ქართული ხალხური სიმღერა, სჯა-ბაასი და ჩანაწერები პარამეტრები

[Nanio]

ვეშაპო

და შენ რომელი მეცნიერის აზრი გაქვს წაკითხული, მაგ ნაშრომის (სადიპლომო ნაშრომია) გარშემო?

არცერთის, მაგიტომ მაინტერესებს

[ვეშაპო]

Nanio

არცერთის, მაგიტომ მაინტერესებს

ააა, OK.

თუ "იმენნო" მეცნიერების აზრი გაინტერესებს, მაშინ ნოდარ მამისაშვილი ავიღოთ, ან სოსო ჟორდანია, ცხონებული კუკური ჭოხონელიძე, ცხონებული ედიშერ გარაყანიძე.

ხო, იყო ასეთი ადამიანი, პეტრე (თუ პავლე? ) უმიკაშვილი XIX საუკუნის ბოლოს, რომელსაც დაავალეს ხალხური სიმღერების შეკრება და მათი ნოტებზე გადატანის ორგანიზება.
პირველი ეგ კაცი იყო, რომელმაც დამვალებლებს მისწერა წერილი, რომ კვლევის შედეგად აღმოჩნდა, რომ ხალხური სიმღერების ნოტებზე ზუსტი დაფიქსირება შეუძლებელია, ვინაიდან მომღერლები ისეთ ბგერებს მღერიან, რომლებიც პიანინოზე არ მოიპოვებაო.

თუ მალხაზის აზრის გაზიარება იმაში მდგომარეობს, რომ ქართული სიმღერა ტემპერაციაში არ ჯდება, მაშინ ეგ აზრი არც მალხაზისაა და არც ახალია, რომელსაც ყველა მეცნიერი იზიარებს (ყოველ შემთხვევაში, მე არ გამიგია ისეთი მეცნიერი, ვინც არ იზიარებს).
ხოლო, თუ მალხაზის აზრის გაზიარება მდგომარეობს მის მიერ შექმნილი სისტემის გაზიარებაში, მაშინ ჯობია გაიკითხო, რა რეაქცია მოყვა მალხაზის დიპლომის დაცვას კონსერვატორიაში, როდესაც მან მის მიერ გადაწყობილ პიანინოზე დაუკრა საგალობელი "შენ, რომელმან განანათლე".

რუსიკოს კითხე წურწუმიას, ყველაზე კარგად ეგ ყვება ხოლმე.

[Nanio]

ვეშაპო

ო, იყო ასეთი ადამიანი, პეტრე (თუ პავლე? ) უმიკაშვილი XIX საუკუნის ბოლოს, რომელსაც დაავალეს ხალხური სიმღერების შეკრება და მათი ნოტებზე გადატანის ორგანიზება.პირველი ეგ კაცი იყო, რომელმაც დამვალებლებს მისწერა წერილი, რომ კვლევის შედეგად აღმოჩნდა, რომ ხალხური სიმღერების ნოტებზე ზუსტი დაფიქსირება შეუძლებელია, ვინაიდან მომღერლები ისეთ ბგერებს მღერიან, რომლებიც პიანინოზე არ მოიპოვებაო.

ეგ ვიცი რომ ქართველები ტემპერაციაში რო არ მღეროდნენ.


მე მაინტერესებს იქნებ არ არის ჭეშმარიტება მალხაზის ნააზრევი.

რუსიკოს კითხე წურწუმიას, ყველაზე კარგად ეგ ყვება ხოლმე.

აუცილებლად ვკითხავ თუ შევხვდები

[ვეშაპო]

Nanio

მე მაინტერესებს იქნებ არ არის ჭეშმარიტება მალხაზის ნააზრევი.

მაგის გასაგებად შენც მეცნიერი უნდა იყო, ან თუნდაც უფრო წონიანი მეცნიერის საბოლოო დასკვნა უნდა იცოდე ამ საკითხის გარშემო.
ვინაიდან არცერთ მეცნიერს არ უმუშავია ამ საკითხებზე, შესაბამისად მაგასაც ვერავინ დაადგენს, ჭეშმარიტებაა, თუ არა.

ისე, დიპლომის დაცვაზე მალხაზის მიერ გადაწყობილ პიანინოზე შესრულებული საგალობელი სმენისათვის სრულ იდენტურობას ამჟღავნებდა მის დედანთან.
საფუძველი არ არის, რომ არ ვენდოთ თემის ავტორს, თუ რა თქმა უნდა სმენა არ გვატყუებს.

[Nanio]

ვეშაპო

მაგის გასაგებად შენც მეცნიერი უნდა იყო, ან თუნდაც უფრო წონიანი მეცნიერის საბოლოო დასკვნა უნდა იცოდე ამ საკითხის გარშემო.ვინაიდან არცერთ მეცნიერს არ უმუშავია ამ საკითხებზე, შესაბამისად მაგასაც ვერავინ დაადგენს, ჭეშმარიტებაა, თუ არა.

ხოდა მაგას ვამბობ მერე მე. ეს შეისწავლეთ ფოლკლორისტებმა და მეცნიერებმა და ისე გააკეთედ.
ისა არა როგორც გალობაში ტექსტი შეცვლილია ზოგი ამბობს "ნათელო მხიარულო" უნდაო ზოგი ამბობს "ნათელი მხიარული" უნდაო.

[ვეშაპო]

Nanio

ხოდა მაგას ვამბობ მერე მე. ეს შეისწავლეთ ფოლკლორისტებმა და მეცნიერებმა და ისე გააკეთედ.

მალხაზი ფოლკლორისტი არაა?

ისა არა როგორც გალობაში ტექსტი შეცვლილია ზოგი ამბობს "ნათელო მხიარულო" უნდაო ზოგი ამბობს "ნათელი მხიარული" უნდაო.

და ეს რა შუაშია?

ზოგი რედაქციით ისეა, ზოგით ასეა.

4 სახარებიდან არცერთის ტექსტი არ ემთხვევა ერთმანეთს.

მერე?

[Nanio]

ვეშაპო

მალხაზი ფოლკლორისტი არაა?

მალხაზი კი არის ფოლკლორისტი, მაგრამ შეუცდომელი ხომ არ არის? იქნებ ეშლება ამ კონკრეტულ შემთხვევაში? ამიტომ არის საჭირო რომ სანამ ამას დავნერგავთ უფრო კარგად იყოს შესწავლილი.
ხალხი ტემპერაციაში ვერ გალობს წესიერად, მერე გადმოერთვეიან მაგაზე, მერე შეიძLება სხვა მეცნიერმა სხვა რამეს მიაგნოს მერე იმაზე უნდა გდაეწყონ და ა.შ.

[ვეშაპო]

Nanio

მალხაზი კი არის ფოლკლორისტი, მაგრამ შეუცდომელი ხომ არ არის? იქნებ ეშლება ამ კონკრეტულ შემთხვევაში? ამიტომ არის საჭირო რომ სანამ ამას დავნერგავთ უფრო კარგად იყოს შესწავლილი.

არ ვიცი შეუცდომელში რას გულისხმობ ამ შემთხვეაში.
მე მაქვს ყურები და მესმის ჩავლეიშვილი როგორ გალობს, ერქომაიშვილი როგორ გალობს, სიმონიშვილი როგორ გალობს, პატარავა როგორ გალობს.
ძალიან საეჭვოდ ემთხვევა მათი ნაგალობები წყობები ერთმანეთს.

თან, შენც არავინ დაგაძალებს მაგის შესწავლას, ჯერ ერთი იმიტომ, რომ სხვა ჯგუფში ხარ და მერე მეორე იმიტომაც, რომ არც ჩვენ ჯგუფში დაანგრევენ თავყბას მაგ წყობის ვერშესწავლისთვის.

თუმცა, არის კიდევ ერთი მომენტი.
შენ, სულ ტყემალზეც რომ იჯდე და მარტო ტემპერირებულ წყობაში აზროვნებდე, ხალხურ წყობაში მომღერალ რომ დაგაყენონ და გამღერონ, ძალაუნებურად შენც ეგრე იმღერებ, კილოს და წყობას ვერ გაექცევი.

არის ეგეთი ამბავიც.

თუ ხარ დაკვირვებული, ჭუნირთან (ხალხურ ჭუნირთან) ნამღერი უფრო სხვანაირად ჟღერს, ვიდრე ისე.

[Nanio]

ვეშაპო

არ ვიცი შეუცდომელში რას გულისხმობ ამ შემთხვეაში.მე მაქვს ყურები და მესმის ჩავლეიშვილი როგორ გალობს, ერქომაიშვილი როგორ გალობს, სიმონიშვილი როგორ გალობს, პატარავა როგორ გალობს.ძალიან საეჭვოდ ემთხვევა მათი ნაგალობები წყობები ერთმანეთს.

კი მაგრამ რა გარანტია გაქვთ რომ ჭალაგანიძეც ეგრე გალობდა ან ხუნდაძე ან ცქვიტიშვილები?

თან, შენც არავინ დაგაძალებს მაგის შესწავლას, ჯერ ერთი იმიტომ, რომ სხვა ჯგუფში ხარ და მერე მეორე იმიტომაც, რომ არც ჩვენ ჯგუფში დაანგრევენ თავყბას მაგ წყობის ვერშესწავლისთვის.

ეგ ვიცი

არ ვიცი შეუცდომელში რას გულისხმობ ამ შემთხვეაში.

შეუცდომელში რა თქმა უნდა ცოდვებს არ ვგულისმობ

ივანე ჯავახიშვილზე დიდი ისტორიკოსი მგონი არ ყოლია საქართველოს და ის შეცდა როდესაც თქვა, რომ წმინდა ნინოს არ უქადაგია საქართველოშიო და მის სიტყვებს ბევრი რამ უმაგრებდა ზურგს, მაგრამ სხვა მეცნიერებმა დაუმტკიცეს რომ ცდებოდა.

[ვეშაპო]

Nanio

კი მაგრამ რა გარანტია გაქვთ რომ ჭალაგანიძეც ეგრე გალობდა ან ხუნდაძე ან ცქვიტიშვილები?

მაგის გარანტიას ვერავინ მოგცემს, თუ დროის მანქანა არ გამოიგონეს, მაგრამ შენ თუ გინდა წყობაში გალობა, არტემს, დიმიტრის, გიგოს და ვარლამს მიბაძე რაღა.

ივანე ჯავახიშვილზე დიდი ისტორიკოსი მგონი არ ყოლია საქართველოს და ის შეცდა როდესაც თქვა, რომ წმინდა ნინოს არ უქადაგია საქართველოშიო და მის სიტყვებს ბევრი რამ უმაგრებდა ზურგს, მაგრამ სხვა მეცნიერებმა დაუმტკიცეს რომ ცდებოდა.

საქმე იმაშია, რომ ჭალაგანიძის, ცქიტიშვილისა და ხუნდაძის მაგალითზე მალხაზას ვერავინ დაუმტკიცებს საპირისპიროს, ვინაიდან მათი ჩანაწერები არ არსებობს.
თუმცა, ალბათ გაგიგონია ცნობები იმის შესახებ, რომ არტემი ჭალაგანიძესთან ერთად გალობდა კაი ხანი.
აქედან შეგიძლია ლოგიკური დასკვნებიც გააკეთო.

[Beri kaci]

ეს ტერმინები არ მესმის და არც მაინტერესებს

ჯიგარი ხარ! 100% -ით გეთანხმები. მე თუ არ ვიცი, მაგ ტერმინების გარეშე ვერ იმღერებს ვერავინ თუ როგორაა!?

[Nanio]

ვეშაპო
მოკლედ ბევრი რომ არ გავაგრძელოთ, მე მაქვს იმის უფლება რომ ეგ არ გავიზიარო

[ვეშაპო]

Nanio

მოკლედ ბევრი რომ არ გავაგრძელოთ, მე მაქვს იმის უფლება რომ ეგ არ გავიზიარო

კაი კაცო, მართლა?

და შენ მაგხელა თეორიული ცოდნა გაქვს, რომე ეგეთი რამეები ან გაიზიარო, ან არა?

ეგ რას გავს იცი?
მე რომ ეხლა კვანტურ ფიზიკაში რომელიმე პოსტულატი არ გავიზიარო, მით უმეტეს, თუ მისი არსებობა დამტკიცებულია.

[Didgoreli]

ეეეჰჰჰჰ... არ მინდა ამ პოლემიკაში ჩართვა , მაგრამ ერთი რამ კი ცხადია , რომ მალხაზ ერქვანიძე არის თავისი საქმის დიდოსტატი , ასე რომ ძალიან გთხოვთ თავი შევიკავოთ რაღაცა უაზრო გამონათქვამებისგან !

[Nanio]

ვეშაპო

და შენ მაგხელა თეორიული ცოდნა გაქვს, რომე ეგეთი რამეები ან გაიზიარო, ან არა?

მაგხელა ცოდნა რომ არ მაქვს მაგიტომ არ ვიზიარებ

ე რომ ეხლა კვანტურ ფიზიკაში რომელიმე პოსტულატი არ გავიზიარო, მით უმეტეს, თუ მისი არსებობა დამტკიცებულია.

საქმეც მაგაშია რომ დამტკიცებული არ არის!

[ვეშაპო]

Nanio

მაგხელა ცოდნა რომ არ მაქვს მაგიტომ არ ვიზიარებ

არ გაზიარებასა და ვერ გაზიარებას შორის დიდი მანძილია, რომელიც სწავლაზე და გათვითცნობიერებაზე გადის.

საქმეც მაგაშია რომ დამტკიცებული არ არის!

რა არ არის დამრკიცებული, არატემპერირებული წყობის არსებობა?

[Nanio]

ვეშაპო

რა არ არის დამრკიცებული, არატემპერირებული წყობის არსებობა?

მე მაგას ვამბობ რომ არატემპერირებული წყობა არ არსებობს თქო? არცერთ ხალხურ სიმღერაში არაა ტემპერაცია (რა თქმა უნდა ძველ ჩანაწერს ვგულისხმობ)

მე ვამბობ რომ ის წყობა არ არის დამტკიცებული რომლითაც თქვენ ხელმძღვანელობთ

[ვეშაპო]

Nanio

მე ვამბობ რომ ის წყობა არ არის დამტკიცებული რომლითაც თქვენ ხელმძღვანელობთ

გალობაზე ილაპარაკე, გალობაზე.

ანუ, არტემს, სამუელს, ვარლამს, დიმიტრის და გიგოს ზუსტად ერთნაირი იაღლიშები მოსდიოდათ?

მგონი ჯობია ჯერ მალხაზის დიპლომი წაიკითხო და მერე გააგრძელო კამათი.

ეგ ჩავლილი ამბავია უკვე და ეგ ხალხი რა სისტემითაც ხელმძღვანელობდა ეგეც მიგნებულ-დამტკიცებულია.

[Nanio]

ვეშაპო
აზრი არ აქვს კამათს, ჯერ არ მაქვს იმ დონის ცოდნა რომ გეკამათოდ.
მაგრამ მაინც ვერ დავიჯერებ და არ მინდა დავიჯერო რომ მთელ გურიასა, სამეგრელოში და იმერეთში ერთ წყობაში გალობდნენ.

ვეშაპო

არტემს, სამუელს, ვარლამს, დიმიტრის და გიგოს ზუსტად ერთნაირი იაღლიშები მოსდიოდათ?

ისე მე რამდენადაც ვიცი ამ ხალხს გალობის ერთი სკოლა აქვს გამოვლილი.

[ვეშაპო]

Nanio

მაინც ვერ დავიჯერებ და არ მინდა დავიჯერო რომ მთელ გურიასა, სამეგრელოში და იმერეთში ერთ წყობაში გალობდნენ.

ისე მე რამდენადაც ვიცი ამ ხალხს გალობის ერთი სკოლა აქვს გამოვლილი.

ზემოთაც დავწერე და ეხლაც დავწერ, რომ არტემი ჭალაგანიძესთან (რომელსაც შემოქმედის სკოლა ნამდვილად არ ქონია გამოვლილი) ერთად გალობდა გარკვეული პერიოდი და შეუთავსებლობა ნამდვილად არ ქონია.
კიდევ ერთი მომენტი, შენ გავიწყდება ინსტრუმენტების აწყობის წესი.
იმერლებიც და მეგრელებიც იმ წყობაში აწყობენ ჩონგურს, რა წყობაშიც გურულები.
ხოლო მასზე დაკრული დიატონური გამა იგივე წყობაში ჟღერს, რაშიც ფანდურზე, ჭუნირზე, ჩანგზე და შენ წარმოიდგინე ჭიბონზე და გუდასტვირზეც კი.

ასევე ადვილი გამოსავლენია ქართული წყობა სვანურ სიმღერებში.
მათი სიმღერების სტატიურობა და აკორდულობა ადვილად იძლევა მაგის საშუალებას.
ასევე ცალხმიან და ორხმიან სიმღერებშიც, სადაც იგივე წყობა ვლინდება.

სხვა რაიმე განსხვავებული წყობა ქართულ სიმღერებში არ არის გამოვლენილი არცერთ ჩანაწერში.
რაც სიმღერებია ჩაწერილი, ან ამ წყობაშია, ან ტემპერირებულში (ძირითადად აკადემიური და ქალაქში მოღვაწე ფოლკლორული ანსამბლები), ან ორივეში ერთად (იშვიათად).
ეს უკანასკნელი მომღერლების სმენის არევითაა გამოწვეული.
1930-50 წლებიდან მოყოლებული რაიონულ ცენტრებში კულტურის სახლთან არსებული ანსამბლების ჩამოყალიბება მიმდინარეობდა, რომლებიც სოფლებიდან ჩამოყვანილი ახალგაზრდებით იყო დაკომპლექტებული და რომელთაც ნოტებით ასწავლიდა სიმღერას საგუნდო-სადირიჟორო (ძირითადად) ფაკულტეტდამთავრებული კადრი.
სწორედ ასეთი არეული წყობა ვლინდება 1950-ანი წლების ანსამბლებში, ხოლო შემდგომ წლებში ანსამბლები უკვე ძირითადად ტემპერირებულ წყობაში მღეროდნენ (არ ვგულისხმობ გლეხების მიერ ნამღერ სიმღერებს).


ბერძნების წყობა ცოტა უფრო მდიდარია, თურქების კიდევ უფრო მდიდარი, რაც ვგონებ მათი სიმღერების ერთხმიანობითაა განპირობებული.
ასევე, შენს მიერ ნახსენები ინდოელების მუსიკაც, რომელიც ყველა ზემოთ ჩამოთვლილზე მაღლა დგას მაგ მხრივ.