აფხაზეთის ისტორია, XVIII - XX სს პარამეტრები

[tamara]

კარგით - მაშინ მოვიყვან ციტატას....

[კანონისტი]

tamara

კარგით - მაშინ მოვიყვან ციტატას

ციტატა არ ვიცი, მე ვიცი აფხაზური და ერთიდაიგივე სიტყვა არ აქვთ....

[tamara]

სხვათაშორის ამშინზე პირველად თქვა კონსტანტინე გამსახურდიამ - მანაც კარგად იცოდა აფხაზური.

შეიძლება მეც შევცდი (ტბა და მდინარეს რაც შეეხება - ზეპირად ვერ აღვიდგინე) - თუმცა კი ზეპირად ვიხსენებდი ერთ მონოგრაფიას, რომელიც ამ ერთადერთ სიტყვას ეხებოდა - ის აფხაზებმა გამოუშვეს....

მოვძებნი ამ ყველაფერს - სადღაც უნდა მქონდეს შენახული...

[Lenus]

..............

[tamara]

море адыг. хы, Ахын название божества, и 2) конкретно "Черное море"
находится в связи с греч. Океан. абх. Амшын и адыг. Ахын одно и то же слово но в абх. означает море вообще.
По-убых. Ашуы
река адыг. псыхъо,
вода адыг. псы, убых. бзы, абх. дзы, в составе слов также уэ-
озеро псыхъурай букв. "круглая вода", или хыкъум "соленное озеро" т.к. корень наличествут элемент хы "море".
На вайнахских языках хи "вода"

ანუ საერთო ძირი აქვთ წყალს, ტბას, ზღვას, და მდინარეს.

http://starling.rinet.ru/cgi-bin/response....badet&first=341
Meaning: sea

Abkhaz: a-mšǝ́n

Adyghe: xǝ

Kabardian: xǝ

Ubykh: šʷa

Comments: PAK *xǝ. The Abkh. form contains a locative suffix -n(ǝ); m(ǝ)- is obviously a prefix here, but its precise meaning is not clear. The correspondence PAT *š : PAK *x : Ub. šʷ points to PWC *ʎ́ʷ.

С. Н. Джанашиа
ЧЕРКЕССКИЙ (АДЫГЕЙСКИЙ) ЭЛЕМЕНТ В ТОПОНИМИКЕ ГРУЗИИ
(Резюме)
На основе анализа современных и исторических данных по топонимике Грузии, автор считает бесспорным существование, среди географических названий Грузии, двух черкесских (адыгейских) морфологических типов:
1. Названия рек на psa, psы: p. Супса (в Гурии; от Сурпса = Сурская, т. е. Суребская река, имеет истоки в Суребских горах); исторически данные названия Акампси = (Чорохи) и Лагумпса (Ипп). Словообразовательный элемент черк. псы = «вода», «река».

2.Названия речек (и местностей) на qva: Агидаква, Ачква, Малтаква и др. (в Гурии); Боква (в Раче); с наращением грузинского локативного суффикса -t - Джуруквети, Бобокзати, Мурквети (Гурия - Адчара). Словообразовательный элемент - черк. (кабард.) qva = «овраг», «балка», «ущелье», «речка».

реки в Абхазии - Лашпсы, Хепсы, Аапсы, Гумсы (от Гумпсы) и другие.
Аква, Абжаква (в Абхазии)
Предположительно высказывается мнение о возможности объяснения структуры названия Бзып, Bzыp (река в Абхазии) при помощи черкесского ра = «нос», «конец», «устье реки». При этом допускается возможность последующего перенесения названия местности при устье реки на реку. Бзы- убых. "вода"

Установленные факты толкуются как наследие доисторического черкесского (адыгейского) населения в Грузии.

Оставлен открытым вопрос о связи основы названия Фасид (Фазис) φas с первой категорией имен.

Труды. Т.3 Академия Наук Грузинской ССР Институт Языкознания, Тбилиси 1959 г., стр. 123.

Теперь прочитав эту статью вспомним, что в современной Абхазии у нас еще имеются такие древние топонимы как ГечрыПШ, ГульриПШ, ЦандрыПШ и проч., которые в советскые время были переименованы в честь грузиснких коммунистов и теперь вновь на картах. Так вот там последнее ПШ и есть адыг. ПС "вода, река".
По всей вероятности от него и произошло абх. название моря А-МШы-н, хотя может быть оно связнано с убых. а-шуа "море". Конечное -н в амшын возможно показатель статики, постоянного пребывания чего-то где-то. Сравните адыг. псы-нэ "колодец" (т.е. то где пребывает вода).
Адыг. хы тоже связано регулярными соответствиями с убых. а-шуа "море". Ахын (в честь этого божества гора Ахун недало от Сочи) идентично по структуре абх. Амшын.

ანუ იქ სადაც ძირია - qva: Агидаква, Ачква

სავარაუდოდ - კავშირშია აქვასთან - ბერძნულ სიტყვასთან, რომელის წყალს ნიშნავს.
აქვატორია, აქვა, ოკეანე....

[k@the]

ქეთი,

როდესაც კაცი საკითხს განიხილავს, შეკითხვის დასმასაც თავისი წესი აქვს. გადაიკითხე შენი პირველი შეკითხვები და იმედია მიხვდები რასაც ვგულისხმობ.

მიხარია შენობით რომ მომმართე
გადავიკითხე და შევამჩნიე რომ კითხვები ცოტა უფრო რბილად შეიძლებოდა ჩამომეყალიბებინა. ვაღიარებ, თუმცა ზოგადად მიჩვეული ვარ საკითხის ზუსტ ფორმულირებას ყველაფერში.

"უკანსვლისას მიზეზ-შედეგობრივ კავშირს ვერ ვხედავ" რა გამოდის? ეს კონსტრუქიული რეპლიკაა? მათ მეგობრობაზე საუბარი სასაცილოა - ან ეს?

ეს მხოლოდდამხოლოდ ჩემი რეპლიკაა, რომ მე უკუსვლით მიჭირს მიზეზ-შედეგობრივი კავშირების აღქმა და პირადად შენ არ გეხებოდა. თანაც ეს კითხვა არ იყო და 'კონსტრუქციულობა' მეგონა მას არ ეხებოდა.
მგონი 'სასაცილოა'-ზე უკვე აგიხსენი რატომაც ვთქვი. ბოლო-ბოლო რომელი ჩემი კითხვა იყო არაკონსტრუქციული მაინც ვერ გავიგე .

მოკლედ შენი რეპლიკებისა შენ იცოდე ქეთი. დიდი ბოდიში მარა "დასტური" რაში მჭირდება? დადასტურებული მაქვს დიდი ხანია რასაც აქ ვწერ.
აჰ, პასუხი არ მაქვს და იმიტომ დაგაბრალე არაკონსტრუქციულობა?

ესეიგი ვცდილობ რომ რაღაცნაირად მეგობრულ კალაპოტში გადავიყვანო ჩვენი საუბარი და არანაირად არ მაძლევ ამის საშუალებას. უბრალოდ არ გინდა და ძალაა?

კარგი, უნდა შევეშვათ ამ კამათს. აზრი დაკარგა უკვე ამ გარკვევებმა.

არა ხალხო, რატო გადამეკიდა ეს ადამიანი არ ვიცი?
მე არც მიკამათია, მე კითხვების დასმა მინდოდა...

[ჯინო]

საინტერესო თემაა...

[Lenus]

..............

[tamara]

ლენუს - გეთანხმებით იმაში, რომ ასეთი საუბარი არაფერს მოგვიტანს, მაგრამ მეორეს მხრივ ისიც არაა სწორი - აფხაზებს ტაში დავუკრათ და და ძირძველ ავტოქნომებად ვაღიაროთ.
ისინი ისეთივე ავტოქნომები არიან როგორც ქართველები.
და ღმერთმა იცის შეიძლება ნაკლებიც.

[Lenus]

..............

[tamara]

ლენუს - ახლა პირიქითაა - ისინი ამტკიცებენ - აფხაზთა სამეფო არ იყოო ქართული და თუ კი რამშექმნილა აფხაზეთში - მატერილური კულტურის მსგავსი - ის ჩვენი და არა ქართველების შექმნილიაო..

ფაქტია, რომ ძირძველი აფხაზები მე-8-9 საუკუნეებში უკვე იყვნენ გაქართველებულნი - თუ თავიდანვე ქართველურ ტომად არ მოიაზრებოდნენ - ხოლო კუბანის იქით აფხაზთა ტომებმა განიცადეს ასიმილაცია და გავლენა მონგოლურ - ოსმალურ და ხაზარულ-სკვითურ ტომებთან..
ანუ მე16 საუკუნიდან ბზიფით ადიღეიდან ბარში ჩამოსული აფსუები უკვე სხვა აფხაზები იყვნენ, ვიდრე ოდითგანვე აფხაზეთის ტერიტორიაზე მცხოვრები აფხაზები...

მე პირადად აფხაზები ქართველთა მონათესავე ხალხად მიმაჩნია, რომელნიც ოდითგანვე ცხოვრობდნენ ზანურ ტომებთან ერთად ტრაპიზონიდან სოჭამდე.

სხვთაშორის ბევრი საინტერესო მასალაა აფხაზეთი წარსულზე აქ -
http://forum.gol.ge/index.php?showtopic=47565&st=0

[კანონისტი]

Lenus

ა, ამ კაცთან მქონდა საქმე პირადი

აგვიხსენი ჭირიმე, სადმე არის ოფიცილური ან პარლამენტის ვებ-გვერდზე 1921 წლის სდრ კონსტიტუცია?

შემდეგ - 1991 წლის (თუ არ ვცდები) კონსტიტუციამ სცნო თუ არა საქართველო 18-21 წწ-ის სამართალმემკვიდრედ? სწერია რომ სცნო, მაგრამ შემდეგ ჯაბა-თენგიზი რატომ უსმევს კიდევ ერთხელ ხაზს სამხედრო განცხადებაში თუ რაღაც მსგავი რომ გაკეთდა, რომ ჩვენ ვადასტურებთო 1921 წლის კონსტიტუციის სამართალმემკვიდრეობასო? ეს ყველაფერი აფხაზეთის გამო მოხდა? - (ჩემი პირადი აზრია, და მაინტერესებს.)

რაც, მთავარია, 1921 წლის კონსტიტუცია მჭირდება რა, ნებისმიერ ენაზე.

სამწუხაროდ, 1921 წლის კონსტიტუციის ელ-ვერსია ჯერ-ჯერობით ვერ ვნახე

რაც შეეხება 1990-1992 წლებში კონსტიტუციონალიზმის საკითხს

საქართველოს სსრ მთავრობის გადაწყვეტილებით, 1990 წლის 28 ოქტომბერს დაინიშნა პირველი მრავალპარტიული არჩევნები საბჭოთა საქართველოში. როგორც ცნობილია, გაიმარჯვა ზვიად გამსახურდიას პოლიტიკურმა ბლოკმა "მრგვალმა მაგიდამ".

1990 წლის 14 ნოემბერს საქართველოს სსრ 1978 წლის 15 აპრილის კონსტიტუციაში შევიდა მთელი რიგი ცვლილებები. თუმცა, ყოველივეს მიუხედავად, ძალაში რჩებოდა ძველი კონსტიტუციის მოქმედება. ცვლილება შეეხო იმას, რომ საქართველოს სახელმწიფოსა და აჭარის ავტონომიის ოფიციალური დასახელებიდან ამოღებულ იქნა სიტყვები "საბჭოთა სოციალისტური" (აფხაზეთი კვლავ ასსრ-დ რჩებოდა!), შეიცვალა კონსტიტუციის პრეამბულა, სადაც დეკლარირებულ იქნა ქართველი ხალხის სწრაფვა სახელმწიფოებრივი დამოუკიდებლბისაკენ, ამოღებულ იქნა სიტყვები კომპარტიის ერთადერთი "წარმმართველი ძალის" თაობაზე, აღდგა 1918 წელს მიღებული სახელმწიფო სიმბოლიკა

1991 წლის 31 მარტს ჩატარდა რეფერენდუმი კითხვაზე "გსურთ თუ არა აღდგეს საქართველოს დამოუკიდებლობა 1918 წლის 26 მაისის აქტის საფუძველზე?", რასაც მოსახლეობის 98% დადებითად გასცა პასუხი, და აღნიშნულის საფუძველზე ამავე წლის 9 აპრილს გამოცხადდა დამოუკიდებელი სახელმწიფოებრიობის აღდგენა. 5 დღის შემდეგ კონსტიტუციაში შევიდა ცვლილება (14 აპრილს) და შემოღებულ იქნა რესპუბლიკის პრეზიდენტის პოსტი.

ეს აქტი ვერ ჩაითვლება 1921 წლის კონსტიტუციის აღდგენად, ვინაიდან იგი განხორციელდა 1918 წლის 26 მაისის აქტის საფუძველზე, სადაც, ცხადია, 1921 წლის კონსტიტუცია ხსენებული არ იყო. ამიტომ, საბჭოური ე.წ. "ბრეჟნევის" კონსტიტუცია მართალია, საფუძვლიანი ცვლილებებით, მაგრამ მაინც აგრძელებდა ფუნქციონირებას.

1991-1992 წწ. დეკემბერ-იანვრის მოვლენებით უკანონოდ, ანტიკონსტიტუციურად და შეიარაღებული ძალის გამოყენებით მოხდა ხელისუფლების დამხობა და იგი შეცვალა სამხედრო საბჭომ. სწორედ სამხედრო საბჭომ მიიღო დეკლარაცია 1921 წლის კონსტიტუციის მოქმედების აღდგენის შესახებ. მიუხედავად ამგვარი დეკლარაციის ანტიკონსტიტუციურობისა, მაინც საგულისხმოა ერთი მნიშვნელოვანი ჩანაწერი, რომელიც საფუძველს აცლის აფხაზურ სეპარატიზმს:
"სამხედრო საბჭო საქართველოს რესპუბლიკის დღეს არსებული საზღვრების და ეროვნული სახელმწიფოებრივი მოწყობის (აფხაზეთისა და აჭარის დღევანდელი სტატუსის) შეუცვლელად აღიარებს საერთაშორისო სამართლებრივი აქტებისა და საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის 1921 წლის 21 თებერვლის კონსტიტუციის უზენაესობას და მის ამოქმედებას დღევანდელი რეალობების გათვალისწინებით."

ამ სიტყვებით მკაფიოდ იქნა დადასტურებული, რომ აფხაზეთს არათუ უნარჩუნდებოდა ავტონომია, არამედ იგი იქნებოდა არა სოხუმის ავტონომიური ოლქი (როგორც ეს 1921 წლის კონსტიტუციაში ეწერა), არამედ აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკა

ამავე წლის შემოდგომაზე საქართველოს სახელმწიფო საბჭომ მიიღო კანონი "სახელმწიფო მმართველობის შესახებ", ე.წ. "მცირე კონსტიტუცია". ამ მომენტიდან 1921 წლის კონსტიტუციამ შეწყვიტა მოქმედება, ხოლო ხსენებული კანონი მოქმედებდა 1995 წლის 5 ნოემბრამდე, დღეს მოქმედი კონსტიტუციის ამოქმედებამდე

[Lenus]

..............

[კანონისტი]

ბარემ აქვე ციტატა 1921 წლის კონსტიტუციიდან:

საქართველოს განუყოფილ ნაწილებს სოხუმის ოლქს (აფხაზეთი), ბათომის ოლქს (სამუსლიმანო საქართველო) და ზაქათალის ოლქს ენიჭებათ ავტონომიური მმართველობა

თუ არ ვცდები 124-ე მუხლი იყო..... (მაგრამ ტექსტი ზუსტად მახსოვს)

Lenus

საქართველოს 1921 წ. კონსტიტუცია, თუნდაც სკანირებული ან ფოტოგრაფირებული - ხომ არ შეგიძლია მიწილადო?

სკანირებულისა რა გითხრა და ისე დაბეჭდილს გათხოვებ და დააქსეროქსე

ჩემთვის მთავარი იყო მენახა, რა ხელშეკრულებას ეყრდონობა (წმინდა სამართლებრივი კუთხით) სოხუმის ოლქის სდრ შემადგენლობაში ჩართვა? როგორი იყო ამავე ხელშეკრულების გაუქმების პირობები (ცალმხრივი, ორმხრივი).

კონსტიტუციაში არავითარ ხელშეკრულებაზე არ არის საუბარი. საერთოდაც, ეს ავტონომია ძალიან წააგავს დღეს ევროპულ სახელმწიფოებში არსებულ ავტონომიებს, ყოველგვარი პომპეზური სახელების და უფლებების გარეშე

ისე, 1918 წელს აფხაზეთის ეროვნულმა საბჭომ მიიღო დადგენილება (მაშინ როცა საბჭოთა ხელისუფლება გამოაცხადეს სოხუმში ბოლშევიკებმა) საქართველოსთან განუყოფლობის შესახებ. ამის ტექსტია მოსაძებნი სადმე

[Sotiris]

Sotiris
იქნებ შენ მითხრა მართლა გაუგებრად დავწერე დასაწყისში? მართლა ტერმინების გარკვევა არ მიცდია, უბრალოდ ამ მეთოდის სივაგლახეს შევეხე, მეტი არაფერი.

კი, მეთოდი ნამდვილად უაზროა.

[კანონისტი]

აფხაზეთის ისტორია

Апсны атоурых

[Lenus]

..............

[Sotiris]

ფაქტია, რომ ძირძველი აფხაზები მე-8-9 საუკუნეებში უკვე იყვნენ გაქართველებულნი - თუ თავიდანვე ქართველურ ტომად არ მოიაზრებოდნენ

ბევრი კითხვა მაქვს, მაგრამ ჯერ ერთს დავსვამ: გაქართველებაში რას გულისხმობთ? რომ მაგალითად საკუთარი ენა აღარ ჰქონდათ?

[tamara]

აფხაზურ ენაში რას გულისხმობთ - თანამედროვე აფხაზურს?
გაქართველებაში ვგულისხმობ შერწყმას ქართულ კულტურასთან და თვითმყოფადობასთან..
ბაცბიცები წარმოშობით ვაინახთა ტომს ეკუთვნოდნენ ოდესღაც, მაგრამ დღეს თავს ქართველებად თვლიან.
მეგობარი მყავს - წარმოშობით უკრაინელი - გვარიც უკრაინული აქვს, მაგრამ თავს ქართველად თვლის.
8-9 საუკუნეში ძირძველი აფხაზების შთამომავლები თავის თავს ქართველებად მოიაზრებენ - შერვაშიძე, ემხვარი და ა.შ...

ვერ გავიგე რა ვერ გაიგეთ...

[კანონისტი]

tamara

აფხაზურ ენაში რას გულისხმობთ - თანამედროვე აფხაზურს?

უკაცრავად, მაგრამ ძველ აფხაზურზე ვინმეს წარმოდგენა აქვს?? იცით ალბათ,ამ ენის დამწერლობა შეიქმნა 1862 წელს. მანამდე კი ენის მდგომარეობაზე პრაქტიკულად წარმოდგენა არ გვაქვს

საგულისხმოა თამარის ისტორიკოსის ჩანაწერიც რომ მეფის ძეს, გიორგის, ზესახელად "ლაშა" უწოდეს, რომელიც აფსართა (!) ენაზე ნიშნავს ნათელს.... შეგახსენებთ, რომ алашара დღევანდელ აფხაზურში "სინათლეს" ნიშნავს