგორც ქვესკნელის მბრძანებელი, როგორც მზის მშთანთქმელი (საღამოს, როცა მზე ჩადიოდა), მშთანთქმელი ამირანისა, რომლის სახეშიც ბუნება იგულისხმებოდა (მცენარეულის დანთქმა ზამთრობით და გაზაფხულზე კვლავ აღორძინება-ვეშაპის მუცლიდან გამოსვლა). მეორეც, იმიტომ, რომ ქრისტიანობამ მას დაუპირისპირა ისეთი ძლიერი და ყველაზწე მეტად გავრცელებული ღმერთი, როგორიც წმინდა გიორგია. სწორედ წმინდა გიორგი კლავს შუბით გველეშაპს.
სხვათა გამოკვლევებიდან ჩანს, რომ ძველად ქართველთა შორის გველის კულტიც უნდა არსებულიყო. ეს მტკიცდება ქართველთა ძველი რწმენა-წარმოდგენების მიხედვით, სადაც გველი სიკეთის განსახიერებაა. ეს ჩანს, აგრეთვე, იმ წესიდანაც, როცა შინ შესულ გველს რძით უმასპინძლდებიან, მას არვინ არაფერს დაუშავებს. თუ გველის კულტი არსებობდა, სავარაუდოა, რომ ის ტოპონიმეშიც უნდა ასახულიყო. ამიტომ ჩვენ გველის კულტთან დაკავშირებულად მიგვაჩნია. მეტი წილი იმ ტოპონიმებისა და ჰიდრონიმებისა, რომლებსაც სიტყვა გველი უდევს საფუძვლად. ბევრია ასეთი სახელები, მაგ: გველეთი (სოფლების სახელია ხევსა და ხევსურეთში), საგველე მზორე (ფერდობი ს. ბურსაჭირი), საგველია (გორი, ს. კევშა), გველის წყარო (სახნავ-სათესისა სა წყაროს სახელი საგარეჯოსა და გირგიწმინდის შუა (კახეთი).
პოსტის ავტორი: tamuna m თარიღი: Mar 12 2008, 08:43 PM
კამეჩი
ძველად კამეჩი თოვლივით თეთრი ფერისა ყოფილა და ხარივით ყვირილი სცოდნია. ახლა კი ყორანივით შავი ფერისაა და ყროყონებს: ნოე, ნოეო-ნოეს ეძახის.
ღმერთმა რომ ქვეყანას წარღვნა მოუვლინა, კამეჩი შავ ტლაპოში იწვა და არხეინად იცოხნიდა. წვიმა რომ წამოვიდა, ნოეს კიდობანისკენ გაემართა ზოზინით, მაგრამ ვერ მოასწრო. კიდობანი წყალში შეცურდა. კამეჩმა კარგი ცურვა იცოდა, ცურვით გამოეკიდა კიდობანს, მაგრამ ვერ დაეწია. თანაც ნოემ კარი ჩაკეთა და გარეთ აღარ იყურებოდა. როცა დაუძხა: ნოე, ნოე, ნოეო! ნოემ გამოიხედა, იცნო კამეჩი, კარი გაუღო და კიდობანში შეიყვანა. კამეჩს სიჩქარეში ტანის დაბანა ვეღარ მოესწრო. და ამის გამო შავი ფერის დარჩა, ხოლო როცა ყროყინობს, თავს მაღლა იწევს და სულ ნოეს ეძახის.
პოსტის ავტორი: tamuna m თარიღი: Mar 13 2008, 12:26 PM
ვინ იყვნენ "პაპები", ანუ "ბაპები"?
(ივანე მარგიანი)
ყველამ ვიცით, რომ ჩვენმა მხარემ ბევრი განსაცდელი გამოირა მეტადრე სარწმუნოების მხრივ...ყველაფერს თავისი დაღი დაასვეს მტრებმა, სადაც კი ადვილად მისწვდებოდნენ, ყველგან ძალდატანებით შემოჰქონდათ თავიანთი სარწმუნოება, ზნე და ჩვეულება; ეკლესიებს ყრიდნენ და წმინდა ნივთებისაგან ძარცვავდნენ... მთლიანად გასცლიდნენ მას ძვირფასი ნივთებისა და ხატებისაგან, რომ მოშორებულნი ჩვენი მეზობელნი არა, ერთიანად აღმოფხვრიდნენ ქრისტიანულ სარწმუნოებას და ყველგან მაჰმადიანობას დანერგავდნენ, რომ ისევ იმ მეზობლებს არა, რომელსაც მიაწოდეს დასაცავად მისმა თანამოძმეებმა მრავალი ძვირფასი ხატი, ჯვარი და ნივთეულობა! ვინ იყვნენ და ვინ არიან ეს მეზობლები? ესენი რიან ჩვენი თანამოძმეები გვარტომობითა სარწმუნოებით: სვანნი, ფშავ-ხევსურნი და სხვა მთიელნი ხალხნი და მათი მოძღვარნი. უკეთ რომ ვთქვათ, მათი "პაპები" და "დეკანოზები". ჩვენ ვიტყვით პირველის შესახებ.
სვანეთი,მოგეხსენებათ უგზო-უკვლო ქვეყანაა: ძველად მაინც იგი მეტად მიუდგომელი მხარე იყო. ის შეადგენდა საქართველოს სამეფოს ნაწილს და თუ ხშირად თავისუფლების დროშას ატარებდა. ეს იმ არეულობის გამო, რომელიც თითქმის მუდამჟამ სუფევდა ჩვენში. სვანეთსაც ისეთივე მღვდლები ჰყავდა იმ დროს, როგორც დანარჩენებს, მაგრამ ისევ იმ არეულობამ და პოლიტიკურმა ძალამ სვანეთი თითქმის გააცალკევა სხვაბისგან და რამდენიმე ხანს თავისუფლების დროშა მიანიჭა. ამ განცალკევებას არანაკლებ უწყობდა ხელს მისი გეოგრაფიული მდებარეობა. ეს კია, რომ იგი უკან ჩამორჩა სხვებს: სარწმუნოება სიბნელით იმოსებოდა; არეულობა, კაცის კვლა, სისხლის აღება და ძალადობა ჩვეულებრივი მოვლენა იყო. ნამდვილი მღვდლები გაჰქრნენ და მათი ადგილი "პაპაებმა" დაიკავეს, რომელთაც ეკუთვნის სვანეთში ქრისტიანობის დაცვის პატივი.
ერთ დროს თავისუფალი სვანეთი ვაგერის ეპისკოპოსს (ცაგერელს) ექვემდებარებოდა, ხოლო სადადეშქელიანო სვანეთი-ცაიშისას, რომელნიც უგზავნიდნენ მას (სვანეთს) ნაკურთხ მღვდლებს, მაგრამ შემდეგ, სამწუხაროდ ეს დამოკიდებულებაც მოისპო. დარჩნენ მხოლოდ "პაპები". პაპებს ჰყავდათ შეგირდები, რომლებსაც ისინი "დიკნარს" ეძახდნენ და ასწავლიდნენ საღმრთო წერილსა და ეკლესიის სამსახურს.როდესაც პაპა მოხუცდებოდა და შეგირდიც გაიწვრთნებოდა, ამ უკანასკნელთ ჰგზავნიდნენ ეპისკოპოსთან , ანუ მიტროპოლიტთან (ცაგერში ან ცაიშში), რომელნიც ხელდასხმულს აბრუნებდნენ სვანეთშიძღვნად მიჰყავდათ ხარი. ბოლოს პაპებმა თვითონ მიიკუთვნეს კურთხევის უფლება, თავის სეხედულებისაებრ ხელს ასხამდნენ "დიაკვნარს" პაპებად-მღვდლებად და ეკლესიასაც თვითონ განაგებდნენ. ამიტომ, ადვილი წარმოსადგენია და არც არის განსაკვირველი, თუ თითოეულ სოფელში მათი რიცხვი 10-15-მდე ადიოდა.
"ბაპ" (ზედა ხევში, ე.ი. თავისუფალ სვანეთში), ანუ "პაპ" (ქვედა ხევში, ანუ სადადეშქელიანო სვანეთში) ისე იცვამდა, როგორც დანარჩენი სვამნნი (პაპად უფრო გლეხთაგანი ნდა ყოფილიყო): თავზე ნაბდის წოწოლა ქუდი, ანუ ფაფანაკი ეხურა, ტანზე ეცვა შინაური უხეში ტილოს პერანგი, რომლის საყელო კანაფის მსხვილი თოკით იკვრებიდა; ზედ შინაური ხელოვნებისვე მსხვილი მატყლის ჩოხა, იმისვე შარვალი (შალბარ) და პაიჭები; ფეხებზედ ამოკრული ჰქონდა ბაწრით ამოსხმული მრგვალი ქალამნები; წელზედ ერტყა დაუზლელი ტყავის სარტყელი (ლარტყე), რომელსაც მოდიდო, ადგილობრივი ხელოვნების ხანჯალი ამძიმებდა. ბეჭებზე კაჟის თოფი "ყირიმი" (ყირმილ) ან "სტამბოლი" ეკიდა. ყველა ეს გამოუცნობლადა ხდიდა "პაპს" უბრალო სვანისაგან. სხვა ხნავდა, პაპიც ხნავდა; სხვა ომობდა, პაპის ომობდა და ლაშქარს წინ უძღოდა. მაგრამ ის იმ დროს კიდეც მღვდლობდა, თუ შეიძლება ასე ითქვას და ხალხში მოძღვრავდა. მასში თქვენ ნახავდით ისეთ ძალას, რომელიც ხალხს პატივისცემას და სიყვარულს აგრძნობინებდა. აი, ამ უსწავლელმა მღვდლებმა, უკეთ რომ ვთქვათ, პაპებმა დაიცვეს სვანეთში ქრისტიანობა, ხელი შეუშალეს მაჰმადიანობის გამეფებას, გამოსტაცეს მაჰმადიანებს ხელთაგან წმინდა ძვირფასი ხატები და ნივთები და მათ ხალხს დაუფასებელი სამსახური გაუწიეს.
პაპების ცხოვრებიდან ბევრი ღირშესანიშნავი ხასიათის გამოკრეფა შეიძლება. მეტადრე საინტერსეოა წირვა-ლოცვის, ნათვლის, ჯვრისწერის და სხვა საიდუმლოების წესრიგი და მათი აღსრულება. არიან ახლაც მოხუცებულნი სვანნი, რომელნიც წინათ "პაპებად" იყვნენ და რომელთაც ადვილად არ დატოვეს ეს სახელი.
სხვათა შორის სოფ. მუჟალში შევხვდებით მოხუცებულს მღვდელს (ნამდვილს) გიგი მარგიანს, რომელიც წინათ პაპა იყო და დღეს თეთრი თმა უმტკიცებს გამოცდილებას...(ამას ივანე მარგიანი 1902 წელს-გ.ხ.). ხსენებული მღვდლისგან ვისარგებლეთ და მოგვყავს ორიოდე სიტყვა პაპების დასახასიათებლად.
სვანეთში რუსეთის მთავრობის დამყარების შემდეგ თანდათან იგზავნებოდნენ ნამდვილი მღვდელნი, რომლებიც ხალხმა და პაპებმა ეჭვის თვალით მიიღეს და დევნაც დაუწყეს (ასევე იყო ფშავ-ხევსურეთში და სხვა მთიელებში-გ.ხ.).
დევნა ხშირად აშკარაც იყო. მაგალითისთვის საკმარისია გავიხსენოთ მესტიელებისაგან ხსენებული მღვდელის მამის მოკვლა, რომელმაც იკისრა ახლად მოსული მღვდელის გაცილება და ბინაზედ მიყვანა. მართალია პაპებს ამ დროს ისეთი გავლენა აღარ ჰქონდათ და ვერც ბედავდნენ წესრიგის მანიცდამაინც აშკარად დარღვევას, მაგრამ მიუხედავათ ამისა, ისინი ხშირად ჩუმ,ად მოქმედებდნენ და თავიანთ უფლელბებს მთლად არ ჰკარგავდნენ. ბოლოს ესეც მოისპო და ისინი ძალაუნებურად შეურიგდნენ ბედს.
რას ხმარობდნენ პაპები სეფისკვერად, ზედაშედ და სამკაულად? პაპებს სეფისკვერისთვის ბეჭედი არ ჰქონდათ. ბეჭდის მაგიერ გამოცხობამდე სეფისკვერს ჯვრის სახეს გაუკეთებდენენ და შუაში მარილის კვნიტს ჩასდებდნენ. ზედაშედ არაყს, რანგსა (თაფლისაგან კეთდება) და წყალს ხმარობნდნენ. ბარძიმის მაგივრობას სწევდა ხის ან სპილენძის კათხა; ფეხშუმიც ხისა იყო ან სპილენძისა; ვარსკვლავი ხისა, სპილენძისა და რკინისაგან კეთდებოდა; ლახვბარი რკინისა, დაფარნები კი-ჩითისა; ოდიკი სრულებით არა ჰქონდათ. ჩითის ოლარი და ფილონი მოყვანილობით თითქმის წააგავდა ახლანდელს. სამკლავები ძვირად იცოდნენ. სტიხარი და სარტყელი არა ჰქონდათ. გინგილას მაგივრად "დიაკვნები" ჩითის ნახევებს გადაიკიდებდნენ მხარზედ და ვისაც სიღარიბის გამო ესეც არა ჰქონდა, საკუთარ ლეკვერთხს შეიხსნიდა და იმას ხმარობდა.
პოსტის ავტორი: tamuna m თარიღი: Mar 15 2008, 01:13 PM
გაგრძელება...
წირვა-ლოცვის შესახებ
10-20 შეიკრიბებოდა და საწირავად ეკლესიისკენ გასწევდა. როდესაც ეკლესიის კარებს დაუახლოვდებოდნენ, დაიწყებდნენ ლოცვას: "მიწყალენ ჩვენ დიდებად უფალო შეგვიწყალენ ჩვენ... აწვდად მოწყალებისა კარი".... მერე შევიდოდნენ ეკლესიაში და შეუდგებოდნენ ცისკარსა: ზოგი ზოგი შუაღამის ჟამნს კითხულობდა, ზოგი-დიდება მაღლიანსა, ზოსი რას და ზოგი რას. ამას მოაბამდნენ წირვის ჟამნს. ამის შემდეგ უფროსი პაპაი, რომელსაც "ზედამწვირევლს" ეძახოდნენ, მიუბრუნდებოდა პაპებს და ეტყოდა: ერთს მაცხოვრის სახელზე ეწირა, მეორეს-ღვთისმშობლის, მესამეს-მთავარანგელოზის და ასე ყველა წმინდანების სახელზედ. შემდგომ ამისა ზედამწირველი დაიკავებდა კონდაკს, დანარჩენები თავს მოიდრეკდნენ და კონდაკის ქნევაზე ამბობდნენ: "ლოცვა იერუსალიმისა, მათი ჯვრითა, მათითა პირითა გიკურთხოს ქრისტემან კვართი კვართალი, ოლარი, გინგალი, ფილოვანი, ხელი შემოსილი ცოცხალს მღვდელს გეგის, ანუ დიაკონს აბრამს; ვაჰანდელეს ექსს-მელექსეს ფარამოწამეთა მისმთა, იამენ!"... ამის თქმაში პაპები ამბობდნენ: "კირიელეისონ, კირიელეისონ!" და ტან პირჯვარს იწერდნენ. მერე ზოგი ჩითის ოლარს და ფილორს გადაიცვამდა, ზოგი ჩითის ნახევებს და ვისაცა ესეც არა ჰქონდა, ლეკვერთხს შეიხსნიდა და კისერზე დაიკიდებდა. შემდეგ დაიჩოქებდნენ ყველანი და ღმერთს ევედრებოდნენ: "ხოში ღერბეთ ი დამბადებელი ფუსნაბუარდიშ! ლადი ნიშგვეი წირვა ღირვა ღირსეულად შეიწირე! წმინდაო მადლიანო, ცისა საღმთო მადლიანო! სი ლახეშთ ბაქაის ი მადილ ჯერაა!" (დიდი ღმერთო და დამბადებელო, მეფეო საიქიოსაო, დღევანდელი ჩვენი წირვა ღირსეულად შიწირე! შენ შეეწიე ბექაის მადლის გულისათვის!) (ვისიც მწირველნი იყვანენ) "ზედამწირველი სევა აღსავლის კარებით და კონდაკის ქნევით იძახის: "ღმერთო აკურთხე საყდარი ესე! ღმერთო აკურთხე ტრაპეზ..ე..ე..ე, ღმერთო დამბადებელო დასწერე ჯვარი შენიიი კირიელეისონ!" სხვა პაპები დადგებიან ეკლესიის შუაგულ ალაგას, ზოგს უკავია კონდაკი და კითხულობს, ზოგი ზეპირად ამბობს, რაც პირზე მოადგება, ხელში უკავიათ ყავარჯენი (როკიანი ჯოხი, რომელზეც ყოველი წირვის შემდეგ ნიშნავენ წირვის რაოდენობის საჩვენებლად) და მათზე დაყრდნობილნი გალობენ, უკეთ რომ ვთქვათ, ხრიალებენ. "ზედამწირველი" იწყებდა ხმამაღლა: "ვითარცა ცხოვარი და შემდეგი". წმინდა ნაწილს მაშინვე ჩაასვენებდნენ ბარძიმში, რომლის მაგივრობას კათხა სწევდა. ზედამწირველი აიღებდა ხის ან რკინის ვარსკვლავს და ამბობდა: "კუთხნი, კუთხნი კამართან ცისანი შენ ხარ ქრისტე..ი ..ამოწაფეთა-ი..ა..მენ!" დანარჩენი პაპები ამბობდნენ გალობით: "შენ ხარ! უფლისა მიმართ ვილოცოთ! კირელეისონ!" ზედამწირველი: "ამინ! უფოვ-სუფოვ შვენიერება შეიმოსააა! შენ ხარ ქრისტე და მოწაფე ზეად ი..ა..მე..ნ!" და გადააფარებდა ფეხშუმს ჩითის ნაჭერს, რომელიც დაფარნის მაგივრობას სწევდა. პაპები: "შენ ხარ! უფლისა მიმართ ვილოცოთ...კირიელეისონ!" ზედამწირველი: "დიაკონმა პირნათელიანი: შენ ხარ ქრისტე მოწაფეთა და ი..ა..მენ! პაპები: "შენ ხარ და შემდეგი".
კონდაკში ეწერათ გამოკრეფილი სამოციქულო და სახარება. გამოსვლამდისინ ამ კონდაკს დაიკავებდა ზედამწირველი და ამბობდა: სიბრძნით აღემართენით...მოხედენ... მშვიდობა...ყოველთა....
პაპათაგანი: ებრაელთა მიმართ სტავლე-პავლე მოციქული საკითხავი ძმა...ანო!-და სამოციქულოს წაიკითხავდა.
ზედამწირველი: სიბრძნით აღემართენით...
პაპები: დიდება ღმერთსა!...
ზედამწიევლი: ოთხნოოო...სახარება მათესი, ლუკასი, მარკოზისი და იოვანესი საკითხავი...ი...ი...
რამდენჯერაც ზედამწირველი სახარების კითხვის დროს ხმას გააგრზელებდა, იმდენჯერ დანარჩენები ხელს მაღლა აღაპყრობდნენ და იტყოდნენდ: დიდება ღმერთსა! ამასვე ამბობდნენ სახარების გათავებისას. ბარძიმ-ფეხშუმის გამოსვენებისას ზედამწირველი: აცოცხლე ღმერთო, მეფე ჩვენი, კათალიკოსნი და არხიეპისკოპოსნი...
პაპები: ა...ა...ა..მე..ე..ნ! მიერობინ ქერობიმთასა...დაიკავებს ზედამწირველი ვარსკვლავს, გამოსახავდა ჯვარის სახედ, უკაკუნებდა ფეხშუმს და ამბობდა: მღვდელმან ამაღლება...ა...ა... ზლევისაგან მგალობელნი, მხომობელნი, მღაღადებელნი და მეტყველნი...ი...ი...
პაპები გაიმეორებდნენ ამასვე და ზედ მოაბამდნენ: წმინდა..ა..ა..წმინდააააააააა ა...მენ! მრავალტვის ჩვენთვის განტეხილი მრავალმისატევებელად ცოდვათა ი...ა...მეე..ნ!
ზედამწირველი: სუთ ამისგან ეს არს სისიხლი ჩემი თქვენთვის დათხეული მრავამისატევბელად ცოდვათაააა...
პაპები: მრავათათვის ჩვენთვის დათხეული მრავალმისატევებელად ცოდვათა ი...ა...მეე..ნ!
ზედამწირველი: შენნი შენთაგან!...
პაპები: მღვდემა ამაღლება..ა...ა... შენნი შენთაგან... შენ გიგალობთ, შენ გაკურთხევდით...
"ღირს არსის" შემდეგ მოიხსენიებენ ცოცხალს, რომლის მწირველიც იყვნენ, ანუ მიცვალებულსა. მერმე მიჰყვებოდნენ: ათმა ზირ ივსედიანრე გვარ ი მინე ლუშენდების ჩივ შენდბა ხარ!...ათმა ზირ ნავერიანარ...
ამგვარად მოიხსენიებდნენ სოფლის გვარებს (აკურთხე ივსელიანების გვარი და მათს სესანდობარს ყველას შეუნდე).
წედამწირველი: შიშით ღვთისათა და სარწმუნოებიტ მოხვედით! პაპები მობრუნდებიან წაღმა და იტყვიან: ჩვენ შიშითა მრვთისათა ია..მე..ენ!-შემდეგ დაიჩოქებენ და დალოცავენ ვისი მწირველნი არიან; ბოლოს გააქრობენ სანთლებს და სწყევლიან: ღმერთო, ვისაც ქრისტიანობა არა სწამდეს, ვინც უქმე დღე გატეხოს და ვინც ჩვენ არ გვიგონებდეს, იმას ასე დაუმსე თვალებიო!...
ზედმწირველი ბარძიმს წმენდდა, ხოლო დანარჩენები სეფისკვერს ინაწილებდნენ და ამბობდნენ: ნაწილი შენი, ნაწკვეტენი შენი წმინდის პეტრეს-პავლეს როდის მოხვიდე სუფევითა შენითა იააამეეენ!
ამით წირვა თავდებოდა. მერე მოსახლისას წავიდოდნენ, სუფრას უკურთხებდნენ ხორცით, არაყით და ხორაგით დატვირთულზე შინისაკენ გასწევდნენ. არ იქნება ურიგო მოვიხსენიოთ, თუ როგორ ლოცავდა პაპა მოსახლეს, რომლის მწირველიც იყო:
-ფუსდ დამბადებელდ დიდაბ! ქრისტე ლამარიას დიდაბ! მიქელმთარინგზელს დიდაბ! გაბრიელ მთავარინგზელს დიდაბ! ერბილ-ქერბილს დიდაბ! ივან ნათლიცემელს დიდაბ! ივან ოქროპირს დიდაბ1 ხარამ მახარობელს დიდაბ! ხარამ ამსუალდაშ მუხენე სი ხოჩა მაგ ლახსენ აქ ქორს. იშგვიდ სოუხვ დეცეშ დიდაბ! ისგვიდ კურაბს დეცეშ დიდაბ! იშგვიდ დოშდულჟი დეცჟი კურაბ ოთჩვემნახ, მერა დოშდულაში გიმთე ამსულადიშ ოთხვამახ. დეცეშ ი გიმი ნესგა, ძუღვაშ ი ხმელი ნესგა, ივაი ადამუნღუ ბედნიერ ამსუალდს ხამურჯვენეს ლიმზურ, ეჯჟი ოთმარჯვ ალ ქორს ი ამენ! (უფალს დამბადებელსა დიდება! ქრისტეს ღვთისმშობელს დიდება!მიქელ-მთავარანგელოსზ დიდება! სერაფიმს-ქერაფიმს დიდება! იოანე ნათლისმცემელს დიდება! ხარებავ, ადამიანის მახარობელი შენა ხარ, ყველა კაი ახარე ამ ხალხსა! შვიდო გუნდო ცისაო, დიდება! შვიდო კრებავ ცისაო, დიედა! მეშვიდე მთვარეზე ცაზე კრება გაუმართავთ. მერვე მთვარეზე დედამიწაზედ ადამიანისათვის გადაუციათ; ცისა და დედამიწის შუა, სღვასა და დედამიწას შუა ევა-ადამიდან ბედნიერი ადამიანს ლოცვა გასვლოდეს, ისე მოუვლინე ამ სახლსა და ამინ!).
პოსტის ავტორი: ketino თარიღი: Mar 15 2008, 04:51 PM
ასეთ საინტერესო ლეგენდებს ქართული მითოლოგიიდან საიდან პოულობთ? წიგნია გამოცემული? მე მაინტერესებდა თუ არის ლეგენდა წარღვნასთან დაკავშირებით ქართულ წარმოდგენებში.. თავად არ ვიცი, თუმცა ლექტორმა მითხრა, რომ ფშავში არისო დაცული მსგავსი ლეგენდა.. სამწუხაროდ ვერ გამოვკითხე უფრო დაწვრილებით 
თქვენ ხომ არ იცით?
პოსტის ავტორი: tamuna m თარიღი: Mar 15 2008, 05:04 PM
ქეთინო, მე მაქვს წიგნი "მზიანი რწმენის საუფლო"
აქ არის მითები, ლეგენდები, ზღაპრები, ხალხური თქმულებანი და ქართველთა ცრურწმენები...
სამწუხაროდ წარღვნის შესახებ, მგონი ინფორმაცია არ არის
სერგი მაკალათიას "ფშავში", შეიძლება იყოს თვქენ რასაც ეძებთ.
ჩემს წიგნში არის ფშაველების რწმენაზე მცირე ინფორმაცია და იქაც გადავხედავ, იქნებ რამე მოვიძიო.
პოსტის ავტორი: tamuna m თარიღი: Mar 15 2008, 05:40 PM
ვინ იყვნენ "პაპები", ანუ "ბაპები"?
(ივანე მარგიანი)
ნათვლა. ძველად ნაკურთ მღვდლებისგან დატოვებულს მირონს პაპები ყოველწლობით ზეთს უმატებდნენ და იმასა ხმარობდნენ მირონად, რომელსაც თავდაცმულს რქებში ინახავდნენ.
განთავისუფლდებოდა თუ არა ქალი, მაშინვე პაპას მოუწოდებდნენ, ააიაზმას გადაახდევნებდნენ და ლოცვას წააკითხებდნენ, რომელსაც "შეგნაბს" ეძახდნენ. მესამე ან მერვე დღეს კიდევ მოიწვევდნენ პაპას ბავშვის მოსანათლავად. ამ დროს ქალი განცალკევებიტ იყო-მას და ბავშვს არც პპა ეკარებოდა და არც ნათლია. პაპა იდგა შორიახლოს და წითურის განურჩერვლად ყველაფერს კითხულობდა. სულის შებერვის დროს პაპა ხელს მაღლა აიშვერდა და ამბობდა: "ფუჰ, ვაჟი შენი შვილია!" თუ ახალდაბადებული ქალია-"ფუჰ, ქალი შენი ქალია!"
წყალში ბავშვს თვისთონ დედა ჩასვამდა, ხოლო პაპა შორიახლოდან ამბობდა: ნათვლას იღებს მონა ესე ღვთისა (სახელი) სახელითა მისითა ი ამენნ, და ძისა ი ამენ და სულისა წმინდისათა ი ამენ! (სამგზის). შემდეგ ამისა ნათლია გღზელს ჩხირს დაიკავებდა და სცხებდა მირონს; ჩხირს კი ცეცხლში სწვავდნენ.
პოსტის ავტორი: tamuna m თარიღი: Mar 15 2008, 06:16 PM
გვირგვინის კურთხევა. გვირგვინის კურთხევა სახლში იცოდნენ. სურდათ თუ არა ქალ-ვაჯთ ერთმანეთი, ამის განსჯაში პაპები არ შედიოდნენ. ხშირად ქალს ძალით დაიჭერდნენ და ჯვარს სწერდნენ-ბევრჯერ ძმის საცოლეზედაც. ნეფე-დედოფალს დასხამდნენ გვერდიგვერდ და ნემსიტ კალთებს ერთმანეთზე გადაუბამდნენ. შემდეგ სრულდებოდა ჯვრის წერის წესი არევ-დარეულად: ღვინის მაგიერ ხმარობდნენ არაყს. გვირგვინის მაგივრობას სწევდა ვაზის რგოლები, რომლებზედაც ხის ჯვარი იყო დამაგრებული.
ზეთის კურთხევა. ზეთის კურთხევისთვის დიდის ამბით ემზადებოდნენ: რამდენიმე ხარსა ჰკლავდა მოსახლე, რომელსაც ზეთის კურთხევა სურდა. ამასთან ამზადებდა ბევრს არაყსა და პურს. მერე მიწვევდა 20-30 პაპას: ესენი მოუკიდებდნენ ზეთსა, ჩამოსხდებოდნენ, წინ სუფრას დაიდგამდნენ და ზედ ზეთს დასდგამდნენ. ტითქმის ყველას კურთხევანი ეჭირა ხელში და კუთხულობდა. ერთის კვირის განმავლობაში ყოველდღე სრულდებოდა ზეთის კურთხევა. გათავებისას იმ მოსახლის წევრნი სათითაოდ ეტყოდნენ აღსარებას; ხელში ეჭირათ ბალახის კონა და ამბობდნენ: "მე ამდენი ცოდვა მიქნია"; ბოლოს მოიწვევდნენ სოფელს და იმხიარულებდნენ.
პოსტის ავტორი: tamuna m თარიღი: Mar 16 2008, 08:12 PM
ყვავსაყდარა
ენისელში გლეხები ყანას მკიდნენ. სადილად ცხვარი დაკლეს და მოსახარშად ცეცხლზე შედგეს ქვაბით. მზარეულს ჩასძინებოდა. ამ დროს ქვაბში გველი ჩასულიყო და ჩახარშულიყო ხორცთან ერთად.
მუშები სადულად გამოვიდნენ. მოუთმენლად ელოდნენ საჭმელს. ამ დროს სად იყო და სად არა, წამოვიდა ერთი ყვავი და ქვაბს თავზე გადაუარა ჩხავილით.
-გააგდეთ ეს საზიზღარიო!-ხალხმა იყვირა. აუქშიეს ყვავს ერთხელ, ორჯერ, მაგრამ ის თავისას არ იშლიდა, თავს დასტრიალებდა ხალხს და საცოდავად ჩხაოდა.
დაუშინეს ქვები, ჯოხები, უცებ შურდულის ქვასავით დაეშვა და ქვაბში ჩავარდა, ჩაიფუფქა.
წამოიშალა ხალხი გაკვირვებული და ნაწყენი, წამოაპირქვავეს ვქაბი და ჩახარშული შხამიანი გველი კი წამოყვა.
მუსების გადარჩენისთვის ეს პატარა ეკლესია ააშენეს. იმ ეკლესიას ახლაც "ყვავსაყდარას" უწოდებენ.
პოსტის ავტორი: tamuna m თარიღი: Mar 16 2008, 08:25 PM
რატომ არ ჩანს ქალის საქმე
გზის პირას ერთი მოხუცი მათხოვარი იჯდა. მძიმე ბარგი ჰქონდა და ზურზე ვერ წამოეკიდებინა. იჯდა და ელოდა, ვინმე გამოივლის და მიშველისო. ერთმა ქალმა გამოიარა. მათხოვარმა სთხოვა:
-მამაშვილობას, ერთი ხელ ამიკარ ბარგზე, ავიკიდოო!
-იჰ, რა დროს ეგ არი, მეჩქარება, საქმე მაქო!-არ უშველა.
-ქადი და საქმე ნუ გამოგელიოსო, სულ მუშაობდე, ბევრს აკეთებდე და ცოტა ჩანდესო, შენი საქმე კაცმა ვერ დაინახოსო,-დასწყევლა მოხუცმა.
მერე კაცმა გამოიარა, იმან უშველა აკიდებას. მოხუცმა მადლობა გადაუხადა და დალოცა:
-წადი და შენი მარჯვენა ისეთი დალოცვილი იყოს, ცოტაც რომ გააკეთო ბევრად გამოჩნდდესო!
ეს მოხუცი მათხოვარი ქრისტე ღმერთი იყო. იმიტომ არის, რომ ქალი ბევრს შრომობს იჯახში, დილიდან საღამომდე იმისი ხელ-ფეხი არ ჩაიკრიფება, სულ საქმიანობს, მაგრამ იმისი გაკეთებული მაინც არ ჩანს. კაცმა კი ბარის პირიც რომ გადააბრუნოს, ჩანს, ეთქმის, საქმე გავაკეთეო
პოსტის ავტორი: tamara თარიღი: Mar 16 2008, 08:32 PM
tamuna m
ძალიან საინტერესო პოსტებს წერ -
მადლობა
მეც მინდა დავდო რამე -
მაგრამ ეს დღეები არ მეცალა -
მოგვიანებით შემოგიერთდები...
პოსტის ავტორი: tamuna m თარიღი: Mar 16 2008, 10:03 PM
ძალიან კარგი!
მეც მინდა რარაც ახლის გაგება და თუ შემომეშველები, მადლობელი დაგრჩები მეც და მგონი სხვებიც.
სხვდასხვა კუთხეების ცრურწმენებზეც მაქვს ბევრი ინფორმაცია და ნელ-ნელა იმასაც მოგაწოდებთ.
პოსტის ავტორი: tamuna m თარიღი: Mar 17 2008, 11:24 AM
რატომ არ ეკარება ფუტკარი ზოგიერთ ყვავილს
ღმერთს უნდოდა ფუტკრის ერთგულება გამოეცადა და ასე უთხრა: გაფრინდი ფუტკარო გადათვალე ყველა ყვავილი, რაც კი მოიპოვება დედამიწაზე და მერე თქვი, რომელი მათგანი მოგცემს თაფლს და საზრდოსო.
ფუტკარი მხიარული ბზუილით გადაფრინდა ყვავილების ჩამოსათვლელად. ყველა ყვავილი, დიდი თუ პატარა გადმოთვალა და ის იყო პასუხების მისაცემად ღმერთთან უნდა მიფრენილიყო, რომ ნახა სამი უცხო ყვავილი: თხის ფსელა, სამყურა და წუწკნელა.
-რა სურნელოვანი ყვავილებიაო,-იფიქრა ფუტკარმა.-ვინ იცის ამ ყვავილების ამბავი? მთელი დGეები ჭალა-მინდორში დავფრენ და მაგ ყვავილებს პირველად ვხედავ, ალბათ, ბევრ თაფლს მომცემსო. მოდი, ღმერთს არ გავუმხელ, თუ თავის მოწყალებას მომაკლებს, გამიწყრება და ყვავილებ წამართმევს, მაშინ ეს სამი ყვავილი მაინც შემრჩება საზრდოდო.
მიფრინდა ფუტკარი ღმერთთან, ყველა ყვავილი ჩამოუთვალა და იმ სამ ყვავილზე კი კრინტი არ დაძრა.
-ყველა ყვავილი ჩამომითვალეო?
-ყველა, უფალო, ერთიც არ მომიკლიაო,-იცრუა ფუტკარმა.
-მაშ, დღეის იქით მხოლოდ იმ ყვავილების წვენით იკვებებოდე, რომლებიც ჩამოთვალე. იმ ყვავილებს კი, რომლებიც დმიმალე, არ გაბედო და არ შეეხო. თხის ფსელას თუ შეეხე, დაბრმავდები თორმეტი დღით, სამყურას თუ გასინჯავ, შინ მშიერი მიხვალ, წუწკნელას თუ გაეკარები, მაშინვე მოკვდებიო.
ამიტომაც არის, რომ ფუტკარები არ აგროვებენ თაფლს არც თხუს ფსელადან, არც სამყურასა და წუწკნელას ყვავილებიდან.
პოსტის ავტორი: tamuna m თარიღი: Mar 17 2008, 11:36 AM
რატომ წივის ძერა
ღმერთმა რომ ცოცხალი არსება გააჩინა, ყველას დაუწესა: დროდადრო შვილები უნდა მომცეთ ხოლმეო. ძერასაც მოსთხოვა შვილი ღმერთმა. ძერამ სთხოვა ღმერთს, ოღონდ შვილს ნუ წამართმევ და არდადეგში წყალს არ დავლევო.
უსმენა ღმერთმა, შვილი არ წაართვა ძერას, მაგრამ არდადეგში, როცა ყველაზე დიდი სიცხეა წყალს არ ასმევს. დადიან და დაწივიან ძერიკები, ჩამოსხდებიან წყლის პირას, უნდათ, რომ წყალი დალიონ, მაგრამ ვერა სვამენ.
აქედან არის ხალხში თქმა: რა მარიამობის ძერასავით წივიო.
სხვაგვარადც ამბობენ: ღმერთმს უკითხავს ძერასათვის და ჯორისთვის: არდადეგში წყლის დაულევლობას მოითმენთ თუ უშვილობასო? ჯორს უთქვამს: წყურვილს ვერ მოვითმენ და უშვილობას კიო. ძერას უთქვამს წყურვილს მოვითმენ და უშვილობას ვერაო.
მას შემდეგ აგვისტოს თვეში წყურვილისაგან შეწუხებული წივიან ძერიკებიო.
ჯორს კი შვილი არ უჩნდება.
ჯორი ვირისა და ცხენის შეჯვარებით ჩნდება.
პოსტის ავტორი: tamuna m თარიღი: Mar 18 2008, 04:50 PM
ხარება და ხარხარებაო...
სოფელ ვარძიის მახლობლად, იმერეთში ერთი დიდი ტბაა. თურმე ადრე იმ ადგილას ერთი დიდი სოფელი იყო. ერთი გაჭირვებული წვრილშვილი ქალი ცხოვრობდა სოფელში. დღე და ღამეს მძიმე შრომაში ასწორებდა. შინ და გარეთ თავის ქმარშ ეხმარებოდა წვრილშვილის გამოკვენაში. მოახლოვდა დიდი დღესასწაული-ხარება, ქალი ღამეებს ათენებდა, ქმარ-შვილს ტანსაცმელს უქსოვდა სადღესასწაულოთ. დაათენდა ქალს თავზე. ხარება დილა იყო, ქალი კი გამალებიტ ქსოვდა და თან აკვანს არწევდა.
-მეზობელო,-შემოსძახეს ქალებმა,-არ იცი განა რა დიდი დღესასწაულია, ღმერთი დაგსჯის ამ დღეს მუშაობისთვის.
-ე, ხარება და ხარხარება-ჩემ ქმარ-შვილს კი გახარება,-თქვა საწყალმა ქალმა.-ღმერთმა რად უნდა მიწყინოს, მე რომ ჩემი ქმარ-შვილი შევმოსოო.
ესა თქვა და აკვანს ხელი გამოჰკრა
იგრიალა ამ დროს მიწამ და უბედური ქალი მისი სახლითა და შვილებით შიგ ჩაიტანა. იმ ადგილას ღრმა, უძირო ტბა ჩადგა თურმე.
ამბობენ, რომ ყოველ ხარებას ტალღები ტბის ზედაპირზე ხან აკვანს, ხან საქსოვ დაზგას და ხან მაქოს ამოატივტივებს ხოლმეო.
პოსტის ავტორი: marine თარიღი: Mar 18 2008, 05:04 PM
tamuna m
ღმერთმა გაგახაროს, თამუნა, ასეთ კარგ მასალებს რომ დებ ამ თემაში 
რამდენი ქართული ძვირფასი რამ არ მცოდნია ველი გაგრძელებას
პოსტის ავტორი: tamuna m თარიღი: Mar 18 2008, 05:08 PM
ელია ხარაზი
წმინდა ელია, ხარაზი ყოფილა. ქვეყანაზე მისებრ კეთილი და შრომისმოყვარე კაცი არავის ენახა. თურმე ერთგულად შრომობდა და თავისი ხარაზობით ცხოვრობდა. ისეთი ღვთის მოშიში ყოფილა, რომ არაფრით უქმე დღეს არ გატეხდა.
ერთ უქმე დღესაც ერთი დედაკაცი მუსალა ელიასთან და ჩასციებია, ქოშები შემიკერეო. ელიას უარი უთქვამს: დღეს უქმეა და ზომას ვერ ავირებო. მაგრამ დედაკაცს დაუძალებია და ზომა აუღებინებია: ელიას შეგირდისთვის მოუტანინებია ერთი ტაშტი ნაცარი, დაუყრია თავისი კუნძის წინ და დედაკაცისთვის უთქვამს. აი, ამ ნაცარზე დადგი ფეხი, ხვალ ამ ნაფეხურიდან გადავიღებ ზომას და ქოშებ შეგიკერავო.
დედაკაცს არ უქნია. დაუძახებია და როგორც რიგია აუღებინებია ფეხის ზომა.
დედაკაცი წასულა თუ არა, ელიას უგვრძნია თავისი დანაშაული. აუღია მახათი და გამოუთხრია თვალები. მაშინვე ზეციდან ორი ანგელოზი ჩამოსულა, აუყვანიათ ელია ანგელოზებ და ზეცას წაუყვანიათ უფალთანა.
ადრე საქართველოში ხარაზები უფრო დღესასწაულობდნენ ამ დღეს: აგროვებდნენ ფულს, რომელსამე ბაღში სუფრას გაშლიდნენ და პარაკლისსაც ახდევინებდნენ. თურმე ყოველ ხარაზს დასალოცად ვადაგათავებული შეგირდი უნდა ჰყოლოდა მზად ამ დროისათვის, რომ უსტაბაშს დაელოცა.
ყოველი ხარაზი ევედრებოდა ღმერთს, ელიას ნიჭი, მოთმინება და სიმართლე მომეციო.
პოსტის ავტორი: tamuna m თარიღი: Mar 18 2008, 05:19 PM
ბუმბერაზი ოღუზები
ოღუზები ბუმბერაზი ადამიანები ყოფილან, სამი-ოთხი ახლანდელი ადამიანის სწორი. იმათი საქონელი, შესაჯდომ-შესაბმელი პირუტყვებიც მაღალი ყოფილან. ჭკუა კი ბევრი არა ჰქონდათ.
იმდენად უწკუო და მოუხერხებლები ყოფილან ორუზები, რომ საქონლის ბაგა მაღლა, აივანზე ჰქონდათ: დაბლა მიწაზე რომ დავდგათ, ცხენი ვერ დასწვდებაო, აივანი კი ცხენის სიმაღლე არისო.
ერთხელ ოღუზებს მამული უხნავთ. ერთ ჩვენისთანა კაცს მათი სახნავის ახლოს ჩაუვლია. ორუზები რომ დაუნახავს, უთქვამს: ე როგორი დევკაცებია, დევები შეუბამტ და ხნავენო. უსვრია ისარი და ერთი ოღუზისთვის ბარკალში გაურჭვია.
ოღუზს ფუტკრის ნაკბენივით დასწვია ხორცი. ისარი ამოუღია, გაუსინჯავს, გაჰკვირვებია და უთქვამს:
-აი, ღმერთო ეს რა ვნახე, ეს როგორი რამე ყოფილაო? ნეტავი საიდან გადმოვარდეა, ვინ მესროლაო?
მოუხედავს და დაუნახავს ეს პატარა კაცი. გამოჰკიდებია ორუზი, ორი-სამი ნაბიჯი გადაუდგამს, პატარა კაცს დასწევია და დაუჭერია. შეეხვეწა დაბალი კაცი:
-შენი ჭირიმე, ნუ მომკლავო!
ოღუზს თავისი წაღის ყელში ჩაუსვამს. მერე თავის ულაყებთან წასულა, ცოტაც მოუხნავს, ულაყები გამოუშვია, აჩაჩა იქვე დაუგდია. შინ მისულა და დედისათვის უთქვამს:
-დედა, ერთი საკვირველი კაცი მოგიყვანე. ჩვენსავით ულვაში და წვერი აქვს., ჩვენსავით ცხვირ-პირი, ჩვენსავით ქართული სიტყვა, მაგრამ თვითონ პაწაწა რამ არისო.
-აბა მაჩვენეო?
-აიო,-წაღის ყელიდან ამოუყვანია ის კაცი.
-უი, მომიკვდეს თავი, ეგ ხომ პატარა კაცია, ქვეყანას ჩვენს შემდეგ ესნი შეჭამენო. ახლა ამისთანა კაცუნების ხანა დგება, მაგათ უკან ქონდრის კაცის ხანა დადგებაო.
-დედა, ჯერ ეგ რა არის, ქონდრის კაცი რა უნდა იყოს. მაგათ როგორ უნდა იმუშაონ, როგორ უნდა იცოცხლონ, რა გზაზე უნდა იარონო?
-ჭკუით, შვილო,ჩვენ გვაჯობებენო.
-მაგან ცხენს როგორ უნდა მოუაროს, ქერი როგორ უნდა აჭამოსო?
-როგორ აჭმევს და მოხერხებით აჭმევს. აბა, მიაწოდე თოფრით ქერი, თუ ვერ აჭმევსო.
შვილმა თოფრაში ბზე ჩაყარა, შიგ ქერი გაურია. პატარა კაცს მიაწოდა. იმანაც აიღო, ცხენს დაანახა და დაუძახა:
-თფრშუეი თფრშუეიო!
ცხენმა დაიხვიხვინა, პატარა კაცთან მივიდა, კისერი ჩამოიგრძელა, ქერს დასწვდა. დაწვდომაში პატარა კაცმა კისერზე თოფრა ჩამოჰკიდა. ცხენმა თავი ასწია, ტოფრა მარლა წაიღო და ხრამუნით დაუწყო ქერს ჭამა.
-აია, ამას გეუბნებოდი. პატარა კაცს ამდენი ჭკუა, მოხერხება აქვს, შვილო, ეგენი ოღუზებს ამოაგდებენ, მაგაათ კი-ქონდრის კაცები.
პოსტის ავტორი: tamuna m თარიღი: Mar 18 2008, 05:55 PM
რატომ ჰქვია კახი ინგილოთა სოფელს
სოფელ კახს, ადრე საინგილოში თორაღა რქმევია. ეს სოფელი აუოხრებია სულტანს და ხელთ უგდია ერთი მოხუცი მღვდელი. მოუთხოვია მისგან: გვითხარი, სად არის შენახული თქვენი ეკლესიი განძი, თორემ მოგკლავთო.
მოხუცს წვალებისაგან თავი რომ მოჰბეზრებია, უთქვამს: წამიყვანეთ ჩემს სამშობლოში და იქ გეტყვით, სად არის ეკლესიის განძიო.
წამოუყვანიათ თავის სამშობლოში. მიუყვანიათ თუ არა თავის მიწა-წყალზე, მაგრამ შემოხვევია ეზოს ხირხლებს და უთქვამს: ეხლა, რომც მომკლათ, ფიქრი არა მაქვს, მე ჩემ ჩემ სამშობლოში დავიმარხებიო. სად არის ეკლესიის განძი, ამას კი მაინც არ გეტყვითო. ვერა და ვეღარ მოუშორებიათ იმ ხირხლებისათვის და ამის გამო გაბრაზებულთ და ყელში ბოღმამომდგარ მაჰმადიანთ ლუკმა-ლუკმა უქცევიათ მოხუცი. ხოლო სოფლისათვის, სასაცილოდ რომ აეგდოთ, სახელი გამოუცვლიათ, თორაღის ნაცვლად კახი უწოდებიათ, რაც მათ ენაზე ვაშლის ჩირს ნიშნავს: ვითომ ეს მოხუცი ვაშლის ჩირივით ავკუწეთო.
პოსტის ავტორი: tamuna m თარიღი: Mar 19 2008, 01:13 PM
ქალქვა
შაბაშყეინი შემაესია საქართველოს. კხეთი ააოხრა. მოადგა ყვარელს და სოფელ საბუეს. გოგილაანთ გვარის ქალი გაექცა მტერს. ერთი ბალღი თან მიჰყავდა ხელმოკიდებული, მხარზე კი აკვანი ედგა მეორე ბალღით. მოიხედა და ხედავს, ეს-ეს არის დაეწევიან უსჯულოები.
ინატრა: -ნეტა გამაქვავა მაინც ჩემი შვილებიანად, ოღონდ მტროს ხელში არ ჩამაგდოო!
მართლაც, იქცა ეს ქალი ქვად.
სოფელ საბუეს ბოლოს ამიტომ ქალქვის მინდორს ეძახიან. გდია იქ, წყლის პირას, ეს ჭროღა ქვა და ორიც პატარა გვერდს უწყვია, ვერაფრით ვერ დაძრავ ადგილიდან.
უდიერი გვალვის დროს შეიკრიბებოდნენ ხოლმე სოფლის ქალები, მათ შორის ერთ-ერთი აუცილებლად გოგოლაანთ გვარისა უნდა ყოფილიყო. მივიდოდნენ ქალქვასთან. ერთ პირს იტირებდა გოგოლაანთ ქალი:
ჩემო მამიდაო, ამ გაჭირვებაში რომ იყავიო...
იტირებდა და სთხოვდა შველას. ეტყოდა მერე:
გოგილაანთ ქალი იყავ, ამყე, მამიდაო...
და, მართლაც აჰყვებოდა ქვა, ააგორებდნენ მას ქალები და იქვე მდინარე წყალში გადაუშვებდნენ, ავდარი მოვაო, გოგილაანთ ქალის მადლი შეგვეწევაო
პოსტის ავტორი: tamuna m თარიღი: Mar 19 2008, 07:00 PM
მედავითნე და ყვავი
ერთ ქალაქში ერთი ისეთი ეკლესია ააშენეს, რომ მისი ბადალი მთელს ქალაქში არ მოიპ[ოვებოდა. გუმბათზე ოქროს ჯვარი დაადგეს. მზე რომ უყურებდა, ცეცხლივით კაშკაშბდა.
ერთხელაც ამ ეკლესიას ყვავი შემოეჩვია. დილიდან საღამომდე იმ ოქროს ჯვარზე იჯდა. ისე გააუბედურა ყვავმა ეს ოქროს ჯვარი, რომ თითქოს ხისა ყოფილიყოს, ისე მოჩანდა. ეს შეამჩნიეს ამ ეკლესიის მსახურებმა და საგონებელში ჩავარდნენ. რითი არა სცადეს რომ დაეფრთხოთ ეს ფრინველი, მაგრამ საქმეში ხარ? დაიგულებდა თუ არა, რომ მისი მდევნელი აღარავინ იყო, ისევ მიფრინდებოდა და დაასკუპდებოდა თავის საყვარელ ჯვარს.
ბევრი იწვალეს, მაგრამ ვერაფერი ვერ უყვეს რა. ამ ეკლესიის მღვდელმა დაუძახა მედავითნეს, ანიშნა ჯვარზე მჯდარ ყვავზე და უთხრა:-ან შენ უნდა უყვე ამ ეკლესიაში, ან ეგ ყვავი მაგ ჯვარზეო.
დაღონდა მედავითმე. რაღას იზამდა? წავიდა სახლში, იფიქრა, ბევრი იფიქრა, თუ რა ეღონა იმ ყვავისთვის და ბოლოს მოიფიქრა. აიღო ერთი დამარილებული ღორის მჭლე ხორცი, ჯამით ღვინო და წავიდა ეკლესიაში. ავიდა გუმბათზე, დაჰკიდა დამარილებული ხორცის ნაჭერი ჯვარზე და ღვინოც ჯამით ჯვრის ძირში დადგა.
სად იყო და სად არა, მოფრინდა ყვავი და დაჯდა ჯვარზე, სადაც ხორცის ნაჭერი დახვდა. ხორც ჯერ უნდობლად უყურებდა. მერე ვეღარ მოითმინა და ერთი ნისკარტი დაჰკრა. გემო მოუსინჯა, ეგემრიელა, მეორედ, მესამედ ჩაუნისკარტა და დაუწყო უკვე გულდამშვიდებით ჭამა. მედავითნე კი ჩუმად უყურებს ამ სურათს და სიხარულით სულ ასკიკუკუს უვლის. ყვავმა ჭამა და როცა გაძღა, ფრთები ფრთებს შემოჰკრა და დაიჩხავლა.
მლაშე ხორცის ჭამის შემდეგ ყვავს წყალი მოსწყურდა. დაიხედა ძირს, ჯამით ღვინო უდგა, აფრინდა და ჯამის გვერდით დასკუპდა. ყვავმა ჯამის გარშემო ტრიალი დაიწყო. არ ენდობოდა ჯამს...მაგრამ წყურვილმა თავისი გაიტანა და დაიწყო ჯამიდან სმა. რამდენად სვამდა ყვავი ღვინოს, იმდენად უფრო მაგრად ედებოდა წყურვილი. იმდენი სვა, რომ სულ მთლად გამოცალა. როცა დაინახა, რომ ჯამში აღარ იყორა, აფრინდა ისევ ჯვარზე. მაგრამ ვაი იმ აფრენას, ძლივს აიტანა ტანი ზევით. ჯვარზე ყვავმა დაიწყო ქანაობა და მოუსვენრად ტოკვა. ღვინო თანდათან ედებოდა, უცბათ შეტორტმანდა ყვავი ჯვარზე, ფრთები უწმეოდ გაფოფხა, მაგარმ ამაოდ, ძირს კი ზღართანი მოიღო. მედავითნეც ამას ელოდა, როგორც მგელი ისე დააცხრა ამ საბრალო ყვავს. აირო ხელში, უყურა, უყურა ყვავსა, რომელიც უმწეოდ ბლიტავდა თვალებს და მიაძახა:
-თუ ებრაელი ხარ, შე ოხერო, ღორის ხორც რაღად სჭამ? თუ მაჰმადიანი, ღვინოს რაღადა სვამ? თუ ქრისტიანი ხარ, იმ წმინდა ჯვარს რაღად აბინძურებ, შე სატიალოვ!-და თავი კედელზე მიუნაყა.
პოსტის ავტორი: tamuna m თარიღი: Mar 20 2008, 01:01 PM
გურჯისტანის ხატი
ერთ სოფელში გაბედული ვაჟკაცი ცხოვრობდა. კარგი სახელი ჰქონდა გავარდნილი. ედგა პატარა ქოხი, ტავს ბედნიერად გრძნობდა, მაგრამ უშვილობას ძალიან დარდობდა. ისა და მისი ცოლი სულ შვილზე ოცნებობდნენ. ხანი გადიოდა და შვილი არ ეძლეოდათ. ამტომ ეს კაცი მთელს დროს ნადირობაში ატარებდა, იქ ერთობოდა.
ერთ დღეს ის ჩვეულებრივად წავიდა სანადიროდ. ცოლმა სამი თვის საგზალი მოუმზადა. ხანი გამოხდა. ამ სახელმწიფოს თავს დაესხა აღმოსავლეთის ხელმწიფე. მთელი ქვეყანა ააოხრა და მოსპო. არც ერთი ვაჟკაცი არ დარჩენილა ცოცხალი, თუ კი ვინმე გადარჩა, წყეულმა ხელმწიფემ წინ გაირეკა და თავის მონებად დააყენა. ტყვეებს საშინლად აწამებდა.
მონადირე შინ რომ დაბრუნდა, ვეღარავინ იპოვნა, ქვეყანა აოხრებული დახვდა, სახლ-კარი-დამწვარ-დაბუგილი, ცოლი ტყვედ წაეყვანათ. "რადაც არ უნდა დამიჯდეს, მტერს სამაგიერო უნდა გადავუხადოო", თქვა მონადირემ, აიღო ხელში მშვილდისარი და გამოუდგა მის კვალს.
ბევრი იარა თუ ცოტა იარა, მიადგა ერთ გზაჯვარედინს. აქ ლოდზე ეწერა: "ვინც დასავლეთით წავიდეს, მთელი ცხოვრება იაროს და მშვიდობით დაბრუნდეს; ვინს სამხრეთით წავიდეს გაჭირვებით დაბრუნდეს; ვინც აღმოსავლეთით წავიდეს, ვეღარ დაბრუნდეს."
მონადირე ჯერ სამხრეთისკენ წავიდა. კარგა გზა რომ გაირა, ისევ უკან დაბრუნდა და აღმოსავლეთის გზას გაუდგა. ცხრა თვე და ცხრა დღე იარა, ძალინ დაიღალა, უდაბური მინდვრები გადაირა. ტრიალ მინდორში ხე დაინახა და მის ჩეროში დასაძინებლად ჩამოჯდა. სად იყო დაად არა, იქ ერთი მგზავრი გამოჩნდა. ხელში გრძელი ჩომბახი ეჭირა და ძლივს მოდიოდა.
-ხუთ დღეს მშიერ-წყურვალი ვარ, ქენი კაცობა, პური მაჭამეო,-სთხოვა მონადირეს. მონადირეს ნამცეცებიღა მორჩენოდა და მიაწოდა მგზავრს. ის მადიანად შეექცეოდა ხმელ პურს. ბოლოს მგზავრმა ჰკითხა: საით გიმგზავრია, ყმაწვილო, ამ უდაბურ ქვეყანაში რამ მოგიყვანა. აღმოსავლეთის ხელმწიფის შიშით აქ თავისუფალ ადამიანს ფეხი ვერ დაუდგამს, ხალხი წელშია გაწყვეტილი, დედამიწასაც პირი სეუკრავს და ნაყოფს არ იძლევა, ქალი და საქონელი გაბერწებულია და უნაყოფოთ იღუპება ყოველი სულდგმულიო.
მონადირემ თავისი თავგადასავალი უამბო. მგზავრს ძალიან შეებრალა მონადირე და უთხრა:
-შური უნდა იძიო, ყმაწვილო, შური. შენი ქვეყნის და ოჯახის დამქცევი აღმოსავლეთის ხელმწიფეაო!
-კი, მაგრამ მე როგორ ვიპოვო ის წყეული, მე მასთან ვინ მიმიშვებსო?
-ნუ დარდობ, გზას მე გასწავლი, შენ ყოჩაღად მოიქეცი, გული არ გაიტეხო. აქ რომ დედამიწას პირი შეუკრავს და ნაყოფ არ იძლევა, ეს გურჯისტანი ხატის ძალით. არმოსავლეთის ხელმწიფეს გურჯისტანი დაუქცევია, ქალი და კაცი გაუწყვეტია, ვინც ცოცხალი გადარჩენილა ამ უდაბნოში გამოურეკია. ხატი მოუტაცია, გაუძარცვავს და ის არის განრისხებული მასზე. აღმოსავლეთის ხელმწიფე ხატს ტუ თაყვანს სცემს, დედამიწა პირს გაიხსნისო.
მგზავრებმა ბევრი ილაპარაკეს და იმ ღამით იქ დარჩნენ. დილიტ მონადირემ რომ გაიღვიზა, მგზავრი ვეღარსად იპოვა: ადრე წასულიყო. ადგა და გაუდგა აღმოსავლეთის ხელმწიფის გზას.
გაირა და ხედავს: უწყლობით ადამიანები სულს ღაფავენ, საქონელი ბღავის, მდინარეში წყალი დამშრალა. ცოტა კიდევ გაირა და ხედავს, ხალხი შიმშილით დახოცილა. მინდვრები გადამწვარა, ნამი არ ჩამოვარდნილა. აღმოსავლეთის ხელმწუფეც დაგალახაკებულა და პირიდან დორბლსა ჰყრის.
მონადირემ სტყორცნა ისარი და ზედ ხელმწიფის სახლის კარს დაარჭო. ხელმწიფემ ბრძანება გასცა: ახლავე მომგვარეთ ის თავხედი, ვინც ეს გაბედაო.
-როგორ გაბედე ჩემს საბრძანებელში შემოსვლა და ასეთი თავხედობა?-დასჭყივლა ბოროტმა ხელსმწიფემ.
-გურჯისტანის ხატი უარეს დღესავ დაგათენებს, გიჯობს, ახლავე გაანთავისუფლო დატყვევებული ხატი და ხალხი, თორემ შენი აღსასრული მოახლოვდა!-უთხრა მონადირემ.
-დაიწირეთ ეს თავხედი, წაიღეთ გურჯისტანის ხატიც და ანთებულ საკირეში ჩააგდეთ!-ბრძანა განრისხებულმა ხელმწიფემ.
ეცნენ მონადირეს, ხელ-ფეხი შეუკრეს, წაირეს გურჯისტანის ხატი და ერთად ჩაყარეს ანთებულ საკირეში. უცებ აგიზგიზებული ცეცხლი ჩაქრა. საკირე გაირო და მონადირემ გამოასვენა ხატი. შეშინებული მცველები ხელმწიფესთან გაიქცნენ. მონადირემ ხელმწიფის სახლს ცეცხლი წაუკიდა და მონადირე და მისი სახლობა ძირიანად ამობუგა. ტყვეები გაანთავისუფლა და სამშობლოში დააბრუნა. წამოასვენა გურჯისტანის ხატი და ლომისაში დაასვენა.
მონადირე შემდეგაც კიდევ დიდხანს ეზებდა თავის საყვარელ მეუღლეს, მაგრამ ვერ იპოვა. აღმოსავლეთის წყეულ მეფეს ის თავისი ხელით დაეხრჩო.
პოსტის ავტორი: tamuna m თარიღი: Mar 20 2008, 01:16 PM
ძარწემის წმინდა გიორგი
წინათ ლეკები თარეშობდნენ საქართველოში და ყველაფერს იტაცებდნენ. ერთხელ ძარწემს დასცემიან, ეკლესია გაუზარცვიათ, დაუწვიათ და ვერცხლით მოჭედილი წმინდა გიორგის ხატიც წაუღიათ. ხატის მომტაცებელ ლეკებში გაჩენილა ჭირი. ბუზებივით იხოცებოდნენ, ნიავდებოდა ხალხი.
იმათ მოლას დაესიზმრა ერთ ღაემს მოტაცებული წმინდა გიორგის ხატი და უთხრა:
-რაც გადამრჩა, იმასაც გავანადგურებ, თუ ისევ იქ არ წამიყვანთ, საიდანაც მომიყვანეთო!
-ეაგიყვანტ, ოღონდაც ხალხს ნუღარ დახოცავო!
-მე თქვენი წაყვანა არ მინდა. ერთი მოზვერი გამოიყვანეთ, მის რქებზე მიმაკარით და გაგვანებეთ თავი, ჩვენ წავალთო.
გაიღვიძა მოლამ, სეყარა ხალხი და უტხრა სიზმარი. მოიყვანეს მოზვერი, მიაკრეს რქებზე ხატი და გაუშვეს.
მოდიან ხატი და მოზვერი. გზას ხატი უჩვენებს. მოდის მოზვერი, სად გაჩერდება-ბალახს მოძოვს, სად გაჩერდება-წყალს დალევს. მოვიდა ისევ ძარწემში, ძველ ადგილზე, სადაც ეხლაც ბრძანდება და ერთი ასკილის ძირზე დაისვენა.
ახლა ძარწემელ მრვდელს დაესიზმრა ხატი და უთხრა:
-აქედან რომ ხატი წამიყვანეს ლეკებმა, მოვედი, წამოდით და სადაც მიპოვოთ იმ ადგილზე ამიშენეთ ეკლესიაო. მრვდელმა სეკრიბა ხალხი და უამბო სიზმარი. გაგზავნეს ახალგაზრდები საძებნელად. ავიდნენ, ნახეს, მოკეცილია მოზვერი და რქებზე ხატ აქვს მიკრული. ჩამოუტანეს ამბავი ხალხს. დაიძრა ხალხი და წავიდა მ სასწაულის სანახავად. მივიდნენ, შეხსნეს ხატი და დაასვენეს ძირს. ხატი მოხსნეს თუ არა მოზვერი იმ წამში გასკდა და მოკვდა. იმ ადგილას ააშენეს ეკლესია და იქ დაასვენეს წმინდა გიორგის ხატი-ცხოველი. იმ ასკილისაგან გააკეთეს ჯვარი და ისიც იქ დაასვენეს.
პ.ს. ამ ორ ( გურჯისტანის ხატი და ძარწემის წმინდა გიორგი) მითს შორის ბევრი საერთოა.
ლომისის წმ. გიორგის ისტორიასაც ძალიან გავს
http://www.orthodoxy.ge/eklesiebi/lomisa/lomisa.htm
პოსტის ავტორი: tamuna m თარიღი: Mar 25 2008, 06:46 PM
ანდაზები:
ა,ბ,გ,დ
აგიაშვილი გამდელი წირვაზე წავიდა-წირვას მოსცდა, შინ დაბრუნდა-სადილს მოსცდაო.
ადამიანი ღმერთსაც კი დაივიწყებს და ჭამა-სმას ვერაო.
ანგელოზები რომ შენკენ იყვნენ, ეშმაკი ვერას დაგაკლებსო.
ბავშვს კვერს ნუ დაპირდები და ხატს-სანთელსა. თუ დაპირდები, შეუსრულე კიდეცაო.
ბებერს უთხრეს ცხონდებიო და-სულო შენ გიხაროდესო.
ბერო ცხონდებიო.-როდისა, ბატონოო? და-როცა მოკვდები, მერეო.
ბრიყვი რომ ცხენზე შეჯდა, ღმერთი დაავიწყდა, ცხენიდან ჩამოხტა და ცხენი დაავიწყდა.
ბრმა კაჭლაჭის ბუდეს ღმერთი ააშენებსო.
გამოუცდელ ანგელოზს, გამოცდილი ეშმაკი სჯობიაო.
გამქცევი და მდევარი ორივ ღმერთს ეხვეწებოდნენო.
განაყოფი რომ კარგი იყოს ღმერთსაც ეყოლებოდაო.
განსააცდელს ქრისტეც ერიდებაო
გაუგონიათ ზარს რეკავენო და ის კი არ იციან, რომელ ეკლესიაშიო.
გაჭირვებულის მზღველი ღმერთიაო.
გლახა ამპარტავანი ღმერთსაც სძულს და კაცსაცაო.
გლეხი კაცი რომ ცხენზე სეჯდება, ღმერთი დაავიწყდებაო.
გლეხის გაჩენაში ღმერთი არ რეულაო.
გლეხი ხატს მიეჩვია და ნაფოტის სროლა დაუწყოო.
გლეხკაცის ღმერთი გუთანიაო.
გლეხმა ნალი იპოვნა,-ღმერთო სარკინეთი ამოაგდეო.
დედაკაცი რომ კარგი იყოს, ღმერთსაც ცოლი ეყოლებოდაო.
დედაკაცის ოხტში ღმერთიც ვერ ამოვაო.
დიაკვანმა თქვა: ჩემი დავითნი მომიტანეო!
დიდ ეკლესიაში პატარა ხატები ვერ ეტეოდაო.
დიდნარხვას უთქვამს: ისე მალე გავირბენ, რომ ქვრივმა პერანგის გამოცვლაც ვერ მოასწროსო.
დიდ საყდარში პატარა წირვა განა არ შეიძლებაო.
დრო დროთი, თორემ ჟამი ნიადაგ იწირვისო.
პოსტის ავტორი: tamuna m თარიღი: Mar 27 2008, 03:06 PM
ე, ვ, ზ, თ, ი, კ, მ
ერთი ალილო მრვდელსაც შესცდებაო.
ერთი კაცი ეკლესიას აშენებდაო, მერე ანგრევდაო.
ერთი ხატის ლოცვა კაცს არ ეყოფაო.
ერთმა კაცმა ხატი აასვენა და ვერ დაასვენაო.
ეშმაკი ჯოჯოხეთს არ დაანრევსო.
ეშმაკის მუშა ღმერთმა დაფუშაო.
ეშმაკის შენახულიაო-ანგელოზმა გაიხაროსო.
ეშმაკს რომ ნეკი მისცე, მთელს ტანს წაიღებსო.
ეშმაკს უთქვამს: ისე კოპს როგორ დახევენ, ჩემი საქალამნე არ დარჩესო.
ვიდრემდის ღმერთი მწყალობდა, ცხრა დიაკვანი მწყალობდაო.
ვირი ჯერ დააბი და ღმერთს მერე მიანდეო.
ვირი საღმრთოში არ დაიკვლება, მაგრამ ვირის ფულით კი საღმრთოს გადაიხდიანო.
ვირი ხუცესად იყო და ცოცხლებსაც მარხვა დაუწყოო.
ზოგი კაცი მადლს მატლად აქცევს, ღვთის წყალობას ღვთის წყრომად იღებსო.
თათარს უთქვამს: წელიწადში ერთხელ მომინდა ნამაზის გაკეთება და ამშინაც ეშმაკებმა სემიშალეს ხელიო.
თუ ლხინი გვინდა ღვთისაგანა, ჭირნიცა შევიწნაროთაო.
თუ მღვდელი მწყალობს, დიაკვანი ვერას დამკლებსო.
თუ ღმერთი სახლს არ აშენებს, ცუდად შვებიან მშენებელნიო.
თუ ღმერთს უნდა, ავანაანთ ხევშიც მოგვცემს სიმდიდრესაო.
თხამ მღვდლობა მოინდომა, აქაოდა გღზელი წვერი მაქვსო.
იერუსალემს ვირი თოფრით გაგზავნეს და ისევ თოფრიანი მოვიდაო.
იერუსალემს ნიორი გაგზავნეს: წმინა ადგილია, სიწმინდეს მისცემსო, მოიტანეს და ისევა ყარდაო.
იერუსალემს წამსვლელ კაც ნურც ააგულიანებ და ნურც დაუშლიო.
იერუსალიმშიაც ყეფს ძაღლიო.
ისე ქრისტე ცოფიან ძაღლს არ ადემალა და მთვრალ კაცს დაემალაო.
კაცი ბჭობდა, ღმერთი იცინოდაო.
კაცის აშენებული ოჯახი ღმერთმა ვერ დააქცია, ღმერთის აშენებული ოჯახი ქალმა დააქციაო.
კაცმა საყდარში ხატი დაკარგაო.
კაცს რომ რმერთი გაუწყრება, ქვა აღმართში მიეწევაო.
კეთილისათვის მავალთა ცანიცა ეხმარებიანო.
კვირა ძალი შემომესწრო, ირემს კუდი ვერ მოვაბიო.
კიდევ ღმერთია მოწყალე კაცისა დაკარგულისაო.
კითხვა-კითხვით იერუსალემს მივლენო.
მამალმა ტქვა: ყივილი ჩემი საქმე და გათენება-ღვთისაო.
მარხვსი მჭამელს ხსნილშიაც არა ჰქონდა რაო.
მარტო ლოცვით სამოტხეში არ სეისვლებაო.
მარსვის ჭამა დამეწამა, ნეტა რამე შემაჭამა.
მარხვა სინანულისაო, აღდგომა სიხარულისაო.
მასპინძლის სიყვარულითა ხუცესთა მარხვა ჭამიანო.
მაძღარ ხუცეს დიაკვანიც მაძღარი ეგონაო.
მგლის თავზე სახარებას კითხულობდნენ და ის კი იძახდა: გამიშვით, მთაში ცხვრები მიდიანო.
მგელს ლოცვანს აკიტხებდნენ და - თიკან-კრავი მეო.
მელა ტაძარში შევიდა: მარხულობს და არს მლოცველიო.
მეტისმეტმა სიწმინდემა საბერზნეთი დააქციაო.
მოკვდა მღვდელი უზიარებელიო.
მოლა ხალხს მეჩეთში ეძახდა და თვითონ კი საქურდლათ მიდიოდაო.
მრვდელი წირვაზე იდგა: უთხრეს, წვიმსო, არ დაიჯერა, გაწუწული ძაღლი შემოუუვანეს-მართლა ნაწვიმარიაო.
მღვდელო, ვინა გყავს მოწმეო და-ჩემი დიაკვანიო.
მღვდელო, მე რომ შენს ჯიბეში ლობიოს ვხედავ, აღდგომა თავის დღეში არ მოვაო.
მრვდელო რა გირჩევნია: ქალი, ქადა, ქათამი თუ რვინოო.
-მღვდელო, ტაბლა მოაქვთო.
-მერე მე რაო?
-შენთან მოაქვთო.
-მერე შენ რაო?
მღვდელოს თუ ერგება, მეც შემხვდებაო,-დიაკვანს უთქვამსო.
მრვდელს წვერში ისარმა გაუარა და ერთ წელიწადს ეწვოდაო.
მღვდელ ჭილობშიაც იცნობენო.
პოსტის ავტორი: marine თარიღი: Mar 27 2008, 03:13 PM
ე, ვ, ზ, თ, ი, კ, მ
თუ ლხინი გვინდა ღვთისაგანა, ჭირნიცა შევიწნაროთაო.
ჭეშმარიტი სიტყვებია
თამუნა, რა კარგი ანდაზები წაგვაკითხე
ბევრი არ ვიცოდი.კაცი ბჭობდა, ღმერთი იცინოდაო.
ეს ანდაზა მეუფე ეფრემმა ასე გადააკეთა: კაცი ბჭობდა, ღმერთი განაგებდა
პოსტის ავტორი: tamuna m თარიღი: Mar 27 2008, 04:43 PM
ო, ჟ, რ, ს, უ, ქ
ობლის მამა ღმერთიაო.
ორივე ღმერთს ევედრება: კურდღელიც და მწევარიცა-გამქცევიც და მდევარიცაო.
ჟამი ჟამითა, თორემ წირვა ნიადაგ იწირვისო.
რა ღმერთმაც ჩამოჰქინქლა, ის რმერთივე აჰქინქლავსო.
რეგვენს, ღმერთი გასაჭირში მოაგონდებაო.
როგორ მკვდარსაც მიასვენებენ, ისეთივე მღვდელი მიუძღვისო.
როგორიც ბერიო, ისეთი ერიო.
რომელმა ღმერთმა გამაჩინა, იგივე ღმერთი დამარჩენსო.
რჩოლია საქონელს ღმერთი რქა არ მისცემსო.
რწყავს მრწყველი და ჰხედავს ღმერთიო.
საიქიოს წამსვლელი ბევრი მინახავს, მაგრამ იქიდან დაბრუნბული კი არავინაო.
სამოთხეს ლასტის კარები აქვს, ჯოჯოხეთს-ოქროსიო.
სამოთხეში არ მიშვებენ და ჯოჯოხეთში ხელს მიქნევენო.
სამოთხის გზაზე დამდგარ ცხვარს დუმა ამძიმებსო.
სამოთხის მონატრულს ჯოჯოხეთშიაც არ უშვებედნენო.
საიდან სადაო, წმინდაო საბაო.
სანთელ-საკმეველი თავის გზას არ დაჰკარგავსო.
სასწორ-სამართალს ღმერთი უყურებსო.
საყდარი დიდია, მაგრამ შიგ პატარა ხატებიაო.
საყდარი-ფიტარეთისა, სამრეკლო-გუდარეხისა.
საცხონებლად წასული წაწყმედული დაბრუნდაო.
საწყალმა თქვა: უნდა გავიხაროო. ღმერთმა უთხრა: მე სადა ვარო!
სახრე სამოთხიდან არის გამოსულიო.
სომეხმა გაჭირვების დროს რმერთიც კი მოატყუაო.
სული ვერც იმან მოიგო, ვინც ოქრო დადგა კერადაო.
სხვათა მაზიარებელი მოკვდა უზიარებელიო.
უავო კარგი ღმერთს არ გაუჩენიაო.
უპატრონო ეკლესიას ეშმაკები დაეპატრონებიანო.
ურიავ, ღმერთს ნუ ფიცავო და-არა, ღმერთმანიო.
ურჯულო ფიცავდა, ქრისტიანს არა სჯეროდაო.
უფალმა უთხრა კაცს: "ყევარი ხარი შენ უნდა მოგცე და ცოლუღელა-შენს მეზობალსაო." კაცმა მიუგო: :ოღონ ჩემს მეზობელს ნურას მისცემ და მეც არაფერი მინდაო".
უღვთოდ ხეს ფურცელი არ გავარდებაო.
უღმერთო ქუხილს გაიგონებს და ღმერთსაც მაშინ მოიგონებსო.
უხნავ-Uტესი კაცი ღმერთს ემდურებოდაო.
უხუცესო ქვეყანაში ყვავს ხუცესი დაუძახესო.
ქათამი რომ წყალს დალევს, ღმერთს შეხედავსო.
ქათამი წყალს დალევს და ზევით აიხედავს: ღმერთო შემარგეო.
ქალის გაბედნიერებული კაცი ღმერთმა ვერ გააუბედურაო და ქალის გაუბედურებული, ღმერთმა ვერ გააბედნიერაო.
ქალის გაჩენაში ღმერთი არა რეულაო.
ქვრივსა და ობოლს ღმერთი დღეში სამჯერ გადმოხედავსო.
ქონებამ პაპის-პაპისთვის გამაკეთებენი საკურთხი, უქონლობამ მამისთვისაც არაო.
ქორწილი ჩემი ძმისა და აღაპი-პაპაჩემისაო.
ქრისტეს უთხრეს: ჭირი მოდის და იმანაც ეკალი აიფარა: ჭირს მორიდება უნდაო.
ქრისტე-ღმერთი თუ გუთნისდედად მეყოლება, გუთანი არ მომეშლებაო.
ქრისტე-ღმერთი ჭკუით იცნესო.
ქრისტეშობისთვის თოვლიო-გამოსული ლორიო.
ქურდმა ქურდს მოჰპარა და ღმერთმა გაიცინაო.
ქურდს ქურდი სძულდა, ორივე კი-ღმერთსაო.
პოსტის ავტორი: tamuna m თარიღი: Mar 27 2008, 05:32 PM
ღ, ყ, ჩ, ც, ძ, წ, ჭ, ხ, ჯ
ღარიბის გაჩენაში ღმერთი არ ურევიაო.
ღვთის არ ეშინია, კაცისა არ რცვენუიაო.
ღვთისაც მეშინია და ღვთის რისხვისაცაო.
ღვთის წყალობა ღვთის რისხვად ესმისო.
ღვთის ხელი ხელმწიფის გულზეაო.
ღმერთი არამზადას ურმით დასდევს, მაგრამ მაინც დაეწევა ხოლმეო.
ღმერთია კაცის გმაჩენი, იგივე არის დამრჩენიო.
ღმერთი ვერ ნახეს, ჭკუით იცნესო.
ღმერთი არ მოატყუებს კაცსა და არც მოტყუვდებაო.
ღმერთი დაბერებულა, უნდა გამოვცვალოთო, უთქვამს ქიზიყელს.
ღმერთი დიდია, ღარიბო, გული ნუ შეგიშინდებაო.
ღმერთი-ერთი, სიტყვა-ერთი, ცოლი-ერთი.
ღმერთი ვისაც გაუწყრება ჭკუას წაართმევსო.
რმერთი ვისაც მისცემსო, კომბლით უკან მისწევსო.
რმერთი ვისაც მისცემს, ორი ხელით მისცემს, ვისაც წაართმევს ორივ ხელით წაართმევსო.
ღმერთი მთას დახედავს და თოვლს ისე დაადებსო.
ღმერთი მექუდეაო-ერტშ მოხდია, მეორეს დაახურავსო.
ღმერთმა ერთი რად აცხოვნოს, თუ მეორე არ წარწყმიდოსო.
ღმერთმა ზევიდან გადმოიხედა და თქვა: ჰოი, რამდენი კაცია მკვდარი ჩემ უნებურადაო!
ღმერთმა ნუ ჰქნას ბებრის ბუქნაო.
ღმერთმა ქნას, თქვენს თხას ტყუპი მოეგოსო.
ღმერთმა ქნას, თქვენს თხას მგელი დაეჭიროსო.
ღმერთო ნუ მისცემ გლახასო, ვერაფერს შეინახავსო.
ღმერთო, ნუ მისცემ გლახასა, უფრო არა სჭამს მარხვასაო.
ღმერთო მაშორე ავი კაცის ვალსა, დედაკაცის შარსაო.
ღმერთს თავისი პირით შეეხვეწებიანო.
ღმერთსაც კარგი უყვარსო.
ღმერთს გავექცევი და ბედს კი ვერაო.
ღმერთს მთა და ბარი გაუსწორებიაო.
ღმერთს უთქვამს: მოცადმა ნახევარი ხელიდან წამგლიჯაო.
ყველამ ღმერთი ახსენა, ლომმა კი არაო.
ყველა საქმე ქვეყანაზე რიგდება, ცოლ-ქმრობა კი-ზეცაშიო.
ყველიერში ჩირი ვჭამე აღდგომასა გამახსენდაო.
ჩემი გაჭედილი ხატის სიძლიერე მე ვიციო.
ცამ თქვა: სანამ მღვდელი შეიმოსებოდეს, მე მოვიღრუბლები და გამოვიდარებ კიდეცო.
ცოტას მხვნელი და მთესველი ღმერთს ემდუროდაო.
ძაღლის ლოცვა-ვედრება რომ შეიწყალებოდეს, ციდან ხორცი ჩამოვარდებაო.
წმინდა ბერი წმინდად წაწყმდაო.
წმინდა გიორგი ვისაც სწყალობს, ღმერთიც იმას სწყალობსო.
წმინდა გიორგის ცხვარს მგელი ხელგაშლილი არიგებდაო.
ჭიანჭველას ფრთები რომ გამოესხმის, ღმერთი მაშინ გაუწყრებაო.
ხატს სულ მუდამ ვერ მოეფერება კაციო.
ხახულის ღვინითა და პურითა, ღმერთო, აცხოვნე ჩემი მკვდარიო.
ხმა ღვთისა, ხმა ერისაო.
ჯერ სამოთხეს ვეძებ, თორემ ჯოჯოხეთი ხომ მზად არისო.
ჯიხვმა თქვა: ჩემი რქის ზევით მარტო ღმერთი უნდა მეგულებოდესო.
ჯოხი სამოთხიდან გამოსულია-გიჟს დააჭკვიანებს, ჭკვიანს გააფრთხილებსო.
ჯოჯოხეთში ყვირილია და გაგონება კი არაო.
პოსტის ავტორი: tamuna m თარიღი: Mar 31 2008, 06:06 PM
რაჭველთა რწმენა (სერგი მაკალათია)
ხალხური რწმენა
ახალ წელს მთის რაჭველი დიდის მოწიწებით ეგებება, რომლისაგან ის მოელის თავის წლიურ სურვილების განაღდებას. ახალიწლის წინა დღით თითოეული გლეხი ოჯახში ერთ მარხილ შეშას მოიტანს. ამ მარხილზე სდებს ჩიჩილაკს "ნეკერს" (თხილის ბიბილო) და "თომს" (ფეხის თივა). ამავე დღეს საახალწლო ღორს ჰკლავენ. ვისაც ღორი არა ჰყავს, "ნებიერას" (ნასუქი მოზვერი). ღამე აცხობენ საახალწლო ბაჭულებს, მათში ერთს ძველი წლისათვის. აგრეთვე აცხობენ ადამიანის სახის "კაცა-ბასილას" და ერთ დიდ პურს "კერია-ბერიად" წოდებულს, რომელიც პატარა რკალებითაა დაჭრელებული. ამ ნამცხვარს ოჯახის მეკვლე-"მაკვრიელი"-ცხრილზე დაალაგებს, გვერდზე საზედაშედ ერთ ბოთლ ღვინოს მოუდგამს და ბერელში შეინახავს.
მამლის ყივილისას მეკვლე ადგება და ცეცხლს დაანთებს. შემდეგ გარეთ გავა და მარხილზე დაწყობილ ნეკერს, თომსა და ჩიჩილაკს აიღებს და ბეღელში შედის. აქ ცხრილს აიღებს და ყველა ამით უკანვე შემობრუნდება. აიღებს კერია-ბერიას" პურს და სუფრაზე დადებს, აბრუნებს მას მარჯვნივ და ხმამაღლა მეტყველებს: "შემოვდგი ფეხი, გწყალობდეს ღმერთი, დიამც მოგივა ახალი წელი, შეძენისა დამოგების, მშვიდობისა და კარგად ყოფნის, ღვინიანობის, პურიანობის, საქონლის გამრვალების...ღმერთო, ბედნიერი წელიწადი მოგვიბრუნეო". ბოლოს ხმის აწევით დაიძახებს: "მრავალი ახალი წელი გაგითენოთ ღმერთმან!" ამაზე ოჯახი უპასუხებს: "შენც მრავალი ახალი წელიწადი გაგითენოს ღმერთმანო."
შემდეგ ოჯახის მეკვლე ცხრის ვარცხლზე სდებს და წყლის მოსატანად წავა, რომლის დაბრუნებამდე ლიგინიდან ყველანი დგებიან და მეკვლე მათ ხელ-პირს აბანინებს-ამით ძროხებს მთელი წლის განმავლობაში კარგი წყველა ექნებაო.
მეკვლე ბოსელში შედის, აქ ახალ წელიწადს საქონელსაც მიულოცავს და თან თივას დაუყრის. საუზმის წინ "კერი-ბერიას" ბეჭედს ამოჭრიან და ყველას სათითაოდ დაურიგებენ, დანარჩენს კი ბეღლის თითოეულ თვალში ჩადებენ-ბარაქიანი მოსავალი იქნებაო. ახალ წელიწადს ყველანი ფუსფუსებენ და მხიარულობენ, რომ სიზარმაცე და სიავე არ დაეკვებოთ.
მეკვლეს ირჩევენ კარგი ფეხისას, რომლისაგან დამოკიდებულია ოჯახის ბარაქიანობა. მეკვლეს მოლოცვამდე ოჯახში არავის უშვებენ.
ამ დროს მონადირეები "იმზნიან", ე.ი. ნიშანში ვარჯიშობენ და ამის მიხედვით მომავაზე წინასწარმეტყველებენ. იციან ერთმანეთის ღვინით მოკითხვა და ახალიწლის მილოცვა.
ერთი სიტყვით, ახალიწლის ეს რიტუალი დაკავშირებულია მზის ღვთაების რწმენასთან (გაზაფხულის მზის მოქცევასთან), რომლის მკრთალ ანასახს აქ წარმოადგენს ადამიანის სახის ნამცხვარი "კაცა-ბასილა". და ამ ახლად მოქცეულ მზეს მთიელი მეკვლე შესთხოვს ჭირნახულის დოვლათიანობას, საქონლის გამრავლებას, იჯახის ბედნიერებას და საერთოს მშვიდობიანი წელიწადის მობრუნებას. რაც შეეხება საახალწლო პურს "კერია-ბერიას", როგორც მისივე სახელი მოწმობს, ის დაკავშირებული უნდა იყოს ოჯახის კერის თაყვანისცემასთან, რომელიც ოჯახის უხიცესი წინაპრის სადგომად ითვლებოდა. და ამ ოჯახის მფარველ ბერს (უხუცესს) რაჭველი მეკვლე, მისივე გამოსახულების "კერია-ბერიას" პურზე შესთხოვს ოჯახის ბარქიანობას.
ოჯახის დოვლათიანობას მთის რაჭველი ევედრება წმ. შიოს და უხდის მას "შიოობას". ამ მიზნით ყველიერის ხუთშაბათს ოჯახის უხუცესი აიღებს ორ კვერცხს და ორ განატეხს (კვერს) და წმინდა შიოს შესთხოვს მის ოჯახში ბარაქა დაატრიალოს. ლოცვის შემდეგ ამ კვერცხს და კვერს არმანში შესდებს, ვარცლზე ღვონით სავსე ჭიქას სდგამს, რომ, როდესაც შიო გამოივლის, მისი მათრახის კუდი ღვინოში ჩაეწობა და ოჯახშიც დოვლათი დატრიალდებაო. თუ ჭიქა ცარიელი დახვდა, შიო ოჯახს დასწყევლისო.
ოჯახის გამრვალებას შესთხოვე სახლის ანგელოზს და ამ მიზნით გათხოვილი ქალები იხდიან "სანამალეოს", სოფ. ჭიორაში მას უწოდებენ "არვარგიას". ხუთშაბათ დღეს სადილის შემდეგ ყველა მამაკაცსა და ბავშვს სახლიდან დაითხოვენ, რადგანაც ხალხის რწმენით, ამ სალოცავის დანახვაზე მათ თვალები ასტკივათო. შემდეგ "ნაგვირგვინევი" ქალები აიღებენ განატეხს, ღვინოს, იმავე დღეს დაკლული ცხოველის ასოს და ლოცულობენ, რომ სახლის ანგელოზმა ოჯახი გაამრავლოს. დასასრულს კვერებს იქვე მალულად შესჭამენ. მაგარმ ამ ნამრავლს ხშირად მტრობენ და სიცოცხლე უსპობენ სახად-"ბატონები". მათ წინააღმდეგ კი მთის რაჭველი სრულიად უძლურია და ამიტომ ის იძულებულია მათ პატივსაცემოდ ერთი კვირა საგანგებოდ იმარხულოს, რომელსაც "პირურწყობა" ეწოდება. ამ მარხვის დროს ოჯახში ევედრებიან "ბატონებს", დაიფაროს ის ყოველგვარი ყვავლისა და სახადისაგან.
ოჯახთან დაკავშირებულია აგრეთვე "მაცხოვრის მარხვა", რომელსაც აქ ყველიერის წინა კვირას იხდიან. მარხვა იწყება ორშაბათიდა და გრძელდება ოთხშაბათამდე. ოთხშაბათს დილაადრიან, მამლის ყივილისას სოფლის ბიჭები დგებიან, ჯგუფ-ჯგუფად გროვდებიან და ოჯახებს უვლიან შემდეგი სიტყვებით: "დიდება ბრძანე მაცხოვარო ჯვარცმისა წმინდა გიორგისა ზედქალაქისაო" (ზედქალაქი სოფელ ღებშია ძველი ნასაყდარი). ოჯახის პატრონი გამოდის, მათ აძლევს: პურს, ღვინოს, ფულს და თან სთხოვს ვაჟის საბედოს დალოცვას ან გვირგვინის დალოცავს, თუ ოჯახში ახალი ჯვარდაწერილები არიან. აგრეთვე მიცვალებულის შენდობას, თუ ოჯახში ვინმე ახლად შესვენებულია. მოგროვილ სანოვაგესა და ღვინოს ბიჭები სოფლის ბოლოს გაიტანენ და იქ მხიარულ სადილს გამართავენ.
მაცხოვრის მარხვის დაწესების შესახებ აქ ასეთი გადმოცემა არსებობს: ძველად ღების მაცხოვრის ჯვარი სვანებს თურმე მოუპარავთ და ამის გამო ღებელები დაღონებულან. ამ დროს სოფ. ჭიორაში ცხოვრობდა თურმე განთქმული მონადირე ბათხაძე, რომელსაც ნადირობისას შემთხვევით სვილი სემოჰკვდომია. თავზარდაცემულ ბათქაძეს თავისი ცოდვის მოსანანიებლად განუზრახავს სვანეთიდან ღების ჯვრის ჩამოტანა. ბევრი ძებნის შემდეგ ბათქაძე შეპარული სვანეთის ერთ ეკლესიაში, სადაც მოპარული ჯვარი შეუგულებია და უთქვამს: "მაცხოვარო, იჩინე თავი, თორემ ბნელში ვერ დაგინახავო." ჯვარი მართლაც ჩვენებია და მისი წამოსვენება განუზრახავს, მაგრამ დაკეტილი კარიდან გამოსვლა ვერ მოუხერხებია. მაშინ ბათხაძეს პატარა სარკმლიდან უცდია გადმოძრომა, მაგრამ ჯვარი ვერ გამოტეულა. ბათხაძე შეშფოთებულა და უთქვამს: "მაცხოვარო, შენც იდრიკე თავი და მეცაო, თორემ დავრჩითაო." ჟვარი მოხრილა და ორივენი გამოსულან.
ბათძაგის დაგვიანებით მთელი ღები დაფიქრებული ყოფილა, მაგრამ ორსაბათს მამლის პირველ ყივილისას, ბათქაძეს ზედქალაქიდან გადმოუძახნია: "დიდება ბრძანე, მაცხოვარო, ჯვარცმისა წმინდა გიორგი ზედქალაქისაო!" ხალხი აშლილა და მას აღფრთოვანებით მიგებებია. ამის აღსანიშნავად ეს მარხვაც დაუწესებიათ. ბათხაძის ჩამოტანილი ეს ჯვარი დღესაც სოფ. ღების ეკლესიაშია დაცული, ვერცხლით არის მოჭედილი და ცოტათი მოხრილი.
სალოცავების მეორე ჯგუფი დაკავშირებულია გლეხის მეურნეობის ერთ მნიშვნელოვან დარგთან-მესაქონლეობასთან...
მთის რაჭის ბოსლებში სადგურობენ ისეთი ანგელოზები, რომლებსაც რაჭველები თავიანთ სალოცავებს უძახიან.ყველიერის წინა შაბათს აქ იციან "ბოსლობა". აცხობენ კაცის სულზე ბაჭულებს. შეღამებისას აიღებს ორ ბაჭულს, კვერცხებს და ბოსლისკენ გაემართება, თან მხოლოდ ვაჟებს წაიყვანს. ბიჭები ერთმანეთს ზურგზე შეასხდებიან და საქონელის ხმაზე ბღავიან. თან იძახიან : "ბოსელ, ბოსელ ბუ!" შევლენ ბოსელში, დაბმულ პირუტყვს სამჯერ შემოუვლიან და იტყვიან: "დათვი მჭლე და შენ მსუქანი, გაზაფხულზე გასვინტრიკდი!" შემდეგ თვას იხუჭავნე და ბაგაში კვერცს მალავენ. ვინც იპოვნის, ის ბედნიერი იქნებაო. აქვე შეექცევიან ბაჭულებს და თან ლოცულობენ: "ანგელოზო საქონლისაო, შენ ამრავლე და დაიფარე ნადირისაგან ჩვენი საქონელიო!" ბოსლისას გამობრუნებისას პირველად სახლის კარს მიადგებიან, რომელსაც დიასახლისი შიგნიდან ჩაკეტავს. მამასახლისი იტყვის: "კარი რკინისაო!" (სამჯერ), დიასახლისი უპასუხებს: "არა, მეუფისაო!" და გაიმართება ასეთი კითხვა-პასუხი:
დიასახლისი: მამასახლისი:
ხარებმა რა შემოთვალეს? - სახვნელი უღელი დაგვიმზადეთო.
ძროხებმა რა შემოთვალეს? - სახბოაე დაამზადე და ცვენ მზად ვართო.
ცხენებმა რა შემოთვალეს? - საჯინიბე დაგვიმზადეო.
ცხვრებმა რა შემოთვალეს? - საკრავე დაამზადეთ და ჩვენ მზად ვართო.
თხებმა რა შემოტვალეს? - საციკნე გაამზადეო.
ღორებმა რა შემოთვალეს? - საღორე დაგვიმზადეთო.
კაცებმა რა შემოთვალესო? - თოფ-იარაღი დაგვიმზადეთო.
ყანებმა რა შემოთვალეს? - ბეღლები დაგვიმზადეთო.
ქათმებმა რა შემნოთვალეს? - საწიწილე დაგვიმზადეთო და სხვა.
შემდეგ კარებს აღებენ და დიასახლისი მამასახლისს სახეზე აზელილ ქატოს მიაყრის, რომ ოჯახს მოარული არ შეეპაროსო. დასასრულს ვახშმობენ.
პოსტის ავტორი: tamuna m თარიღი: Mar 31 2008, 08:18 PM
ასეთივე ხასიათისა და დანიშნულებისაა მეორე სალოცავი "თეოდორობა:, როდესაც წმინდა თეოდორეს ევედრებიან საქონლის გამრავლებას, განსაკუთრებით ცხენისას. ამიტომ დიდმარხვის პირველ შაბათს აცხობენ კვერებს და თეოდორეს შესთხოვენ ცხენისა და ხარის გამრავლებას. ამ დღეს ზოგი ხარს შუბლს პარსავს და ვისაც ცხენი ჰყავს, ცხენის ბედზე მარხულობს. სოფ. ღებში წმ. თეოდორეზე შეწირულია ერთი სათიბი და ორი ყანა. თეოდორობას ამ მამულის შემოსავლიდან პურსა და ღვინოს ყიდულობენ. თეოდორობა დღეს ეკლესიის ეზოში იკრიბება კომლზე ორი კაცი, ლოცულობენ აქ და პურ-ღვინოს შეექცევიან.
ასეთივე მფარველი ანგელოზი აქ ქათმებსა და გოჭებსაც ჰყავთ და მათ "გოჭის ხუთშაბათს" უხდიან. ამ დღეს გოჭს კლავენ და განატეხებსაც აცხობენ. ვისაც დასაკლავი გოჭი არა ჰყავს, ღორის რაიმე ნაწილი მაინც უნდა იშოვნოს და ამ კვერცხით საქატმეში ილოცოს გოჭისა და ქათმის მომრავლებაზე.
რაჭველი მთიელების რწმენით, სახლის ანგელოზის გარდა მის ოჯახზე და საქონელზე რარაც ჯადოსნური გავლენა ახალ მთვარესაც აქცს, რომლის განრისხებას სეუზლია დააზარალოს მისი ოჯახი ცეცხლითა და ნადირით. ამ მიზნით ის იხდის "ცინცხლობას" (ახალი მტვარე). მთვარის მოქცევის პირველ პარასკევს მარხულობენ და უქმობენ, რომ ოჯახს ცეცხლი არ გაუჩნდეს და ნადირმა საქონელი არ დააზიანოსო. ამიტომ ცინცხლობის გატეხვა მთაში აკრძალულია და ტუ ვინმეს ცეცხლისა და ნადირისაგან რაიმე ზარალი მოუვა, მაშინ იტყვიან, მაინც, ცინცხალი არ შეინახაო.
ამასტანავე ახალ მტვარეს აქ "თავზნესაც" უკავშირებენ და ვისაც ეს ავდმყოფობა მოუვლის, იტყვიან: "თავზნემ მოუარა, რომ დღეს ცინცხალი არისო".
ადამიანისა და საქონლის გარდა მტერი ქათმებსაცა ჰუავთ-ცნობილი წუწკი მელა. მის მოსაშორებლად რაჭველი მიმართავს "მელაკურკუტალაობას". აღება ღამის წინ ოჯახებში აცხობენ "ბოხჩუანებს" (ოთხკუთხედ ხაჭაპურებს) რამდენიც ბავშვია. ამ ბოხჩუანს ბავშვები წაირებენ სოფლის გარეთ, შევლენ იქ რომელიმე გადახურულ სადგომში, მოსტეხენ ბოხჩუანებს ოთხივე კუთხეს, ისვრიან მაღლა და თან გაიძახიან: "მელა, მელა კურკუტელა, თხის სურა და სამოსელა ჩვენს ქათმებს ნურას ერჩი, სხვისი ქათმები წაიღეო!" შემდეგ სიმღერა-თამაშით კვერებს იქვე შეჭამენ...
ხალხური სალოცავების მესამე ჯგუფი დაკავშირებულია მეურნეობის მეორე მნიშვნელოვან დარგთან-მიწათმოქმედებასთან.
როდესაც მინდვრის სამუშაოზე პირველად გადიან, სანამ ბოსლიდან ხარებს გამოიყვანენ, ბოსლის კარებთან მიიტანენ ახალწლის კერასთან ნარცენ მუგუზალს და მას აანთებენ. ოჯახის უფროსი ხელში განატეხით, რომელზეც კოვზიტ საფუარაა მოტავსებული, ბოსელში შევა და ხარებს ამ ანთებულ მუგუზალზე გადმოატარებს და მათ მარჯვენა ბეჭზე საფუარს ჯვარულად ამოსცხებს. შემდეგ ხარებს ის ყანაში წაიყვანს, განატეხიდან გულს მრგვალად ამოჭრის და ხარს მარჯვენა ხარზე ჩამოჰკიდებს. ამასთანავე აკეთებენ პურის "ლულუას" (გრძლად ამრგვალბენე), რომელსაც მიწაში ჩაფლავენ და იტყვიან: "რმერთო ამისთანა თავთავი გაუკეთე ჩვენს ნახნავსაო". აკეთებენ პურის ბურთულებსაც, ისვრისნ მაღლა და თან გაიძახიან: ამ სიმაღლე გაიზარდოს და ამოდენა ჭირნახული დადგესო, ამის ქვემო ნისლი ნუ წამოვა, თორემ ყანებს მოგვინისლავსო"...ამ სიმბოლური წესების შესრულების შემდეგ, რაჭველები შეუდგებიან ყანის ხვნა-თესვას. მაგრამ თუ ხანგრძლივი გვალვა დადგება და ნათესს ამოსვლა გაუჭირდება, მაშინ იძულებულია "გონჯაობას" მიმართოს. ამ მიზნით სოფელი ირჩევს ორ კაცს, შეგონჯავენ, ე. ი. სახეზე მურს წაუსვამენ და ხელში ცოცხს მისცემენ. დაგონჯილები ეზო-ზეო დადიან, ოხუნჯობენ, თან ჰგვიან და მტვერს აყენებენ. შეგონჯილებს სოფლის გოგოები გაეთამაშებიან და როდესაც მათ მოულოდნელად წყალს გადაასხამენ, მაშინ ყველანი ერთხმად გაიძახიან, "წვიმა მოვიდა ზეცისაო!" გავლვის დროს ღრუბლის ბატონ ელიას იხსენებენ, მაგრამ რომ ის სეტყვით ვარ მოვიდეს, წმ. გიორგისაც ევედრებიან. შეგონჯილებს ასაჩუქრებენ პურით, კვერცხით და სხვა."გონჯაობა" დღეს მთის რაჭაში თოთქმის მივიწყებულია და გვალვის დროს ღებში სამ ამორჩეულ კაცს გზავნიან რიონის გაღმა მდებარე ტბაზე, "ტბათავად" წოდებული, რომელშიაც ღორის ძვალს ჩააგდებენ. ხალხის რწმენით ეს უებარი საშუალაებაა ავდრის მოსაყვანად და ცდაც არასოდეს არ გაცუდებულაო. მაგრამ ხანგრძლივი ავდარი და კოხიც საზარალოა ნათესისათვის და გლეხი ამის წინააღმდეგ "კოხინჯრობას" იხდის. ახლა ის ევდრება ღრუბლის ბატონს დაიფაროს მისი ყანები კოხისა და სეტყვისაგან. ამ მრისხანე ღვთაებრის გულის მოსაგებად მსხვერპლად კლავენ ციკანს, რომლის თავსაც და ტყავსაც მაღლა მწვერვალზე ჩამოჰკიდებენ და ის იქ ლპება.
ბუნების ამ სტიქიურ მოვლენათა გარდა, უკვე დამწიფებულ ყანას აზიანებს აგრეთვე ფრინველი და ნადირი. მათ მოსაშორებლად მთის რაჭველი ასრულებს "ჩიტაფაფაობა". ამ მიზნით ყველიერის შაბათს აქ ამზადებენ ერბოიან ფაფას. ფაფიან ჯამს დიასახლისი დაიკავებს და სახლის კარებში დადგება. ბავშვები ეზოდან შესძახებენ: "დედა, რასა შვრები?!"ამაზე დედა უპასუხებს: "ჩიტაფაფასა!" ბავშვები კვლავ შეეკითხებიან: "ვის და ვის აჭმევო?" დედა უპასუხებს: "შენ და შალვასა და გამრეკელასაო." დედა: "ჩიტები სად არიამ?" ბავშვები: "დავითიახოსა!" ამ სიტყვების შემდეგ დედა ფაფიან ჯამს ბავშვებს გადასცემს. ბავშვები იღებენ ჯამიდან ფაფას, ქაუსვამენ სახლის კედელს და ამბობენ: "ეს ბეღურას, ეს ყვავს, ეს ქორს, ეს დათვს, ეს მგელს" და ა.შ.
მოყვანილი ჭირნახულის აკრეფვის და დაბინავების შემდეგ მთის რაჭველი მადლობის ნიშნად ყანის ამ ბატონებს უხდის "ნამგალდრეკა და კალოკრობას". ამ დღეს საგანგებო სადილს ამზადებენ, ღმერთს მადლობას სწირავენ კარგი მოსავლისათვის და თან შესთხოვენ, რომ ჭირნახული ოჯახს კეთილად მოახმაროს.
რაჭველის რწმენით ავი სული დასადგურებულია ავთალა ადამიანში, რომელსაც ისინი "წყეულს" უწოდებენ. მათი წარმოდგენით ეს წყეული უჩინარია, შევა ოჯახში და აჯადოებს საქონელს, ადამიანს, ფრინველს და მის ყანებსაც. ამას კი მოჰყვება ოჯახში ბარაქიანობის გაწყვეტა, საქონლისა და ჭირნახულის ზარალი, ადამიანის სიკვდილიანობა და სხვა. ამიტომ სჭიროა ამ წყეულისაგან თილისმითა და სხვადასხვა ჯადოქრობით თავდაცვა. ამ მიზნით მთის რაჭაში ქალები გულზე "ანგელოზს" ატარებენ. ეს ანგელოზი წარმოადგენს გრძელ გრაგნილ ქაღალდს., რომელზეც წერია ავთვალის საწინააღმდეგო შელოცვები და გახვეულია უბრალო ტყავში. როგორც თილისმას ატარებენ აგრეთვე სამკუთხოვან "დუა"-ს (ჯადო), ნიჟარებს, თეთრზოლიან მძივებს "სათვალედ" წოდებულს და სხვა. ამ თილისმებთან ერთად წყეულისაგან თავდასაცავად აქ აგრეთვე სხვადასხვა შელოცვასაც მიმართავენ, რადგანაც თუ წყეულის თვალნაკრავს დროზე არ შეელოცა, ის კიდევაც კვდებაო. როდესაც წყევლისაგან ტვალნაკრავი ავადმყოფი შემკლოცველ დედაკაცთან მიდის, უკანასკნელი მიმართვის შემდეგ ჯადოქრულ საშუალებას: იღებს დანას და ნახშირს ფხეკავს მთქნარებით, უბერავს მას და ასე ჩურჩულებს:
"ფუ, გაქრა "მაკლებელი", წმ. გიორგიმ დაწყიოს: ორშაბათი, სამშაბათი, ოთხშაბათი, ხუთშაბათი, პარასკევი და შაბათი. ამ დღეებში რა დღეს შეგეშინდა, ძუძუკოკობმა შეგაშინა, ულვაშოკოკობმა შეგაშინა? თვალშავმა შეგაშინა, თვალმაჩხამ შეგაშIნა, თვალავმა შეგაშინა, ძაღლის ყეფის შეგეშინდა, ღამე შეგეშინდა თუ დღე შეგეშინდა? რა დღეს გამოგეყარა: ორშაბათს, სამშაბათს, ოთხშაბათს, ხუთშაბათს, პარასკევს თუ შაბათს? ჯვარი ვინც რა იცოდეს დანადებისაგან, ფიქრისაგან, მოარული ღამის ჯვარი გეწეროს. თეთრი ქორი მოვიდა, ტეთრი ფერი მოგიტანა, წითელი ქორი მოვიდა, წითელი ფერი მოგიტანა, შავი ქორი მოვიდა და შენი ჭირი და სატკივარი წაიღო. გაქრა ქარივით, გაწყალდა წყალივით, შენი ავითვალითა და გულით მამზირალი. სამას და სამმა წმ. გიორგიმ დაგწეროს ჯვარი და გადაგავლოს თვალი."
მთის რაჭაში, როდესაც საქონელი ღამე ტყეში ან მინდორში დარჩება, ისე შეულოცავენ:
"ეკენია, ბეკენია, ბერსა ხატი სვენებია, რმერთო, ღმერთო ჩამოყარე ცხრა კლიტენი-კლიტონია, ნადირს კბილი შეუკარი, მეკობრესა ხელ-მხარი, ჩააგდე ზღვაში, ნუ გაუშვებ გზაში. ღმერთო დაიფარე ჩვენი საქონელი ნადირისაგან."
ამ შელოცვის შემდეგ შეკრავენ კანაფით სავარცხელსა და მაკრატელს, რომ ასე შეეკრას ნადირს კბილი და სკამის ქვეშ სედებენ...
პოსტის ავტორი: tamuna m თარიღი: Apr 1 2008, 04:18 PM
რაჭველების საკულტო ადგილ-სამლოცველოები და მათთან დაკავშირებული რიტუალები
საოჯახო ხასიათის სალოცავების გარდა, არსებობდა სასოფლო და სათემო სამლოცველოები. აქ სადგურებდა თემის მფარველი ღვთაება, სადაც წლის განსაღვრულ დროს ხევისბერის მეთაურობით მთელი თემი ლოცულობდა...
ამგვარ სამლოცველოთა შორის აქ აღსანიშნავია შხელის წმ. გიორგი, რომელის მდებარეობს სოფ. გლოლიდან ორი ვერსისი მანძილზე. პატარა ღელე ილინესთან. ამ სამლოცველოს უჭირავს დიდი და გაშლილი, საუცხოო, ლამაზი მინდორი, რომელიც დაბურულია ხატის წმ. ნაძვნარით. მთელი ეს მინდორი ხელუხლებელია, სადაც ხის პატარა ტოტის მოჭრიც სასტიკად აკრძალულია. ამ წმ. ტყეში აშენებულია შხელის წმ. გიორგის ხის სამლოცველო, რომლის კედლები დაჭრელებულია სვასტიკებით და სხვადასხვა სიმბოლოებით. შიგ სამლოცველო სავსეა ჯიხვის არჩვის, ირმის, ხარის და სხვა ცხოველების რქებით. თაროებზე ყრია ხის საღვინეები, ყანწები და სხვა სასმისი ჭურჭელი, რომლებსაც მეხატენი აქ საგანგებოს ინახავენ.
შხელში ხატობა ორჯერ იმართება: ერთი მაისში-წარმართულ-თემურ ხასიათის "ათანიგება" და მეორე 10 ნოემბერს-გიორგობა.
ათანიგენობას აქ გლოლოელები დღესასწაულობენ, სადაც მთელი სოფლის თემი თავს იყრის განატეხებით, ღვინით და საკლავებით. ათანიგენობას თემის უხუცესი ღვთაებას შესთხოვდა თემის გაზლიერებას და წარმატებას. ვისაც შხელისთვის რაიმე დაპირება აქვს შეთქმული, ის აქ ასრულებს სხვადასხვა რიტუალს, როგორც, მაგალითად, ფეხშიშველა და მუხლმოყრით მის გარშემო რამდენჯერმე შემოვლა, ბამბის ძაფის შემორტყმა და სხვა.
გიორგობას კი შხელში თავს იყრიან რაჭის სხვადასხვა კუთხის მეხატენი. აქვე მოჰყავთ თვალით სნეულები და შეშთხოვენ შხელის წმ. გიორგის მათ განკურნებას.
შხელის სალოცავთა ქალებს ახლოს არ უშვებენ, არც ცხენოსანს შეუძლია მის მინდორზე გავლა, რადგანაც მას შხელის წმ. გიორგი იქვე მოჰკლავსო. ამიტომ ცხენოსანი დღესაც იძულებულია ეს ადგილი ფეხით გაიაროს.
აღსანიშნავია აგრეთვე შვილიერების და დედათა სქესის მფარველი :დედაღვთისა", რომელის წარმოადგენს სვანური ტიპის მაღალ კოშკს და მდებარეობს სოფ. ღების სამხრეთით, რიონის გაღმა...
დედაღვთისობას დღესასწაულობენ აღდგომის მესამე კვიარს. ამ დღეს ოჯახის დიასახლისი ბამბის ძაფზე აასხამს ფერად მძივებს, შარნებად წოდებულს, ჩამოჰკიდებს აგრეთვე ფერად ნაჭრებს-"დედაღვთისას საბურავს" და ნემსებსაც შიგადაშიგ გაუყრის. ამ შარნას დიასახლისი ბოშებს (გოგონებს) შემოავლებს ამ სიტყვებით: "დედაღვთისა წყალობა გექნა საბური მიმართებსო" და თან დედაღვთისას ევედრება მათ იღბლიანობას.
შემდეგ ამ შარნებით, განატეხებით და ღვინით მიდიან დედაღვთისას კოშკში და იქ იმართება ვედრება სხვადსხვა რიტუალის შესრულებით. უშვილო ქალები დედაღვთისას შესთხოვენ, უვაჟონი ვაჟიანობას, ორსულები კი მშვიდობიან მოლოგინებაზე ევედრებიან. ამავე დროს, ვისაც შეპირებული აქვს, ის ამ კოშკს გარს უვლის ორივე ხელის თითებზე ანთებული სანთლებით. ზოგი ამ კოშკშ თითის ტარით შემოუვლის და მას რამდენიმე წყება ბამბის ძაფით შემოარტყამს, რასაც "სარტყლის შემორტყმა" ეწოდება. დასასრულს ამ თითისტარებს კოშკის კედლებში არჭობენ და ეს დიდი კოშკიც სულ დალურსმნულია ამგავრი ტარებით. შარნებს შიგ სამლოცველოში ჩამოკიდებენ. ხალხსის რწმენით, ამ შარნიდან მოსნილი მძივი შველის თვალნაკრავს, შეშინებულს და თავლით სნეულს, ამიტომ , შემდეგ ხსნიან ამ მძივებს და ავადმყოფს გულზე ჰკიდებენ, სამაგიეროდ მასზე იმდენივე ახალს ჩამოჰკიდებენ.
საყურადღებოა აგრეთვე თავისი მკურნალობით აქ ცნობილი "ქვე-ქვაბი". ეს ქვე-ქვაბი გლოლაშია და წარმოადგენს ერთ უზარმაზარ ქვა-კლდეს, რომელიც ბოყოს წყალს გადასცქერის. სამლოცველოს თავზე სდგას დიდი ნაძვის ხე. მისი ძირის სიღრმეში მოთავსებულია ხის ჯვარი რიტულაური შარნებით სემკული. ამ ქვე-ქვაბში ყველა კუთხიდან მოჰყავთ სიყვითლით სნეულებნი, სადაც ღამეს უთევენ და გლოლას "ორთა-გორთა" წმინდანებს ავადმყოფობის განკურნებას შესთხოვენ. ხალხის რწმენით და თქმით, გაყვითლებულ ავადმყოფს აქ ძილი მოსდის და სიყვითლისაგან იკურნება.
რაც შეეხება ქრისტიანულ ძეგლებს, მთის რაჭა შედარებით ღარიბია. ამ მხრივ საყურადღებოა, სოფ. გლოლა, სადაც ბოყოს და ჭანჭახის წყლებს შორის აღმართულია ერთი ბორცვი "ზედქალაქად" წოდებული., რომლის მწვერვალიდანაც დღესაც გადმოიყურება ძველი ეკლესიისა და მისი ციხე-გალავნის ნანგრევები. ამ ეკლესიის მხოლოდ სამი კედელია შემორჩენილი. გადმოცემით, ის აშენებული ყოფილა თამარ მეფის მიერ მიქელ-გაბრიელის სახელობაზე. ამ მიქელ-გაბრიელის ეკლესიის ნანგრევზე გოლოლები "ჯვარობას" იხდიან. აქ წესად აქვთ, თუ ოჯახში ვინმე მძიმე ავადმყოფი შეიქმნება, მას უღელ ხარს შემოავლებენ და ამ ხარებს მიქელ-გაბრიელის ნანგრევებზე აიყვანენ. ავადმყოფის პატრონს მთელი სოფელი აყვება და აქ ყველ;ანი მუხლმოყრით ევედრებიან მიქელ-გაბრიელს ავადმყოფის განკურნებას, რასაც აქ ჯვარობას უწოდებენ. თუ ჯვარობის შემდეგ ავადმყოფი განიკურნა, ერთ ხარს მადლობის ნიშნად დაჰკლავენ და ხორცს სოფელს გაუნაწილებენ, წინააღმდეგ შემთხვევაში ხარს ამუშავებენ.
ამავე ზედქალაქის ბორცვზე აშენებული აგრეთვე წმ. გიორგის სახელობის ბაზილიკა, რომლის აშენებას თამარ მეფეს მიაწერენ...
გლოლის საყდრის თავზე შერჩენილია და შედარებით კარგადაც არის დაცული თორმეტი დღესასწაულის ფრესკები. იატაკზე ყრია ხატისადმი შეწირული ნივთები: ცხოველის რქები, ჭურჭელი, ფერად ნაჭრებისაგან შემდგარი დროშები და სხვა. ეს დროშები სურტანიშვილების საგვარეულს ეკუთვნის. ამ საგვარეულს აღთქმა აქვთ დადებული, ოჯახს რამდენი ვაჟიც შეეძინება, იმდენი ასეთი ახლი დროშა გლოლას ამ წმ. გიორგის მიართვას.
აქაური სურტანიშვილები თავიანთ თავს სულთანის ჩამომავლად თვლიან. ხალხური გადმოცემით, მათ წინაპართ ოსმალეთში რაღაც ცოდო ჩაუდენია, გამოქცეულა და გლოლაში დასახლებულა. აქ ის გაქრისტიანებულა და მადლობის ნიშნად წმ. გიორგისთვის ვაჟის შეძენისთანავე ამაგვარი დროშის შეწირვა აღუთქვამს. აღდგომის ღამეს, ცისკრის დაწყებამდე, წინად სულთანაშვილების ყველა მამაკაცი "ზედქალაქის" ბორცვზე ადიოდა. წმ. გიორგის ეკლესიიდან გამოჰქონდათ ტავიანთი ეს ჭრელი დროშები და კირიელეისონის გალობით მას ლიტონიას შემოივლიდნენ. შემდეგ გვარის უხუცესი აქედან სოფელს გადმოსძახებდა: ქრისტე აღსდგაო! სოფელიც დგებოდა და იწყებოდა სააღდგომო დღესასწაული.
სოფ. ღებიდან ხუთიოდე ვერსის მანძილზე, კირტიშის მახლობლად, არის მთავარ ანგელოზის სახელობის პატარა ეკლესია. ეკლესია დაბურული ხატის ტყით, რომელსაც ზედ დასცქერის კირტიშის თოვლიანი მწვერვალი. ეს ბაზილიკა ნაშენია თლილი ქვით და შიგნიდან და გარედან შეთეთრებულია. შიგ არავითარი არავითარი სიძველე არ მოიპოვება, გარდა რუსული ფაბრიკული ხატებისა და ცხოველების რქებისა. ეკლესიას აქვს ერთი პატარა დარკინული შესავალი კარი. მტავარანგელოზის ამ ეკლსიაში ახალ კვირეს გობეჯიშვილების გვარი საღმრთოს იხდის, სადაც ამ ახლო წარსულში იმართებოდა ღამის თევა, ლოცვა-ვედრება და სხვა.
გობეჯიშვილების ამ საღმრთოს ესწრებოდნენ სხვა საგვარეულოებიდანაც კომლზე ორი კაცი. საღმრთოსათვის საჭირო სანოვაგეს და საკლავებს საგვარეულო იძენდა და მთავარანგელოზში წინდაწინ აგზავნიდა. ღებში წირვის გადახდის შემდეგ უხუცესების წინამძღოლობით გობეჯიშვილები მთავარანგელოზში მიემგზავრებიდნენ. აქ გვარი იხდიდა ვედრებას. სემდეგ გვარის მირე არჩეული უხუცესი შეუდგებოდა ვაჟის "სალოცურის" და შესანდობარის მიღებას.
ვისაც იმ წელში ვაჟი ჰყავდა სეძენილი, მიდიოდა ამ უხუცესთან, გადასცემდა ფულს და ეტყოდა, ვაჟიანობა დამილოცეო. უხუცესი იღებდა შემოწირულობას, მოიხსენიებდა ვაჟის სახელს და მას საჯაროდ დალოცავდა, მეხატენიც შესძახებდნენ: "გაიზარდოს, ოღბლიანი კაცი ყოფილიყოსო!" შემდეგ მასთან მიცვალებულის პატრონი მიდიოდა და ეუბნებოდა: "სენდობა მიეცი ჩემს მიცვალებულსაო". ისიც წარმოთქვამდა გრძელ სესანდობარს და ხალხიც იტყოდა: შეუნდოს ღმერთმა შენაცოდარიო და აქვე მის სესანდობარს სვამდნენ. დასასრულ იმართებოდა საზოგადობა პურობა დიდის მოლხენით, ცხენების ჯირითითა და სხვა გასართობებით...
პოსტის ავტორი: tamuna m თარიღი: Apr 1 2008, 05:18 PM
იმერელთა რწმენა (ჯულიეტა რუხაძე)[/b]
ხანში ირემო მოვიდა
სოფელ ხანთან ახლოს, ტყელაში, არის ყველაზე ძლიერი ღვთაების წმ. გიორგის სხელობის სამლოცველო, რომლის დაარსების სესახებ არსებული თქმულება ირემს უკავშირდება...
ხანაში მცხოვრებ ტაბეშაძეების გვარის სახლიშვილს გამოეცხადა წმ. გიორგი და უთხრა, რომ ბეთლემის გამოქვაბულიდან წამიყვანე და ტაბეშაძეების მხარეში დამასახლეო... ჯვარ-ხატები თემის ბეთლემში ყოფილა დამარხული., ისინი თურმე დროდადრო გამოდიან სამყაროში დასანაწილებლად...
...გაუკვირდა ვაჟს წმ. გიორგის თხოვნა და უთხრა მას, რატომ უნდა წაგიყვანოო? წმ. გიორგიმ უთხრა, შენ შეგწევს ძალა, რომ წამიყვანოო. ვაჟმა უამბო მამას წმ. გიორგის თხოვნა. მამამ ურჩია შვვილს, რომ წმ. გიორგი თავისი ჯვრითა და თეთრი ქვით-ბურთით მოესვენებინა. გზად ტაბეშაძემ ერთხელ კალოზე შეისვენა, მეორედ სერზე და მესამედ ტყელაშI, სადაც ახლა წმ. გიორგის სახელობის ეკლსიაა. სწორედ აქ შესრულდა რელიგიური აქტი და დამკვიდრდა სალოცავი. ყველგან, სადაც კი "ხატი გაჩერდა", ხალხმა სმ. გიორგის სახელზე ჯვარი აღმართა-ნიში ააგო...
წმ. გიორგის მოსვენების დღიდან დრესასწაულიც დადგინდა, რომელსაც ხალხი "ველაობას" ეძახის და რომლის რიტუალი მაისში ან ივნისში ორშაბათ დღეს აღდგომიდან 50 დღის გავლის შემდეგ "ვარდობას" სრულდებოდა. დრესასწაულზე ირემი მოდიოდა, ეკლესიას სამჯერ გარს შემოუვლიდა, კარტან დაწვებოდა, "დაინაცოხრებდა" და ტაბეშაძეების სახლიშვილი დაკლავდა. ირმის რქები ეკლესიას ეწრიებოდა. ღამეს ტეხდნენ მლოცველნი, ლოცულობდნენ, დღისიტ ცხენთა სრბოლა-ჯირითი იმართებოდა და ყველა რიტუალი ზეიმით მთავრდებოდა. დღესასწაულის დეკანოზები ტაბეშაძეების გვარის ყოფილან.
... "ველობის" დაწესებიდან გასულა რამდენიმე წესი და ირემი "თავის ალოზე არ მოვიდა", დააგვიანდა, ხალხი კი შიმშილით შეწუხდა. ხატის მომტანნმა ტაბეშაძემ გალავანში დაგვიანებით მოსულ ირემს "დანაცოხრება" არ აცალა, წიხლი ჰკრა, წააქცია და დაკლა. ამაზე განრისხდა წმ. გიორგი და ტაბეშაძეების გვარი გაწყვიტა, გადარჩა სხვა სოფელშა დასიძებული ტაბეშაძე თავისი ვაჟით; ლეგენდის სხვა ვარიანტში ჩანს მოხუცი ქალი და ტაბეშაძის აკვანში მწოლიარე ვაჟი. ორივე ვარიანტში აღნიშნულია, რომ გადარჩენი ვაჟი ნატრიაშვილმა და მსხვილაძემ "ტყელაში" წამოიყვანეს და წმ. გიორგის მაცნეს პირით შეუთვალეს: "წმ. გიორგი კარუგდებელო, ნუ მოკლავ ამ ბავშვა და მისი გვარი ყოველს წელს ირმის მაგივრად სამწლიან კუროს შემოგწირავსო." მიუღია თხოვნა წმ. გიორგის და ამ ბავშვიდან ტაბეშაძეების გვარი მომრავლებულა. ამის შემდეგ შეწყვიტა ირმმე სალოცავში სიარული და "ველობაზე", დაპირების თანახმად, კუროს შეწირვა დაუწყიათ. ტაბეშაძეების ყველა ბაბუისშვილის-ბუნს ბოლო დრომდე მიჰყავდა კურო და მიჰქონდა ღვინო, რომელსაც სალოცავში მისთვის განკუთვნილ საზედაშე ქვევრში ასხამდნენ. შესაწირავი სხვა რამეს იყო-სანთელი და სანთლის გული, ბამბის ძაფი, ხის ორნამენტიანი საბეჭდავით დაჭრელებული ხმიადი, ქვაბები, ირმის რქები, რომლები წმინდა საკრალურ საგნებადაა მიჩნეული. "ტყელას" წმ. გიორგის ეკელსიის სასწაულმოქმედებას მიაწერენ. ამ სალოცავს დღესაც "სასტაულს" ეძახიან. აქ, გარდა "ბეგარადადებული" ხალხისა, სხვებიც ღამის თევას, ცხვარს, თხას ან მამალს, ას ან ნაკლეს (სურვილის მიხედვით) სანთელსა და ირმის რქების მიტანას შეუთქვამდნენ...
ამ დღესასწაულის მიზანი დღეს აღარავის ახსოვს. ხალხი "ველაობას" იხდის, მაგრამ კონკრეტულად ვერ ამბობს, თუ რატომ ან რისთვის იხდის. არსებობს ასეთი აზრი, თითქოს ამ დღესასწაულის გამართვის მესაქონლე ხალხს მთაში მიუდიოდა საქონელი. დღეს დღესასაწული იმართება სავსებით მექანიკურად, როგორც ტრადიციის გადმონაშთი-"ასე იხდიდნენ ჩვენი ძვლები." მლოცველნი წმინდა გიორგის მიმართავენ თხოვნით: "გაგვამრავლე და ყოველი სულდგმული მოგვიმრავლე, საღად გვამყოფეო"...
პოსტის ავტორი: tamuna m თარიღი: Apr 3 2008, 12:10 PM
აი, ასეთი ახალი წელი იციან აქ (იმერელთა რწმენა)
...ახალი წლის "ფეხბედნიერებას" დაიბედებდნენ...თაროს ანგელოზის სახელზე სწორად ამ დღეს უნდა სეწირულიყო ბარბალობას ძაროშო გასასუქებლად დამწყვდეული და ამ დღისათვის სეთქმული დაკოდილი მამალი და დედალი. შეწირვის რიტუალი საღამოს ეწყობა, მზე რომ შუბის ტარზე დაიწურებოდა. ქათამს ოჯახის განაყოფი-"ბუნების კაცი" დაკლავდა, შემწირვლი გაწმენდდა და სამზად სახლში დაიკიდებდა, ხოლო გულ-ღვიძლს, თავ-ფეხს და მარჯვენა ფრთას-"ხაბაკს" მოხარშავდა; თაროს ანგელოზის სალოცავად მარტო ეს არ იყო საკმარისი; შემწირველი სამ ხაჭაპურს გამოაცხობდა, სამ მაგრად მოხარშულ კვერცხს და ერთ ლიტრ ღვინოს კალათში ჩააწყობდა, ვახშმის დროს კალათს სახლის მარჯვენა კუთხეში "თაროს ანგელოზის" სახელზე დადგამდა და მარტოდმარტო ოჯახის გამვრავლებას, ხვავსა და ბარაქას სესთხოვდა, მერე "გამონალოცს" გაშლიდა და მის ნაწილს მალულად შეჭამდა.
თაროს ანგელოზის დალოცვა ამ დღეს არ დამთავრდებოდა. ახალი წლის მეორე დღეს მლოცველი შეწირულ საჭმელს ისევ "გამოულოცავდა", შემდეგ სუფრაზე მიიტანდა, დაილოცებოდა-"ჩვენ ოჯახს მიეცი ბარაქა, დოვლათი, მოუშენე ოთხფეხი, ორფეხიო-იტყოდა, ჭიქა რვინოს დალევდა და ამ "ხაბაკს" მხოლოდ ტვითონ შეჭამდა. არც შეწირვა-გამოლოცვის დროს და არც ჭამის დროს არავის დაისწრებდა. მლოცველი მეორე დღეს ისევ დაილოცებოდა, შენაწირს-"გამონალოცს" შეჭამდა და ნარჩენებს დაწვავდა.
"თაროს ლოცვის" დღეს ოჯახი არაფერს გასცემდა და არც სხვა საქმეს გააკეთებდა. "თაროს ლოცვისაგან" გამიჯნული იყო სხვა ყველა რიტუალი, რომელიც ახალწელს ხვავისა და ბარაქის დასაბევებლად სრულდებოდა.
"შემოლოცვის" დღეს უფროსი კაცი-"შინაური" მეკვლე შეშით, "კოპიტის ჭოგრებითა" და "ლურჯი ჭყორით" დატვირთული ურმით ეზოში შემოვიდოდა და იტყოდა: "ურემივით დამძიმებული, დატვირთული წელიწასი იყოს ამ ოჯახისათვის". ამ ღამეს "ჭოგრებს" დაჭრიდა, ზოგს გარეთ დატოვებდა და ზოგისგან კარგ ცეცხლს დაანთებდა. ეს ყველფერი იმ ძველ დროში შუაცეცხლიან სახლში ხდებოდა. კოპიტის ჭოგრებთან ერთად კერიაზე კპიტის ჯირკვიც იყო მოთავსებული. "კერის თავს" სწორედ ეს ჯირკვი წარმოადგენდა. ყველაფერი ეს ახალი წლისთვის ეწყობოდა. ამავე დღეს სესაწირავ ფრინველებტან ერთად, მხოლოდ არა "თაროს ანგელოზისათვი", წინა დღეს ღორსაც დაკლავდნენ, ნაწილით "აპოხტს" (ლორს) გააკეთებდნენ, ხოლო ნაწილს დაამარილებდნენ. ამ ქათმებს "თაროს ანგელოზის" სახელზე რომ დაკლეს, რგვლად მოხარშავდნენ და მისი წვენისაგან საცივს მოამზადებდნენ. ჭადებიც წინა ღამეს უნდა გამოეცხოთ და ახალ წელს აყუდებულ კეცზე გაეცხელებინათ, რადგან სწამდათ, რომ თუ ახალ წელს გამოაცხობდნენ მჭადს, მთელი წლის მანძილზე კრუხი აღარ გამოჩეკავდა დფა წიწილა კვერცხებში შეიწვებოდა.
შემოლოცვის დღეს კეცსა და კეცს შუა ცხვებოდა საახლაწლო პურ-კვერები, ერთ დიდსა და "სქელ" პურს ბასილი ერქვა. სწორედ ამ პურზე ხის საჭრეთლით ორნამენტები იყო გამოსახული. ხანში ახოსვთ მხოლოდ ნამგალივით მთვარის გამომსახველი ორნამენტის სახელი. ბასილა-პურია ასე დაჭრელებული. ხანში ზოგ ოჯახში ადამიანის გამოსახულების ბასილა ცხვებოდა, რომელსაც გარდა ხელ-ფეხისა ფალიკური ნიშანიც ჰქონდა. ამზადებდნენ არეთვე "გორგოლებს", გახვრეტილ სხვადასხვა ზომის სამ კვერს, რომელსაც "ჭიჭიტას" ეძახდნენ (ხევსურეთში ჯიჯიტას-გ.ხ.). საახალწლო მისაკვლევად ბევრგან გომიჯიც ცხვებოდა. გომიჯს ჩხირით დაჩხვლეტდნენ და დაილოცებოდნენ: მოშენდით და მომრავლდით, ორფეხი და ოთხფეხი გიმრავლოტ ღმერთმაო; დალოცვის სემდეგ გომიჯს გულს ამოჭრიდნენ, დანარჩენს ნაწილებად დაჭრიდნენ და ოჯახის ყველა წევრს მოუკითხავდნენ. ის კი არ ვიცით, გომიჯის გულს რას უშვრებოდნენ.
რიტუალური პრ-კვერების უმრავლესობა ღორის ქონით მზადდებოდა. ახალ წელს ერთი დიდი "აბრი" პურის გამოცხობაც იცოდნენ. საახალწლო სუფრაზე, შუაგულ ადგილას ამ პურს დადებდნენ, გარშემო კი "რგვლად" მოხარშულ და შემწვარ ქათამს, ღორის თავს,ხმელ ხილს, კვახს (გოგრას), ნიგოზს, ბასილის პურსა და სხვა პურკვერებს შემოუწყობდნენ. დიასახლისი "აბრი" პურს დაჭრიდა, სათითაოდ თაფლში ამოავლებდა და ოჯახის წევრებს ამ ლუკმით მოულოცავდა...
აქ საყურადღებო საჭმელიც მზადდება: ღერღილს ან ღომს მოხარშავდნენ, მარილითა და ღორის ქონიტ შეაზავებდნენ და პურის ცომს გულში სართავად ჩაუდებდნენ. ღომის მარცვლები და ღორის ქონი სიმრავლისა სიუხვის დასაბევებელად იყო გამიზნული-ასეთი პურის გამოცხობას მსუყე წელიწადი მოჰყვებაო...
ახალი წლის ღამეს მომზადებულ კალათტან ერთად მეკვლე ღვინით სავსე დოქსაც დაიდგამდა, გათენებისას აიღებდა, "უბრად"-ხმის ამოუღებლად გარეთ დატვირთული გავიდოდა, სახლს სამჯერ ლოცვა-ვედრებით გარს სემოუვლიდა და კარზე დააკაკუნებდა. "რა მოგაქვსო", შიგნიდან შეეკითხებოდნენ. "ღვთისა და ბატონის წყალობა, ჯანმრთელობა, პური და ღვინო", "კიდევ რა მოგაქვსო?", ჰკითხავდნენ. "ღვთის სიკეთე და სიმრავლეო". მეჯვლეს გაუღებდნენ კარს და ფეხზე დამდგარი შეეგებებოდნენ. მხიარული და დატვირთული მეკვლე ჯერ მისაკლავებს დადებდა ძირს და მერე ხარს შემოიყვანდა, ზღურბლზე ჯერ მარჯვენა ფეხს გადმოადგმევინებდა, ზაღმა შემობრუნდებოდა დაიტყოდა: "შემოვდგი ფეხი, გწყალობდეთ ღმერთი, ფეხი ჩემი, კვალი ანგელოზისაო". იმასაც იტყოდნენ, რომ "წავიდა ძველი წელიწადი, მევიდა ახლი, მრავას დაესწარით ბედნიერადო." ამის შემდეგ მეკვლე ხარს გრეთ გამოიყვანდა და საქონლის, მოსავალის, ადამიანის გამრავლებისა და კეთილდღეობაზე დაილოცებოდა...
მერე მეკვლე ჭყორის ფოთოლ ბეღელსა და ამბარს, სასიმინდესა და ხულას, ჭერისთავსა და ყველა "ნამშრალს" მოულოცავდა; ჭყორი ურმის მისალოცსაც წარმოადგენდა.
მეკვლე, კოპიტის "სანათს"-ჯოხს აიღებდა და ცეცხლს "შეუჩხიკინებდა", ზოგი ჯირკვს საკეცით გაანძრევდა და ბევრი ნაპერწკლის დაცვენის დროს იტყოდა: "ამ ნაკვერცხალივით მოგვიშენე წვრილფეხა და დამიანი, ამდენი კაცთამიერი მშვიდობა, სიუხვე, სიცოცხე, პურისა და ღვინის დოვლათი, ქათამი და დამიანი მოგვიმრავლეო." შემდეგ მეკვლე ჯამზე ან ბეღელიდან მარცვლის ამოსაღებ ნიჩაბზე ყველანაირ მარცვლეულს დაყრიდა, იქვე "ჭიჭიტა" კვერს და კვერცს დადებდა, ბოსელში შევიდოდა, საქონელს ზურგზე კვერცხს გადაუსვამდა და იტყოდა: "ასე გასუქდი, ასე გამრავდიო." "ჭიჭიტა" კვერს ხარს და ძროხებს სათითაოდ რქებზე ჩამოაცმევდა, მერე თავზე გდაატეხვდა და მონატეხს მათაც შეაჭმევდა, ნარჩენებს ბავშვებს დაურიგებდა. კვერცხცს ახალი წლის მესამე დღემდე შეინახავდა და მერე შეჭამდა, შემდეგ იქვე ღომისა და ფეტვის მარცვლები უნდა მოებნია და საქონლისთვის მოშენება-მომრავლ;ება ესურვებინა. "ჭიჭიტა" კვერი მარცვლეულთან ერთად მარანში და ქათმების საბუდარში მიჰქონდა. აქაც ისევე, როგორც სხვაგან, აუცილებელი იყო თესლების მობნევა და ოჯახის ბარაქაზე დალოცვა.
არც ამ რიტუალით მთავრდება ახალი წელი.ოჯახის უფროსი ან ახალგაზრდა ქალი "უმძრახად" სხვადსხვა თესლს აირებდა და წყლის მოსატანად წავიდოდა, თესლს წყალშI ჩაყრიდა-წყალს მიულოცავდა "უხვი მოსავალი მოვიდეს, წყაროს თვალივით წამევიდეს ოჯახიო". "უმძრახადვე" წამოიღებდა წყალს და სახლში შესვლისას იტყოდა: "წყარომ შემოთვალა, ჩემი სიმდიდრე თქვენ და თქვენი სიღარიბე მეო." იმ წყლით ყველა ხელ-პირს დაიბანდა, მერე კი ოჯახის თითოეული წევრი კოპიტის დაჭრილ ჭოგრებს შემოიტანდა-"ასე ხელსავსე წელიწადი იყოსო". ამ დროისთვის გარეშე მეკვლეც მოვიდოდა, შემოსვლისთანავე ისიც მარცვლეულს მოაბნევდა, უხვ მოსავალსა და ჯანმრთელობაზე დაილოცებოდა. გარეშე მეკვლესაც ფეხზე დამდგარი შეეგებებოდნენ. ერთი უფროსთაგანი შინაურ მეკვლეს კალათს ჩამოერთმევდა და ორივე მეკვლეს სუფრასთან მიიწვევდა. მეკვლე დაბლა სკამზე-"კოლიფაზე" "ფეხმოფრთხვნილი" დაჯდებოდა. ამ რიტუალზე იტყოდნენ: მეკვლე რომ ასე დაჯდება, იმ წელიწადს კრუხი კარგად მოკრუხდებაო. აიმ დღეს სუფრასთან "უხადი" ჭური უნდა დაებედებიათ. ჭურის თავზე ერთმანეთს დალოცავდნენ; ეს "საწირავი ჭური" იყო, რომლიდანაც მხოლოდ ერთ დოქ ღვინოს ამოიღებდნენ, მოსალხენად კი სხვა, ზოგჯერ ხუთსაპალნიან, ჭურს გასნიდნენ და იქვე დიდი ხაჭაპურით დაილოცებოდნენ.
საახალწლო რიტუალი მეორე დღესაც გრძელდებოდა და სხვადსხვა მაგიურ-რელიგიური წეს-ჩვეულებები სრულდებოდა. ამ დღეს, რომელსაც "ბედობა" დღეს ეძახიან, ოჯახის "მფერხავი" კარგ ყვინჩილას ამოარჩევდა, ვენახში წაიყვანდა, ვაზის ლერწზე დაკლავდა და სისხლს მოასხურებდა. ამ რიტუაილის შესრულება კარგი წელიწადის დასაბედებლად, წითელი ღვინის უხვი მოსავლის ასაღებად იცოდნენ. დაკლული ყვინჩილა შIნ უნდა წამოეღოთ და მისგან მომზადებული კერზი ყველას ეჭამა.
ზიგიერთი რიტუალური პური ნათლისღებამდე ინახებოდა, ნათლისღებას კი ბასილას ოჯახის უფროსი წმინდა წყლით აკურთხებდა-წყალს მიასხურებდა და მერე ამ პურის ნაწილებს ოჯახის ყველა წევრს მისცემდა. მეკვლე კი იტყოდა: "ბასილას მადლი შეგეწიოთ, იმისი ძალა მოგეცეთ, გამრავლდით და გაბედნიერდითო"
ხანელი მონადირეები მკაცრად იცავდნენ მონადირე მამა-პაპათაგან დადგენილ წესს...როგორც მეთევზეებს, ასევე მონადირეებს თავიანთი მფარველი მწყემსი ჰყავდათ. როდესაც მონადირეს გზაზე ვინმე შეხვდებოდა, ეტყოდა "ხსილამცახარ"...ეს სიტყვა ზოგიერთი მონადირის თქმიტ მათი დასალოცავია-"მრავალი გენადიროთ და მრავალი ნადირი მოგეკლათო. ნადირის მომკლავს ეტვიან "ას-ას" (ასევე თევზის ჭერის დროს)-ასი მოგენადიროსო".
მონედირე ცდილობდა მოესყიდა მისი მფარველი და პატრონი მთავარანგელოზი მიქაელ-გაბრიელი, ლოცვითა და შესაწირავით მოეგო მისი გული. ამიტომ საკლავს კლავდა, მის გულ-ღვიძლს ტაბაკზე ან ხონჩაზე დაწყობდა, ხელში დაიჭერდა და მიქელ-გაბრიელს ევედრებოდა: "ნუ მოგვაკლებ შენს წყალობას ჩვენ და ჩვენს ნადირს, მშვიდობით მოგვათავებინე ნადირობაო". მიქელ-გაბრიელს კარგ ნადირსაც ეხვეწებოდნენ, რომ ნადირობის დროს წვიმა და ჭექა-ქუხილი თავიდან აეცილებინა.
გაგიგიათ თუ არა, ტყის მფარველი ესტატე და ეფენდი? ისინი განაგებდნენ ნადირობის ავ-კარგს. მათ სახელზე მონადირეს შესაწირავი მიჰქონდა, ხის ფუღუროში კვირისტავით თითისტარს, ძაფს, მატყლს დადებდა და ესტატესა და ეფენდის ნადირის მოკვლასა და შინ კარგად დაბრუნებს ეხვეწებოდა...ტყის მფარველი დღე-ღამეში მხოლოდ გირვანქა ხორცის მოპოვების ნებას აძლევს. თუ მონადირე დიდ ირემს მოკლავს, მერე მას დიდხანს აღარაფერს მოაკვლევინებს...
აქ ტევზს თავისი "მწყემსი" ანუ მფარველი ჰყავდა-ლარსა. ის ისეთივე მფარველი იყო, როგორიც "გრიგოლ-ზღვისა". ხანში დღერსაც შემონახული წესი, როდესაც მეთევზე სათევზაოდ მიდის, თან მიაქვს ერთი "კოკორი", "ჭინჭილათი" ღვინო და "კუნკულა" (პატარა გრძელი ყინწიანი კვახია ღვინის დასალევი). სათევზაო ადგილს რომ მიუახლოვდება, "კოკორს" და ღვინოს მახლობელ ბუჩქთან დატოვებს. უკან დაბრუნებულ და დატვირთულ მეთევზეს "კოკორი" წაღებული და "ჭინჭილა" ცარიელი ხვდება. მეთევზის რწმენით, შესაწირი წმ. ლარსასთან მივიდა და იგი თევზის დაწერაში დაეხმარა...
ჯულიეტა რუხაძე
პოსტის ავტორი: tamuna m თარიღი: Apr 8 2008, 04:52 PM
სვანების რწმენა (ლაზარე დადუნია, ბესარიონ ნიჟარაძე)
შობა-ახალი წელიწადი სვანეთში
შობის წინა დღეს მთელ სვანეთში თითქმის დილიდან საღამომდის არა რას სჭამენ, არც დიდები და არც პატარები. მთელი დღე მზადებაში არიან. მაგივრათ საღამოს კორკოტს მიაძღებიან.
შობა დღეს, როგორც კი მამალი იყივლებს, მცხობელი დედაკაცი ადგება და ყველიან პურებს გამოაცხობს. როცა ის ცხობას გაატავებს და მზად იქნება ცხელ-ცხელ ყველიან პურები, ერთი ყმაწვილი 10-12 წლისა, ადგება საწოლიდან, შიშველ-ტიტველი გავა კარში, დადგება სახლის მარჯვნივ და შემოუვლის სამჯერ. მიას ამ დროს სრულებიტ არა აცვია რა. სულ შისველ-ტიტველი არის ამ უშველებელ ნამქერიან თოვლში და იძახის: "ნიშგვეი ქვითი ჰარინკიარი!" ესე იგი: როგორც მე ეხლა შიშველი და ცარიელი ვარ, ეგრე ცარიელი გაუშვი, ღმერთო, ჩვენგან ჩვენი ქურდიო.
ახალი წლის წინა ღამეს სვანეთში სულ საღამოდან დაწყებული შუაღამემდე აცხობენ ბევრ პატარა ყველიან პურებს, ამასთანავე ერთ დიდს გამოაცხობენ, რომელსაც შუაზე ჯვარი ექნება გამოსახული. მოიტანენ თაფლს, ყველს, ხორს და სხვა , ჩააწყობენ გილდელში და კარებთან დაკიდებენ, რომ მაკვლიელს მზად დახვდეს. როგორც ირიჟრაჟებს, უფროსი კაცი ოჯახში ადგება და ცეცხლს დანთებს, რომელიც სულის შებერვით უნდა გააჩაღოს, ამიტომ ის ბევრ წვალებაშია და ბოლოს კალთის ქნევასაც იშველიებს.
ის კაცი გააღვიძებს მწყაზარ დედაკაცს, დედაკაცი კი გააღვიძებს ერთ ყმაწვილს. ესენი უნდა იყვნენ ყველაზე კეთილი ხასიათისანი ოჯახში. მამაკაცი ახსნის ხარს, რომელიც ყველაზე დიდი ტანის არის საქონელში, მოაბამს თოკს რქებში და წინ გაუძღვება. ბავშვი ხარს მისდევს. დედაკაცს ხორაგიანი გიდელი ჰკლიდია ზურგზე. სანამ სახლში არ დავრუნდებიან, ამათ ხმა არ უნდა მაოიღონ, ე.ი. არ უნდა დაელაპარაკონ ერთმანეთს. მივლენ წყალზე და ხარს წყალს ასმევენ. შემდეგ დაბრუნდებიან სახლში, მივლენ კალოზე და თოვლის ზვინს დასდგამენ. შუაზე ნაძვის ხეს ჩაურჭობენ, შემოუვლიან ამას გარშემო და შევლენ სახლში. სანამ მაკვლიელები მობრუნდებიან, სახლში ყველანი ადგებიან. როცა მაკვლიელები კარს მიადგებიან, წინამძღოლი კაცი იძახის: "ყორ მიკარ, ყორ მიკარ!" (კარი გამიღეთ!) ღმერთემაში ხელწიფეშ ჟურ ამღვე, ყორ მიკარ." (ღვთისა და ხელმწიფის წყალობა მომაქვს, კარი გამიღეთ). შედის სახლში, სამჯერ კერას შემოუვლის, ეხვეწებიან ყველანი ღმერთს, განსაკუთრებით მაკლიელი კაცი, რომელიც ხარს მიუძღვება, შემდეგ ყველა დაჯდება თავის საჯდომზე.. მაკვლიელი კაცი აიღებს ხელში ყველაზე დიდ ჯვრიან ბედის პურს, დააწყობს მასზედ ყველს, ხორცს, თაფლს პურს და ვერცხლის ფულს, დაჰყვება თავიდან და ყველას მიულოცავს. პირველად ვინც უფროსია, იმასთან მივა, მოაკიდებინებს მასზედ ხელს და ატრიალბინებს მარჯვნივ, მაკლიელი ეუბნება: "ღმერთმა მრავალ წელიწადს მოგასწროს, ცოლ-შვილი გიცოცხლოს, გაგამრავლოს, მტერს გაშOროს" და სხვა. მერმე აკბეჩინებს დიდ პურზე, რაც იმ პურზე ეწყო, ყველას ხელში ჩაუყრის. კიდევ დააწყობს იმოდენას მაზედ და ახლა სხვას მოულოცავს. ამნაირად ყველას. ამ დროს ყველამ უნდა დაიაროს მთელი სოფელი და მოალოცვინოს ყველას. ახალწელიწადს არ შეიძლება უარი რამეზე გამოაცხადოს, რაც უნდა სთხოვოთ; ამიტომ, როდესაც ვინმე მოვა, წინსწარ აჩუქებს რამეს, სანამ ის რაიმეს სთხოვს-თუ უარი ვუთხარი ვინმეს, ის დამწყევლისო და მტელ წელიწადს დაწყევლილი ვიქნებიო.
ამ დღეს ან მეორე დღეს, ვინც მონადირეა, ნიშანს დაიდგამს და თუ კარგად ამოიღო ნიშანი, მთელს წელიწადს დაბედნიერებული იქნება თოფის სროლაში და ბევრს ინადირებს; თუ ნიშანს დააცილა, შენი მტრისას იმას გულს შემოეყრება-მთელი წლის განმავლობაში ვერას მოვკლავო. ეს არის მისი წინასწარმეტყველი.
მოტავდა ახლიწელიწადი ჩვენი სვანები ნათლისღებას ელიან.
პოსტის ავტორი: falestra თარიღი: Apr 9 2008, 01:08 PM
სვანეთიდან:
ლამარიას სალოცავი უშგულშია. ერთხელ ჯგრაგს ლამარის შეცდენა განუზრახავს. ლამარიას უარი უთქვამს. გაბრაზებლ ჯგრაგს დევისთვის უთხოვია უშგულსა და კალას შუა გაეშენებინა კლდე, რომელიც დააგუბებდა ენგურს და უშგულელებს ამოახრჩობდა. დევს ჯგრაგის ბრძანება შეუსრულებია (ამ კლდეს დღესაც დევის ნაშენს ეძახიან, ჩემი თვალით ვნახე). ეს ამბავი ლამარიას გაუგია. შეწუხებულა ძალიან. წყალი დაგუბებულა და უშგულელებს დახრჩობა ელოდათ. ლამარია დიდ ღმერთს_ ხოშა ღერმეთს შეხვეწნია: უშგულელები იხრჩობიან და დამეხმარეო. თან უთქვამს, რომ მე ერთი ვერძი მყავს და იმას გავუშვებ, ეგებ გაანგრიოს კლდეო. _კარგიო, _უთქვამს დიდ ღმერთს, თუ ვერძმა ვერ გაანგრია, მერე მე დაგეხმარებიო. ლამარიას გაუშვია ეს ვერძი. ერთხელ დასტაკებია კლდეს, მეორეჯერ, მაგრამ ვერ გაუნგრევია. მესამეჯერ რომ დაეტაკა, გაუნგრევია, მაგრამ ორივე რქა კი მოსტეხია. ასე გადაურჩენია ლამარიას უშგულელები.
ესე იგი, მისი უდიდებულესობა: ლამარიას სალოცავი
და ზემოთხსენებული "დევის ნაშენი"
პოსტის ავტორი: tamuna m თარიღი: Apr 9 2008, 10:15 PM
falestra
შენ გაიხარე!
სვანეთზე ბევრ რამეს დავწერ და შენ თუ შემომეშველები მაგარია!
პოსტის ავტორი: falestra თარიღი: Apr 10 2008, 12:31 AM
tamuna m
აბა ისე რა სვანი ვიქნები! გადავხედე შენ პოსტებს და მივხვდი რომ მე და შენ ერთნაირი აღქმა გვაქვს ქართული გადმოცემების და დიდი საქმეები გველის! არა მარტო სვანეთზე 
პოსტის ავტორი: ართი ვარდი თარიღი: Apr 10 2008, 12:33 AM
falestra
თუ არ ვცდები ლამარია იგივე მარიამია ხომ? ღვთისმშობელი? 
პოსტის ავტორი: falestra თარიღი: Apr 10 2008, 12:40 AM
ართი ვარდი
წარმართობიდან მოყოლებული, რომელიც შემდგომში შეერწყა მარიამს.
ისევე როგორც ჯგრაგი არის წმ. გიორგის წარმართული ასლი.
ამ ფენომენზე ამბობს ხოლმე ერთი ქართველი პოეტი:
"ჩვენ წარმართობაშიც ქრისტიანები ვიყავით"
პოსტის ავტორი: tamara თარიღი: Apr 10 2008, 07:46 PM
წარმართული ბარბალეც ასეც იყო.
ძალიან საინტერესო წარმართული ღვთაებაა და თანაც დეკემბერში აღნიშნავდნენ მგონი ბარბარობას წარმართულ საქართველოში.
მზის კულტთან იყო კავშირში...
ბარბალე – ქართულ მითოლოგიაში მზის განმასახიერებელი ქალღმერთი. ძირითადად თაყვანს სცემდნენ, როგორც ქალის ნაყოფიერების საწყისის მფარველ ღვთაებას. ხალხური წარმოდგენით, ბარბალე განაპირობებს მიწათმოქმედების და მესაქონლეობის პროდუქტების სიუხვეს, ხელს უწყობს როგორც მსხვილი რქოსანი საქონლის და შინაური ფრინველის, ისე ადამიანის განაყოფიერებას. ბარბალესადმი იყო მიძღვნილი სხვადასხვა დღესასწაული, რომელთაგან მთავარი ზამთრის მზებუდობას ემთხვეოდა. ბარბალესადმი მიძღვნილ რიტუალებსა და წეს-ჩვეულებებში გამოიყენებოდა საგნები, რომლებიც მზის სიმბოლოებს წარმოადგენდნენ. თვით ბარბალეს სახელიც (ცნობილია აგრეთვე მისი სხვა ვარიანტები - საერთო ქართული - ბარბარე/ბაბალე და სვანური - ბაბარი/ბარბალი/ბარბოლი) ჰპოვებს ლინგვისტურ პარალელებს წრის, ბორბლის, მოელვარე ალის ქართულ დასახელებებში; ბარბალეს სახელში ვლინდება აგრეთვე ფორმალური და სემანტიკური მსგავსება შუმერულ-აქადურ ეპითეტთან bibbirru - მოელვარე სხივი, ბრწყინვალება.
ბარბალეს თაყვანს სცემდნენ, როგორც მკურნალს, რომელიც ადამიანებს თვალს უხელს და განკურნავს თავის ტკივილის, ყვავილის და სხვა დაავადებებისგან. ბარბალეს შეეძლო აგრეთვე ადამიანებზე უბედურებები, გასაჭირი და სიკვდილიც მოეწია.
პოსტის ავტორი: tamuna m თარიღი: Apr 14 2008, 03:18 PM
ვაგრძელებ სვანეთის თემას
ნათლისღება სვანეთში
ნათლისების წინადღეს სვანები ემზადებიან, რომ მკვდრებს კარგად დახვდნენ. ნატლისღებას და ორს შემდეგ დღეებში აქ მიცვალებულების მოხსენიება იციან. სვანი ფიქრობს, რომ მკვდრები მათ ეწევიან და ამიტომ ყველა ცდილობს, რომ ყველაფერი ბლომად ჰქონდეს: პური, არაყი, ხორცი, ხილი და სხვა.
წინა ღამეს თითო-ოროლა პურს ფანჯრებზე ძესდებენ, რომ მკვდრის სული მოვიდეს და ჭამოს. სადილობისა და ვახშმობის დროს დიდი სუფრები ხორაგით სავსეა, ყველა მეოჯახენი დიდ და პატარა ფეხზე დგანან და ევედრებიან მიცვალებულებს. უფროსი კაცი დაიწყებს: "საბრალ დედე ი ბაბა! ლახხუმრედ მა ემმა იკფოლდესი იშგდოლდეს, ესგვეი იაქაშ მამა არი, მერე ჩიგა ამჟი მად ირა; კოატ კოტოლ სგაი მა ლანმეხრედ, ნიშგვეი აშხი მერმა ბარაქ ლახჭვენდ; ბოფშარს ხოჩამდ ხოცამდად. ჩიუ შვენდბა ჯარხ სალბუ. ქრისტეი ბაგთეისგაუ ჯიგადხ". (საბრალონი დედა და მამა, თუ რამე მოიხმარებოდეს, თუ სეიზლებოდეს და მიირთმეოდეს, სათქვენო არაფერი არის, მაგრამ ყოველთვის ეგრე არ იქნება, ცოტა-ცოტა თქვენც მოგვეხმარეთ, მადლი მოგხვდებათ, მარცხს აგვაშორეთ, ჩვენს ერთსა და მეორეს ბარაქა მიეცით, ბავშვებს კარგა მოეპყარით, ღმერთმა ყველას სეგინდოთ, ქრისტეს სუფრაში მოგცეთ მან მონაწილეობა!)
დააბრუნებს დედაკაცი პურს მარჯვნივ, მამაკაცი არაყს წაუქცევს თავს. ეს ჩვეულება მუდამ, ყოველ სადილ-ვახშამზე იციან სვანეთში, მაგრამ განსაკუთრებით ამ ორ დღეს. ვახშამს ჭამენ და დიდხნამდი სხედან და რიგ-რიგობით დიდი და პატარა სხვადასხვა ზღაპრებს ამბობენ. ზღაპრები შემოერიათ და ძილიც მოეკიდათ, დაწვნენ. ცოტაც წაიძინეს და უცბად ერთი დედაკაცი წამოდგა და გააღვიძა თავისი ქმარი: მამაშენი სკამზე იჯდა კერასთან და რაღაცაზე გულმოსული იყოო, იმასთან ჩვენი ახლადგარდაცვლილი ბავშვი იყოო.
უცბად ადგებიან ყველანი, სადაც მკვდრები ნახა დედაკაცმა, არაყი უნდა დაღვაროს და რომ ბავშვს რამე მოსწონებოდა ვაშლი და თხილი დაუფანტონ - უსათუოდ ცუდი მასპინძელი დავხვდითო და იმიტომ გვემდურებიანო...
ახალწელიწადსა და შობას, როგორც სხვა დიდ დღეებშიდაც, ღმერთს შეაძლევენ სამელ-საჭმელს. ერთი კაცი დაიკევებს ხელშI არაყს, მეორე - პურებს, მესამე ხორცს, პირით აღმოსავლეთისაკენ დადგებიან და ღმერთს ევედრებიან. ამ ხვეწნაზე თითქმის მთელი სვანეთის ეკლესიაებ ახსენებენ:
"დიდაბ, დიდაბ ხოშა ღერბით ქვეყნი მოწრე ი ეჩი შუნისგა მუყდანი, ჩივ ლუმზურე ი ჩივ ლუხმაშ, ლახხუმარ მა ჰემა იშგდოლდეს, ნომა ანცურე ისგვა უშადდ, ლეჟა ბიქვს ათხო ნიშგვეი მაზიგი ლექვა ლიცს. ლამარია ქუთაშიშ ლენეშდ, სოლომ ანგლეზ ჩუ ანღვიზ, თარინგზერ, მარცხვა მულახიშ, ისგვა შუნისგა ხვაროდ ი სი ჯიხა ჰე დომ ანცვირე ისგვა უშდად და სხვა და სხვა." (დიდება, დიდება დიდ ღმერთს! ღმერთო ყოველმხრივ დალოცვილო და ყოვლის შემძლებელო! მოიხმარე თუ რამ იკადრებოდეს, ნუ დაგვტოვებ შენს შეუწევნელად, ზევით ქარს გაატანე და ქვევით წყალს ჩვენი ჭირი. ღვთისმშOბელო ქუთაისისაო, მოგვეხმარე! სოლომონ ანგელოზო, გაგავაძლიერე! მთავარანგელოზო, გააქრე ჩვენი ცუდის მყოფელი! მაცხოვარო მულახისაო, შენს ხელში ვართ და შენ იცი, თუ არ დაგვტოვებ შენს შეუწევნელას!
პოსტის ავტორი: tamuna m თარიღი: Apr 14 2008, 06:40 PM
კოხი (სეტყვა) სვანეთში
... სეტყვას სვანეთში არ ეძახიან ბუნების მოვლენას, არამედ როდესა სეტვა მოვა, იტყვიან ხოლმე რომ ღვთის რისხვა არის ჩვენზედაო, უსათუოდ ღმერთი განვარისხეთო და სასჯელად ეს მოგვივლინაო...
... სეტყვის მოსვლას ჩვენი სვანები ზარის რეკვით უხვდებიან. ხალხში არის ცრურწმენა, რომ სეტყვას ზარის ეშინია და არ მოვაო. იმის მოვლენას სვანბეი რაიმე ცრუმორწმუნეობას მიაწერენ.; აი, მაგალითებრ: როდესაც ზემოხსენებული სეტყვა მოვიდა (აღწერილია მესტიაში მოსული საშინელი სეტყვა), ხალხშI ხმა გავარდა, რომ გუშინ ტბის მახლობლად ჩხუბი მოსვლიათ ვიღაცეებს და სეტვასაც იმის მიზეზით მოვიდაო.
ორიოდე სიტყვა ამ ტბაზე:მესტიის მახლობლად მთაში ერთ მინდორში დგას დიდი ტბა. ამ ტბაში სვანები ფეხს ვერ ჩაჰყოფენ, ხმამაღლა ვერ დაიყვირებენ იმის მახლობლად, ქვას ვერ ისვრიან შიგ, ვერც საქონელს ჩაუშვებენ და სხვა. როდესაც ამ ტბას მიჰკარებია ვინმე, მაშინვე სეტყვა მოსულაო, იტყვიან ხოლმე . აი, ამ ტბის მახლობლად, იმ კოხის მოსვლის წინა დღეს, რომელიც ზემოთ აღვწერეთ, მოსვლოდათ ვიღაცეებს ჩხუბი, თოფიც გაეგდოთ. რა საკვირველია კოხიც უნდა მოსულიყოო და რატომ მეტიც არ დაგვემართაო.. აქ ხმამაღლაც არავის ულაპარაკია და თოფის სროლაც თავის დღეში არავის ახსოვსო.
ამ ცრუმორწუნეობაზედ ძლიერ დამყარებულნი არიან ამ სოფლის მცხოვრებნი. ეს ტბა წმინდა არისო. და რადგან, ჩვენ ხალხი, უწმინდურები ვართ, არ უნდა მივეკაროთ მას. ერთს პატრონს ამა სოფლის მღვდელს უნდა გამოეყვანა ისინი ამ მორწმუნეობისაგან, ეუბნებოდა, რომ მე ჩავალ ამ ტბაში, ტანს დავიბან და თუ სეტყვა მოვიდს, მაშინ რაც ზარალი ნახოთ, სულ მე გიზღავთო. მღვდელი აპირებდა წასვლას. რაკი მთელმა სოფელმა ეს შეიტყო, თოფებით გამოუდგნენ მღდელს, დააბრუნეს: შენ გინდა დაგვღუპო, მაგრამ ჩვენ ამის ნებას არ მოგცემთო, მრვდელმა ვერ გაბედა და თავი დაანება, რადგან ხალხისა შეეშინდა.
პოსტის ავტორი: tamuna m თარიღი: Apr 21 2008, 08:10 PM
უფლიშის დღესასწაული სვანეთში
თუმცა სვანები დღესასწაულობენ წმინდა აღდგომას ქრისტიანულად, ისრე სიხარულით არ მიეგებებიან, როგორც უფლიშის (კვირაცხოვლობას). აგიწერთ როგორ დღესასწაულობენ ამ დღეს იფარის საზოგაოდებაში.
ამ დღისათვის შემოდგომიდანვე დაიწყებენ მზადებას. მოჰკრეფენ თუ არა ყოველივე ჭირნახულს, რამდენიმე მოსახელე შეერთდებიან, კაცი და ქალი, პატარა და დიდი ერთს კვირა დღეს იმ მოსახლისას, რომელსაც წილად აქვს შეხვედრილი ყფლიშის მასპინძლობა. ამ დღეს იმ მოსახელემ კარგდა უნდა უმასპინძლოს; შემდეგ უნდა მოკრიფონ თვითოეულ სულზე თითო ბათმანი ფქვილი ღვთის, ღვთისმშობლის, მთავარანგელოზის, წმ. გიორგის და წმ. ბარბარეს შესაწირავად, ანუ მისალოცად, ამ მოგროვილ ფქვილს ის მოსახლე შეინახავს.
დიდმარხვის მეხუთე კვირას შეიყრიან თავს კიდევ იმავე მოსახლისას, რომელმაც უნდა უმასპინძლოს ყველას სადილად და ვახშმად პურითა და არყით. ეს კვირა უფლიშის წინამორბედია. ამ კვირიდან დაიწყებს ის მოსახლე არყიოს მზადებას უფლიშისათვის. არაყი უნდა მოხარშოს თავისი საკუთარი ჭირნახულიდან ათ ქვაბამდინ, თითო ქვაბში გამოვა თითო ვედრო არაყი. ამ მოსახლესვე უნდა ჰყავდეს გასუქებული საკლავები, ხარი ან ვერძები და სხვა წვრილმანი საკლავები. თითოეული მოსახლე უნდა შეეწიოს ორ-ორ ვედრო არაყს. ამგვარ შეკრებულობას ეძახიან "სკარს" (სკარი ქართულად სხვებრ არ გადაითარგმნება თუ არა ფსონი).
უფლიშის შაბათს სარამოს შეგროვდებიან იმავე მოსახლისას, გადაჰკრავენ ლაზათიანად არაყს და წავლენ თავიანთ სახლებში. მეორე დღეს ე. ი. უფლიშის სადღესასწაულო ტანისამოსში გამოწყობილნი ულოცავენ ერთი მეორეს დღესასაწულს, როგორც იმერეთში ახალწელიწადს იციან. ყველანი თავისუფალნი არიან სადილის მზადებისაგან, გარდა იმ მოსახლისა, რომლის სახლშიც არის სკარი, ის კი დიდ ფაცი-ფუცშია; მან უნდა მოამზადოს სადღესასაწულო ყოვლითურთ შემკობილი სადილი, როგორც შეეფერება უფლიშს, ორმელზედაც შიძლება იქმნეს სამოც სულზე მეტიც და ნაკლებიც...
სანამ სადილად დასხდებოდნენ თითოეული მოსახლიდან თითო კაცი არაყით, პურით და ცეცხლის ალზე გაკოწელილი პირუტყვის ღვიძლით (ეს ჩვეულება იმ დროიდან არის დარჩენილი რევ მართალმა რომ შემოიღო პირუტყვების არმაზისადმი შეწირვა. თითოეული სვანი აგიხსნით, რომ ეს ღვიძლის შეწირვა ძველიდანვე აქვთ ნაანდერძევი). წავლენ ერთ მაღალ გორზედ ძველ ნაეკლესიავართან; ის შეწსირავენ ტავიანთ საგზალს ხოშა ღერბეთს (ღვთაებას) და თვითონვე შეწჭამენ. იქიდან დაბრუნებულნი მოიყრიან თავს მასპინძლისას, დასხდებიან სადილად და რჰულზედ გადაჰკრავენ. ვახშამსაც ამნაირადვე შეექცევიან.
მეორე დღეს, ორსაბათს, როგორც წინადღეს, თითო კაცი მოსახლიდან წავლენ მარტო არყითა და პურით მეორე გორაზედ, სადაც არის ძველი მთავარანგელოზის ნაეკლესიევი, იქ მოილოცავ, როგორც წინა დღესა და იქიდან ისევ მასპინძლისას დაბრუნდებიან.
მესამე დღეს, სამშაბათს, კიდევ ისევ თითო კაცი წავლენ წმინდა გიორგის ეკლესიაზედ (ეს ეკლესია ახლაც არის მდიდდარი ხატითა და ჯვრით, მაგრამ სიზველის გამო წირვა არ სრულდება მასში). აქ კი, ბლომად წაიღებენ შესაწირავენ ძღვენს, პურს და არაყს; შემდგომ მოლოცვისა თითქმის საღამომდინ იქ ატარებენ დროებას თამაშითა და თოფის სროლით.
ამ სამშაბათიდან შეჩერდება შესაწირავი, ანუ მოლოცვა კვირამდინ. კვირას მთელი სოფელი იყიდის ხარს, დაკლავენ იქ, სადაც უფლიშის ორშაბათს მოილოცეს, შესწირავენ მთავარანგელოზს, ტყავს არაყზედ გაჰყიდიან, მიიტანენ თითო დიდ ყველიან პურს, იმოდენას, რომ თითო კაცი თითოს თუ წაიღებს ტაბაკზე დაკრულს. დასხდებიან და ისადილებენ.
მეორე დღეს, ორშაბათს, კიდევ უქმად არიან, შემდეგ კი დაიწყებენ მუშაობას.
მესამე კვირას კიდევ მთელი სოფელი ხარს იყიდის და იქ დაჰკლავენ და სესწირავენ, სადაც უფლიშის დღეს ღვიძლები შესწირეს.სადილსაც იქ სჭამენ. მეოთხე კვირას კიდევ იმ გორაზედ შეგროვდებიან მოსალოცად მარტო პურით და არყით, სადაც უფლიშის ორშაბათს მოულოცეს. უფლიშიდან ამ კვირამდინ ყველანი იქ ისადილებენ და ივახშმებენ, სადაც სკარი აქვთ, იმ ფქვილით, რომელიც შემოდგომაზე შეკრიბეს. ამ კვირას დაილევა ეს ფქვილი და კიდეც გამოეთხოვებიან უფლიშის სკარს.
ის მოსახლე, რომლის სახლშიც სკარი იყო, გადაულოცავს მეორე მოსახლეს, რომელსაც წილად ერგება მომავალი წლისათვის სკარი.
სკარი ყველას არ ექნება, ზოგიერთო მარტო თავის სახლში დღესასწაულობს, მაგრამ მოლოცვაში კი ყველგან დაესწრება.
უფლიში მთელს სვანეთში იციან, მხოლოდ ზოგიერთ სოფელში რამდენიმე განსვავებით.
პოსტის ავტორი: tamuna m თარიღი: Apr 22 2008, 07:54 PM
მგონი, ეს ახლა აქტუალურია და ამ თემასაც სეეფერება
ჭიაკოკონობა წარმართული ტრადიციაა
შეშა, ფიჩხი, ხმელი ფოთლები, უფრო ხშირად - მანქანის გაცვეთილი საბურავები... ქალაქებსა თუ სოფლებში უშველებელ კოცონებს აგიზგიზებენ. დიდი თუ პატარა ეიფორიას განიცდის. ისმის ყიჟინა, სიცილ-ხარხარი, ვისაც გული ერჩის, ცეცხლზე გადატხომა-გადმოხტომაში ერთმანეთს ეჯიბრება და საკუთარი „ვაჟკაცობისა“ და „გულადობის“ დემონსტრირებას ახდენს.
ასეთია ჩვენში ერთობ გავრცელებული ხალხური დღესასწაული - ჭიაკოკონობა.
როგორია სინამდვილშია ამ რიტუალის არსი, საით მივყავართ მის ფესვებს?
ამ დღესასწაულს ქრისტიანობასთან საერთო არაფერი აქვს. საქართველოს ზოგიერთ კუთხეში გავრცელებული რწმენა, თითქოს ჭიაკოკონობის ღამეს ის ადგილები, სადაც კოცონია დანთებული, კუდიანებისგან იწმინდება, მხოლოდ სახეცვლილი, ქრისტიანული ელემენტებით გამდიდრებული გვიანდელი ვარიანტია. ამ ტრადიციის ფესვები უფრო შორს მიდის და წარმართულ პერიოდს სწვდება.
ცეცხლთაყვანისმცემლობა, იგივე მაზდეანობა, ირანსა და მისი გავლენის სფეროში შემავალ ქვეყნებში, მათ შორის საქართველოშიც იყო გავრცელებული. მაზდეანებისათვის ცეცხლი ღვთაება გახლდათ, ადამიანი კი, რაღა თქმა უნდა, ჩვეულებრივი ცოდვილი. პიროვნება ღმერთისთვის მისაღები რომ გამხდარიყო, ცეცხლით უნდა განწმენდილიყო. ეს აქტი ცეცხლში გავლით - კოცონზე გადაბიჯებით, გადახტომით - აღესრულებოდა.
საქართველოს ზოგიერთ კუთხეში დღესაც შეხვდებით ადამიანებს, რომლებიც თავიანთ ახლობლებს ცეცხლში გაატარებენ ხოლმე - ბოროტი სულები ვერ მოგეკარებიანო.
არადა, სიმანდვილეში პირიქით ხდება.
დავით წინასწარმეტყველი ამბობს, რომ წარმართთა ღმერთები ეშმაკები არიან. ამრიგად, ჭიაკოკონის ქრისტიანული შეფასება ერთმნიშვნელოვანია.
საოცარია - ადამიანები, რომლებიც ქრისტიანობაში თითქმის ან სრულებით ვერ ერკვევიან, სწორედ ქრისტიანობის ბრწყინვალე დღესასწაულის წინ, ვნების კვირის ოთხშაბათს აწყობენ ჭიაკოკონობას. ისინი ვერ გეტყვიან რა არის ან როდის არის შობა, ბზობა, აღდგომა, სამაგიეროდ, კალენდარულად მოძრავი ვნების შვიდეულის ოთხშაბათი არაფრით გამორჩებათ...
ეშმაკის მთავარი მიზანი სწორედ ის არის, ადამიანი ყოფიერების ჭაობში ჩაეფლოს, იფიქროს ყველაფერზე, დაწყებული საყოფაცხოვრებო წვრილმანებით და დამთავრებული ტექნიკის მიღწევებით, ოღონდ დაივიწყოს მთავარი - ჭეშმარიტი ღმერთი.
ქრისტიანული სამყარო ვნების კვირაში ყველაზე უფრო ახლოსაა უფალთან, მასთან ერთად განიცდის მის ტანჯვას და, რაც მთავარია, ელის უფლის ბრწყინვალე აღდგომას. ჭიაკოკონობა ბოროტ ძალთა უკანასკნელი უსუსური გალაშქრებაა დიდი მისტერიის წინააღმდეგ - დგება ბრწყინვალე დღესასწაული და აჰურამაზდა, ცეცხლთაყვანისმცემლობის მთავარი ღვთაება, ბელზებელი თუ ეშმაკი ფარ-ხმალს ყრის მკვდრეთით აღმდგარი უფლის წინაშე.
მოამზადა ლევან მათეშვილმა
ჟურნალი „კარიბჭე“, აპრილი, 2004 წ.
პოსტის ავტორი: falestra თარიღი: Apr 23 2008, 11:51 PM
tamuna m
მინდოდა მეთხოვა, ეგებ დაგეწერა მაგის შესახებ და გამიხარდა რომ დაგიწერია...
ჭიაკოკონობაზე მეც შემოვმატებ წარმართულ ისტორიებს, თუმცა სულ სხვა წელიწადის დროს აღინიშნებოდა, მაგრამ დანიშნულება და იდეა იგივეა
მზაკვრები ჩვეულებრივი ხალხია, ოღონდ კუდიანები არიან. არც დღე და არც ღამე არ ძინავთ. კაცის გულს ჭამენ, კაცს საქმეს უფუჭებენ, ბავშვებს ჭამენ. ტიტველ ბავშვს დილით, უზმოზე მზაკვარის თვალი არ უნდა მოხვდეს, თორემ მუდამ ცუდად იქნება. მზაკვრებს ყველაზე მეტი საქმე ჭიჭითობა ღამეს აქვთ. აგვისტოს თვეში. იმ საღამოს ყველა კოცონს ანთებს და ზედ გადაახტება, ე.ი. მზაკვრებს წვავენ. იმ საღამოს მზაკვრები მგლებზე ზიან, ჯაშქვიდუში ლაგამი აქვთ ამოდებული, ამოსაკრავიც ჯაშქვიდუსა აქვთ, დაშლიგინობენ, იკრიბებიან ტაბაკონზე.
თუ იარაღიანი კაცი შეხვდა მგელზე მჯდომ მზაკვარს, ამ კაცს შეუძლია შეაშინოს მზაკვარი, ჯვარი გადააწერინოს, რათა მას და მის ნათესავებს არასოდეს ავნოს, არ გათვალოს. მზაკვარი ამაზე დათანხმდება, რადგან ეშინია არ გათქვას მნახველმა, რომ ის მზაკვარია და მგელზე ზის.
ძველად ამბობდნენ: "როცა გზაზე მიდიხარ, მზაკვარი ან არამი კაცი თუ შეგხვდა, უნდა დაბრუნდე... კატაც მზაკვარია. როცა ნახავ, რომ შენს წინ მზაკვარი კაცი მიდის და შენ საშუალება არ გაქვს უკან მობრუნდე, მაშIნ ქვა უნდა აიღო და აჩვენო. ქვა მძიმეა, მზაკვარს თვალს მოჭროს. საერთოდ კაცს ავგაროზი უნდა ეკიდოს. ავგაროზში მზაკვრის თვალი ვერ შეაღწევს, ღმერთს ასე დაუწესებია"
მზაკვრებს თავისი უფროსი ყავთ, როკაპი, რომელიც მათ Xელმძღვანელობს, აძლევს დარიგებებს, აწინაურებს ღირსეულებს, ამდაბდებს ჩამორჩენილებს. მისი რეზიდენციაა ტაბაკონის მთაზე, აღმ. სამეგრელოში. როკაპი იმ დროიდანვეა, რაც დედამიწაზე გაჩნდნენ მზაკვრები. როკაპი წარმოდგენილია სახიჩარ, ბებერი ქალის სახით. გრძელ და შავ ჩამოფხავებულ თითებზე გრძელი ფრჩიხილები უფრო აუშნოვებს, უფრო საზარელს ხდის, როკაპი ერთთავად ზის ერთ ადგილას, უძრავად, გარშემო ახვევია მსახურნი, რომელნიც მოახსენებენ ყოველსავე, რაც ტაბაკონის მთის გადაღმა ხდება, მოახსენებენ_ მისი ხელქვეითი მზაკვალები ვინ რას აკეთებს.
წელიწადში ერთხელ მზაკვრები სამეგრელოს ყველა კუთხიდან ტაბაკონზე ადიან და როკაპს თავიანთი მოქმედების ანგარიშს აძლევენ. ამ ღამეს ჭეჭეთობა ანუ მზაკვრების დღესასწაული ქვია და ემთხვევა ილიაობაის (20 ივლისი) წინაღამეს, ხოლო სამეგრელოს ზოგიერთ სოფელში მარიამობის წინაღამეს (15 აგვისტო), (ზოგ წყაროში 20 აგვისტოა მითითებული, თუმცა სამივე თარიღი ძველი სტილითაა ნაჩვენები)
ამ დღეს, დაბინდებიდანვე მთელ სოფლებში არაჩვეულებრივი ფაციფუცია. ყველამ იცის, რომ ამ ღამეს მზკავრები ტაბაკონზე უნდა წავიდნენ როკაპთან ძღვნის მისართმევად. ვინც ამ ღამემდე ვერ მოასწრო ადამიანისთვის ევნო რამე, ამ ღამეს მაინცყოველი ღონე უნდა იღონოს, რომ თავის უფროსს ხელცარიელი არ წარუდგეს და მისის რისხვა და წყრრომა არ დაიმსახუროს.
იმართება ბრძოლა-ჭიდილი მზაკვრებს და მოსახლეობას შორის. სოფლელნი, თავის მხრივ ცდილობენ ამ ბრძოლიდან უვნებელნი გამოვიდნენ. ეზოსა და ყანებში თვალსაჩინო ადგილას, მიწაში ჩარჭობილია სარი, რომელსაც თავზე გაკეთებული აქვს ჯვარი და ზედ ჩამოცმულია ეკლის გვირგვინი. როცა მზაკვრის ავი თვალები ამ სარს მოხვდება, ყოველივე მავნებლური ძალა ეკარგვის. ოჯახის წევრებს თმაზე მიაკრავენ პატარა ნატეხს ცვილისას, კარების თავზე ნახშირით ჯვრის სახეს გამოიყვანენ. ამ ღამეს არ უნდა დაიძინონ, რომ მზაკვარმა არა ავნოს რა. სოფლელნი მოიყრიან თავს სოფლის მოედანზე, გაისმის სიმრერა, ცეკვა, ჩOოგურზე დაკვრა. შუა მოედანზე დაანთებენ დიდ კოცონს და ყოველი მოსახლეთაგანი ზედ უნდა გადაახტეს: ცეცხლის ყოვლის გამანადგურებელი ძალა სპობს მზაკვრებს და არაწმინდებს, რომლებიც შეიძლება იდუმლად მიასხდნენ ამა თუ იმ ადამიანს ტანზე. ამავე დროს სცლიან თოფებს, დამბაჩებს, რითაც თავზარს სცემენ მზაკვრებს. ზოგნიც ყვირიან: "შორს ჩემგან, მზაკვარო, შორს! შენი სვი და შენი სჭამე, ჩემსას ჯვარი დამიწერე!"
მზაკვრები კატის სახით დაძრწიან მთელ სოფელში და ვაი იმას, ვინც არ გაუფრთხილდა და ერთერთი ჩამოთვლილი საშუალება არ იხმარა მზაკვრის საწინააღმდეგოდ. მზაკვარი დაძინებულს მიეპარება და ზოგს ფრჩხილის სიფართედ თმას ამოაჭრის თავზე, ან ამნაირადვე ამოაჭრის ტანისამოსზე: ეს არის ჩ ხ ი ბ ი, ანუ სამოწმებელი იმისა, რომ მზაკვარი ამა თუ იმ სახლს ეწვია და იქიდან ხელცარიელი არ გამოსულა; ტანისამოსის პატარა ნაჭერთან ან თმის კოშთან ერთად მოაქვს გულის ნაწილი იმისა, ვისაც ეს ჩხიბი ეკუთვნოდა.
შუაღამისას მზაკვრები სამეგრელოს ყველა მხრიდან ბაწარალებით მიფრინავენ ტაბაკონისკენ. ზოგი მათგანი ცოცხზეა შემჯდარი, ზოგი საწნახელში ზის და ასე მიექანებიან თავის უფროსთან. თვითონ ტაბაკონზე დანთებულია დიდ კოცონი, ზედ დაკიდებულია უზარმაზარი ქვაბი წყლით სავსე, რომელშიც უნდა მოიხარშოს ყველა გული ადამიანისა, რომლებიც მზაკვრებმა წლის განმავლობაში დააგროვეს. მოშორებით ტახტზე ზის როკაპი და მომსვლელთ ელოდება.
ბოლოს ყველანი მოვიდნენ. სცენაზე გამოდის როკაპის ერთერთი "მინისტრთაგანი", რომელთანაც რიგრიგობით მიდიან მზაკვრები ძღვენის მისართმევად. ყოველ მირთმევაზე "მინისტრი" ქვით უკაკუნებს როკაპის გამოშვერილ კბილზე. ისმის ჩახრენწილი, ძლივს გასაგონი კითხვა როკაპისა: "ვინ მოვიდა?" პასუხად ასახელებენ მოსულ მზაკვარს და ჩამოთვლიან მის დამსახურებას. იმის მიხედვით, თუ რამდენი და რა თვისების სიავე ჩაუდენია მზაკვარს, როკაპი აქებს და ადიდებს ძღვენის მომტანს. როკაპის გული მით უფრო ძგერს სიხარულით, რაც უფრო მეტი გულქვაობა გამოიჩინეს მისმა ხელქვეითებმა ადამიანების მიმართ... გაიხედავ, წარუდგა მზაკვარი, რომელმაც არ შეიბრალა თავისი საკუთარი ძუძუთა ბავშვი, ამოჰგლიჯა გული და როკაპს ფეხებთან დაუდო; მეორე მზაკვარს არ დანანებია თავისი ახლად ჯვარდაწერილი ქმარი, რომ დამესახურებინა როკაპის ყურადღება. ისეთი მზაკვრებიც გამოერევა, რომელტაც მთელი წლის განმავლობაშიი ვერაფრის გაკეთება ვერ მოასწრეს. ასეთებს საშინელი საყვედურით აავსებენ.
როცა ყველას ინახულებს და მოსუმენს როკაპი, გაიმართება ნადიმი, თვით როკაპის თავმჯდომარეობით. სუფრაზე ღვინის მაგივრად მიერთმევათ ადამიანის სისხლი, ხორცის მაგივრად ადამიანის გულის მწვადები. სვამენ როკაპის სადღეგრძელოს, მზაკვრების სამეფოს წარმატებისთვის, მღერიან, ცეკვავენ... აღმოსავლეთიდან განთიადის მოახლოებამ მზაკვრებს მოაგონა, რომ მიწაზე მობრუნების დრო მოვიდა, ისევ რიგრიგობით წარუდგებიან როკაპს გამოსამშვიდობებლად, მოასხდებიან ცოცხებს და საწნახხელებს და თვალის დახამხამებაში შინ გაჩნდებიან.
პოსტის ავტორი: tamuna m თარიღი: Apr 24 2008, 08:57 PM
falestra
სვანებზე დასაწერი მაქვს, წესები მიცვალებულებზე.
უბაროლდ ეს დღეები ვერ მოვიცალე, გესმის ალბათ, რომ მძიმე კვირაა და...
პოსტის ავტორი: falestra თარიღი: Apr 24 2008, 10:26 PM
tamuna m
უბაროლდ ეს დღეები ვერ მოვიცალე, გესმის ალბათ, რომ მძიმე კვირაა და...
მესმის...
ძალიან მაინტერესებს რას დადებ, როცა მოახერხებ რა თქმა უნდა
პოსტის ავტორი: tamuna m თარიღი: Apr 29 2008, 08:43 PM
წესები მიცვალებულზე სვანეთში (ბესარიონ ნიჟარაძე)
თავდაპირველად მე აღვწერ სურათს მომაკვდავის უკანასკნელის ჟამისას. ეს სურათი, სხვათა შორის, გვიხატავს ხალხის თავისებურ შეხედულებას მომაკვდავის წინასწარმეტყველურ მნიშვნელობაზე და, მაშასადამე, გვიხატავს ეთნიურ თავისებურებას სვანებისას, რასაც უმთავრესად ეხლაც და შემდეგშიაც მივაქცევ ყურადღებას ყოველს ჩემს ეთნოგრაფიულს შენიშვნებიში სვანების შესახებ.
როდესაც ავადმყოფი უკანასკნელ დღეშია, მას გარს ახვევია ნათესაობა, რომელიც გარდა იმისა, რომ უკანასკნელს სალამს აძლევს მომაკვდავს, ეკითხება გაუმჟღვავნოს თუ რა მოელის მას - ნათესაობას - მომავალში. სვანებს ღრმადა სწამთ, რომ მომაკვდავის სული უკანასკნელ ხანებში "საიქიოსაა" ქრისტესთან; იგი გარეული ნათესავ მიცვალებულთა სულებში და, მაშასადამე, სვანების წარმოდგენით, ნამდვილად ხედავს და იცის "იმა სოფლისა" ამბავი.
როგორც ზემოთ მოვიხსენიეთ, სვანები მომაკვდავს წინასწარმეტყველების ნიჭს აწერენ; მათი აზრით, მომაკვდავმა დაჭეშმარიტებით იცის ყოველი კაცის, ოჯახის, სოფელ-საზოგადოების და მთელი სვანეთის ბედისწერა მომავალში და რასაც იტყვის ვინმეზე - ჭეშმარიტებაა. რაკი ეს ასეა, ყოველი დამსწრე მონათესავე და უნათესავოც, ვალად რაცხს რამდენიმე კითხვა მისცეს მომაკვდავს, უკანასკნელისათვის ვითომ ცხადი, მაგრამ ცოცხალთათვის ბუნდოვან მომავალზედ.
პირველად ნათესავი ეკითხება მომაკვდავს, თუ როგორ არიან ამის საკუთარი მიცვალებულები სიქიოში - ცხოვნებულნი თუ წაწყმენდილნი; ემდურიან მას, თუ კმაყოფილნი არიან და სხვა. შემდეგ ეკითხება - რამდენი წლის სიცოცხლე აქვს მას, დამკითხავს, ანდა მის ოჯახიდან, სახელდობრ ვინ არის განწირული სასიკვდილოდ და როდის შეემთხვევა რამ ჩხუბი, ნივთიერი ზარალი მას ან მის ოჯახს, თუ მოელის რაიმე ბედნირება (მაგ. ვაჟის შეძენა ბედნიერებად ითვლება). ბოლოს ეხვეწება მომაკვდავს უშუამდგომლოს მის მიცვალებულთან, რათა მათ არ აიცრუონ გული მასზე, არ გამოიმეტონ და არ დააბეზღონ ქრისტესთან, თუ მან სხვადასხვა მიზეზების გამო საჭირო წერები (საკურთხი და სხვა) ხანდახან თავის დროზე ვერ აუსრულოს და სხვა.
თუ მომაკვდავი საზოგადოებაში ცნობილია ჭკვიან კაცად და ამსთან ღრმა მოხუცია, რომელსაც თავის სიცოცხლეში ბევრი რამ უნახავს და გამოუცდია, მაშინ მას საზოგადო და საქვეყნო საქმეებსაც ჰკითხავენ, ხოლმე. აი აგერ მოდის ხანში შესული დარბაისელი სვანი, მიდის მომაკვდავთან და მიუჯდება. ყველანი ჩუმდებიან. მოხუცი დარბაისლურ სახეს მიიღებს და ეკითხება მომაკვდავს: როგორი წელიწადი იქნება მომავალ წელს, გლახა სნეულება ხომ არ გამოსჩნდება; როგორი მომავალი ელის საზოგადოდ სვანეთს. მომაკვდავი იძლევა პასუხს, ხან სასიამოვნოსა და ხან საწყენს: ეს მისი წინასწარმეტყველბის ნიჭზეა დამოკიდებული. აქ მოიყვანენ ერთ მაგალითს.
წარსული წლის ოქტომბერში თავისუფალი სვანეთის ერთ საზოგადოებაში მიიცვალე გლეხი გეგი ბეშიძე, ას წელს გადასული ღრმა მოხუცი, ცნობილი ჭკვიან გლეხად და ძველი ხალხური სიმღერების მცოდნედ. პირველს ორ კითხვაზე ბეშიძემ სანუგეშო პასუხი მისცა თურმე, ე. ი. წელიწადიც კარგი მოვა და არც რა სნეულება გამოჩნდებაო; მესამე კითხვაზე კი, როგორც გადმომცა თვით მკითხველმა და სხვა დამსწრეებმა, სხვაფრივ მიუგოო.
აქ, ვგონებ უადგილო არ იქნება ისიც გავიხსენოთ, რომ რამდენიმე წლის წინ, რუსის მმართველობის შემოსვლამდე, რამდენიმე მომაკვდავმა იწინასწარმეტყველა თურმე, რომ სვანეთს დაიპყრობდა "წითელი და და ქერა" კაცებიო, ე. ი. რუსი, რომლის სახელი ჯერ არა სცოდნიათ.
თუ მომაკვდავს ენა არა აქვს ჩავარდნილი, იგი იძლევა პასუხს კითხვეზე და თავისი ფიქრით (თუკი ფიქრი შეუძლია) ნამდვილ პასუხსაც, მაგრამ როდეს გონებადაკარგულია, მაშინ კი ბევრს ახირებულს და არასაამო პასუხს გააგონებს თავის უმადურ დამკითხავებს. ამის დამქერი ბერჯერ ყოფილა დამსწრე ამგვარი სცენებისა, როდესაც უგონო მომაკვდავს გიჟივით პირდაპირ მიუთითებია რომელიმე გარსშემოხვეულზე და უთქვამს:
-შენ გაის ამ დროზე მოკვდები, რადგან შენი მიცვალებულები გემდურებიან. შენ კი, - ეუბნება მეორეს, რომელიც ეკითხება, - ვაHიშვილი მეყოლება თუ არაო, არ თუ ვაჟი არ შეგეძინება, ქალიშვილიც მოგიკვდება და შენც მალე მოკვდებიო. შენ, - მიუბრუნდება მესამეს, - მგზავრად არსად წახვიდე, თორემ მოკვდებიო.
რისთვის ეწევა ზემოთ ნაჩვენებ სამ კაცს მომაკვდავის მიერ "ნაწინასწარმეტყველევი" უბედურებანი? ამისი მიზეზი ერთია ყველასათვის: სახელდობრ ის, რომ მათი მიცვალებულების სულნი ემდურიან. ხალხის აზრით, მიცვალებულთ უფლება აქვთ სიკდვილ-სიცოცხლისა თავისიანზე. ამით აიხსნება ხალხში არსებული სასტიკი წყევლა: "აი შენ კი წაგიღონ შენმა მკვდრებმაო!"
თავდება ეს კითხვებით წვალება მომაკვდავისა. იგი ეს არის ჰკარგავს გონებას, მეტყველების უნარს. საჭიროა ზიარება. მომაკვდავს აზიარება პაპი, მაგრამ თუ ეს უკანასკნელი არ იქნებოდა, მაშინ ერის კაცსაც ნება ჰქონდა, როგორც თავისისი, ისე სხვისი ზიარებისა, ოღონდ ზიარების ნაწილი უნდა ჰქონოდა პაპისაგან მიცემული, რომელსაც ხალხი ეძახის "პაპა ჟაგ" ("პაპის წამალს").
ერის კაცით ზიარება ხშირი იყო სვანეთში, მეტადრე როცა კაცს სიკვდილი გზაზე მოეწეოდა. მგზვრი და მონადირე მუდმივად თან ატარებდნენ "ნაწილს" საჭიროებისათვის. სიკდილის წინ ზიარება იყო პირველი და უკანასკნელი სვანისათვის თავის სიცოხცლეში...
...ტირილის გათავებისას მიცვალებულს პაპები წესს აუგებენ (ლიგლობ) გალობით და შემდეგ გაასვენებნ დასამარხად. მიცველებულს მთელი ხალხი მიჰყვება საფლავამდე ამი რიგით: მიცვალებულს წინ მიუძღვის ერთი კაცი, რომელსაც ხელში უჭირავს ჯამის მსგავსი ხის ჭურჭელი და შიგ უდევს სამი პაწია პური; პურებს შუა დგას თაფლიანი ხის სასმისი. ამ ჭურჭელს თავისი მოწყობილობით სვანურად ჰქვია "ლევდუნი" და წამღებ კაცს "ლევდუნი მუესგი". ამ კაცმა საფლავამდე ისე უნდა იაროს, რომ უკან არ მოიხედოს, თორემ თუ მოიხედა, კიდევ მოკვდება ვინმე მიცვალებულის ოჯახშიო. როცა საფლავთან მიაღწევს ჯამს იქ დასდგამს და ამით თავდება მისი როლი. ამ კაცის უკან მიაქვთ მიცვალებული, მას მისდევენ პაპები, ჭირისუფლები, ქალები და ბოლოს მამაკაცები ზარით. მამაკაცები ქუდმოხდილნი არიან და ბეჭებზე ჯოხები აქვთ იმნაირად შემოდებული, რომ ჯოხის ზედაწვერი პირდაპირ ცისკენ არის მიშვერილი...
...თუ კაცი თავის სოფლის გარეთ, მგზავრობაში, სანადიროს ან სადმე სხვაგან მოკვდა და უნდა მოასვენონ დასამარხავად, მაშინ საჭიროა წინ უძღოდეს მას პაპი, მეჭიანურე ჭიანურით ხელშI და კიდევ ერთი სხვა კაცი, რომელსაც ხელში ჰყავს მამალი. სვანები ფიქრობენ, რომ ამ დროს მიცვალებულის სული მამალში შედის და მიჰყვება ჭიანურის ხმას სასაფლაომდე. უამისოდ კაცის სული მიცვალების ადგილას რჩება და გზას ვერ იგნებს საიქიოსკენ.
პირველ შაბათს, რომელიც მოჰყვება მიცვალებულის დამარხვას, ჭირისუფალი უკლავს საფლავზე პატარა ცხვარს, ე. წ. "ვერლიმ ლეყვჟი" ("მიწის მსხვერპლი"). ეს ცხვარი ათ ყველჩართულ პურთან (ლეფანე) ეძლეოდა უწინ პაპებს და ეხლა - მღვდლებს. მეორე ამხელავე ცხვარი საფლავზე უნდა დაიკლას წლისთავზე. ამ ცხვარს "პეტრეს (მოციქულის მსხვერპლს" ეძახის ხალხი ("პეტრე ლეყვეჟე"). ცხვრის ტყავი და ათი ყველიანი პური აქაც პაპებსა და მღვდლებს მიაქვს.
მამაკაცებს მიცვალებულზე სამი კვირა უნდა ემარხულათ, სახსნილო არ უნდა ეჭამათ. შერევის შემთხვევაში მიცვალებულის სუფრა უნდა ეკურთხოს, რომელზედაც წვრილფეხ საქონელს ჰკლავენ და პატიჟობენ ახლო ნათესავებს. დედაკაცების მარხულობის ვადა კი ერთი წლიდან სამ წლამდე გასწევდა. მე ვიცი ერთი მოხუცი დედაკაცი, რომელიც ცხრა წელი იყო მარხულად, რადგან ზედი-ზედ ერთი მეორის მიყოლებით ყოველი სამი წლის თავზე მოუკვდა ორი შვილი და ქმარი.
ქალების შერევის დროსაც, როგორც კაცებისას, მიცვა;ებულს საკურთხი უნდა გაუკეთდეს; განსხვავება აქ მხოლოდ ხარჯში იყო, ე . ი. ქალების შერევის დროს უფრო ბევრი დაპატიჟებული ხალხი ეყოლება ჭირისუფალს და ამისთვის მეტი ხარჯიც მოუვა. მოხდება ისეც, რომ რამდენიმე ქალი, ერთი და იგივე მიცვალებულისათვის მარხულნი (დედა, დები, ცოლი), გაიხსნილებენ.
როდესაც მასპინძელს საკურთხი მზად ჰქონდა, პაპი (ეხლა მღვდელი) აკურთხებდა მას. საკურთხი გაჩაღებული უნდა ყოფილიყო წმ. სანთლებით. კურთხევის შემდეგ პაპი არყიანს კათხაში ხორცის ნაჭერს ჩააგდებდა და მიაწვდიდა შერეულ ქალს. ქალი ჯერ მოთქმით დაიტირებდა მიცვალებულს და მერე მოსვამდა კათხიდან არაყს, რომლეშIც ხორცის ნაჭერი ჰქონდა ჩაგდებული პაპს.
ერთი წლის განმავლობაშI მიცვალებულს მისი ჭირისუფალი ყოველ სადილ-ვახშამზე დაუდგამდა ერთი კაცის ჯერ კერძს - სასმელ-საჭმელს. სანამ ჯალაბი ისადილებს ან ივახშმებს, მანამდე ამ ერთი კაცის ჯერს დაწყობენ ცალკე სუფრაზე - ხსნილში სახსნილოს და მარხვში სამარხვოს, რაიმე სასმელსაც დადგამენ, თუ აქვთ, თუთუნიან ყალიონსაც, თუ მიცვალებული ეწეოდა. ამვე სუფრაზე დაასობენ ანთებულ წმინდა სანთელს და ერთი ოჯახის წევრთაგანი, რომელიც საკურთხი სუფრიდან მოშორებით დგას, მიცვალებულს შენდობას შეუთვლის შემდეგი სიტყვებით (რასაკვირველია, სვანურად): "შენდობილი იყავ, შე საბრალოვ, ქრისტემ გაგხადოს თავისი სუფრის მონაწილედ. თუ რამე გეკადრებოდეს, მიიღე ჩვენგან, რასაც ჩვენ ვერ გავწვდეთ შენი სურვილის დასაკმაყოფილებლად, ის ქრისტემ შეგისრულოს. და გთხოვთ ჩვენი მზე და მფარველი იყოთ, რომ დავრჩეთ შენის სულის მოსახსენებლად და შენდობის შემთვლელად."
დამთავრებისას კაცი ერთს შემოტრიალდება, დაიჩოქებს, მივა საკურთხთან, ერთს ლუკმას იქიდან ცეცხლში ჩააგდებს და ამით გაათავებს საქმეს...
პოსტის ავტორი: tamuna m თარიღი: May 9 2008, 05:11 PM
სვანების ზოგიერთი ჩვეულებანი და ცრუმორწმუნეობანი
ნათლისღება დღეს იმ ჭურჭელში რომლეშიც მღვდელი (უწინ პიპი) წყალს აკურთხებს, თითოეული მოსახლე ნიგოზს ჩააგდებს. ნიგოზზე მობმულია სადგსისი ძაფით. ამ ნიგოზსა და სადგისს მოსახლე წაიღებს ყანაში, როდესაც გაზაფხულზე ხვნას დაიწყებს. ღამე დაჰფლავს ნიგოზსა და სადგისს ნახნავში. მეორე დღეს სადგისს სახლში წამოიღებს, ნიგოზს კი მიწაში ჩატოვებს. ხალხის რწმენით, ამის შემდეგ მის ნახნავ-ნათესს უწმინდურება და ვნება არ შეეხება.
ნათლისღების დღესვე ნაკურთხი წყლით მოზელენ წმინდა პურს. ამ ცომიდან გამოაცხობენ შვიდ სეფისკვერისოდენა პურს, შუაში გახვრეტილს (ჯიჯიტა კვერა-გ.ხ.). ამ პურს ჰქვია "კირკადოლ" ("გორგალი"). ამ შვიდ კირკადოლს ბაწარს გაუყრიან, სახლში სადმე ჩამოჰკიდებენ, უმეტეს ნაწილად კოშკში და შეინახავენ დიდმარხვამდე. დიდმარხვის ყოველი კვირა დილას ოჯახი თავის წევრთა შორის ინაწილებს თითო კრიკადოლს, როგორც ევლოგიას. განაწილებამდე კრიკადოლს რომელიმე წევრთაგანი სამჯერ ჩამოაგდებს მაღლიდან კერაზე დადებულ ბრტყელ ქვას და სამჯერვე ამბობს: "აშუ ამშეყედელი არტა - კვარტა ლინჩალ" (ასე ჩავარდეს აგდებული დიდმარხვა). "კრიკადოლს" სჭამენ ხელ-პირ დაბანლნი ამნაირად: მარცხენა ხელში დაიჭერენ, ხელს თავზე გადაიდებენ და მარჯვნივ ჩაიდებენ პირში.
რადგანაც დიდმარხვაში აღდგომის კვირიაკეს გარდა ექვსი კვირიაკეა, ამიტომ მეშვიდე კირკადოლი რჩება. ამ მეშვიდე კირკადოლს შეაბამენ გოდორს, რომლითაც თესლი დააქვთ ყანებში. რომელიმე ყანის მოთესვის დროს "კირკადოლს" ცოტა-ცოტას მოფშვნიან და თესლში გაურევენ ნიშნად თესლის განწმენდისა. ამავე დროს ნაკურთხის წყლით მოზელენ ნაცარს, რომელიც ოჯახს შენახული აქვს წლიდან წლამდე და აიაზმის მაგივრობას სწევს. ამ ნაკურთხის წყლით მოზელილ ნაცარს ეძახიან "ივურდან"-ს (იორდანე) და ხმარობენ იმგვარ შემთხვევაშI, როდესაც ეკლესიების კანონის აიაზმაა საჭირო: დაფშვნილს ნაცარს იმგვარად მოაყრიან ოჯახში, როგორც აიაზმის წყალს მოასხურებენ ხოლმე.
უძღების კვირის წინა პარასკევს დილით ერთი ბავშვი ადგება სხვების ადგომამდე პერანგის ამარა და სამჯერ შემოუვლის სახლს, თან ხმამღლა ამბობს: "არინ-კარინ, თხერე მულიპ, სავია ჯვეგთე, ზაი მახად უშგულთე, ცხამ ი ნახრეკ მერმა ქვეყანათე!" "არინ-კარინ" არ ითარგმნება. დანარჩენი: "პირღია მგელი ოსების ჯოგისკენ, წლის მოსავალ უშგულისაკენ, ღვარძლი და ცხამი (ღვარძლის მსგავსი მცენარეა) სხვა ქვეყანაში". როდესაც ბავშვი სახლის შემოვლას მორჩება და შინ შემოვა, დიასახლისი ჭერს ჩამოწმენდს, ნახვეტ ჭვარტლს ჩაყრის ჭურჭელში, რამდენი სულიც ოჯახშია, იმდენ ღერ ქერის ჩალას მოაგროვებს, იმისა და მჭვარტლს წაიღებს სოფლისაკენ დანიშნულ ადგილას, სადაც ჩალას ცეცხლს წაუკიდებს, მჭვარტლს ზედ დააყრის და ამბობს: "ასე დაიწვას ჩემი ოჯახის სნეულებაო!"
უძღების კვირის შაბათს ყველა მოსახლე თხელის ცომისაგან სხვადსხვა ცხოველის სახეს გააკეთებს, ანუ უკეთ ვთქვათ, დახატავს ბაკის კედელზე (იქნებ გომურის - გ. ხ.) ხარის, ძროხის, თხის, ცხვრის, ცხენისა და სხვა სახეს. ამ პირუტყვების სახეების დახატვა ბაკის კედლებზე, ხალხის აზრით, ხელს უწყობს პირუტყვის გამრავლებას. ამავე დღეს მოსახლე აცხობს ერთ ყველიან პურს, რომლის ყალიონის ტარის მსგავსი, გულგამოცლილი ჩხირით ააჭრელებს; ამ პურს ყველიერის ხუთშაბათს გაინაწილებს ოჯახი - ვისაც რამდენი ჭრელი შეხვდება, იმდენი პირუტყვი შეეძინება სათავნოდ იმ წელიწადსო.
ხორცის აღების ღამეს, ნავახშმევს, ხელპირდაბანის შემდეგ, მამაკაცები ასრულებენ "ალმას", რომელიც მდგომარეობს შემდეგში: მამაკაცები აიღებენ ხელში თითო დანას, წაურევენ ღველფში და ამბობენ: "ალმას! ალმას! ჩემი დანა ალმას, ჩემი ხანჯალი ალმას, ჩემი ლეკური, თოფი, ფიშტო, ნაჯახი, ცელი"... და სხვა და სხვა. დედაკაცებიც ასრულებენ "ალმას", ოღონდ იმ განსხვავებით, რომ დანის მაგივრად ნემსი უჭირავთ ხელში და ქალის ხელსაქმეს ჩამოსთვლიან: "ჩემი ნემსი ალმას, ჩემი მაკრატელი ალმას, ჩემი ნამგალი ალმას" და სხვა.
თევდორობა დილას მოსახლე აცხობს წმ. პურის ცომისაგან იმდენ "ბაციკს" (ბაციკუკუ), რამდენი ვაჟიშვილიც ჰყავს ოჯახში, თუ ეს ვაჟიშვილები ხნით თორმეტის წლისაზე მეტისანი არ არიან. "ბაციკი" ჰქვია რომელიმე ოთხფეხი საქონლის, შენაურის, გინდა გარეულისა და ფრინველის სახეს; მაგალითად: ხარის, ვერძის, ცხენის, ვაცის, ჯიხვის, არჩვის, მტრედის, გვრიტის, და სხვა და სხვა. თუ მეოჯახეს ვაჟი არ ჰყავს, სამი "ბაციკი" მაინც უნდა გამოაცხოს: ერთი შინაური საქონლის სახე, მეორე გარეულისა და მესამე ფრინველისა. "ბაციკებს" რომელიმე მამაკაცთაგანი აცხობს. მის გამოცხობას ოსტატობა უნდა და ყველას არ შეუძლიან. როდესაც "ბაციკები" მზად იქნება, რამდენიმე ოჯახის ვაჟები თავს მოიყრიან რომელსამე სახლის ბანზე, რომელსაც სვანები დარბაზს ეძახიან. დარბაზში თვითონ ბავშვები შეავედრებენ "ბაციკებს" წმ. გიორგის, რათა მან მისცეს მათ გაზრდა-გახარება და მერმისცა თევდორობას მშვიდობით მოასწროს. შემდგომ შელოცვისა "ბაციკებს" ერთ ადგილას დააწყობენ ბავშვები, თოკს ჩამოაბამენ დერეფნის თავზე დაკიდებულ კოჭზე და გაიკეთებენ საქანელას (ლიგიწალ); ქანაობენ სანამ არ დაიღლებიან. შემდეგ დსხდებიან იქვე, "ბაციკებს" შესჭამენ და თავთავიანთ სახლებში წავლენ.
შუა დიდმარხვის დროს, სახელდობრ ოთხშაბათს, მოსახლე აცხობს ერთ დიდი პურს, რომელიც ოთხ კაცს ეყოფა. ამ პურს ხალხი ეძახის "ფანს". ვახშმად მას დაჭრიან იმდენ ნაწილად, რამდენი ყანაც მეოჯახეს აქვს. დაჭრის დროს კაცი მარჯვენა ხელით მარილის სანაყ ქვას ურტყამს და ამბობს: ასე გაიჭრას ჩემი ყანის (დაასახელებს თითოეულად) ჭაობი, სათიბის ჭაობი. ამ პურს ვახშმობამდე ოჯახი უკურთხებს ჟოვჟივას და ვეჟინს.
აი რას მოგვითხრობს ხალხი ხსენებულ ვეჟინსა და ჟივჟივაზე: ძველად ერთი მგელი შემოსჩვევია სოფელს და ბავშვები სულ მოუტაცნია. ამ სოფელში ყოფილა ერთი კაცი, სახელად ჟივჟIვა, რომელსაც ჰყოლია დედისერთა შვილი ვეჟინა ან ვოჟინა. ჟივჟივას მგლის შიშით თავისი შვილი ვეჟინი გოდორში (ქუფ) დაუმალია. ამ გოდორს ხალხი დღემდე ხმარობს ხორბლისა და ფქვილის შესანახად, როგორც კიდობანს. თვითონ ჟივჟივა ახლოს დამალულა-როდესაც მგელი მოვა ჩემი შვილის მოსატაცებლად, ეგებ როგორმე მოვკლაო. მოსულა მგელი, ჩამხტარა გოდორში, ჟივჟივა ხანჯლით გამოხტომია, ჩაუკლავს, მაგრამ უნებლიედ შვილიც, ვეჟინიც, გამოუფატრავს. ამ უბედურებას მთელი სოფელი შეუწუხებია. მათ უთქვამთ ჟივჟივასთვის, რაც გინდოდეს, გვთხოვეო. ჟივჟივას უთხოვია, რომ ყოველ შუა დიდიმარხვაში ჩემ შვილს უკურთხეთ ხოლმე სუფრაო და პური "ფან" მის მოსახსენიებლადო. ხალხი ასრულებს ჟივჟივას ნაანდერძევს.
ბზობა საღამოს თითოეული სოფლის ქალიშვილები, რომლნიც ჯერ ასაკში არ შესულან, ტავს მოიყრიან სოფლის უკაცო სახლში და გალობის ხმაზე ღაღადებენ (ლიღლოვი) შემდეგს: "კირილეო (კირილეისონ) ქრისტე, ამა და ამ ჩემ მიცვალებულს (დაასახელებს) ცოდვანი მისნი შეუნდევ; ამა და ამ ოჯახის წევრს, ნათესავს (დაასახელებს) დღეგრძელობა და ყოველ სამეში გამარჯვება მიეცი" და სხვა და სხვა. ამგვარად ყოველი ქალიშვილი თავისი ოჯახის მიცვალებულებს შენდობას უფლის და ცოცხლებისათვის დღეგრძელობას სთხოვს ქრისტეს. გარეშე კაცს, ვისაც მოხსენება უნდა, შეუძლია რომელიმე ქალიშვილს მისცეს მოხსენებისთვის კაკალი და თუ ეს არა აქვს, მარილის კვნიტი ნატეხი. ეს საყიდელი, თუმცა მცირე, მაგრამ საჭიროა, რომ ქრისტემ შეისმინოს ქალიშვილისაგან ხსენება. ამ "ლიღლოვს" ქალიშვილები იმეორებენ ვნების კვირაში, გარდა ოთხშაბათ-პარასკევისა - ამ დღეებში არ ვარგაო.
დიდ შაბათს ქალიშვილები ღამეს ათევენ უკაცო სახლშ. აღდგომა დილას ყველანი მიდიან ეკლესიასთან და სანამ მღვდელი წირვას არ გამოიყვანს, მანამ ესენი არ ანებებენ თავს თავიანთ "ლიღლოვს"; სხედან ფეხშემოკეცილნი - განძრევა და ადგომა არ ვარგაო.
ბზობა საღამოს ყოველი მოსახლე მოიტანს ტყიდან ერთს კონა ეკალს, თითო ღეროს ეკლესიას გაარჭობს კარებში და სარკმელში ნიშნად იმსა, რომ მავნე სულები (გოგვერ) არ შემოვიდნენ ოჯახში. ზოგან ვნების კვირას ეშმაკების კვირას უწოდებენ (ჰერიალე ნაგზი). ამ საღამოსვე იწყება ეგრეთწოდებული "ლიროკინალ" (განდევნა), რომელსაც რაჭა-ლეჩხუმ-იმერეთში "არული კუდიანებისას" ეძახიან. უფროსი ოჯახის შვილი აიღებს ნაჯახს, დანარჩენი მამაკაცები, ბავშვები მუგუზლებს წაავლებენ ხელს და ყველანი გარბიან გარეთ შემდეგის წყევლა-კრულვით: "ფუ! ფრთები დაგეწვათ მავნე სულებს! იცნონებით როგორც თეთრი და შავი ცხვარი, თორმეტ მთას იქით იყოს თქვენი ხსენება. წმ გიორგის ბეჭდით დადაღული ხართ, ბასრი იარაღით დასერილი გავთ ყველაფერი, ფიქალს დაადგით კბილები, ჩვენ კი ჯვარი გვეწეროს. წყლის ქვიშისა და ფიქალის გარდა საჭმელი სხვა ყველაფერი გაგიწყდეთ".
ამ დროს ოჯახის უფროსი ნაჯახის ყუას ქვაზე დაარტყამს რამდენჯერმე და იტყვის: "ასე გახმეს თქვენი მოზარდი თაობა!" სხვები მუგუზლებს დაარტყამენ ქვაზე და ზემოთ ნათქვამსვე იმეორებენ. ამას ასრულებენ ყოველი ოჯახი ყოველი დღის დილა-საღამოს ვნების კვირის ორშაბათს, სამშაბათსა და ოთხშაბათს. ოთხშაბათს დაწოლის წინ ერთი დედაკაცი აირებს ქონის ნაჭერს, მოჰყვება და მთელ ოჯახს წააცხებს ქონს შუბლზე, კისერზე, გულზე, ხელისგულებზე, და ამბობს: ღმერთმა ბევრს აღდგომას დაგასწროთო!
გაგრძელება იქნება
პოსტის ავტორი: tamuna m თარიღი: May 14 2008, 12:18 PM
დიდი ხუთსაბათს დილას იგივე დედაკაცი ყველაზე ადრე დგება, შავის მატყლისგან ძაფს დაართავს უბრად. როცა ოჯახი ადგება, ძაფი მზად არის. ქალი ხმას არ იგებს, მივა თითოეულთან და ძაფს შეაბამს მაჯაზე, ქალებს წვივებზედაც; შეაბამამს აგრეთვე ავეჯეულობას. ამის მომთავრების შემდეგ ქალს ნება აქვს ილაპარაკოს. ეს ძაფი ყვე;ლას ზედა აქვს აღდგომა დილამდინა. წირვიდან დაბრუნების შემდეგ ძაფებს ცეცხლში ყრიან და ამბობენ: "ასე დაიწვას ჩვენი სნეულებაო!" ზოგან სნეულებიც ნაცვლად "დიდმარხვას" ამობებნ.
გიორგობას ოჯახი არაფერს არ გასცემს სახლიდან სანათხოვროდაც და არც რაიმე ნივთს დასტოვებს სხვაგან. იმ დღეს ჩვეულება უკრძალავს ხალხს მაღალი ხმით დაძახებას სახლში მყოფი კაცისას გარედან. ამავე ჩვეულებას მისდევს ხალხი: ა) ხვნის დაწყების დროს, ბ) ახალწელიწადს, გ)სამგზავროდ წასვლის დროს, დ)კალოობის დაწყების დღეს და სხვა.
გაზაფხულზე, როდესაც საქონელი პირველად მიუდით საბალახოზე, მწყემსი პატარა რკინეულს დააგდებს მინდორში. და იტყვის: "სანამ მე შენ არ მოგძებნო, მანამ ჩემი საქონელიც ნუ მოუძებნია ნადირსო"
როდესაც ოჯახიდან ვინმე მიდის მგზავრად, კარში გასვლისას ფეხებქვეშ ანთებულ მუგუზალს დაუგდებენ, ისიც მუგუზალს გადააბიჯებს, იქვე წაღმა შემოტრიალდება და პირჯვარის წერით გზაის დაილოცავს.
ასავე იქცევიან, როდესაც მონდირე სანადიროდ მიდის ან ოჯახიდან რაიმე შესაწირავი, შესალოცი მიაქვთ ეკლესიაში. პირველ ორ შემთხვევაში მგზავრს ან მონადირეს მავნე სული არ მიეკარებათ, უკანასკნელს შემთხვევაში კი მოკიდებული მუგუზალი ხალხს განწმენდის საშუალებად მიაჩნია...
ზოგიერთ სოფელში ორშაბათს მონაწველი ძროხის რძისაგან ამოწურულ ყველს მარტო ქალები ჭამენ, კაცებს არ ეჭმევაო, ძროხებს აწყენსო, ე. ი. ცოტას მოიწველებიანო.
ძუძუმწოვარა ბავშვს, თუ იგი ღამით სადმე წაიყვანეს სახლიდან, ნახშირს ან წასცხებენ შუბლზე - მავნე სული (მათხაფ) არ მიეკარებაო; ამავე მიზნით ბავშვს აკვანში უთუოდ რაიმე რკინეული უნდა ედოს.
მგზავრი ზოგიერთ გორზე მოტეხილ ხის ტოტებს აგროვებს, წაღმა ტრიალდება იქვე და კარგ მგზავრობას სთხოვს ღმერთსა. თედორეობას ქალი და კაცი ცოტა თმას მოიკრეჭს - უმისობა არ ვარგაო. ასევე უპარსავ ცხვარს ან მთლად პარსავს, ან ცოტა მატყლს მაინც შეპარსავენ. კვირა დღეს თმით მოპარსვა არ ვარგა - ღვთის წინაშე ადისო. ორშაბათ დღეს არც თავის ვარცხნა, არც კერვა არ ვარგა - საქონელს ნადირი შესჭამსო. როცა საქონელი ღამე გარეთ დარჩება, სამფეხა სკამს ბაწრით შეკრავენ - ნადირს პირი შეეკრებაო. სამშაბათს და ხუთშაბათს მზის ჩასვლის შემდეგ ქალები აღარა საქმიანობენ - საქონელი შეგვიმცირდებაო. 20 დეკემბრიდან 7 იანვრამდე ქალები კანაფს არ რთავენ - არ ვარგაო. 9 მარტამდე მინდვრებში მიწას არ მიაყრიან თოვლს (ლიდვაც) - მარტში ავდარი იცისო (ზოგიერთ სოფელში თოვლი რომ მალე დადნეს და ხვნა არ დაუგვიანდეთ, თოვლს ზემოდან მიწას მიაბნევენ - თოვლი უფრო ადრე დნებაო).
მთვარეს დიდი მნიშვნელობას აძლევს ხალხის ცრუმორწმუნეობა. ზეპირად იციან რამდენი დღის მთვარეა კარგი მოგზაირობისთვის და სხვა რამისთვის. მაგალითად, სამგზავროდ კარგიაო 3, 6, 7, 10, 16 და 20 დღის მთვარე. ყველა დღეს ორშაბათს ამჯობინებენ, თუ ამ დღეს მთვარეც 7 დღისაა.
ღორების პატრონად ხალხი რაღაც "ლაპატრას" თვლის. მეისრობას ყოველი მოსახლე ღორს კლავს, მის ენას და ერთ პურს საღორის კარზე შეალოცვენ "ლაპატრას, რომ ღორები გაამრავლოს".
ცხვრების გამრავლებას ხალხი ეხვეწება "სარეკელ დუცეშს" (დეც ცაა). ნადირის მოცემას მონადირე წმ. გიორგის სთხოვს, "დალს", "აფსათს" და "სგიმ-ბერ-მოძღვარს".
როცა სავსე კიდობნის ახდა უნდათ, პირველად გამოაცხობენ ერთ პურს, რომელსაც მეზობელი ქალი გობშივე უჩქმეტს ცერითა და სალოკი თითით. სამ თითს, რომლითაც პირჯვარს ვიწერთ, შუაში მოჰკიდებს და ნათითურებს დაამჩნევს. როცა ეს პური გამოცხვება, რომელსაც "ლიშგნის" (დახემსებას) უძახიან, მთელი ოჯახი ჩამოირიგებს, ცოტ-ცოტას ყველა დაიხემსებს - ერთს მოჰკბეჩს, შემდეგს გადასცემს. დახემსების დროს ფეხქვეშ ყველას დანა და ნახშირი უძევს და ამბობს: "ღმერთო ბარაქიანი ქენი ჩვენი კიდობანიო!" ამავე დღეს აცხობენ მეორე "ლიშგნისაც", რომელიც გარეშე კაცს, ვისაც ოჯახი ერთგულ და ბედნიერ კაცად იცნობს, უნდა ახემსონ. როდესაც, ეს პური გარეშე კაცთან მიაქვთ, კალთას გადააფარებენ - ცამ არ დახედოს, არ ვარგაო.
ძნაჩაშლილ კალოს ნაჯახით ან სხვა რამე რკინის იარაღით სდამჯერ შემოუვლიან და შემდეგ სიტყბეს ამობობენ: "ღმერთო კალოს ბარაქა მიეცი! ვისაც ჩემ კალოზე ცუდი თვალი და გული ჰქონდეს, შენ გაახმე, ამოაგდე მისი ძე და მომავალი... ჩემს კალოს ჯვარი დასწერე!" ხალხს სჯერა, რომ არის ჯადო (მოხადანი), რომელსაც ისეთი ძალა ავქს, რომ ერთის კალოდან მეორისაში უჩინრად გადაიტანს ხორბალს. მე ვყოფილვარ დამსწრე, რომ სოფელში ხატი ჩამოეტარებინოთ კარდაკარ და ყოველი მოსახლე დაეფიცებინოთ, სახლშI "მახადანი" (ჯადო) არ შეინახოთო, რომელიც ვითომ მქონებელს გაამდიდრებს და სოფელს კი ამოაგდებსო.
კაცს თუ ავი ზნე დაემართა, თოფის სროლითა და ხანჯლებით აშინებენ - ჰგონიათ ეშმაკც გამოვდევნითო ავადმყოფისაგან. ავადმყოფს ცხვირ-პირთან უხრჩოლებენ აგრეთვე მგლის ბალახს. როცა ავადმყოფი მორჩება მგლის კბილსა და დათვის კლანჭებს გამოჰკრავენ მეშში (დამუშავებული ტყავი) და ჩამოჰკიდებენ კისერზე. ამას ეძახიოან "ქისუმბურას" (კისერბმული).
გაზაფხულზე კვიცს რომ აჯობო, ფეხჩაცმული უნდა იყო, თორემ ფეხების ტკივილი იცისო; მწყემსაც ფეხჩაცმული უნდა შეხვდე, თორემ იგივე მოგივა, რაც კვიცის დაჯობინებისაგან. თიკანს რომ აჯობო, დანახვამდე ხმა არ უნდა გაიგონო; თუ გაჯობა თიკანმა, ვაჭარი გაჯობებს ლაპარაკში ვაჭრობის დროს. გოჭსაც დაჭყვრებამდე უნდა შეხედო, თორემ ნაჯობნი იქნება და მუცლის ჭუჭუნი იცისო. პეპელას მაშინ უნდა შეხედო, როცა აღმოსავალეთისაკენ მიფრინავს. გუგულს რომ აჯობო, დახემსებული უნდა იყო, პურნაჭამი, თუ გაჯობა, არაფერს შენ ნაქანარს ბარაქა არ ექნებაო; ამას ძლიერ უფრთხის ხალხი -შიმშილობა იცისო.გველს რომდაინახავ გაზაფხულზე, სახლში უნდა მოხვიდე და ცეცხლის დანახვამდინ ნაჭას (საქვაბეს) მოჰკიდო ხელი - გველის ჯობნა ცუდ გუნებაზე დააყენებს კაცსო. ბაყასყს რომ აჯობო, წყალში უნდა შეხედო, არჯობნამ, ფეხებსი ტკივილი იცისო. ახალი მთვარე რომ დაიბადება, გამოჩნდება, საჭიროა კაცზე დაინახო. რა ხასიათზეც შეხედავ მთავრეს, იმ ხასიათზე დადგები შენც მთვარის გამოცვლამდე. შემდეგი მთვარის დანახვისას ვერცხლი და რკინა უნდა ჩაიდო კბიოლებში - ვერცხლი მოასწავებს გულის სიწმინდეს, რკინა - სიმაგრეს. ახალი მთვარის მნახველმა ცეცხლის დანახვამდე პურის ნამცეცი უნდა შეჭამოს. თუ ჩხართვმა და ჩხიკვმა მარცხნივ დასძახა მგზავრს ან მონადირეს, ცუდად მიაჩნიათ - მგზავრს რაიმე უბედურება შეემთხვევა, ხოლო მონადირე ხელცარიელი დაბრუნდებაო; ამასვე უნდა მოელოდეს კაცი, თუ მწყერი აუფრინდა გზაზე. მგზავრისათვის ბაყაყის გზაზე გადახტომას არაფერი სჯობია. ნაახცალწლევს ყველაზე უწინ თოხიტარას მოკვლაა უკეთესი მონადირესათვის.
როცა ფეხთ იცავმ, პირველად მარჯვენა ფეხზე უნდა ჩაიცვა, უწინ მარცხენაზე ჩაცმა არ ვარგაო. ცეცხლი თუ შიშინებს, ავდარი იქნებაო; თუ მარცხენა ყური გექავება ავდარი იქნებაო, თუ მარკვენა - დარი. ხახის ცის ქავილმა დარი იცის. თუ მარცხენა წარბი გექავება, მგზავრობა არ ვარგა, თუ მარჯვენა -ნაფიქრალი აგისრულდება. მარცხენა ბეჭის ფეთქვა მოასწავებს კაცის სიკვდილის გაგონებას და ჩხუბს. ზედა ტუჩის ქავილი სასმლის დალევას მოასწავებს, ცხვირის წვერის ქავილი - ჯავრს, უსიამოვნებას. მუხლის თავის ხტომამ სატირლად დაჩოქება იცის. ცხვირის ნესტოების ქავილი მხიარულების მომასწავებელია. კატის პირის ბანა, თუ ყურიც მოატანა თათქვეშ, დარი იცის; ქათმები თუ იქექებიან ავდარი იქნებაო. ძუძუმაწოვარა ბავშცის თავზე ხელის ჩამოსმა კაცს სიკვდილს უქადის. საკლავის ბეჭზე (გარდა ღორისა) გამოიცნობენ: კაცს სიკვდილის ოჯახში, ოჯახი9ს უფროსის სიკვდილს, ვინმეს სიკდილს სოფელში, ახლობლობაში, ვაჟიშვილის შეძენას ოჯახში, ცეცხლის გაჩენას და სხვა რაიმე ფათერაკს.
(ბესარიონ ნიჟარაძე)
პოსტის ავტორი: tamuna m თარიღი: Jun 2 2008, 08:21 PM
შელოცვები
ტვინის ლოცვა
შაგილოცავ ტვინისასა,
ტვინის გადავარდნისასა:
ტვინო, ნუ გეშინიან,
ტვინო, დადეგ ალაგასა,
ტვინო, ტვინის ალაგასა,
სისხლო, სისხლის ალაგასა,
ხორცო, ხორცის ალაგასა.
ტვინის შელოცვისას ავადმყოფს თავსაკრავს მოუჭერენ თავზე, ყურს აუწვენ და კისერს მოუგრეხენ.
პოსტის ავტორი: OPERATOR თარიღი: Jun 2 2008, 09:48 PM
http://church.ge/index.php?showtopic=4463
პოსტის ავტორი: tamuna m თარიღი: Jun 3 2008, 01:03 PM
თოვლის ლოცვა (მოხეური)
შემლოცავი დედაკაცი ხელში დანას და ნახშირს დაიჭერს და მოხიბლულს ჩუმად შეულოცავს:
ახალ სახელო ხთისაო,
სახელი იქნა ხთისგნითა.
შეგილოცავ თოვლისასა,
წინპისრ ჩვენის თავისასა.
ჩვენ ვიყვენით სამნი ძმანი:
მათე, მარკოზ და ივანე.
მტას წავედით ნადირობად,
კოლ ვერ ხვპოვნეთ ნადირისა,
კოლი ვპოვნეთ ქალ-ქაჯისა,
თოვლის ჰქონდეს ალისანი,
კბილნი ჰქონდეს რვალისანი,
წვივნ უკუღმართ ჭიქისანი.
ნურც თოვლთ დამთხრი ალისასა,
ნურც კბილთ მამტვრევ რვალისასა,
მიმავალს ვეძებ მმავალსა.
ხარს ძალავანსა ძალსა წავართომ,
ვაჟფეროვანს ფერს წავართომ;
თუ იქ ვერა გავწყე რა,
შაუხთები ქრისტეს დედას მარიამსა,
ტოლს დავუწყვეტ ძველძვეულსა,
თმას ჩამუყრი ბრაწეულსა,
კოკას წავუქცევ ვერცლისასა,
წყალს დავუღვრი ვარდისასა.
შამობრძანდა ქრისტე ღმერთი:
-რას სტრი, დედა მარიამო?
-ჩამიარა ქუჯმა ურიამა,
ტანი დამიძრა ალვისა,
კოკა წამიქცია ვერცხლისა,
წყალი დამიღვარა ვარდისა.
-ნუ სტირი, დედ მარიამ,
მაგის წამალი ადვილია:
სამი შაბათი, სამი ორშაბათი, სამი ხუთშაბათი,
ამოიღე წყალი უმსმელო,
ჩაუყარე ნიგუზალნი,
ხელუკუღმა გადუყარე,
თან გადაჰყვეს თავის ალნი.
ლოცვა ჩემი, რგება ხთისა,
ღმერთო შემ დასწერე ჯორი (იტყვის თვალ ნაკრავის სახელ)
პოსტის ავტორი: tamuna m თარიღი: Jun 4 2008, 11:20 AM
გულის შელოცვა
(თუშური)
გულო ოქროს ყუთისაო,
გულო ჩაჯექ ალაგსაო,
ოქროს ბუდეში ნაჯდომო,
ავი ხმით შეგაშინა.
ქორი ქანდარასაო,
ქათამი ბუდესაო.
პოსტის ავტორი: tamuna m თარიღი: Jun 4 2008, 12:27 PM
ჭვალის შელოცვა
დღეს რომ პარასკევია,
ქრისტე ჩვენი წვეულია,
ბაგა-ლოგინი, კოვზი ტაფაში.
შუაღამე რომ შეიქმნა,
დადგა წივლ-კივილიო.
- რა იქნა, რა ამბავია?
- დედა მარიამს ჭვალი დაადგა,
ეგ წივის, ეგ კივისო.
- რა არის მაგის წამალიო?
მოწყვიტოს სამი კანაფიო,
მხარზე გადაიკრასო,
ეს არის მაგის წამალიო.
პ. ს. მომკალით და მეცინება ასეთებზე...
და სასაცილო ის არის, რომ ჯერ კიდევ სწამთ ასეთეი რაღაცეების
პოსტის ავტორი: Satevari თარიღი: Jun 5 2008, 11:04 AM
ეხლა მივდივარ ლეჩხუმური თქმულებები და ზეპირსიტყვიერება უნდა ვიყიდო, და კაი კაი რაღაცეებს მოგაწვდით...
შელოცვებზე გამახსენდა ერთი მეგრული შელოცვა რომელიც გველს აშეშებს
ალა მალა
სალა მალა
სალა მაკუდელაია
ეი ოჭიში ოჭიში
გვერს მეტახინი ოჭიში
როგორც მახსოვს 3-ჯერ უნდა თქვა და რამოდენიმე წამი მკვდარივით შეშდება გველი... მერე ჩაარტყამ და ეგაა
ბავშვობაში ვცადე ბევრჯერ.. თუ გჟერა, ამართლებს
პოსტის ავტორი: falestra თარიღი: Jun 5 2008, 11:37 AM
თქმულება დედამოკაზე
ნაქალაქევის ტერიტორია თათრებისგან იყო დაკავებული, აუოხრებიათ ციხე-ქალაქი, ხალხი საშინელ დღეში იყო ჩავარდნილი.
ერთხელ იაქური მცხოვრები, ფეხმძიმე ქალი წყლის მოსატანად წასულა ტეხურის ხეობისკენ. დაუნახია თათარს და უკან დაედევნა. ქალი გაქცეულა. თათარი მისდევს, ის იყო უნდა დაეწიოს, რომ ქალი ტეხურის ნაპირამდე მისულა და ღმერთს შევედრებია:
დედა მოკა, მოკა, მოკა,
სითი მოკა, მათი მოკა,
წრო ქივიდგათი ბოგა.
(დედა ორსული, ორსული, ორსული,
შენც ორსული, მეც ორსული,
თანაბრად ორივემ გავიდგათ ხიდი)
ამ სიტყვებით გადამხტარა წყალში, ნაპირები შევიწტოვებულა და ქალი მეორე ნაპირზე გასულა უვნებლად, თათარი კი დამხრჩვალა.
*"დედამოკა" ადგილის სახელია დღემდე ნაქალაქევის ძველი ხიდის ახლოს. აქ ერთ ადგილას ხეობა იმდენად ვიწროა, რომ თითქოს შეიძლება მდინარის ერთი ნაპირიდან მეორეზე გადახტეს კაცი. სწორედ ამ ადგილას, თქმულების მიხედვით ორსული ქალი (დედამოკა) გადარჩენილა თათრისგან
პოსტის ავტორი: tamuna m თარიღი: Jun 9 2008, 07:44 PM
თიაქრის ლოცვა
ძაღლი მყვანდა ტაუსიო,
პირაღმართზე გავუშვიო.
ჯამი მქონდა ზიარიო,
კოვზი უფრო თავისიო...
დალოცვილო თაიქარო,
ე ყმაწვილი გაუშვიო.
ქარის ლოცვა
პირველი ვარ დედისა,
წამალი ვარ ქარისა.
ქარო ქვიშის ქვეშ...
ქვა ქოტან ქვეშ.
ცადგა ქარი, უუუუ!
პოსტის ავტორი: orthodox-georgia თარიღი: Jun 10 2008, 07:29 PM
ეს ლექსი-შელოცვები საიდან მოიტანეთ?
პოსტის ავტორი: syd თარიღი: Jun 10 2008, 07:58 PM
წარმართული საქართველოო და აჰა ეს ლექსიც ... თემას უხდება
წარმართის ლოცვა
გზნების გზებით წარმართული
ჭკნება სული წარმართული.
განსაცდელი მომაახლა
წუთისოფლის წამმა რთული.
გადაიქცა ჩონჩხად სიტყვა,
ისევ პასუხს ელის კითხვა
და სათქმელი რომ არ ახლა,
მანამდე ვერ გამოითქვა.
არსობისა დავთმე პური
და გულისხმა მართებული,
წამეკიდა ყველგან ცეცხლი,
ცემი ხელით დანთებული.
მზე ჩააქრო ქურუმისა
უგონობამ უკუნისამ,
აწ მას ველი, ვინც სიცოცხლე
სულს გაუსაუკუნისა.
ანგელოზი დაეცა
ანგელოსი დაეცა,
დაიცა!
არ გაიქცე, არ შეშინდე!
მე შენთან
შენს ამო- და შენს ჩა-სუნთქვას
დავიცავ,
არ შეშინდე, გთხოვ შემინდო,
დაიცა!
სამრეკლოზე ანგელოსი
დაეცა.
პოსტის ავტორი: tamuna m თარიღი: Jun 10 2008, 08:14 PM
ეს ლექსი-შელოცვები საიდან მოიტანეთ?
იმედია, არ გგონიათ, რომ მე მოვიგონე, ან ვატარებ ამ სახის შელოცვებს
წიგნი მაქვს და იქ წერია ამდაგვარი "რაცხები"
თემის სათაურს კი შეეფერება...
თან, ცოტას იხალისებს კაცი
პოსტის ავტორი: falestra თარიღი: Jun 11 2008, 12:50 AM
"გვჯერა" რა შუაშია..
ეს ჩვენი ისტორიის ნაწილია, ჩვენი კულტურის ნაწილია... და საერთოდაც, _ჩვენი
პოსტის ავტორი: syd თარიღი: Jun 11 2008, 09:35 AM
falestra
მერე რაც ჩვენი კულტურის ნაწილია ყველაფერი მოგწონს? თუ ასეა მაშინ ცეცხლთაყვანისცემაც ჩვენი კულტურის ნაწილი იყო და რატომ უარვყავით? იმიტომ რომ მივხვდით არასწორი იყო... ასეა ამ შემთხვევაშიც!
1 ტიმოთეს 4:7-ში უკეთესად წერია ამის შესახებ. უწმიდურ და დედაბრულ ზღაპრებს ერიდეთ და ღვთის მოსაობაში გაიწვართეთო...
პოსტის ავტორი: tamuna m თარიღი: Jun 11 2008, 11:46 AM
syd
კარგი, რა სისულელეა!
უბრალოდ თემის სათაურიდან გამომდინარე იწერება აქ ეს ყველაფერი.
საინტერესოა.
აბა, არავი იძახის, რომ მოვიწონოთ... დედა, რა კარგია!.. მოდით დავუბრუნდეთ ამ ყველაფერს და ა. შ. ...
ეს არის, ჩვენი წარმართული საქართველო.
ისე, ზოგ ადგოლას მართლა სჯერათ ასეთი რამეებს.
პ. ს. ცოტა იუმორით მიუდეგით!
პოსტის ავტორი: tamara თარიღი: Jun 11 2008, 12:50 PM
ქრისტიანობამდე საქართველო არსებობდა
და მანამდეც უკვე დიდი კულტურა გვქონდა.
ამიტომ უარს ხომ ვერ ვიტყვით ჩვენს წარსულზე?
წარმართული მითები ისეთივე საგანძურია ჩვენთვის როგორც სხვა დანარჩენი.
პოსტის ავტორი: syd თარიღი: Jun 11 2008, 05:40 PM
Floyd
tamara
tamuna m
ჩემთვის წარმართული რიტუალები საგანძური კი არა ღვთის გმობაა და სხვა არაფერი!
პოსტის ავტორი: tamara თარიღი: Jun 11 2008, 06:14 PM
მერე და რიტუალებს ვინ ატარებს?
საუბარია კულტურაზ, ხელოვნებაზე და ისტორიაზე.
აბა ბალეტიც არ გვინდა და ოპერაც?
ღვთის გმობა საერთოდ თუ იცით რაა?
პოსტის ავტორი: syd თარიღი: Jun 11 2008, 06:19 PM
რიტუალებს რომ არავინ ატარებს მაგდენი ვიცი...
თუ არ ვცდები ბიბლიაში წერია რომ ყოველ ფუჭად ნათქვამ სიტყვაზე პასუხი მოგვეკითხება ზეცაშიო და... რეავიცი, რეავიცი
პოსტის ავტორი: orthodox-georgia თარიღი: Jun 11 2008, 07:15 PM
Floyd
tamara
tamuna m
ჩემთვის წარმართული რიტუალები საგანძური კი არა ღვთის გმობაა და სხვა არაფერი!
არა, მათი დავიწყება არაა კარგი. ეგეც ჩვენი ისტორიაა, მაგრამ მართლმადიდებლური ფორუმისთვის ცოტა შეუფერებელი ხომ არ არის?
პოსტის ავტორი: syd თარიღი: Jun 11 2008, 07:17 PM
orthodox-georgia
რა არის შეუფერებელი? ჩემ პოსტებს გულისხმობ?
პოსტის ავტორი: orthodox-georgia თარიღი: Jun 11 2008, 07:22 PM
orthodox-georgia
რა არის შეუფერებელი? ჩემ პოსტებს გულისხმობ?
არა, ამ თემას
პოსტის ავტორი: syd თარიღი: Jun 11 2008, 07:44 PM
orthodox-georgia
მომწონს ამ კაცის აზროვნება
პოსტის ავტორი: tamuna m თარიღი: Jun 11 2008, 09:00 PM
კარგით, რა დაგემართათ?
რა შეუფერებელი...
ამ ყოველივეს ხოტბას არც ვასხამთ!
უბრალოდ ვწერთ რაც იყო.
ჩვენ გვაქვს რაღაც ადათები, წესები და ნუთუ არ გაინტერესებთ საიდან, როგორ მოვედით აქამდე.
ძალიანაც რომ შეეფერება ამ ფორუმს.
მიიხედ-მოიხედეთ თქვენს გარშემო და ნახავთ რამდენი წარმართული რამ არის შემორჩენილი (სამჯერ გადაფურთხება, თვალი არ ეცესო და ა. შ)
ბევრ რაღაცას ისე ვართ შეჩვეული, რომ ყურადღებას არც ვაქცევთ, ეს კი წარმართული გადმონაშთებია...
უბრალოდ ინეტრესი არ გაქვთ, თუ რომელ კუთხეს რა ჩვეულება აქვს? 
კიდევ ვიმეორებ, რომ მიუდეგით იუმორით.
პოსტის ავტორი: tamara თარიღი: Jun 11 2008, 09:01 PM
კარგით რა ხალხო
უკიდურესობებში არ უნდა გადავარდეთ.
ეგ ურწმუნოებაზე უარესია.
თამუნა - განაგრძე გენაცვალე..
ძალიან ძვირფას მასალას გვაწვდი -
ამას ინტერნეტში ვერსად ნახავ.
პოსტის ავტორი: syd თარიღი: Jun 11 2008, 09:01 PM
მე ის უფრო მაინტერესებს საით მივდივართ
პოსტის ავტორი: tamara თარიღი: Jun 11 2008, 09:05 PM
syd
თემას ჰქვია
"წარმართულ საქართველო" -
რა ღვთის გმობაზე გვესაუბრები?
წარმართული საქართველო რავა - არ არსებობდა ?
- ხომ არსებობდა?
ამიტომ უარი ვთქვათ საკუთარ ისტორიაზე?
თუ გაინტერესებს საით მივიდივართ -
კი ბატონო, გახსენით თემა
"საით მივდივართ?"
და იფიქრეთ რამდენიც გაგიხარდებათ.
პოსტის ავტორი: tamuna m თარიღი: Jun 11 2008, 09:05 PM
მე ის უფრო მაინტერესებს საით მივდივართ
მაგ კითხვაზე პასუხი სხვა თემაში ეძებე
პოსტის ავტორი: syd თარიღი: Jun 11 2008, 09:09 PM
tamara
tamuna m
კაი ბატონო, წერეთ და იკითხეთ ეგ შელოცვები, მე ხელს აღარ შეგიშლით
აშკარად სხვაგან მოვხვდი და გთხოვთ მომიტევოთ
პოსტის ავტორი: tamuna m თარიღი: Jun 11 2008, 09:13 PM
tamara
ხალხი ეჭვებშია
შარში ვარ!
მგონი რაცხა სხვა ვგონივართ... გადამდებიაააა...
ვარ მართლმადიდებელი ქრისტეანი!
პოსტის ავტორი: kmunebi თარიღი: Jun 11 2008, 10:15 PM
ვერაფერი გავიგე...
პოსტის ავტორი: tamara თარიღი: Jun 11 2008, 10:15 PM
შარში ვარ!
მგონი რაცხა სხვა ვგონივართ... გადამდებიაააა...
განაგრძე რა....
პოსტის ავტორი: georgianeli თარიღი: Jun 12 2008, 08:27 PM
ჩემო syd (და არა მარტო),
ხომ დამეთანხმები იმაში, რომ რაც უფრო დიდი და მდიდარი წარსულის მქონეა ადამიანი, ერი, მით უფრო დიდი მომავლის შექმნის შ-ე-ს-ა-ძ-ლ-ე-ბ-ლ-ო-ბ-ი-ს-ა და რესურსის პატრონია იგი. სხვა საკითხია, რამდენად გამოიყენებს მათ. ამავე დროს, რაც უფრო მეტი და ხანგრძლივი გამოცდილება (პოლიტიკური, კულტურული, ეკონომიკური და ა.შ.) გაჩნია ერსაც და ადამიანსაც, მით უფრო მეტადაა იგი გამობრძმედილი უკეთესი მერმისის დაბადებისათვის. და როგორ გამოჭედავ არა ოდენ მატერიალური დოვლათით მდიდარ, არამედ არანაკლებად მნიშვნელოვან-სულიერად განმტკიცებულ (გრიგოლ რობაქიძისმიერი მკტიცვის გაგებით) მომავალს, თუკი კარგად, ღრმად და ჯანსაღად არ გაქვს გააზრებული, გასისხლორცებული და ნაგრძნობი შენი და შენი ერის თავგადასავალი? მართალს ბრძანებ, როცა გაინტერესებს, თუ საით მივდივართ, მაგრამ ამის უკეთესი ცოდნისათვის კარგადაა აღსაქმელი ისიც, თუ საიდან მოვდივართ. ვფიქრობ, ერთურთის გარეშე ისინი არ არსებობენ, ორივე ერთმანეთს ავსებს, ხოლო მათი დაცალკევება კი ადამიანს და ერს ნაკლებად საინტერესო ქმნის, აღარიბებს, აჩრდილად აქცევს საბოლოოდ.
მაშინ, როდესაც ქრისტიანობის უდიდესი წმინდა მამები წარმართობაშიც კი ხედავდნენ ჭეშმარიტების გამოვლინებებს (წმინდანები: პავლე მოციქული, იუსტინე ფილოსოფოსი, გრიგოლ ღვთისმეტყველი, ნეტარი ავგუსტინე, ფსევდო-დიონისე არეოპაგელი), პრობლემას წარმართულ საქართველოს შესახებ მასალების მოტანაში კი არა, კეთილისა და ჯერკუალის ვერგარჩევაში უფრო ვხედავ. ნერსე ერისმთავრის ოჯახში გაზრდილ წმინდა გრიგოლ ხანძთელს მიღებული ჰქონდა ბრწყინვალე სასულიერო და საერო განათლება. გიორგი მერჩულე გვეუბნება: "ხოლო სიბრძნეცა იგი ამის სოფლისა ფილოსოფოსთაჲ ისწავა კეთილად და რომელი პოვის სიტყვაჲ კეთილი, შეიწყნარის, ხოლო ჯერკვალი განაგდის". ნათლად ჩანს, რომ შესანიშნავად იცნობდა წარმართული პერიოდის აზროვნების საუკეთესო მიღწევებსაც და როგორც უდიდესი წმინდა მამები, თავადაც კეთილს მიიღებდა მათგან და ჯერკუალს განაგდებდა.
სულ ესაა და თუ თავადაც რამეც შეგვმატებ ჩვენი წარსულის უკეთ ცოდნაში, აწმყოსა და მომავლის გაუმჯობესებაში, შენთვისაც უკეთესი და სხვასაც წაადგება.
რას იტყვი?
პოსტის ავტორი: orthodox-georgia თარიღი: Jun 12 2008, 09:19 PM
(და არა მარტო),
მე მიგულისხმე?
პოსტის ავტორი: georgianeli თარიღი: Jun 13 2008, 07:57 AM
მე მიგულისხმე?
აღსდეეეეექ-მეთქი, საქართველოვ!
უბრალოდ, მომავალში შემოვა ხალხი, წაიკითხავს გამოხმაურებებს და გაუგებრობას არ ექნება ადგილი.
აქა მშვიდობა, სიყვარული და ჩახუტება
პოსტის ავტორი: falestra თარიღი: Jun 13 2008, 01:51 PM
syd
მერე რაც ჩვენი კულტურის ნაწილია ყველაფერი მოგწონს? თუ ასეა მაშინ ცეცხლთაყვანისცემაც ჩვენი კულტურის ნაწილი იყო და რატომ უარვყავით? იმიტომ რომ მივხვდით არასწორი იყო... ასეა ამ შემთხვევაშიც!
განსხვავებას უნდა ხედავდე უარყოფაშიც. ვუარყავით წარმართული რელიგიები, მაგრამ ვერ ვუარყოფთ იმას, რომ არსებობდა ეს ტრადიციები ჩვენში ოდესღაც.
მე მომწონს რომ უძველესი ქვეყნის შვილი ვარ, რომელსაც უხსოვარი დროიდან გააჩნია ღრმა კულტურა.
პოსტის ავტორი: syd თარიღი: Jun 13 2008, 02:29 PM
falestra
გასაგებია მუხბე შენი აზრი მარა რატომ უარვყავით მაშინ წარმართული რელიგიები? იმიტომ რომ "გავნათლდით" (თუმცა ზოგი ისევ იმ აზროვნებით ცხოვრობს) და აღარ მინდა ისევ იმ სიბნელეში დაბრუნება... მეტს აღარ დავპოსტავ ამ თემაში. ყველას თავისი აზრი აქვს და ამის გამო კამათი სისულელედ მიმაჩნია... ხო და ესეც ესე რა (ამჟილი გვეშ)
პოსტის ავტორი: tamara თარიღი: Jun 13 2008, 02:47 PM
სიბნელეში დაბრუნებას რას უძახით?
როცა ქრისტიანობამდელი საქართველოს კულტურას ვივიწყებთ და ვუარყოფთ -
ვბნელდებით თუ ვნათლდებით?
არავინ აგებს წარმართულ ტაძრებს და არავინ ატარებს წარმართულ რიტუალებს.
საუბარია ფოლკლორზე, მითოლოგიაზე და ისტორიაზე.
ეს მეცნიერებაა და არა რელიგია.
და საერთოდ ზედმეტობა არაფერში ვარგა -
თორემ ასეთი მიდგომა მარაზმამდე მიდის.
პოსტის ავტორი: syd თარიღი: Jun 13 2008, 02:50 PM
tamara
მეცნიერება და რელიგია როგორც მე ვიცი ურთიერთ საწინააღმდეგო რამაა და ან ერთს უნდა მიყვე ან მეორეს. რაც რელიგიურად ჭეშმარიტებად ითვლება ის მეცნიერულად აფსურდია და პირიქით... შენ რომელს ემხრობი, მეცნიერებას თუ რელიგიას? (არ დავპოსტავ მეთქი მარა შემომეპოსტა)
პოსტის ავტორი: tamara თარიღი: Jun 13 2008, 03:02 PM
რაიო?
პოსტის ავტორი: tamuna m თარიღი: Jun 13 2008, 06:41 PM
syd
უბრალოდ, თავს ნუ მოიტყუებ... ეს იყო ასე (და ვერ გაექცევე)!
აღარ გვინდა ამაზე კამათი!
ვისაც დააინტერესებს, ის წაიკითხავს
პოსტის ავტორი: georgianeli თარიღი: Jun 13 2008, 08:51 PM
რწმენა ზე-გონებრივი (მეტარაციონალური) მოვლენაა და არა უ-გონო (ირაციონალური- ინტუიციის პრიმატი გონებაზე; არცთუ იშვითად, ამ უკანასკნელის უარყოფაც).
იყავით ბრძენ, ვითარცა გველნი (მინდიაურ-ესკულაპური სახისმეტყველება). სიბრძნე კი სხვა არაფერია, თუ არა გასულიერებული ცოდნა. უგნურების ჭურჭელი ვერ იტევს მარადისობას. ამის შესახებ ამბობდა აინშტაინიც: ორი რამე მგონია უსასრულო: ადამიანის უგნურება და სამყარო. თუმცა, ამ უკანასკნელზე ჯერ კიდევ მექნებოდა ეჭვიო.
რწმენისა და გონების ერთობის შუასაუკუნეების ფორმულაზე უკეთესი ჯერ არ მოუგონია კაცობრიობას და ადამის მოდგმის კრიზისის საფუძველიც რწმენისა და გონების ურთიერთდაშორებაში უნდა ვეძიოთ.
უდიდესი მეცნიერები მუდამ უდიდესი ღვთისმორწმუნენიც ბრძანდებოდნენ. პავლოვი ამბობდა: რაც უფრო მეტად ვიკვლევ ადამიანის სხეულს, მით უფრო ვრწმუნდები ღვთის არსებობაშიო.
http://www.sabc.ge/uploads/konferencia%20I.doc
პოსტის ავტორი: falestra თარიღი: Jun 14 2008, 12:05 AM
syd
ჯერ ერთი, მუხვბე კი არა დინოლა ვარ.
მეორეც, როგორც ვხედავ კომპრომისამდეც კი არ მივა ეს კამათი. ასე რომ, რაც სისულელედ მიგაჩნია, შენი ნებაა და შეგიძლია არც იფიქრო იმაზე, მაგრამ თავი შეიკავე ჩვენი მისამართით გამოთქმული კომენტარებისგან.
ასე რომ: ხოჩაამდ ხარდას მუხვბე
პოსტის ავტორი: orthodox-georgia თარიღი: Jun 14 2008, 12:47 AM
tamara
მეცნიერება და რელიგია როგორც მე ვიცი ურთიერთ საწინააღმდეგო რამაა
ტყუილი!!!
მეცნიერება ამტკიცებს რელიგიის ჭეშმარიტებას.
რაც უფრო ვითარდება მეცნიერება, მით უფრო უახლოვდება იგი ღმერთს!
პოსტის ავტორი: tamara თარიღი: Jun 14 2008, 01:09 AM
მეცნიერება ამტკიცებს რელიგიის ჭეშმარიტებას.
რაც უფრო ვითარდება მეცნიერება, მით უფრო უახლოვდება იგი ღმერთს!
ეგრე რა!
100%
პოსტის ავტორი: afxazi თარიღი: Jun 14 2008, 12:05 PM
მე მგონი ცოტა აცდა თემას თქვენი მსჯელობა რადგან აქ უბრალოდ ვწერთ იმ რეალობებს რაც წარმართულ საქართველოში ახასიათებდათ. აქ არავინ არ ამტკიცებს იმას რომ ეს ყოველივე დღესაც უნდა აღვადგინოთ, ამაზე კომენტარიც არ ღირს. უბრალოდ ვიხსენებთ ჩვენს წარსულს, და გვინდა თუ არა ეს ჩვენი წარსული იყო და ის არ უნდა ვუარყოთ. და ეს ყველაფერი რომ არ ყოფილიყო შესაძლოა ქრისტიანობა ისე ვერ გამჯდარიყო ქართველი ადამინის ცნობიერებაში როგორც დამკვიდრდა საქართველოში. ისევე როგორც ანტიკური ფილოსოფია გახდა საფუძველი ქრისტიანული ფილოსოფიის განვითარებისა.
ასე რომ საწინააღმდეგო არაფერია იმაში თუკი აქ დავწერთ იმ წარმართული საქართველოს რელური ცხოვრების ამსახველ ასე ვთქვათ სურათებს. თუმცა რა თქმა უნდა ამ საკითხების ირგვლივ საუბარიც აუცილებელია.
პოსტის ავტორი: tamuna m თარიღი: Jun 14 2008, 01:54 PM
ე. ი. მეც ვაგრძელებ
პოსტის ავტორი: tamara თარიღი: Jun 19 2008, 05:26 PM
ლომისა, წინაქრისტიანული ღვთაება მთიულეთში. მისი სახელობის სალოცავებიდან ერთი ქსნისა და არაგვის წყალგამყოფ ქედზეა, მეორე — სოფ. მლეთაში. ლომისას დღესასწაული იმართებოდა აღდგომის მე-7 კვირას.
ამ დღეს მლეთაში მლოცველები იკრიბებოდნენ მთელი აღმოსავლეთი საქართველოდან. დეკანოზები გამოასვენებდნენ დროშას და „ფერხისას“ სიმღერით აიტანდნენ მთაზე, სადაც იმართებოდა დღეობა შესაწირავით. ლეგენდების თანახმად, ლომისა გზოვანის წმ. გიორგია, რომელსაც ხორასნიდან 7 ათასი ტყვე დაუხსნია და ხარის რქებზე დაბრძანებული დამკვიდრებულა მლეთის მთაზე. მას ევედრებოდნენ შვილიერებას, თვალის სინათლეს, მიწისა და საქონლის ნაყოფიერებას. ლომისასსახით თაყვანს სცემდნენ საწინამძღვრო ჯვარს, რომელიც ტარზე იყო დამაგრებული და ოთხსავე ბოლოზე სოლარული სიმბოლოები — ბურთები ჰქონდა მიმაგრებული. მისი კულტის ამსახველი ლეგენდებისა და რიტუალების თანახმად, ლომისა მეომარია, ალისფერ ცხენზე ზის და ხელში მათრახი უჭირავს, რომლის დაკვრითაც წვავს ბოროტს. ლომისა გენეტიკურად უკავშირდება მონადირე, მხედარ ღვთაებას, რომელთა კულტი ჯერ კიდევ ბრინჯაოს ხანაში ჩანს გავრცელებული საქართველოში. ლომისას კულტს სინკრეტიზაციის რთული გზა აქვს გავლილი და ქრისტიანობის ხანაში წმ. გიორგის სახელს დაუკავშირდა.
პოსტის ავტორი: tamuna m თარიღი: Jul 4 2008, 06:15 PM
უფალანი
"არხოტში იცის მოცვი, რომელსაც იქაურად შალშავს ეძახიან. შალშვის დასაკრეფად ბავშვები დაიარებიან. იმ გზაზე სალოცავია, რომელსაც "უფალათ" ეძაიან. იგი წამოხრილი ტყეა, ბავშვები იმ უფალათ შეეხვეწებიან: "დალოცვილნო უფალნო, ნუ დაგვიშლით დაწილულს (მოკრეფილს), ნუ დაგვიშლით (ნუ დაგვიბნევთ) შალშავსა-დ, რო გამოვივლით, თვენს წილს არ დაგყრით".
წავლენ, შალშვილთ აავსებენ ჭურჭელს და იმავე გზით დაბრუნდებიან. უფალთან რომ მივლენ, ამოიღებენ "კოფიდან" (ხის პატარა კასრი) შალშავს, წაუსვამენ უფალთ კლდეს და იტყვიან: "ნუ დამიშლით, უფალანო, კლოვაც კიდე მაგისომთა". შალშავი კლდეს სულ შავ ფერად შეღებავს. ბავშვებს სწამთ, რომ თუ არ წაუსვამენ "უფალათ", შალშავი დაებნევათ."
პოსტის ავტორი: tamuna m თარიღი: Jul 5 2008, 12:01 PM
საკვირაო
"საკვირაო არხოტის თემში სოფ. ამღაშია. აქ მდინარის პირზე ერთი ძალიან ცივი წყარო არის. მთაში ამისთანა ცივი და უწყინარი არ მოიპოვება. იმ წყაროს "საკვირაოს" ეძახიან, რაკი ხალხური თქმულებით აქ კვირიასაც ილოცავდნენ. ახლაც "ნაწყაროვალს" ეძახიან ამ ადგილს. ამობებნ, რომ ეს წყალი წმინდად ყოფილა დაცული (სიწმინდის ხევსურული გაგებით). ამ წყაროზე, ქალებიც მიდიოდნენ, მაგრამ სარეცხს არ გარეცხავდნენ. მაგრამ ამ წყაროში ერთხელ ქალს სამრელოში ნაცვამი სადიაცო გაურეცხია და მაშინვე ეს წყალიც დაკარგულა იმ ადგილიდანო. მკითხავის რჩევით დამნაშავეს მიუყვანია წყაროს ადგილთან ერთი საკლავი, დაუკლავს, მაგრამ წყალი მაინც აღარ ამოსულა. იგი იქიდან დაახლოებით 40 საჟენის დაშორებით მდინარე - ასას პირზე აღმოჩენილა. ამ წყაროს ძალიან უვლიან და წმინდად ინახავენ. ქალები, სამრელოდან შემოსვლის შემდეგ მესამე დღემდინ იქ არ მოვლენ, ამ წყალში გასარეცხს არაფერს მიიტანენ."
პოსტის ავტორი: tamuna m თარიღი: Jul 7 2008, 07:52 PM
ხევსურთა რწმენა (სერგი მაკალათია)
მწერელთ ნაძახინა
ხევსურების რწმენით, რცა ქოხში ბავშვი დაიბადება, მწერლები ბედს დაუძახებენ. ერთ დედაკაცს შვილი რო გასჩენია, მწერლები ერთმანეთს შესცილებიან, უნდა მოვკლათო. დედას სეშინებია, თავისი ტანისამოსი ცეცსლში დაუწვავს და შვილით ამით გამოუხსნიაო. ამიტომ, ვისაც ქოხში შვილები ეხოცება (ვფიქრობ, აქ ავტორს შეეშალა და უნდა იყოს "ებადება" და არა "ეხოცება"), დედაკაცები იტყვიან: ტანისამოსი დაწვიო. შემდეგ მას ახალ ტანისამოსს მოუტანენ.
ორი თვის შემდეგ მშობიარე უნდა გაინათლოს. დაიწვევენ ხუცს, რომელიც სახლის ბანზე ავა და იქ დაილოცება. შემდეგ ცხვარს დაკლავს, მშობიარე საკლავის სისხლს ხელს შეუშვერს და ამ სისხლის ხელს დაიბანს. ხუცი მშობიარეს საკლავის სისხლს შუბლზე და გულზე ჯვარულად წასცხებს. ცხრა კვირისა და ცხრა დღის შემდეგ მშობიარეს ყველგან შეუძლია სიარული; ხატში გასვლისას კი სამადლობელი საკლავიც უნდა დაკლას.
პოსტის ავტორი: georgianeli თარიღი: Jul 10 2008, 08:29 AM
ძველი აღთქმის ერთ მნიშვნელოვან პასაჟთან დაკავშირებული მითოლოგიური ლექსი:
იამბე ციხის ნაშალო
იამბე ციხის ნაშალო,
რა დრო გაქ გამოვლილიო,
ვისი რა აგებული ხარ,
ვისი რა ჩამოშლილიო.
ერთი სთქვა ციხის ნაშალმა
ძალიან გასაკვირიო,
შავაის აგებული ვარ,
სინისა მედგა ძირიო,
სისხლის ღვრა, შვილდის ზუილი
ბევრი მაქ გამოვლილიო,
ხევის ბერს ვუკურთხებივარ,
მაშინ არ იყო ღვდელიო,
მოულოცია ჩემთვისა,
ნურც მოგრევია მტერიო.
ზურაბმა, ერისთვის შვილმა,
ვერ შემიცვალა ფერიო.
ჩემი მკერდი და კალთები
სულ სისხლით გადასვრილიო.
ალვის ხეც მკერდზე მდგომია,
ღვთისაგან მოლოცვილიო.
ერთი ყოფილა ღულელი,
ალშაურელი ბერიო,
იმან ასწავლა კატაი,
ზედ ხეზე დასაკვლელიო,
შიბი ცისაკენ წავიდა,
წიოდა, როგორც გველიო.
http://mamuli.net/sinatle/default.asp?bpgpid=108&pg=1
პოსტის ავტორი: tamuna m თარიღი: Jul 10 2008, 12:06 PM
ხევსურთა რწმენა (სერგი მაკალათია)
სულის სახლი
როდესაც ბავშვი აკვანში ანჩხლობს და ტირის, იტყვიან, ბავშვს აწუხებს მიცვალებულის სულიო, რომელსაც სურს ბავში თავის მოსახელედ დააყენოსო. ზოგჯერ დედა სიზმარში ნახავს, რომ მიცვალებული ბავშვის აკვანს არწევს. მაშინ მშობლები მესულთანესთან მივლენ და სთხოვენ მიცვალებულის სულის გამოცნობას, მესულთანესთან ოჯახის მიცველებულის სუფრას დასდგამენ, სანთლებს აანთებენ და მესულთანე დაიწყებს სულების ჩამოთვლას, ბოლოს ის ერთზე შეჩერდება და იტყვის იმ მიცვალებულის სახელს, რომელიც ბავშვს ატირებს. ამის შემდეგ მშობლები ბავშვს ამ მიცვალებულის სახელსაც არქმევენ.
პოსტის ავტორი: tamuna m თარიღი: Jul 14 2008, 12:14 PM
ხევსურეთის რწმენა (სერგი მაკალათია)
მკვდრის დაკრეფა
მომაკვდავ ადამიანს ხევსურეთში ხელში ანთებულ სანთელს ჩაუდებენ. ვაჟკაცს კი მარჯვენა ხელში ხმალს მისცემენ, მარცხენაში ანთებულ სანთელს და ეტყვვიან: "იაღიმც შეხვალ იაღში, გზაიმც ხსნილ გაქვს, სულიმც იაღი, გზათამაც ინათებ, ბნელაშიამც ნუ დარჩები, ნუმცრა დაგაშინებს, ხმალიტამც ილალაო, მტერსაც იბრუნებო, გულმაგარადამც ხარო. თავისებმსაც შეეყრები, ცნობა-ნდომით, განათლებითა ერთადამც ხართო, ძმა-ბიძაშვილნიო!" ამ სიტყვების შემდეგ დამწვარ სანთელს ართმევენ და ხმალს გვერდში დაუდებენ.
წინათ ხევსურეთის მომაკვდავი სახლში სულს ვერ დალევდა: მას კარში გამოასვენებდნენ და აქ ციშ ქვეშ კვდებოდა. მიცვალებული უწმინდურად ითვლებოდა და მას ოჯახში არ შეასვენებდნენ. ადამიანი თუ სულს სახლშI დალევდა, სახლი უნდა გაენათლათ.
ადამინი რომ სულს დალევს მაშინვე ნარევებს დაუძახებენ. ნარევები უფრო უცოლო ახლგაზრდებია, რადგანაც, ხალხის რწმენით მათში მეტია მადლიანობაც და უწმინდურობაც ნაკლებად ეკარებათ. ნარევები მიცვალებულს ტანს დაბანენ, თავ-წვერს შეუსწორებენ და კარში დაასვენებენ, რადგანაც მკდრის სხეული უწმინდურია.
ცრემლობის ამ რიგით არ თავდება ხევსურეთში მიცვალებულზედ ზრუნვა. ამას ჩქარა მიჰყვება მეორე რიგი-სანათლობა. ამ დღისთვის საკლავებს დახოცავენ, ლუდსა და არაყს მოამზადებენ და დაიწვევენ ნათესავ-მოკეთეებს, რომლებსაც თან მიაქვთ შესაწევარი არაყი და პური. სანთლობის სახლის კარზე ტალავარს გაშლიან და მოტირალს დაიწვევენ. ყველას სანთლებს ჩამოურიგებენ, ორსულ დიაცს ორ სანთელს მისცემენ. გოდება-ტირილის შემდეგ სულის ხუცი მიცვალებულის ტაბლას "სახელს შესდებს" და კურთხევას "პირქარით" დაიწყებს:
"ღმერთო, დიდება შენდა, ღმერთო, მადლი შენდა, ღმერთი დიდებისაა, მადლის მეტი შენ არა მოგეხსენების! ღმერთო, გეძახის (იტყვის მიცვალებულის სახელს), ღმერთო გეხვეწების, ღმერთო, შაიხვეწე, ღმერთო იხვაიშნე! ღმერთო ნაცემი ნაცემად აკმარე, ნაცემისა აადგინე, ატირდომისად გააცინე! ღმერთო ნუ დაღლევ შენად სახსენებლად სულის საგონებად! ღმერთო, ახადე ხელი და ხმალი მტრისა, ხმა სიკდვილისა უზუბუქოთ! წმინდა ღვთისმშობელნო, თვით მთავარნო ცათა ნათელნო, სულთა ბორკვანო, სულთ წინამძღვარნო, თქვენ მიუთვალეთ, თქვენ მიუჩვენეთ მანდიურ რიგითა, მანდიურ წესითა, წირვა-მწირველტა ჟამითა, არუმსალეთის ნათლითო, ქრისტის გარიგებით.
საცა ქრისტენ პურობენ, ანგელოზნ ჟამობენ, ცოდვიან ნანობენ, მადლიან განისვენებენ, სულიწმინდა მოიხსენების, საცა შენ ხარ (იტყვიან მიცვალებულის სახელს), სული შენი მოიხსენების, სულსა სენსა მეეხმარების დადგმული ტაბლა, დაკრულ სანთელი, დაჭვრეტილ ღვთის წესი, ყანწიო ჭურჭელი, სააქაოს გამოქჩერებული, გამომზადებელი, სამანდაოსამც შენი სახმარია, შენიმც საგზალია, ცოდვის იაღად მქნელია. მჯელსა მჯავრებსამც გარიდებს, მძიმესაც გიზუბუქებს, ცოდვასა წინ მოგებებულსა, უკან მოწეულსა, სიკვდილის დღეს დამწყვდეულსა, ხელით ნაქნარსო, ენით ნათვქამს, თავლით ნანახს, ყურით განაგონსა.
შემოვიდა ანგელოზი ფეხითა ქრისტესითა, ქრისტეო ღმერთო, დასწერე ჯვარიო სულსა იმასა, სუფრას ამასო, კარს იმასო, სარკმელს ამასო. შენ დედაო დიდის ღვთისაო, დიდის სახარებისაო, ცაო ქერებისაო, ღრუბელო ნათლისაო, მფარველო სულისაო, მხვეწეო კაცისაო, სამართალო ღვთისაო, იყავს ბრძანებისაო. ალალი უყავ მრავალთა მოწყალეო."
იქ დამსწრენი იტყვიან: " შაუნდნას, ალნად მაახმარის ღმერთმ"-და ყანწით სასმელს შესვამენ.
ამას ხუცი მოაყოლებს "კურთხევას".
"ცია ღმერთი თიკუნი კურთხევა ჩვენდა ღირსია მარადისადმი. კურთხევა ცეცხლის კრავისა აბრამისათა, ზესით მოდიოდა პურუმთა თუ პურმატყველთა, დაუტოვნა სიონელმა ასი ვაცი, ასი ვერძი წაიღეს და წამოიღეს აიმ მთათა სახარებო მურკოზითა, რომელიც გამოჩნდებოდა ქვებითა შენითა მიხიელ სარხიელისითა ან დედაკაცისითა ან მამაკაცისითა. გამოჩნდა შაბათს დღეს, მარამ მაგავდანელია ისეო კოროზმანელია, მაიკითხნა მოძებარნი ჩვენდა, ჩვენი მწევრისანი, წავიდეს და ქრისტეს უთხრეს, ეგია უფალო, დიდევა და აღდგომა რაჟამთა მოგეწიენით კაცნი მდიდარნი მცხრომალთა ამპარტიონთა. უფალო, შენია დღე და სენი ღამე. შენ დაამკვისე ბნელი და ნათელი, სენდა გიარა ერმა ყოველმა, უფალო, აკურთხე პური და მარილი სკანი სკანალე წყალს იორდანე, რვინო გადმოსცალე, აკურთხე უფალო წინ დაგებულითა ხუთითა ხუდაბურითა, რომელმაც ასთორმეტნი აავსო, არ მისისთა ნესტითამ ხუთ ათასნი დააძღვნა. უფალო წასვლითა შენითა პავლე მოვიდა, მოკვდა ცოდვათა მისა წილთა განაიმნა ასთორმეტნი მოციქულთა ხოლო ღმერთსა მადლი მისა მე გინათო. ლოდნი ვინ გდააგორნა, კარნი გადალახნა, მისანი შიგნაწოლნი შააშინნა, უდედონი მგლევარენი. სიხარულია სიტყვა ურწყისა, უკვდავისა მარიამისა.
ქრისტემა სთქვა წმინდა ვარო, გამოველ გამორობული, გამდი გამოვეცხადენი, თუ ვინმე ხართ ბნელეთშია ან ბერი, ან უძლური ხორცნი მოიხედვენ უფლისანი სისხლი მაცხოვრისანი, რომლნიც დუღდა და გამოდიოდა, გადმეეცხებოდა თმასა და წვერსა დავითნონი შენისა. უფალო თესლი ეგია, რომელნიც სამნი ყრმანი, მარმანი სმენ და ჭმანე, მაგათ ტაბლისაგან არის შეგვერგინებოდა მთიაღო ამაღლდებოდა, სული წმინდა გადადაბლდებოდა. ამინ."
......
გაგრძელება იქნება...
პოსტის ავტორი: k@the თარიღი: Jul 14 2008, 12:28 PM
ხევსურთა რწმენა (სერგი მაკალათია)
სულის სახლი
როდესაც ბავშვი აკვანში ანჩხლობს და ტირის, იტყვიან, ბავშვს აწუხებს მიცვალებულის სულიო, რომელსაც სურს ბავში თავის მოსახელედ დააყენოსო. ზოგჯერ დედა სიზმარში ნახავს, რომ მიცვალებული ბავშვის აკვანს არწევს. მაშინ მშობლები მესულთანესთან მივლენ და სთხოვენ მიცვალებულის სულის გამოცნობას, მესულთანესთან ოჯახის მიცველებულის სუფრას დასდგამენ, სანთლებს აანთებენ და მესულთანე დაიწყებს სულების ჩამოთვლას, ბოლოს ის ერთზე შეჩერდება და იტყვის იმ მიცვალებულის სახელს, რომელიც ბავშვს ატირებს. ამის შემდეგ მშობლები ბავშვს ამ მიცვალებულის სახელსაც არქმევენ.
ვახ, რა საინტერესო რამეებს გვიწერ თამუნა
გაიხარე!
პოსტის ავტორი: Giorgi- თარიღი: Jul 14 2008, 12:34 PM
tamuna m
ეგ გამსახურდიას არ უწერია?
პოსტის ავტორი: tamuna m თარიღი: Jul 14 2008, 08:46 PM
Giorgi-
რომელ ნაწარმოებს გულისხმობ?
ამის ავტორი სერგი მაკალათიაა, მაგრამ არ არის გასაკვირი, რომ სხვასთანაც განმეორდეს ეს ინფორმაცია.
ეს ხომ რეალურად ასე ხდება და ცნობილი ფაქტია.
პოსტის ავტორი: georgianeli თარიღი: Oct 21 2008, 09:40 AM
წინა გვერდებზე ცოტა რამ უკვე ეწერა, მაგრამ შეძლებისდაგვარად მეტი ინფორმაცია მისი უდიდებულესობა ლაგურკის სალოცავის შესახებ სოფელ კალადან (რა თქმა უნდა, იმის გარდა, რაც უკვე ინტერნეტშია განთავსებული)... ჩემს გვართან დაკავშირებული ძველი სვანეთის ეს მითაჟამური დელფო... როლანდ თოფჩიშვილის ნაშრომების გარდა სხვა რამ თუ მოგეპოვებათ ვინმეს ლაგურკის შესახებ, ან ახალი ლიტერატურა თუა გამოცემული და იცის ვინმემ?
პოსტის ავტორი: georgianeli თარიღი: Oct 29 2008, 08:14 PM
ტუკ-ტუკ...
პოსტის ავტორი: KAIROS თარიღი: Jun 3 2009, 12:40 PM
ოქტომბრის ამ ტუკ-ტუკს ვუერთდები ივნისში
თამარა, თამუნა, კოკა სხვები... ამოქაჩეთ ეს თემა, ძალიან საინტერესოა
აჰა... განსაცდელზე ითქმის
ამოკრიფავ ამათ და განსაცდელის თემაში გადავიტან
რეგვენს, ღმერთი გასაჭირში მოაგონდებაო.
ქათამი წყალს დალევს და ზევით აიხედავს: ღმერთო შემარგეო
მოკლედ რა, რაც კარგია კარგიაო....
კაიროსი!
პოსტის ავტორი: ეკატო თარიღი: Jun 3 2009, 10:08 PM
ახლოვდება უკვე ლომისობის დღესასწაული, (17 ივნისი) სამწუხაროდ ეს წარმართული ტრადიცია კიდევ არის შემორჩენილი მთაში, უამრავი ცხვარი იკლება მაგ დღეს და მთელი ტერიტორია საშინელ სააკლაოდ იქცევა ხოლმე, საშინელი ტრადიციაა
პოსტის ავტორი: tamara თარიღი: Jul 2 2009, 09:20 PM
აი კიდევ ცნობა ბარბალეზე
აკაკი გელოვანის მითოლოგიური ლექსიკონიდან
ბარბალე
- ბაბარი, (შუმერულ ქართული ბარბარ - ბარბარე)
- ერთ ერთი უძველესი წარმართული ქალღმერთი - ქართულ (ძირითადად სვანურ) მითებში, მზის მოქცევის ადგილობრივი ღვთაება, დედობისა და ფურობის ასტრალური სახე. ეს ძალზე პოპულარული ქალღვთაება ნათლისა და ბნელის ბრძოლაში პირველს ემსახურება, ჩაბმულია კოსმოგონიურ მოვლენების რკალში, რადგან ზეგავლენას ახდენს მზის ბუნიობაზე, ებრძვის ციურ გველეშაპს, რომელიც ლამობს მზისა და მთვარი ჩაყლაპვას (კიდეც ყლაპავს ხოლმე მთვარეს და ამ დროს მთვარე სისხლისფრად ჩანს - ესაა მთვარის დაბნელების ახსნა სვანურ მითებში. შემდეგ მზე გველეშაპს ფატრავს სხივებით და ათავისუფლებს მნათობს).
უძველეს წარსულში მისი სახელობის თვე იყო დაალოებით იანვარი.
შუმერთა მზის ღვთაების ბაბბარის კავშირი ქართულ წარმართულ ბარბარესთან მზის ღმერთტან და ქალღმერთთან - უდავოა. სახელთა სხვადასხვაობის მიუხედავად მათი ფუნქცია და ხასიათი მთლიანობით ხასიათდება: ბარბარ - ბაბალე - ბარბარე - შამაში,
ენლილი - ლილე - და უთუ შეიძლება იწოდონ შუმერულ ქართული პანთეონის მზის ღვთებად. სვანეთში ბარბალეს სახე ღრმად დამკვიდრდა, შემდეგ შეცვალა ტარ-ღვთაებამ (" ტარ-ბედნიერმა"), ცხვრის მფარვლმა ღვთაებამ. კულტი მაინც დარჩა (ი .ჯავახიშვილი, ვ. ბარდაველიძე)
ბარბალეს საკულტო "გირგედს", მარმარილოს მრგვალ გამოსახულებას, "ხაჭაპურის გულს" უშგულის ღვთისმშობლის ეკლესიაში დღემდე ინახავენ უთუოდ მზის სიმბოლოს მნშვნელობა ჰქონდა, სენთან ბრძოლა ევალებოდა, ამიტომ უკლავდნენ ძროხას ან ხარს. მისი დღესასწაული ბარბალობა მზის მობრუნებასთან იყო დაკავშირებული. დიდ წმინდა სალოცავზე ბარბალ - დოლაშა ეძრვნებოდა სიმღერა, რაც მსხვერპლშეწირვის წინ სრულდებოდა და უდავოდ მზისა და ხარის კულტის შერწყმას გულისხმობდა:
"მზე შემოაქვთ რქებით ხარებს!! მზე შენია, ბარბალ - დოლაშ!!"
საკულტო ლოცვა სრულდებოდა ბარბალობას - სვანურად ბარბლობ, ბარბლაშ.
სარიტუალო შესაწირავი იყო რძის ფაფა, დიდი მრგვალი ხაჭაპურები (სვანურად მურგვალ ქუთ), ტაბლა (ლეჩხუმში) მრგვალი საგნები,
რომელნიც მზის დისკოს ემსგავსებიან: ნედლი წკნელის და მწვანე რტოების რგოლი, გვერგვი, გახვრეტილი კვირისტავი და სხვ...
მწვანე გრეხილის წკნელის რგოლები - "კირკვტაილები" სვანეთში განცხდაბ დღეს - ნათლიღებასაც იცოდნენ: სახლში ჰკიდებდნენ მრავლად. ეს სულ სოლარული (მზის) ატრიბუტებია. ღამით გამოცხობილ ხაჭაპურებს ბოსელში წაიღებდნენ,ან ფარეხში, იქვე ლოცულობდნენ და ჭამდნენ შინაურები, უცხოს არ უნდა ენახა.
თუ ამ რიტუალს რამე დააკლდებოდა, იმ წელს საქონელს ზიანი არ ასცდებოდა და "სულ უკუღმა მიდიოდა" პირუტყვი.
ანუ ჩვენ რომ ვიცით ლობიანების ცხობა ბარბარობაზე -
ეს წარმართული კულტის გადმონაშთია.
თან საინტერესოა კიდევ ერთი დეტალი
დეკემბერში ანუ 22 დეკემბერს ყველაზე მოკლე დღეა -
ანუ ამ დღის მერე ხდება "მზის შემობრუნება"
ანუ დღის ზრდა....
გარკვეულ წილად ეს სვანური რიტუალი ამასაც ასახავს..
პოსტის ავტორი: syd თარიღი: Jul 4 2012, 08:04 PM
საინტერესო თემაა
პოსტის ავტორი: marine თარიღი: Jul 14 2017, 10:12 AM
"ქართველთა ღმერთი მზე იყო და საქართველოში ქრისტიანობის დამკვიდრებაც სწორედ თხოთის მთაზე მზის დაბნელების სახით მოვლენილ სასწაულს უკავშირდება. მირიან მეფემ ლოცვა აღავლინა წმინდა ნინოს ღვთაებისადმი და ანაზდეულად მზემაც გამოანათა. უმზეოდ სილამაზე ვერ იქნებაო, - ამბობდა ხალხი. ამიტომაცაა, რომ ქართულ აზროვნებასა და სახისმეტყველებას ღრმად განმსჭვალავს მზისა და ნათლის ესთეტიკა."
/"კარიბჭე" N16, 2008, გვ.29/
"მზის სილამაზემ ოჯახშიც დაისადგურა. ძველ ქართულ საცხოვრისში დედაბოძი იდგა. მას თავზე მზე დაჰნათოდა. ცენტრში, კერიაზე, შუაცეცხლი ენთო. ჩაუმქრალი კერა მზის სიმბოლო იყო. თუ მზე არ მოაკლდებოდა ოჯახს, თუ არ ჩაქრებოდა კერა, იგი აღვსილი იქნებოდა სიკეთითა და მშვენიერებით, მზეგრძელობა იქნებოდა ამ ოჯახში.
/პროფესორი რევაზ სირაძე
"კარიბჭე" N16, 2008, გვ.31/
პოსტის ავტორი: marine თარიღი: Sep 30 2018, 02:08 PM
"ტრადიციულად სოფელში [ხეითი] მცხოვრები ყველა გვარისთვის მთავარი დღეობა ბოსლობა იყო. სპეციალურ ლიტერატურაში მითითებულია, რომ იგი საქონლის ნაყოფიერებისა და გამრავლების წარმართული ღვთაება "ბოსელის" კულტთან დაკავშირებული მოძრავი ხალხური დღეობაა, რომელიც თებერვალში იმართებოდა.
ბოსლობის დღე მზისა და მთვარის კალენდრის მიხედვით გამოითვლებოდა. მკვლევარები ვარაუდობენ, რომ ბოსელი, როგორც წარმართული პანთეონის ერთ-ერთი ღვთაება, ჩვენს წინაპრებს ცხოველური სახის არსებად, კერძოდ ხარად უნდა ჰყოლოდათ წარმოდგენილი (აქედან უნდა მოდიოდეს პირუტყვის, ზოგადად ხარის პატივისცემის ტრადიცია საქართველოში).
ქართველთა ასტრალური რელიგიის მაღალ საფეხურზე, რომელიც განვითარებული მიწათმოქმედების შედეგად იშვა, ბოსელი სასოფლო-სამიწათმოქმედო მეურნეობას დაუკავშირდა და ასტრალურ ღვთაებათა წრეში მოექცა. მას "დიდ ღმერთს" უწოდებდნენ.
ბოსლობა ძველად მთელ საქართველოში აღინიშნებოდა, უმეტესად დასავლეთში, სვანეთში. აღნიშნული საწესჩვეულებო რიტუალის დროს ხალხი ღვთაება ბოსელს სთხოვდა საქონლის გამრავლება-სიჯანსაღეს, მარცვლეულის, ღვინის მოსავლის გადიდებას, რადგან ოჯახის ეკონომიური სიძლიერე მათზე იყო დამოკიდებული.
ამ დღეს, საღამოს ოჯახის წევრები საგანგებოდ გამომცხვარი სარიტუალო კვერით (რომელზეც ჯიქანი და გუთანი იყო გამოსახული) ხვდებოდნენ. ღვინით და ანთებული სანთლით ბოსელში შედიოდნენ, ხარსა და ძროხას სანთლით შუბლს შეუტრუსავდნენ, ტანზე კვერცხს (სიმრავლის სიმბოლოს) გადააგორებდნენ და ღვინით საქონელს დალოცავდნენ.
საქართველოში ქრისტიანობის გავრცელების შემდეგ წარმართული ღვთაება ბოსელი სიტყვათა მსგავსების საფუძველზე შეერწყა ცნობილი საეკლესიო მოღვაწის ბასილი დიდის სახელს. ბასილას უკვე კაცის სახისგამოსახულებიან საახალწლო კვერს უწოდებენ. საქართველოს სხვადასხვა კუთხეში განსხვავებული ფორმის ბასილებს აცხობდნენ, რომელსაც დიდ ღმერთს (წარმართულ ბოსელსაც და წმინდა ბასილი დიდსაც) უძღვნიდნენ და ბარაქას და გამრავლებას სთხოვდნენ.
დღეისათვის ხეითელები ამ დღეობას სიმბოლურად ბაგაში ქრისტეს შობასთან აკავშირებენ და უფალს პირუტყვის სიმრავლესა და ოჯახის სიჯანსაღეს ავედრებენ. მართალია, ბოსლობის დღესასწაულმა დაკარგა თავდაპირველი შინაარსი, მაგრამ მისი ფორმალური მხარე კიდევ ერთხელ ადასტურებს, რამდენად სიცოცხლისუნარიანი იყო ქართული წარმართული პანთეონი."
/"კარიბჭე" N5, 2010, გვ.40/
პოსტის ავტორი: marine თარიღი: Nov 18 2018, 08:36 PM
"ხალხური ქრისტიანობა" აღმოსავლეთ საქართველოს მთიანეთში
"საქართველოს აღმოსავლეთის მთიანეთი თავისი ნახევრად ქრისტიანული, ნახევრად წარმართული რელიგიით გამოირჩევა. საინტერესოა, არის თუ არა ფშავ-ხევსურული წარმართობა წმინდა ნინოს შემოსვლამდე არსებული წარმართული ეპოქის მემკვიდრე, რომელსაც ქრისტიანული ელემენტები შეემატა; წმინდა წყლის წარმართობაა თუ წარმართობით ფერნაცვალი ქრისტიანობა; რა ქრისტიანულ და წარმართულ სახე-სიმბოლოებს შეიცავს მთის შვილთა მითოლოგიური თქმულებები. ამ საკითხების შესახებ გვესაუბრება ილია ჭავჭავაძის სახელობის უნივერსიტეტის პროფესორი, ბატონი ზურაბ კიკნაძე.
- როდის იღებს ქართული მითოლოგია სათავეს და ატარებს თუ არა ის ქრისტიანულ ნიშნებს?
- ქართული მითოლოგია პირობითი ცნებაა. არსებობს აღმოსავლეთ საქართველოს მთიანეთის მითოლოგია, მითოლოგიური ტექსტები - ანდრეზები. მითოლოგია თავისთავად რელიგიური ჭეშმარიტებების გადმოცემის ჭურჭელია. მითოლოგიურ თქმულებაში - ანდრეზში, ისევე როგორც სახარებაში, ბიბლიაში, ფუძემდებლურ ტექსტებში, გადმოცემულია რელიგიის საფუძვლები, რომლებსაც შემდეგ ქრისტიანული დოგმატები ეყრდნობა. მთაში რელიგია მითოლოგიური თქმულებებითაა გადმოცემული. ამჟამად არსებული ანდრეზები რომ ვჩხრიკოთ, შესაძლოა, წარმართული ხანის (წმინდა ნინოს შემოსვლამდე) რაღაც ნამცეცები აღმოვაჩინოთ.
ეთნოგრაფთა აზრით, აღმოსავლეთის მთიანეთში ქრისტიანობამ აითვისა ის წარმართული ელემენტები, რომლებიც მას შემოსვლისას დახვდა. ისინი ფიქრობენ, რომ აღმოსავლეთის თქმულებების არქაული ფენა წარმართულია და მას დაემყნო ქრისტიანობა.
მე არ ვეთანხმები ამ შეხედულებას. ვფიქრობ, რომ მთაში წარმართობა პირველადი არ უნდა იყოს, ის მეორეული დანაშრევია, რომელიც ქრისტიანულ ცნობიერებას დაეშენა. ქრისტიანობა შემოვიდა და წარმართობამ მას ადგილი დაუთმო. რა უნდა გამოეყენებინა წარმართული არსენალიდან ქრისტიანობას? აღმოსავლეთ საქართველოს მკვიდრთ რომ ჰკითხოთ, გეტყვიან, რომ ქრისტიანები არიან და არ იციან, რა არის წარმართობა. მართალია, მითის სიუჟეტის ასაკის დადგენა რთულია, მაგრამ ვფიქრობთ, ფშავ-ხევსურული თემები, საყმოები ჩამოყალიბდა არაუგვიანეს შუა საუკუნეებისა, XVII-XVIII საუკუნეებში კულმინაციას მიაღწია, XIX საუკუნეში კი დღევანდელი სახე მიიღო. რა თქმა უნდა, ანდრეზებიც ამ პერიოდში შეიქმნებოდა. მთაში VIII-IX საუკუნეების ეკლესიის ნანგრევებია აღმოჩენილი, რაც ადასტურებს იმას, რომ ქრისტიანობას ამ პერიოდისთვის უკვე ღრმად ჰქონდა ფესვები გადგმული. მთაში არსებული ჯვარ-ხატების არსს თუ ჩავწვდებით, დავინახავთ, რომ საკრალური ტერმინოლოგიით XV-XVI საუკუნეებს არ სცილდება. ასე რომ, აღმოსავლეთ მთიანეთის რელიგიას საერთო არაფერი აქვს წარმართობის ეპოქასთან, რომელიც წმინდა ნინოს შემოსვლამდე იყო.
- საინტერესოა, როგორ მოხდა უკვე ჩამოყალიბებული ქრისტიანული რელიგიის გაწარმართება შუა საუკუნეებში, მაშინ, როცა საქართველოში სახელმწიფო რელიგია ქრისტიანობა იყო.
- საქართველოს ისტორიამ იცის მაგალითები, როცა რენესანსის პერიოდშიც, ქრისტიანული აღმავლობის ეპოქაშიც საქართველოს მთაში წარმართობა ბატონობს. თამარ მეფის მემატიანე ისტორულ დოკუმენტში "ისტორიანი და აზმანი შარავანდედთანი" აღწერს, როგორ აუჯანყდნენ მეფეს ფხოველები და დიდოელები. მათ ასალაგმად მეფემ ათაბაგი გაგზავნა. მემატიანე ახლავს ათაბაგს და აღგვიწერს მაშინდელ მთიელებს: დიდოელები წარმართებად არიან დახასიათებულნი, ძაღლს სცემენ თაყვანს, უმ ხორცს ჭამენ, ფხოველებზე კი ნათქვამია, რომ ისინი ჯვრის მსახურნი არიან და ქრისტიანობას იჩემებენ. გარეგნული ნიშნები მათაც ქრისტიანული აქვთ, როგორც დღევანდელ ფშავ-ხევსურებს, მაგრამ ქრისტიანობის კლასიკური მიმდევრები არ არიან. მაშინდელ ფხოვშიც ქრისტიანობა თავიანთ თემზე ჰქონიათ მორგებული და შეცვლილი ფხოველთა ფანტაზიით, თუმცა ქრისტიანული თვითშეგნება, იდენტურობა არ დაუკარგავთ, არ გაწარმართებულან.
ისტორიის მანძილზე ქრისტიანობას ბევრჯერ განუცდია წარმართული ელემენტების შეჭრა. დღესაც, განსაკუთრებით სოფლებში, შევხვდებით ცრურწმენის ელემენტებს. ეს სტიქიური წარმართობაა, რომელიც თან სდევს ადამიანს. ადამიანი მიდრეკილია წარმართობისკენ. მას ყოფითი პრობლემები და შეხედულებები სჭიროებისამებრ შეაქვს რელიგიაში. ასეთი მოვლენა - სტიქიური წარმართობა ნებისმიერი წიგნიერი რელიგიის ხვედრი შეიძლება გახდეს, როდესაც წიგნი დაიკარგება. წიგნის არარსებობა იწვევს ათასგვარ ინტერპრეტაციას, ჭეშმარიტებიდან გადახვევაც ასეთ შემთხვევაში ხდება. ამიტომ არის, რომ წიგნს ასეთი მნიშვნელობა ენიჭება ქრისტიანობაში. წიგნი ხატივითაა, მას პატივით გამოაბრძანებენ წირვაზე, თაყვანს ვცემთ და ვემთხვევით. რომ არა წიგნი, ძალიან გაგვიჭირდებოდა წმინდად შეგვენარჩუნებინა ქრისტიანობა.
ფშავ-ხევსურეთის გაწარმართების მიზეზიც ისაა, რომ საქართველოს სამეფო ტახტმა ვერ მოიცალა, წიგნი შეეტანა ამ კუთხეში. XVIII საუკუნის მიწურულს, როდესაც რუსეთ-საქართველოს შორის ტრაქტატი იდებოდა, რუსეთის იმპერატორმა მოითხოვა, ქართველებს თავიანთი ვინაობა, სარწმუნოება აღეწერათ. 1770 წლის ტრაქტატის ერთ-ერთ პუნქტში საინტერესო რამ წერია: "არს ხევსურეთი, კერძო ქრისტიანენი, ნახევრად ქრისტიანენი, ჩვენის მოუცლელობისა და ჟამთ ვითარებისაგან რჯულზე წამხდარი". ხევსურთა რჯულზე წამხდრობა გამოუწვევია იმას, რომ ცენტრალურ ხელისუფლებას მისი პატრონობის ძალა აღარ შესწევდა. ამის გამო ეს მხარე XVII-XVIII საუკუნეებში სრულ იზოლაციაში მოექცა. მღვდელი იქ აღარ იყო და წიგნი, წიგნიერი ცოდნა დავიწყებას მიეცა, ხალხიც ნახევრად ქრისტიანი გახდა.
მარტოდ დარჩენილ ფშავ-ხევსურებს თავის გადასარჩენად რელიგია სჭირდებოდათ. ეს საზოგადოების ცნობიერების სტიქიური სურვილია - ადამიანს სურს, თაყვანისცემის საგანი ჰქონდეს, მით უმეტეს, ექნებოდა ეს ხალხს, რომლის მეხსიერებაშიც ქრისტესა და ჯვარს მნიშვნელოვანი ადგილი ეჭირა. მიტოვებული საზოგადოება იძულებული გახდა, მეხსიერებაში შემორჩენილი ქრისტიანული დეტალებისგან ახალი, შესანიშნავი რელიგიური სისტემა შეექმნა. მათ ტექსტებს ნებისმიერი ქრისტიანი გაიმეორებდა: "დიდება ღმერთსა, მადლი ღმერთსა! დიდება მზესა, მზის ცხოლ ანგელოზებსა... დიდება ღმერთსა, რჯულს ქრისტიანთასა".
შუა საუკუნეებში, ზურაბ ერისთავის ბრძოლების დროს, როდესაც ფშავ-ხევსურები თავიანთ ღირსებას, ტერიტორიებს იცავდნენ და ბარის სათამაშოც კი გახდნენ, მტრისგან დასაცავად აუცილებლად სჭირდებოდათ რელიგია - მისტიკური მფარველი. შეიქმნა კულტი, ერთი პატრონის ქვეშ გაერთიანებული საყმო. ფშავში ლაშარის ჯვრის გარშემო თორმეტი თემი გაერთიანდა. თითოეულ თემს კი თავისი ღვთისშვილი ჰყავდა მფარველად.
- წარმართობაშერეულ ახალ ფშავ-ხევსურულ რელიგიას რა შემორჩა ქრისტიანობიდან?
- ამ რელიგიის ტერმინოლოგია მთლიანად ქრისტიანული ლექსიკონიდან არის აღებული: ხუცესი, დეკანოზი, ლიტანია, სეფისკვერი... ყველა მითოლოგიური ტექსტი, რიტუალი ქრისტიანული სიმბოლოებისგან არის შეძერწილი. სიღრმეში რომ ჩავიდეთ, დავინახავთ, რომ ეს ქრისტიანული სუბსტრატია.
მთელი რელიგია ჯვარზეა აგებული. ჯვარმა დიდი ადგილი დაიკავა, როგორც საზოგადეობის პატრონმა. როგორც ეკლესია იფარავს სოფელს და ხალხი ეკლესიის გარშემო ერთიანდება, ასევეა ჯვარი აღმოსავლეთ მთიანეთში. პირველ საუკუნეებში ჯვარი ეკლესიის მნიშვნელობითაც იხმარებოდა. "მცხეთის ჯვარშიც" ჯვარს ეკლესიის მნიშვნელობა აქვს. აღმოსავლეთ საქართველოში კი ჯვარს ეს მნიშვნელობა დღემდე შემორჩა. ის არ არის მხოლოდ და მხოლოდ ორი გადაჯვარედინებული ძელი; ის ცოცხალი არსებაა, რომელსაც ღვთისშვილს, ღვთის დანაბადებსაც უწოდებენ. მისი სულიერი პატრონი, ანგელოზიც, ქრისტიანული ტერმინებით არის გამოხატული. ჯვარი ცოცხალია.
ხევსურულად ჯვრის მნიშვნელობით ხატიც იხმარება. ჯვარ-ხატი ერთი და იგივეა. ფშავ-ხევსურთა ეკლესიაც, შესაკრებელიც ჯვარ-ხატად იწოდება. ხატს ხანდახან ჯვრის გამოსახულება აქვს.
ჯვარი მოდის მტრედის, ცეცხლის ბურთის სახითაც. ფშავ-ხევსურებმა საოცარი სულიერი სახე მისცეს ჯვარს. ამის გამო ის უდიდესი თაყვანისცემის საგანი გახდა. ჯვარი უხილავი არსებაა. მასში ერთიანდება ღვთისშვილიც, რომელსაც მორიგე ღმერთი უგზავნის რომელიმე თემს დასახმარებლად. ღვთისშვილი ღვთის ნების აღმსრულებელი, ღვთის დანაბადებია. ღვთისშვილნი დევებს უპირისპირდებიან. "დაევა" ირანულიდან მომდინარეობს. ის ნათელი ღმერთის აჰურამაზდას მოწინააღმდეგე დასის სახელწოდებაა. ამ ბრძოლაშიც ღვთისშვილები ნათელი ღმერთის მხარეს არიან. დევის სახით ადამიანი ებრძვის ყოველგვარ "დევურ" გამოვლინებას საკუთარ თავში, გარე სამყაროში. "შუშანიკის წამებაშიც" დევი წარმართობის მნიშვნელობით არის გამოყენებული. "შენ დევნი შემოიხუენ", - ეუბნება შუშანიკი ვარსქენს, რომელმაც ჭეშმარიტება უარყო. როგორც ნინოს ჯვარი ანგრევს საკერპოებს, ისე ღვთისშვილი - ჯვარი ანადგურებს წარმართობის სიმბოლოს, დევს. ყველა ღვთისშვილს თავისი ბიოგრაფია და დევებთან ბრძოლის ისტორია აქვს. საყმოც მუდამ მადლიერია, რადგან ღვთისშვილთა დახმარებით იბრუნებს ტერიტორიებს, სალოცავებს. დევებისგან დახსნა წარწყმედისგან დახსნაცაა.
დევებსა და ღვისშვილებს შორის ბრძოლა საღვთო ომია. ამ საღვთო ომის პროცესში წარმოიქმნა ახალი რელიგიაც. ამ რელიგიის დასაწყისი კარგად ჩანს ერთ მითოლოგიურ თქმულებაში: დევებს სცოდნიათ მჭედლობის საიდუმლო, რომელსაც ადამიანებს არ უმხელდნენ. ერთ კაცს ამ საიდუმლოს გასაგებად დევებთან ცოლი გაუგზავნია. შეურაცხყოფილი ქალი შინ ტირილით დაბრუნებულა: ნეტა იქ არ გაგეშვი და აქ მოგეკალიო. სასოწარკვეთილი კაცი, რომელიც თავად უძლურია გაუმკლავდეს მტერს - დევს, მიმართავს მორიგე ღმერთს და დახმარებას სთხოვს. სანაცვლოდ კი საუკეთესოს - თავისი გაზრდილი ხარის შეწირვას ჰპირდება. ასე მყარდება ადამიანსა და ღმერთს შორის კავშირი. იქმნება რელიგია. მორიგე ღმერთი უშვებს ღვთისშვილს - ჯვარს, რომელიც ადამიანს ღირსების აღდგენაში ეხმარება. ღვთისშვილის დევთან ბრძოლა იგივეა, რაც წმინდა გიორგისა გველეშაპთან. ფშავ-ხევსურეთში წმინდა გიორგიც ღვთისშვილია, მთავარანგელოზი მიქაელიც. როგორც ქრისტიანობაში, იქაც დაცულია შვიდსაფეხურიანი იერარქია.
ჯვარი დედამიწაზე კვრივ ადგილს ქმნის. "კვრივი" უხილავად ზღვარდადებული საკრალური ადგილია. მთელი ეკლესია საკურთხეველივითაა დაცული. იქაურებმა იციან, სად გადის ზღვარი. "კვრივს" ფრინველები და ცხოველები პოულობენ.
მტრედს დიდი მნიშვნელობა ენიჭება მთის რელიგიაში. ის წმინდა ადგილების მიმანიშნებელია, ჯვრის მანიფესტაციაა. ადამიანებს აღმოუჩენს ადგილს, სადაც ჯვარს სურს დამკვიდრება. II-III საუკუნეების ქრისტიანი მოღვაწე ტერტულიანეც ქრისტიანულ ტაძარს მტრედის სახელს უწოდებდა. მტრედი ძველ აღთქმაში - ნოესთან, ახალ აღთქმაში კი ნათლსიღებისას სულიწმინდის სიმბოლოდ ჩანს. უძველეს ქრისტიანულ კატაკომბებშიც გამოსახულია მტრედი. ეს არის ადამიანის სული, რომელიც უკვდავებას ეწაფება. აღმოსავლეთის მთიანეთის ცნობიერებაშიც დიდი ასპარეზი დაეთმო მტრედს. ერთი შესანიშნავი მთიულურ-გუდამაყრული ანდრეზი მტრედზე მე თვითონ ჩავიწერე გუდამაყარში: მთიულეთიდან ლაკათხევში სახლის ასაშენებლად ხეს ჭრიდა ქარჩაიძე. შეუმჩნევია, რომ მტრედს ნაფოტები მიჰქონდა სადღაც. გაჰყოლია. მტრედს ქარჩაიძე გუდამაყარში გადაუყვანია, დუმაცხოში. ფრინველს კაცი ტყეში შეჰყოლია. იქ კი უნახავს, რომ მტრედს ნაფოტებისგან ეკლესიის მოდელი აეშენებინა. ქარჩაიძემ ეს ამბავი დუმაცხოს მცხოვრებთ შეატყობინა. ყველა მიხვდა, რომ მტრედი ღვთის შთაგონებით მოქმედებდა. ქარჩაიძემ სახლის ნაცვლად ეკლესია ააშენა. გასამრჯელოდ კი, ცხვრის, ფულის ფართალის ნაცვლად, რძლის კარნახით, ამ ეკლესიიდან მადლი გამოითხოვა. დღესაც ხატობას დუმაცხოში პირველ რიგში ქარჩაიძეების შესაწირს შეიწირავენ. ლოცავენ: იმრავლონ ქარჩაიძეებმაო.
ასევეა სხვა ფრინველებიც. ხევის გერგეტის სამებაც ყვავის კარნახით აუშენებიათ იმ ადგილას.
ფრინველები და ცხოველები ღვთის ნების საუკეთესო გამტარები არიან. ადამიანს საკუთარი ნება აქვს და ღვთის ნებას ვერ ატარებს.
ძალიან ხშირია, როცა ძროხებმა აღმოაჩინეს ადგილი, სადაც ეკლესია უნდა აშენებულიყო. ძროხას ან ხარს რქებზე ხატს დააკრავდნენ და გაუშვებდნენ. ის სხვადასხვა სახით მიანიშნებდა საყმოს, სად იყო "კვრივი".
გუდამაყარში ერთ-ერთი ჯვრის სახელი "პირიმზე ფუძის ანგელოზი ხორასნის შვიდი ათასი ტყვის მხსნელი წმინდა გიორგია". თქმულების მიხედვით, ხევსური ტყვეები ხორასანში გადაასახლეს. ისინი საქართველოში დაბრუნებაზე ოცნებობდნენ. ქადაგის რჩევით, ხარს რქებზე დააკრეს ხატი, რომელიც თან ჰქონდათ. ხარმა ისინი ღვთის შთაგონებით ხორასნიდან ხევსურეთში ჩამოიყვანა. ლომისის წმინდა გიორგიც ხორასნის ტყვეთა მხსნელია.
ყველა საგანსა და წეს-ჩვეულებას კი აერთიანებს ქრისტიანობის უმთავრესი ატრიბუტი - თასი. თასი აჩვენებს საყმოსა და თემის ერობას ჯვრის გარშემო. ხუცესი დგას და უჭირავს ვერცხლის ჯაჭვებით, სამკაულით შემკული თასი. საყმო შეჰყურებს თასს, როგორც წმინდა გრაალს. ის ჯვართან საყმოს თანაზიარობის სიმბოლოა. ეს არის კულმინაცია - ეკლესია. ის იწვევს ხალხს. მედღესასწაულეს შეუძლია, ბაგით შეეხოს მას. რა თქმა უნდა, შინაარსი არა, მაგრამ სქემა ზუსტად იმეორებს ზიარების საიდუმლოს.
როდესაც თემების კონსოლიდაცია მოხდა და ფშავ-ხევსურეთი მტკიცე საყმოებად ჩამოყალიბდა, როგორც ჩანს, სამეფო ტახტმაც მოიცალა მთისთვის, იქ წიგნიც შეიტანეს, მაგრამ უკვე კარგად ჩამოყალიბებული რელიგიური სისტემა დახვდათ. ერეკლე მეფეს ხევსურეთში ორმოცდაოთხი კაცი მოუნათლავს და გუდანის ჯვრის მოძმე გამხდარა, გუდანის ჯვრის საყმო კი - ერეკლეს საყმოც. "ერეკლე, შენგან ფულს როგორ ავიღებთ, უნჯი (ძვირფასი) ყმანი ვართ შენია", - ვკითხულობთ ხევსურულ ტექსტებში. საყმოს ბატონი არ ჰყავდა. მისი პატრონი კი მთაში გუდანის ჯვარი იყო, ბარში - ერეკლე.
ასე გადაირჩინეს თავი აღმოსავლეთ საქართველოს მთიელებმა სახეცვლილი ქრისტიანობით.
ფშავ-ხევსურული რწმენა ქრისტიანობის ერთგვარი სახეცვლილებაა და არა საკუთრივ წარმართობა. მათზეც შეიძლება ითქვას - "ქრისტიანობას იჩემებენო". თვითშეგნებაც ქრისტიანული აქვთ. "დიდება დღესა დღესინდელსა რჯულქრისტეანთასა", - ამბობს ფშაველიცა და ხევსურიც და თავს "რჯულქრისტეანს" უწოდებს.
დღეს ხევსურეთი დაცლილია, ფშაველთა დიდი ნაწილი კახეთში გადასახლდა, მაგრამ თავიანთ თემურ ერთიანობას ყოველ დღესასწაულზე ადასტურებენ. ჯერ კიდევ არსებობს წინაპართა ადგილების ხსოვნა. ჩემი აზრით, ეს ხალხური ქრისტიანობაა. ამ პროცესს ქრისტიანობის ფოლკლორიზაციასაც ვუწოდებდი და არა წარმართობას. აშკარად ჩანს, რომ საზოგადოებას, რომელსაც არც ქრისტე დაუვიწყებია, არც ჯვარი, მაგრამ "ჩვენის მოუცლელობით" წიგნისმიერი ცოდნით, კანონიკურად ვერ უდიდებია ღმერთი, ღვთის მადლი არ განშორებია. მადლი, რომელიც ქარჩაიძეებმა მოითხოვეს ეკლესიის შენების წილ, მთელ ფშავ-ხევსურეთშია დაუნჯებული."
/"კარიბჭე" N14, 2010, გვ.56/
პოსტის ავტორი: marine თარიღი: Apr 29 2020, 05:33 PM
"ქართული წარმართული პანთეონის შესწავლამ დ. კარიჭაშვილი იმ აზრამდე მიიყვანა, რომ მისი შვიდი ღვთაებიდან (არმანი, ზადენი, გაცი, გაიმი, აინინა, დანინა და აფროდიტე) არცერთი არ იყო ეროვნულ ნიადაგზე წარმოშობილი და მათი პატივისცემა ჩვენს წინაპრებს მეზობელი ქვეყნებიდან, კერძოდ, სპარსეთიდან, ასურეთ-ბაბილონიდან და საბერძნეთიდან ჰქონდათ შეთვისებული"
/"საქართველოს ეკლესიის კალენდარი 2009" გვ. 251/
პოსტის ავტორი: marine თარიღი: May 1 2020, 07:25 PM
"მოძიებული ეთნოგრაფიული წყაროების მიხედვით, ხაჭა ქალის სახელია. ლეგენდის თანახმად, 15 შვილის დედა ხაჭამ, ერთხელ, პურის გუნდა რომ გაედიდებინა, მასში ყველის დიდი თავი ჩადო და გამოაცხო, ასე მოგვევლინა ლეგენდარული ხაჭას-პური, ანუ ხაჭაპური. ხაჭაპურის ისტორიაზე, კიდე არაერთი ლეგენდა მოგვითხრობს, საერთო ყველგან ხაჭას ამბავია, რომელმაც პირველად გამოაცხო ყველის გულსართიანი პური"
/"კარიბჭე" N5, 2020, გვ.46/
პოსტის ავტორი: marine თარიღი: Feb 12 2022, 02:19 PM
"ქართული მითოლოგია დამუშავებული და დახვეწილი ყოფილა. ამის შესახებ წერს შ. ნუცუბიძე - წყლის "ღმერთი" - იგრისი თავდაპირველად მხოლოდ ადგილობრივი, კოლხიდელი ღმერთი იყო და მხოლოდ შემდეგ, ქართული მითოლოგიის მთლიანი დამუშავების შედეგად, საერთო-ქართულ პანთეონში შევიდა".
/მიტროპლიტი ანანია ჯაფარიძე, ლია ბარბაქაძე, "საქართველოს საეკლესიო ისტორია IX-X კლასის სახელმძღვანელო" გვ. 172/
პოსტის ავტორი: marine თარიღი: Feb 12 2022, 02:38 PM
"ქართველებს ჰყავდათ საერთო, დიდი (უფროსი) ღმერთებიცა და სატომო ან სატომთაშორისი ღვთაებებიც... ახლა, შეიძლება ითქვას, კარგად არის გამორკვეული, რომ იმ დროს ქართულ ასტრალურ პანთეონს სამეული მეთაურობდა. პირველი მათგანი - მთვარე, უფროსად მიჩნეული უზენაესი ღმერთი იყო, მეორე - ქალღმერთი მზე ან მზექალი, ხოლო მესამე - კვირია..."
/მიტროპლიტი ანანია ჯაფარიძე, ლია ბარბაქაძე, "საქართველოს საეკლესიო ისტორია IX-X კლასის სახელმძღვანელო" გვ. 172/
პოსტის ავტორი: marine თარიღი: Mar 7 2022, 01:11 PM
"მზე ხომ ძველ ქართველ ტომთა წარმართული პანეთეონის ერთ-ერთი უმაღლესი ღვთაებაა, დღის სინათლის განსახიერება. კოლხთა მიერ მზის, როგორც უმაღლესი ღვთაების, თაყვანისცემა ქართული წარმართული კალენდრის ანალიზითაცაა დადასტურებული. ვანის ნაქალაქარზე აღმოჩენილ ელინისტური ხანის ბერძნულ წარწერაშიც მზე (ჰელიოსი) უზენაეს ღვთაებათა შორისაა მოხსენიებული. და ბოლოს, მზის კულტის არსებობას კოლხეთში მოწმობს არქეოლოგიური მასალაც: ლომი და ლომის თავი (მზის განსახირება) კოლხურ ოქროს დიადემაზე და ვერცხლის მონეტებზე, კოლხური ოქროსა და ვერცხლის საყურეებისათვის აგრე ტიპური ვარდული, ხოლო ოქროსა და ბრინჯაოს ნივთებზე, თიხის ჭურჭელზე გამოსახული სვასტიკა (ქართული დედაბოძის შემკულობაშიც რომ შემოუნახია თავი) აგრეთვე მზის სიმბოლოებადაა აღიარებული".
/საქართველოს ისტორიის პალიტრა, "ძველი ქართული ცივილიზაციის სათავეებთან", გვ.291/
პოსტის ავტორი: marine თარიღი: Mar 8 2022, 03:06 PM
"ქვედა პალეოლითის ეპოქაში ჩნდება პრიმიტიული რელიგიური რწმენა-წარმოდგენებიც, რის ერთ-ერთ მოწმობად მიაჩნდათ "დათვის კულტი". ამ თვალსაზრისით დიდ ინტერეს იწვევს კუდარო I სადგომის აშერულ ფენაში აღმოჩენილი ორი თავის ქალა - ერთი გამოქვაბულის დათვისა, ხოლო მეორე - ირმისა, რომლებიც თითქოს საგანგებოდ იყო დაწყობილი გამოქვაბულის აღმოსავლეთი გალერეის მოპირდაპირე კელდებთან თვალსაჩინო ადგილას".
/საქართველოს ისტორიის პალიტრა, "ძველი ქართული ცივილიზაციის სათავეებთან", გვ.83/
პოსტის ავტორი: marine თარიღი: Mar 8 2022, 03:21 PM
"თუ უმაღლეს ქალღვთაებად მზე იყო გააზრებული, უმაღლეს კაცღვთაებად განიხილებოდა მთვარე, რომელიც ხარის სახით იყო წარმოდგენილი. მთვარის კულტის ფართოდ გავრცელება დასტურდება ხარის მინიატურული ქანდაკებებისა და ხარის რქიანი მამაკაცის თავის გამოსახულებათა მრავალრიცხოვანი აღმოჩენებით"
/საქართველოს ისტორიის პალიტრა, "ძველი ქართული ცივილიზაციის სათავეებთან", გვ.147/
პოსტის ავტორი: marine თარიღი: Apr 20 2022, 08:17 PM
"უაღრესად მრავალფეროვანია ნადირობასთან დაკავშირებული რწმენა-წარმოდგენები, წეს-ჩვეულებები, ფოლკლორი. ნადირობის სამი მფარველი - "ნადირთ პატრონი", "ოჩოპინტრე" და "ნადირთ მწყემსი". ჩვენი ქვეყნის სხვადასხვა მხარეში გარკვეული ვარიაციებით ყველგან ფიგურირებს. სვე-ბედის მომცემად წმინდა გიორგი ითვლება. შემონახულია მრავალი სამონადირეო ტაბუ და აღკვეთა, რომელთა დაცვა წარმატებული ნადირობის წინაპირობად მიიჩნეოდა. უმნიშვნელოვანესია სამონადირეო ციკლის ლეგენდა-წარმოდგენები, ზღაპრები, ეპოსი და ფერხულები. საქართველოს მთაში ნანადირევის რქებს ბოლო დრომდე სწირავენ ეკლესიებს (ჯვარ-ხატებს) მადლობის ნიშნად.
მეტად მრავალფეროვანია მონადირეობასთან დაკავშირებული სვანური რწმენა-წარმოდგენები. განსაკუთრებით აღსანიშნავია სვანურ ფოლკლორში შემონახული ამირან-დარეჯანიანის უძველესი, არქაული პლასტები. ცხადია, ამ რწმენა-წარმოდგენებს დიდი კვალი დააჩნია ქრისტიანობამაც. ქრისტიანობის გავლენით, ნადირთა და მონადირეთა მფარველად წმ. გიორგი ითვლება. მას ემორჩილება ნადირთმწყემსი ქალ-ღვთაება დალი. "დალს წმ. გიორგისგან ჩაბარებული ჰყავს ჯიხვები და არჩვები". სვანი მონადირე გულდასმით იცავდა წინაპართაგან მომდინარე, ტრადიციებსა და აღკვეთებს: გარკვეული ხნის მანძილზე ერიდებოდა ახლად მოლოგინებულ ან რიგში მდგომ ქალს. თუ კი "სიწმინდე" მონადირის ოჯახში დაცული იყო, იგი ბედავდა სანადიროდ წასვლას. გამთენიისას საგზალს უმძრახად აიღებდა და სოფლიდან გადიოდა. სანადირო ადგილებს მიახლოებული მონადირე ლოცვას აღავლენდა "დიდი ღმერთის" - სვე-ბედის მომნიჭებლის სახელზე. ნადირობა რამდენიმე დღესაც გრძელდებოდა. მონადირე მოკლავდა თუ არა ჯიხვს ან არჩვს, გაატყავებდა, გულ-ღვიძლს ამოაცლიდა, შეწვავდა და ისე ილოცებდა. ამჯერად სამადლობელ ლოცვას აღავლენდა. შინ დაბრუნებული ეკლესიას მიაშურებდა, თან მიჰქონდა სანთლები, ზედაშე (ენგურის ხეობაში - არაყი, ცხენისწყლის ხეობაში - ღვინო), "ლემზირები" და ღმერთს მადლობას შესწირავდა".
/საქართველოს ისტორიის პალიტრა, "შუა საუკუნეების ქართული ხალხური კულტურა", გვ. 143/
პოსტის ავტორი: marine თარიღი: Apr 24 2022, 01:30 PM
"ძველი რწმენით, ბოსტანს თავისი მფარველი ჰყავდა - "ქალბებერა", ხოლო ავი თვალისგან დაცვის მიზნით მასში ადამიანის გამოსახულების "ჩუჩელას" - საშინელებას დგამდნენ".
/საქართველოს ისტორიის პალიტრა, "შუა საუკუნეების ქართული ხალხური კულტურა", გვ. 107/
პოსტის ავტორი: marine თარიღი: May 1 2022, 05:14 PM
"სწამდათ, რომ ყველაფერს ჰყავდა მფარველი ანგელოზი (ადგილის დედა), თაყვანს სცემდნენ წყლის, მიწის, ღვინის მფარველ ღვთაებებს. ადგილის დედა ადგილის მფარველი ანგელოზია, რომლის რწმენაც მთელ საქართველოშია გავრცელებული. იგი ძირითადად ქალის სახითაა წარმოდგენილი, თუმცა ზოგან მამაკაცური სახე აქვს. ადგილის დედა პატრონობს ადგილს, ადევნებს თვალყურს მოსავლიანობას, წველადობას, რძის შედღვებას და სხვ. მასთან მიაქვთ შესაწირავად პატარა გულიანი ქადები, სანთლები და შესთხოვენ ბარაქიანობას. ხშირად ადგილის დედა გველის სახეს იღებს, როცა სურს ადამიანს ეჩვენოს. გველი, რომელიც მას განასახიერებს, სახლის საძირკველში იდებს ბინას და რძეს გამოუდგამენ ხოლმე. არათუ მის მოკვლას, მის დაფრთხობასაც ერიდებიან. მისი სიკვდილი ოჯახის ამოწყვეტას ნიშნავს. ადგილის დედას უკლავენ პირველმოგებულ ხბოსა და ციკანს".
/საქართველოს ისტორიის პალიტრა, "შუა საუკუნეების ქართული ხალხური კულტურა", გვ. 387/
პოსტის ავტორი: marine თარიღი: May 2 2022, 02:06 PM
"სწამდათ ბოროტი სულების (დევები, ქაჯები,ჭინკები, ალები) არსებობაც. მავნე სულების მეუფეს ხევსურეთში "კარატის ხატი" ჰქვია. მას ექვემდებარებიან ალები, ქაჯები, მაჯლაჯუნები და სხვა მავნე სულები. რომლებიც ადამიანს სხვადასხვა სახით გამოეცხადებიან ხოლმე: ხან ღორის, ჯოჯოს, ხვლიკისა და ბევრჯერ ბავშვის სახითაც. დევები, იგივე დევ-კერპნი ბოროტ ძალებს განასახიერებენ ქართულ მითოლოგიაში. ქართულ ზღაპრებში დევი ადამიანის მსგავსი ფანტასტიკური არსებაა, ტანად დიდი და ღონიერი, ზოგჯერ მრავალთავიანი, ბევრ ზღაპარში ისინი გონებაჩლუნგ არსებებად არიან გამოყვანილი. ალი წყლის არსებაა. იგი თმაგაშლილი მშვენიერი ქალის სახით ეჩვენება მამაკაცს, იზიდავს მას, წყალში იტყუებს და ახრჩობს. ქაჯი დიდი ტანის, ბალნიან, კლანჭებიან მამრობითი სქესის არსებად წარმოიდგინება. ჭინკებიც ასეთივე, მაგრამ დაბალი არსებებია. ისინი ტყეში ცხოვრობენ. ავსულებს განეკუთვნებიან კუდიანებიც. მათ ცხოველებად ქცევა შეუძლიათ და ღამით ნავარდობენ. კუდიანების უფროსია როკაპი".
/საქართველოს ისტორიის პალიტრა, "შუა საუკუნეების ქართული ხალხური კულტურა", გვ. 387/
პოსტის ავტორი: marine თარიღი: May 2 2022, 02:52 PM
"ქართულ მითებში ღვთაება ხშირად წარმოგვიდგება ხის სახით, რომელიც ამოიმართება ხოლმე ქედუხრელთა კერებში. ხის კულტი გარკვეულწილად სიცოცხლის ხის შესახებ არსებულ წარმოდგენებსაც უკავშირდება, რომლის სიმბოლოსაც წარმოადგენს ქართული დარბაზის დედაბოძი. სიცოცხლის ხის გამოსახულების გამოსახულების ერთ-ერთ სახეს წარმოადგენს დასავლეთ საქართვლეოში გავრცელებული ახალი წლის დღესასწაულის აუცილებელი ატრიბუტი - ჩიჩილაკი".
/საქართველოს ისტორიის პალიტრა, "შუა საუკუნეების ქართული ხალხური კულტურა", გვ. 375/
პოსტის ავტორი: marine თარიღი: May 2 2022, 07:43 PM
"მზის სიმბოლოდ მიიჩნევა ჩიჩილაკის გრძელი წვერებიც. საინტერესოა, რომ ამ წვერს "ბასილას წვერებსაც" ეძახდნენ. ბასილა არის სახელი, რომელიც აერთიანებს ქრისტიანული ეკლესიის მოღვაწის, ბასილი დიდისა (IV საუკუნე) და უძველესი ქართული ღვთაების - ბოსლის კულტებს. ბოსელი იყო ნაყოფიერებისა და გამრავლების, უმთავრესად საქონლის მფარველი ღვთაება ძველ საქართველოში. მიწათმოქმედებისა და შესაბამისად ასტრალური კულტების განვითარებასთან ერთად იგი სამიწათმოქმედო მეურნეობას დაუკავშირდა, ასტრალურ ღვთაებათა წრეში მოექცა, ანთროპომორფული სახე მიიღო და მისი გაფართოებული ფუნქციები ახალი წლის ციკლის დღეობებში გამოვლინდა. ღვთაება ბოსლის სვანური სახელი ჩიჩილაკის სვანური სახელის იდენტურია - ბომბღა. ბომბღა "ხელის გახსნის" რიტუალთანაა დაკავშირებული. იგი წარმოადგენს ფქვილიან ჯამში ჩამაგრებულ მუხის ან თხილის ტოტს, რომელიც შალისა და კანაფის ძაფებით იყო მორთული. ჩიჩილაკი ავლენს, ერთი მხრივ, ხის კულტის განვითარების უძველეს საფეხურს, მერე მხრივ კი სიცოცხლისა და ნაყოფიერების ასტრალურ ღვთაებებთან, კერძოდ მზის კულტთან კავშირს.
ხეთა თაყვანისცემას უკავშირდება ისეთი ღვთაებების არსებობა როგორიცაა ტყაშმაფა, მესეფი, მინდორთ ბატონი და მისი ასული, ნადირთ პატრონი"
/საქართველოს ისტორიის პალიტრა, "შუა საუკუნეების ქართული ხალხური კულტურა", გვ. 377/
პოსტის ავტორი: marine თარიღი: Jun 2 2022, 09:18 PM
"ჩვენს მეთევზეებს "ავი თვალისაც" სჯეროდათ, ამიტომ იმ მეთევზეებს, რომლებსაც ასეთი რამ ბრალდებოდათ, ზღვის ნაპირზე გასვლის უფლება არ ჰქონდათ, როცა სხვები თევზაობდნენ"
/საქართველოს ისტორიის პალიტრა, "ზღვაოსნობა საქართველოში", გვ. 136/
უზრუნველყოფა Invision Power Board (http://www.invisionboard.com)
© Invision Power Services (http://www.invisionpower.com)