კათოლიკოს-პატრიარქი ლეონიდე, "ცხოვრება" პარამეტრები

[saria-giorgi]

სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქი ლეონიდე(ერისკაცობაში-ლონგინოზ ოქროპირიძე,დაიბადა 1860წ.მწყემსმთავრობდა 1918-21წ.წ.)გამოჩენილი საეკლესიო მოღვაწე იყო.
კიევის სასულიერო აკადემიის დამთავრების(1888წ)შემდეგ იგი საქართველოში შეუდგა ღმრთისმსახურებას.სასულიერო მოღვაწეობა მან სამისიონერო მოღვაწეობით დაიწყო;შემოიარა საქართველოს თითქმისყველა კუთხე(განსაკუთრებით მთიანეთი).ქადაგებდა უბრალო ხალხში და ცდილობდა ეკლესიური ცხოვრების აღორძინებას.საქართველოში მოგზაურობა დიდად სასარგებლო აღმოჩნდა მომავალი მღვდელმთავრისთვის.მან საფუძვლიანად შეისწავლა ქართველი ხალხის ყოფა,ტრადიციები და ზნე-ჩვეულებანი,მოილოცა საქართველოს წმიდა ადგილები,გაეცნო თითოეული მხარის ისტორიულ-ეთნოგრაფიულ ღირსშესანიშნაობებს.
სხვადასხვა დროს ეპ.ლეონიდე ოქროპირიძე მსახურობდა კავკასიაში მართლმადიდებელი ქრისტიანობის საბჭოს წევრად,ქართული ბიბლიის გამსწორებელი კომიტეტის თავჯდომარედ და სხვ.1918წლიდან გორის,იმერეთისა და გურია-სამეგრელოს ეპისკოპოსი იყო.
ლეონიდეს სახელი განუყრელად დაკავშირებულია საქართველოს ეკლესიის ავტოკეფალიის აღდგენასთან.1917წლის 12-მარტს,კვირა დღეს,ლეონიდესა და სხვა ქართველ მღვდელმთავრების თაოსნობით შესრულდა საგანგებო ღმრთისმსახურება მცხეთის სვეტიცხოვლის ტაძარში."განიცადეზე"სითყვით გამოსულმა ეპ.ლეონიდემ გამოაცხადა,რომ ამიერიდან აღდგენილია საქართველოს ეკლესიის ავტოკეფალური მართვა-გამგეობა და ეს სასიხარულო მოვლენა მიულოცა ქართველ ერს.
იმავე დღეს შეადგინეს სათანადო დოკუმენთი,რომელსაც ხელს აწერდნენ მღვდელმთავრები,სამღვდელონი და სხვა დამსწრე საზოგადოება.დოკუმენტში აღნიშნული იყო:"ვიდრე სრულკანონიერ ნიადაგზე მოხდებოდეს საქართველოს ეკლესიის კათალიკოსიის არჩევა,დროებით დაინიშნოს კათალიკოსის ადგილის აღმავსებელად,საქ.ეკლესიის გამგედ,სამღვდელო და საერო პირთაგან შემდგარი დროებითი აღმასრულებელი კომიტეტი გურია-სამეგრელოს ეპ.ლეონიდეს თავჯდომარეობით"(გაზ."საქართველო",1917ნ.59).
მეორე დღეს,13მარტს ეპ.ლეონიდემ ოფიციალურად განუცხადა საქართველოს ეკლესიის უკანასკნელ ექსარხოსს პლატონს,რომ მცხეთაში მომხდარი კრების დადგენილებით იგი გადაყენებულია ამ თანამდებობიდან,მას აღარ აქვს უფლება ატაროს ქართლისა და კახეთის არქიეპისკოპოსის წოდება და მართოს ქართლ-კახეთის ეპარქიები და მათი მრევლი,სასულიერო სასწავლებლები და დაწესებულებები საქართველოს საკათალიკო0სოს საზღვრებში:საქართველოს ეკლესიის ყოველი საქმე და მთელი ქონება პლატონმა უნდა გადასცეს მას(ეპ.ლეონიდეს,როგორც ამ ეკლესიის დროებით გამგეს).
14-მარტს ეპ.ლეონიდეს თავჯდომარეობით თბილისში გაიმართა სამღვდელოების კრება,რომელმაც დაადგინა,რომ სიონის ტაძარში ღმრთისმსახურება ყოველთვის შესრულებულიყო ქართულ ენაზე(მანამდე გაბათონებული იყო რუსული ენა).
15-აგვისტოს საქ.ეკლესიის დროებითმა მმრთველობამ აღადგინა თბილისის სამიტროპოლიტო კათედრა და იგი ჩააბარა კათალიკოსის მოსაყდრეს გურია-ოდიშის ეპისკოპოს ლეონიდეს.
23-აგვისტოს ქართველმა სამღვდელოებამ ლეონიდეს მეთაურობით დაიკავა ექსარხოსის სახლი.
კათოლიკოს-პატრიარქის ასარჩევად მოწვეულ იქნა საქართველოს საეკლესიო კრება,რომელიც გაიხსნა 8-სექტემბერს.კრებას ესწრებოდა 600-მდე დელეგატი.აქ იყვნენ:ტფილელი მიტ.ლეონიდე ოქროპირიძე,ანტონ გიორგაძე,გიორგი ალადაშვილი:არქიმანდრიტები,ბე
რები,სამღვდელონი და ერისკაცნი.ეპისკოპოსი კირიონი პირველ სხდომას არ დასწრებია.
11-დან 16სექტემბრამდე კრების სხდომაზე ირჩეოდა საქ.ეკლესიის სხვადასხვა საშინაო საკითხი.საკუთრივ კათალიკოსის არჩევას მიეძღვნა 17-სექტემბრის სხდომა.საკათალიკოსოს კანდიდატებად დასახელებულნი იყვნენ ეპ.კირიონი და მიტ.ლეონიდე.ფარული კენჭისყრით ლეონიდემ მიიღო 230ხმა,კირიონმა-241(არჩევნებში მონაწილეობდა სულ 440 დელეგატი).11-ხმის უპირატესობით კათალიკოსად გამოცხადდა კირიონი.
1918წლის 26-აგვისტოს კათალიკოს-პატრიარქი კირიონი მოკლული იპოვეს მარტყოფის მონასტერში.
დიდი მამულიშვილის და ღირსეული მწყემსმთავრის სიკვდილმა დაამწუხრა მთელი საქართველო.საზოგადოება ერთხმად მოითხოვდა დამნაშავეთა პოვნას და დასჯას,მაგრამ უშედეგოდ.
გავრცელდა ათასგვარი მიტქმა-მოთქმა.ბრალს დებდნენ უმეტესწილად ტერორისტულ პარტიულ ორგანიზაციებს,რომლებიც ცნობილი იყვნენ ყოველივე ეროვნულის წინააღმდეგ გაშმაგებული ბრძოლით.პატრ.კირიონი ნამდვილად იყო ისეთი დიდი ეროვნული მოღვაწე,რომ უსათუოდ დაიმსახურა ანტიქართულად განწყობილი რენეგატთა გულისწყრომას.
პატრ.ლეონიდეს ქადაგებები ვერ გაუტოლდება კირიონ კათალიკოსის,გაბრიელ ეპისკოპოსის(ქიქოძე),მაგრამ მისი ქადაგება რელიეფურად წარმოაჩენს მქადაგებლის პიროვნებას,მის ინტერესებს,გაქანებას.აღსანიშნავია რომ თითქმის ყოველ ქადაგებაში პატრ.ლეონიდე ამხელს მრევლს საეკლესიო სიწმიდეთა დავიწყებაში,"ნელთბილობაში",საღმრთო წერილისა და წმ.ცხოვრების უცოდინრობასა და ცოდვებისაკენ მიდრეკილებაში.

[xornabujeli]

სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქი ლეონიდე(ერისკაცობაში-ლონგინოზ ოქროპირიძე,დაიბადა 1860წ.მწყემსმთავრობდა 1918-21წ.წ.)გამოჩენილი საეკლესიო მოღვაწე იყო.
კიევის სასულიერო აკადემიის დამთავრების(1888წ)შემდეგ იგი საქართველოში შეუდგა ღმრთისმსახურებას.სასულიერო მოღვაწეობა მან სამისიონერო მოღვაწეობით დაიწყო;შემოიარა საქართველოს თითქმისყველა კუთხე(განსაკუთრებით მთიანეთი).ქადაგებდა უბრალო ხალხში და ცდილობდა ეკლესიური ცხოვრების აღორძინებას.საქართველოში მოგზაურობა დიდად სასარგებლო აღმოჩნდა მომავალი მღვდელმთავრისთვის.მან საფუძვლიანად შეისწავლა ქართველი ხალხის ყოფა,ტრადიციები და ზნე-ჩვეულებანი,მოილოცა საქართველოს წმიდა ადგილები,გაეცნო თითოეული მხარის ისტორიულ-ეთნოგრაფიულ ღირსშესანიშნაობებს.
სხვადასხვა დროს ეპ.ლეონიდე ოქროპირიძე მსახურობდა კავკასიაში მართლმადიდებელი ქრისტიანობის საბჭოს წევრად,ქართული ბიბლიის გამსწორებელი კომიტეტის თავჯდომარედ და სხვ.1918წლიდან გორის,იმერეთისა და გურია-სამეგრელოს ეპისკოპოსი იყო.
ლეონიდეს სახელი განუყრელად დაკავშირებულია საქართველოს ეკლესიის ავტოკეფალიის აღდგენასთან.1917წლის 12-მარტს,კვირა დღეს,ლეონიდესა და სხვა ქართველ მღვდელმთავრების თაოსნობით შესრულდა საგანგებო ღმრთისმსახურება მცხეთის სვეტიცხოვლის ტაძარში."განიცადეზე"სითყვით გამოსულმა ეპ.ლეონიდემ გამოაცხადა,რომ ამიერიდან აღდგენილია საქართველოს ეკლესიის ავტოკეფალური მართვა-გამგეობა და ეს სასიხარულო მოვლენა მიულოცა ქართველ ერს.
იმავე დღეს შეადგინეს სათანადო დოკუმენთი,რომელსაც ხელს აწერდნენ მღვდელმთავრები,სამღვდელონი და სხვა დამსწრე საზოგადოება.დოკუმენტში აღნიშნული იყო:"ვიდრე სრულკანონიერ ნიადაგზე მოხდებოდეს საქართველოს ეკლესიის კათალიკოსიის არჩევა,დროებით დაინიშნოს კათალიკოსის ადგილის აღმავსებელად,საქ.ეკლესიის გამგედ,სამღვდელო და საერო პირთაგან შემდგარი დროებითი აღმასრულებელი კომიტეტი გურია-სამეგრელოს ეპ.ლეონიდეს თავჯდომარეობით"(გაზ."საქართველო",1917ნ.59).
მეორე დღეს,13მარტს ეპ.ლეონიდემ ოფიციალურად განუცხადა საქართველოს ეკლესიის უკანასკნელ ექსარხოსს პლატონს,რომ მცხეთაში მომხდარი კრების დადგენილებით იგი გადაყენებულია ამ თანამდებობიდან,მას აღარ აქვს უფლება ატაროს ქართლისა და კახეთის არქიეპისკოპოსის წოდება და მართოს ქართლ-კახეთის ეპარქიები და მათი მრევლი,სასულიერო სასწავლებლები და დაწესებულებები საქართველოს საკათალიკო0სოს საზღვრებში:საქართველოს ეკლესიის ყოველი საქმე და მთელი ქონება პლატონმა უნდა გადასცეს მას(ეპ.ლეონიდეს,როგორც ამ ეკლესიის დროებით გამგეს).
14-მარტს ეპ.ლეონიდეს თავჯდომარეობით თბილისში გაიმართა სამღვდელოების კრება,რომელმაც დაადგინა,რომ სიონის ტაძარში ღმრთისმსახურება ყოველთვის შესრულებულიყო ქართულ ენაზე(მანამდე გაბათონებული იყო რუსული ენა).
15-აგვისტოს საქ.ეკლესიის დროებითმა მმრთველობამ აღადგინა თბილისის სამიტროპოლიტო კათედრა და იგი ჩააბარა კათალიკოსის მოსაყდრეს გურია-ოდიშის ეპისკოპოს ლეონიდეს.
23-აგვისტოს ქართველმა სამღვდელოებამ ლეონიდეს მეთაურობით დაიკავა ექსარხოსის სახლი.
კათოლიკოს-პატრიარქის ასარჩევად მოწვეულ იქნა საქართველოს საეკლესიო კრება,რომელიც გაიხსნა 8-სექტემბერს.კრებას ესწრებოდა 600-მდე დელეგატი.აქ იყვნენ:ტფილელი მიტ.ლეონიდე ოქროპირიძე,ანტონ გიორგაძე,გიორგი ალადაშვილი:არქიმანდრიტები,ბე
რები,სამღვდელონი და ერისკაცნი.ეპისკოპოსი კირიონი პირველ სხდომას არ დასწრებია.
11-დან 16სექტემბრამდე კრების სხდომაზე ირჩეოდა საქ.ეკლესიის სხვადასხვა საშინაო საკითხი.საკუთრივ კათალიკოსის არჩევას მიეძღვნა 17-სექტემბრის სხდომა.საკათალიკოსოს კანდიდატებად დასახელებულნი იყვნენ ეპ.კირიონი და მიტ.ლეონიდე.ფარული კენჭისყრით ლეონიდემ მიიღო 230ხმა,კირიონმა-241(არჩევნებში მონაწილეობდა სულ 440 დელეგატი).11-ხმის უპირატესობით კათალიკოსად გამოცხადდა კირიონი.
1918წლის 26-აგვისტოს კათალიკოს-პატრიარქი კირიონი მოკლული იპოვეს მარტყოფის მონასტერში.
დიდი მამულიშვილის და ღირსეული მწყემსმთავრის სიკვდილმა დაამწუხრა მთელი საქართველო.საზოგადოება ერთხმად მოითხოვდა დამნაშავეთა პოვნას და დასჯას,მაგრამ უშედეგოდ.
გავრცელდა ათასგვარი მიტქმა-მოთქმა.ბრალს დებდნენ უმეტესწილად ტერორისტულ პარტიულ ორგანიზაციებს,რომლებიც ცნობილი იყვნენ ყოველივე ეროვნულის წინააღმდეგ გაშმაგებული ბრძოლით.პატრ.კირიონი ნამდვილად იყო ისეთი დიდი ეროვნული მოღვაწე,რომ უსათუოდ დაიმსახურა ანტიქართულად განწყობილი რენეგატთა გულისწყრომას.
პატრ.ლეონიდეს ქადაგებები ვერ გაუტოლდება კირიონ კათალიკოსის,გაბრიელ ეპისკოპოსის(ქიქოძე),მაგრამ მისი ქადაგება რელიეფურად წარმოაჩენს მქადაგებლის პიროვნებას,მის ინტერესებს,გაქანებას.აღსანიშნავია რომ თითქმის ყოველ ქადაგებაში პატრ.ლეონიდე ამხელს მრევლს საეკლესიო სიწმიდეთა დავიწყებაში,"ნელთბილობაში",საღმრთო წერილისა და წმ.ცხოვრების უცოდინრობასა და ცოდვებისაკენ მიდრეკილებაში.

გაიხარე,მეც ძალიან მიყვარს და ვაფასებ ,ჩვენს ამ დიდად მოღვაწე და სამშობლოსათვის თავდადებულ კათოლიკოს-პატრიარქს,ლეონიდეს,მადლობა ღმერთს,რომ მისი საფლავი თბილისის სიონის საკათედრო ტაძარში მდებარეობს და ყველას შეუძლია მოინახულოს(მათ შორის მეც) და სანთელი დაუნთოს ამ დიდ პიროვნებას,დაე,მისი ლოცვაც შეეწიოს ჩვენ დედა ეკლესიას და სრულიად საქართველოს.
-უმეტესობა მისი ქადაგებებისა ეძღვნება ქართველთა განმანათლებელ წმ.ნინოს.
-აქვე ვდებ მის ბიოგრაფიას:

სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქი ლეონიდე (ოქროპირიძე)




„ვცხოვრობ მხოლოდ იმისათვის, რომ შევძინო და რამე შევმატო სათაყვანებელ სამშობლოს“...

არიან ადამიანები, რომლებსაც განგება სწორედ მაშინ მოუვლენს ერს, როცა მათი უცილობელი საჭიროებაა და თუმცა ისინი თვალთათვის დაფარულ მოღვაწეებად რჩებიან, მაინც ღრმა კვალს ტოვებენ ქვეყნის ისტორიაში. ამ რჩეულთა რიცხვს ეკუთვნის სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქი ლეონიდე.

ლეონიდე (ერისკაცობაში ლონგინოზ ოქროპირიძე) დაიბადა 1861 წლის 15/28 თებერვლს გორის მაზრის სოფ. ნაქალაქევში. პირველდაწყებითი განათლება მიიღო თბილისის სასულიერო სასწავლებელში, შემდეგ სწავლობდა თბილისისა და სტავროპოლის სემინარიებში.

1884 წელს ბიძის, წმ. ეპისკოპოს ალექსანდრეს რჩევით, სწავლა კიევის სასულიერო აკადემიაში განაგრძო. წმ. ილია მართალი ჯერ კიდევ ახალგაზრდა ლეონიდეზე წერდა: „ალექსანდრე ეპისკოპოზის უპირველესი ღვაწლი იმაშიც გამოიხატა, რომ მან აღზარდა განძი, რომელსაც ჩვენ შევხარით სასოებითა და იმედით“. პატრიარქ ლეონიდეს ცხოვრება მართლაც ამ იმედის გამართლება იყო, უწმიდესი და უნეტარესი ლეონიდე ამის შესახებ ერთგან წერს: „ვცხოვრობ მხოლოდ იმისათვის, რომ შევძინო და რამე შევმატო სათაყვანებელ სამშობლოს, ეს იყო და არის ჩემი სუნთქვა, ჩემი განუშორებელი ზრახვა, ჩემი ერთადერთი ლხინი და უაღრესი ბედნიერება.“

1887 წლის 19 მაისს აკადემიის III კურსის სტუდენტი ბერად აღიკვეცა და სახელად ლეონიდე ეწოდა. იმავე წლის 29 მაისს ხელი დაასხეს ბერ-დიაკვნად, ხოლო 1888 წლის 2 მაისს - მღვდელმონაზვნად. ამავე წელს ამთავრებს აკადემიას და ენიჭება თეოლოგიის კანდიდატის ხარისხი. 1888 წელსვე იგი სამშობლოში ბრუნდება და იწყებს სამისიონერო მოღვაწეობას საინგილოში, ფშავ-ხევსურეთში, მთიულეთსა და ოსეთში.

1892 წელს მღვდელმონაზონი ლეონიდე ნაყოფიერი მოღვაწეობისთვის ზედაზნის მონასტრის იღუმენად დაადგინეს, 1893 წელს ინიშნება ხირსის მონასტრის არქიმანდრიტად, ხოლო 1896 წლის 24 სექტემბერს ქართლ-იმერეთის სინოდალური კანტორის წევრად და საღვთო წიგნების გამსწორებელი კომიტეტის თავმჯდომარედ.

1898 წლის 19 აპრილს სიონის საკათედრო ტაძარში იგი გამოირჩიეს გორის ეპისკოპოსად და საქართველოს ეგზარქოსის პირველ ვიკარიუსად (ქორეპისკოპოსად) - „წმიდა გრძნობით მოხარულნი ვართ, რომ ღვაწლი, შრომა, ნიჭი და განათლება ყოვლად სამღვდელო ლეონიდისა ღირსეულად დაფასებულ იქმნა. მით უფრო გვიხარის, რომ მას ჰხვდა წილად სამსახურისათვის ის ქრისტიანობის უძველესი აკვანი, რომელსაც შეადგენს შიდა ქართლი“, - წერდა გაზეთ „ივერიის“ ფურცლებზე ა. ნატროშვილი.

1900 წლის 12 აგვისტოს ლეონიდე ოქროპირიძე გადაყვანილ იქნა იმერეთის, ხოლო 1908 წლის 1 თებერვლიდან გურია-სამეგრელოს ეპისკოპოსად. ის ხშირად დადიოდა ეპარქიებში ტაძრების მოსანახულებლად და მრევლის დიდი სიყვარულითა და ავტორიტეტითაც სარგებლობდა. ერთხელ ხობის მონასტრის მონახულება გადაუწყვეტია, გზად კი ხიდი ყოფილა ჩანგრეული. ხალხს რომ გაუგია, მეუფე ლეონიდე მობრძანდებოდა, ხიდი სასწრაფოდ აღუდგენიათ და დიდი სიხარულით დახვედრიან მას.

უწმიდესი და უნეტარესი ლეონიდე ავტოკეფალიისთვის მებრძოლ პიროვნებათა შორის იმყოფებოდა 1906 წელს პეტერბურგში გამართულ სინოდის სხდომაზე. მისი გამოსვლა იყო ფაქტებისა და მოვლენების ბრწყინვალე ანალიზი, რომელმაც თვით ავტოკეფალიის მოწინააღმდეგე რუს მღვდელმთავრებზეც კი იმოქმედა.

1917 წლის 12/25 მარტს გორის ეპისკოპოს ანტონისა (გიორგაძე), ალავერდელი ეპისკოპოს პიროსის (ოქროპირიძე) და სამღვდელო დასის თანადგომით, ეპისკოპოსმა ლეონიდემ სვეტიცხოველში საქართველოს ეკლესიის ავტოკეფალია აღდგენილად გამოაცხადა და სათავეში ჩაუდგა დროებით მართვა-გამგეობას. უფალმა სწორედ ის გამოარჩია, რათა ეტვირთა ეს პასუხისმგებლობა. 1917 წლის 12 აგვისტოს თბილელ მიტროპოლიტად აირჩიეს და თანამდგომებთან ერთად გააძლიერა მზადება პირველი საეკლესიო კრებისათვის.

1917 წლის 17 სექტემბერს საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქად არჩეულ იქნა ასევე ღირსეული ეპისკოპოსი კირიონი (საძაგლიშვლი). მიტროპოლიტმა ლეონიდემ, კირიონ I არჩევა მიულოცა და თანადგომა აღუთქვა.

1919 წლის 23 თებერვალს მიტროპოლიტი ლეონიდე მოწამეობრივად აღსრულებული კირიონ II-ის (1917-1918) ნაცვლად გამორჩეული იქნა საქართველოს ეკლესიის კათოლიკოს-პატრიარქად და იმ დღიდან მოყოლებული აქტიურად შეუდგა ეკლესიის მართვას.

„საყვარელნო! გაფრთხილდით, რომ ბრმა იარაღად არ გიხმაროთ ბოროტმა სულმა, არამც და არამც არ შესცდეთ და ყური არ ათხოვოთ უღვთო კაცების ქადაგებას, არ გაჰყვეთ ურწმუნო პირების სიტყვებს და არ დაჰღუპოთ სათაყვანებელი სამშობლო, განთავისუფლების მაგიერ ჯოჯოხეთის ჯურღმულად არ აქციოთ იგი. შეიგენით და გულის ფიცარზე დაიწერეთ: „ესრეთ იტყვის უფალი: წყეულ იყავნ კაცი, რომელსა სასოება აქვს კაცისა მიმართ და განიმტკიცოს ხორცი მკლავისა თვისისა და უფლისაგან განსდგეს გული მისი“ - მოძღვრავდა იგი ახალ დამოუკიდებლობამოპოვებულ ერს. „თავისუფლება ყველაფერია თვითეული პიროვნებისთვისაც და მთელი ერისთვისაც, მაგრამ უნდა ვიცოდეთ, რომ თავისუფლება მეტად ნაზი და აზიზი ბუნებისაა. იგი მარტო იქა ხეირობს და ფესვებს იდგამს, სადაც ტრიალებს „სული უფლისა“. ე.ი. სადაც ადამიანი ადამიანს სცნობს, ერთი მეორეს აფასებს, თვითეულის პიროვნება ხელშეუხებელ საუნჯედაა ცნობილი, სხვისადმი სამსახური, სხვისთვის თავის დადება, სხვის ამაღლება და გახარება საკუთარ ბედნიერებადაა აღიარებული, სადაც ყველამ იცის საკუთარი თავის ალაგმვა, შეზღუდვა, დაჭერა და შევიწროება, რომ მეზობელს, თავის მსგავს ადამიანს არავითარი ზიანი, არავითარი უსიამოვნება, არავითარი მწუხარება და სიმწარე არ მიაყენოს არც სიტყვით და არც საქმით,“ - წერდა უწმიდესი და უნეტარესი ლეონიდე.

1921 წელს საქართველო ბოლშევიკებმა დაიპყრეს, რამაც მძიმედ იმოქმედა მუდამ ეროვნული ნიჰილიზმის წინააღმდეგ მებრძოლ კათოლიკოს-პატრიარქზე.

თბილისში სუფთა წყალიც კი არ იშოვებოდა. მორჩილებმა წყაროს წყლის მოტანა შესთავაზეს, რაზეც მან ასე უპასუხა: „მეც იმავე წყლით ვისარგებლებ, რითაც ჩემი სულიერი შვილები სარგებლობენო“.

1921 წლის 11 ივნისს პატრიარქი შავი ჭირის ეპიდემიით გარდაიცვალა. დაკრძალეს თბილისის სიონის საკათედრო ტაძარში, სადაც დღემდე განისვენებს XX ს-ის საქართველოს ეკლესიის ღირსეული მამამთავარი.